Xử lý nước cấp_chương 2
Xử lý nước là quá trình làm thay đổi thành phần, tính chất nước tự nhiên
theo yêu cầu của các đối tượng sử dụng phụ thuộc vào thành phần, tính chất của
nước nguồn và yêu cầu chất lượng của nước, của đối tượng sử dụng.
2.1.1. Các biện pháp xử lý cơ bản:
1. Biện pháp cơ học: sử dụng cơ học để giữ lại cặn không tan trong nước.
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Chương 2:
CÁC SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC, CÁC PHƯƠNG
PHÁP XỬ LÝ NƯỚC.
2.1. CÁC NGUYÊN TẮC LỰA CHỌN PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ NƯỚC:
Xử lý nước là quá trình làm thay đổi thành phần, tính chất nước tự nhiên
theo yêu cầu của các đối tượng sử dụng phụ thuộc vào thành phần, tính chất của
nước nguồn và yêu cầu chất lượng của nước, của đối tượng sử dụng.
2.1.1. Các biện pháp xử lý cơ bản:
1. Biện pháp cơ học: sử dụng cơ học để giữ lại cặn không tan trong nước.
Các công trình: Song chăn rác, lưới chắn rác, bể lắng, bể lọc.
2. Phương pháp hóa học: dùng các hóa chất cho vào nước để xử lý nước
như keo tụ bằng phèn, khử trùng bằng Clor, kiềm hóa nước bằng voi, dùng hóa
chất để diệt tảo (CuSO4, Na2SO4).
3. Biện pháp lý học: khử trung nước bằng tia tử ngoại, sóng siêu âm. Điện
phân nước để khử muối...
Trong 3 biện pháp xử lý nước nêu trên thì biện pháp cơ học là xử lý nước
cơ bản nhất. Có thể dùng biện pháp cơ học để xử lý nước độc lập hoặc kết hợp
các biện pháp hóa học và lý học để rút ngắn thời gian và nâng cao hiệu quả xử lý.
2.1.2. Lựa chọn công nghệ xử lý nước:
Cơ sở để lựa chọn công nghệ xử lý nước dựa vào các yếu tố sau:
- Chất lượng của nước nguồn (nước thô) trước khi xử lý
- Chất lượng của nước yêu cầu (sau xử lý) phụ thuộc mục đích của đối
tượng sử dụng.
- Công suất của nhà máy nước
- Điều kiện kinh tế kỹ thuật
- Điều kiện của địa phương.
2.2 Các công nghệ xử lý nước
2.2.1. Công nghệ xử lý nước mặt
Hình 2-1: Công nghệ xử lý nước mặt
Nguyễn Lan Phương 18
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Co > 2500mg/l
Nước thô
Co < 2500mg/l
Co < 50mg/l, M Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
2.2.2. Công nghệ xử lý nước ngầm:
Hình 2-2: Công nghệ xử lý nước ngầm
Fe ≤ 9mg/l Nước thô Cl2
Ca(OH)2
Fe ≥ 9mg/l Phèn
Vôi
Làm thoáng tự nhiên
Trộn Keo tụ
hoặc cưỡng bức
Làm thoáng đơn giản Lắng tiếp xúc
+ lọc nhanh
Lọc nhanh Lắng
Khử trùng
Khử trùng
Bể chứa nước sạch
Trạm bơm II
Mạng lưới cấp nước
2.3. CÁC PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ NƯỚC:
2.3.1. Phương pháp keo tụ
2.3.1.1. Bản chất lý hóa của quá trình keo tụ:
Cặn bẩn trong nước thiên nhiên thường là hạt cát, sét, bùn, sinh vật phù
du, sản phẩm phân hủy của các chất hữu cơ... Các hạt cặn lớn có khả năng tự
lắng trong nước, còn cặn bé ở trạng thái lơ lửng. Trong kỹ thuật xử lý nước bằng
các biện pháp xử lý cơ học như lắng tĩnh, lọc chỉ có thể loại bỏ những hạt có kích
thước lớn hơn 10-4mm, còn những hạt cặn có d Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
các hạt cặn đều mang điện tích và chúng có khả năng liên kết với nhau hoặc đẩy
nhau bằng lực điện từ. Tuy nhiên trong môi trường nước, do các loại lực tương
tác giữa các hạt cặn bé hơn lực đẩy do chuyển động nhiệt Brown nên các hạt cặn
luôn luôn tồn tại ở trạng thái lơ lửng.
Bằng việc phá vỡ trạng thái cân bằng động tự nhiên của môi trường nước,
sẽ tạo các điều kiện thuận lợi để các hạt cặn kết dính với nhau thành các hạt cặn
lớn hơn và dễ xử lý hơn. Trong công nghệ xử lý nước là cho theo vào nước các
hóa chất làm nhân tố keo tụ các hạt cặn lơ lửng.
2.3.1.2. Các phương pháp keo tụ:
1. Keo tụ bằng các chất điện ly:
Cho thêm vào nước các chất điện ly ở dạng các ion ngược dấu. Khi nồng
độ của các ion ngược dấu tăng lên, thì càng nhiều ion được chuyển từ lớp khuếch
tán vào lớp điện tích kéo dẫn tới việc giảm độ lớn của thế điện động, đồng thời
lực đẩy tĩnh điện cũng giảm đi. Nhờ chuyển động Brown các hạt keo với điện
tích bé khi va chạm dễ kết dính bằng lực hút phân tử tạo nên các bông cặn ngày
càng lớn.
2. Keo tụ bằng hệ keo ngược dấu:
Quá trình keo tụ được thực hiện bằng cách tạo ra trong nước một hệ keo
mới tích điện ngược dấu với hệ keo cặn bẩn trong nước thiên nhiên và các hạt
keo tích điện trái dấu sẽ trung hòa lẫn nhau. Chất keo tụ thường sử dụng là phèn
nhôm, phèn sắt, đưa vào nước dưới dạng hòa tan, sau phản ứng thủy phân chúng
tạo ra hệ keo mới mang điện tích dương có khả năng trung hòa với các loại keo
mang điện tích âm.
Al2(SO4)3 → 2Al3+ + 3SO42- (1)
FeCl3 → Fe3+ + 3Cl- (2)
Al3+ + 3H2O → Al(OH)3 + 3H+ (3)
Fe3+ + 3H2O → Fe(OH)2 + 3H+ (4)
Các ion kim loại mang điện tích dương một mặt tham gia vào quá trình
trao đổi với các cation nằm trong lớp điện tích kép của hạt cặn mang điện tích
âm, làm giảm thế điện động ξ, giúp các hạt keo dễ liên kết lại với nhau bằng lực
hút phân tử tạo ra các bông cặn.
Mặt khác các ion kim loại tự do lại kết hợp với nước bằng phản ứng thủy
phân, các phân tử nhôm hydroxit và sắt hydroxit là các hạt keo mang điện tích
dương, có khả năng kết hợp với các hạt keo tự nhiên mang điện tích âm tạo thành
Nguyễn Lan Phương 21
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
các bông cặn. Đồng thời các phân tử Al(OH)3 và Fe(OH)3 kết hợp với các anion
có trong nước và kết hợp với nhau tạo ra bông cặn có hoạt tính bề mặt cao. Các
bông cặn này khi lắng sẽ hấp thụ cuốn theo các hạt keo, cặn bẩn, các hợp chất
hữu cơ, các chất mùi vị... tồn tại ở trạng thái hòa tan hoặc lơ lửng trong nước.
2.3.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình keo tụ.
1. pH:
Ta thấy nồng độ Al(OH)3 và Fe(OH)3 trong nước sau quá trình thủy phân
các chất keo tụ là yếu tố quyết định quá trình keo tụ. Từ phản ứng (3) (4) - phản
ứng thủy phân giải phóng H+, pH của nước giảm làm giảm tốc độ phản ứng thủy
phân do đó phải khử H+ để điều chỉnh pH.
Ion H+ thường được khử bằng độ kiềm tự nhiên của nước, khi độ kiềm tự
nhiên không đủ để trung hòa H+ ta phải pha thêm vôi hoặc sô đa vào nước để
kiềm hóa.
Phèn nhôm có hiệu quả keo tụ cao nhất ở pH = 5,5 – 7,5
Phèn sắt pH: 3,5 - 6,5 và 8-9
Al2(SO4)3 + Ca(HCO3)2 → 2Al(OH)3 + 3CaSO4 + 6CO2
Al2(SO4)3 + 3Ca(OH)2 → 2Al(OH)3 + 3CaSO4
2FeCl3 + 3Ca(HCO3)2 → 2Fe(OH)3 + 3CaCl2 + 6CO2
2FeCl3 + 3Ca(OH)2 → 2Fe(OH)3 + 3CaCl2
2. Nhiệt độ:
Nhiệt độ tăng, chuyển động nhiệt của các hạt keo tăng lên làm tăng tần số
va chạm và kết quả kết dính tăng.
Do đó nhiệt độ nước tăng làm lượng phèn cần keo tụ giảm, thời gian và
cường độ khuấy trộn giảm.
3. Hàm lượng và tính chất của cặn.
Hàm lượng cặn tăng thì lượng phèn cần thiết cũng tăng.
Hiệu quả keo tụ phụ thuộc vào tính chất cặn tự nhiên như kích thước, diện
tích, mức độ phân tán...
2.3.2. Thiết bị, công trình pha chế, định lượng dung dịch hóa chất
2.3.2.1. Sơ đồ công nghệ quá trình keo tụ nước.
Nguyễn Lan Phương 22
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Cấp nước sạch
Thiết bị Chuẩn bị dung Công trình hòa
định lượng dịch công tác trộn phèn
Nước Công trình Công trình Đến công trình
nguồn trộn phản ứng xử lý tiếp theo
Hình 2-3: Sơ đồ công nghệ quá trình keo tụ nước.
1. Công trình hòa phèn: pha thành dung dịch 10 ÷ 20%, loại bỏ tạp chất
(Bề hòa phèn).
2. Công trình chuẩn bị dung dịch phèn công tác.
Dung dịch nồng độ 5 ÷ 10% (bể tiêu thụ)
3. Thiết bị định lượng: định lượng phèn công tác vào nước tùy thuộc vào
chất lượng nước nguồn.
4. Công trình trộn: tạo điều kiện phân tán hóa chất vào nước xử lý, yêu
cầu nhanh, đều, thời gian khuấy trộn t = 1,5 ÷3’ (tùy thuộc vào loại công trình).
5. Công trình phản ứng: tạo điều kiện cho quá trình dính kết các hạt cặn
với nhau (keo tụ, hấp phụ) để tạo thành các tập hợp cặn có kích thước lớn. Thời
gian phản ứng t = 6 ÷30’ (tùy thuộc loại công trình phản ứng).
2.3.2.2 Các loại hóa chất dùng để keo tụ nước.
1. Các loại hóa chất dùng để keo tụ:
a. Phèn nhôm: Al2(SO4)3.18H2O (bánh, cục, bột).
* Phèn nhôm không tinh khiết: dạng cục, bánh màu xám chứa: Al2SO4 ≥
35,5% (9%Al2O3).
H2SO4 tự do ≤ 2,3%. Trọng lượng thể tích khi đổ thành đống γ = 1,1 ÷
1,4T/m3.
* Phèn nhôm tinh khiết: dạng bánh, cục màu xám sáng chứa: Al2 ≥ 40,3%
(13,3%Al2O3). Cặn không tan ≤ 1%.
b. Phèn sắt:
FeSO4. 7H2O tinh thể màu vàng chứa:
(47 ÷ 53%) FeSO4 (0,25 ÷1%)H2SO4
Nguyễn Lan Phương 23
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
(0,4 ÷ 1%) Cặn không tan đựng trong thùng gỗ.
Trọng lượng thể tích: γ = 1,5t/m3
* FeCl3: dung dịch màu nâu chứa FeCl3: 98 ÷ 96%.
c. Vôi chưa tôi sản xuất ở 2 dạng cục, bột
- Khi tôi vôi cho dư nước (3,5m3 nước cho một tấn vôi) thu được vôi
nhão, 1 tấn vôi cục tạo ra 1,6 ÷ 2,2 m3 vôi.
- Khi tôi vôi không cho dư nước (0,7m3 nước cho 1 tấn vôi) thu được vôi
tôi ở dạng bột sệt.
Vì vôi có độ hòa tan thấp nên thường định lượng dể cho vào nước dưới
dạng sữa vôi.
d. Sô đa: Là bột màu trắng dễ hút ẩm chứa 95% Na2Co3: 1% NaCl
e. Xút NaOH: là bột màu trắng đục bay hơi trong không khí có chứa (92 ÷
95%) NaOH.
(2,5 ÷ 3%)Na2CO3; (1,5 ÷ 3,75%)NaCl và 0,2% Fe2O3.
2. Xác định liều lượng phèn:
a. Xác định liều lượng phèn tối ưu (phương pháp Jar-Test).
Mô tả phương pháp:
L1 L2 L3 L4 L5 L6
Hình 2-4: Bộ Jar-Test
Thiết bị gồm một máy khuấy (kiểu chân vịt) có 6 cách khuấy, có trang bị
biến độ vận tốc. Mỗi cách khuấy ứng với một bình thể tích 1 lít (dó khắc độ phân
chia đến 1 lít).
Mỗi bình được đổ đầy một thể tích nước cần phân tích. Sau đó tiến hành.
* Cho chất keo tụ vào mỗi bình với liều lượng khác nhau, đồng thời khuấy
mạnh (100-200 vòng/phút) trong thời gian 2-3 phút.
* Sau 2-3 phút khuấy nhẹ với cường độ 20-40 vòng phút trong thời gian
20-30’.
* Lắng kết tủa trong thời gian 30-60’
Nguyễn Lan Phương 24
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
* Lấy mẫu nước đã lắng trong mỗi bình (phải lấy cùng độ sâu như nhau)
sau đó phân tích.
+ Độ đục (khối lượng chất huyền phù)
+ Độ màu, hóa cặn lơ lửng, độ pH, độ kiềm
+ Lượng kim loại dư Fe, Al.
* Mục tiêu của phép thử Jar-Test:
- Xác định liều lượng phèn tối ưu
- Xác định vùng pH keo tụ tối ưu
b. Xác định liều lượng phèn theo số liệu kinh nghiệm (20 TCN 33-2005).
*Liều lượng phèn nhôm (tính theo sản phẩm khô).
Bảng 2-1:Liều lượng phèn nhôm
Liều lượng phèn nhôm
Hàm lượng cặn lơ lửng mg/l
(Sản phẩm khô mg/l)
đến 100 25 - 35
100 - 200 30 - 45
200 - 400 40 - 60
400 - 600 45 - 70
600 - 800 55-80
800 - 1000 60 - 90
1000 - 1400 65 -105
1400 - 1800 75 - 115
1800 - 2200 80 - 125
2200 2500 90 - 130
* Khi dùng phèn sắt, liều lượng lấy bằng một nửa liều lượng phèn nhôm
với cùng chất lượng nước nguồn.
Khi xử lý nước có màu
Lp = 4 M mg / l
M: độ màu của nước nguồn. Pt/Co
Khi xử lý nước vừa đục vừa có màu
Nguyễn Lan Phương 25
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Xác định liều lượng phèn cho cả hai trường hợp sau đó so sánh chọn lấy
giá trị lớn.
3. Xác định liều lượng chất kiềm:
Sau khi xác định liều lượng phèn Lp phải kiểm tra độ kiềm của nước theo
yêu cầu keo tụ.
⎛ Lp ⎞ 100
Lk = ek ⎜ − Kio + 1⎟ . .mg / l
⎜ ep ⎟ Ck
⎝ ⎠
- Lk; Lp: Liều lượng chất kiềm, phèn mg/l
- ek; ep: Trọng lượng đương lượng của chất kiềm và của phèn mg/mgđlg.
NaOH; ek = 40 mg/mgđlg; Al2SO4 ep = 57 mg/mgđlg
CaO; ek = 28 mg/mgđlg; FeCl3 ep = 54 mg/mgđlg
Na2CO3; ek = 53 mg/mgđlg; FeSO4 ep = 76 mg/mgđlg
- Kio: Độ kiềm của nước nguồn mgđlg/l
- Ck: Hàm lượng hóa chất tinh khiết %.
2.3.2.3 Pha chế dung dịch hóa chất:
1. Bể hòa phèn, chuẩn bị dung dịch phèn công tác:
a. Hòa phèn, chuẩn bị dung dịch phèn công tác bằng khí nén:
Cấp nước sạch
I Cấp không khí nén
1 II
0,5 ÷ 0,6m
45 ÷500 2 2
d ≥150 Tới thiết bị
Xả vào hệ thống 0,1 ÷ 0,2m định lượng
thoát nước d4≥ 100 1= 0,005
Hình 2-5: Hòa phèn, chuẩn bị dung dịch phèn công tác bằng khí nén
I: Bể hòa trộn phèn II. Bể dung dịch phèn công tác bể tiêu thụ
1. Sàn bê tông đục lỗ 2. Giàn ống phân phối khí nén.
Nguyễn Lan Phương 26
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
- Tính toán cấu tạo bể.
- Dung tích bể
Q.n.Lp
+ Bể hòa: w h = m3
10.000.bh .γ
w h .bh 3
+ Bể tiêu thụ: Wtt = .m
btt
Trong đó:
- Q: Lưu lượng nước xử lý; m3/h
- Lp: Liều lượng phèn; g/m3
- btt: Nồng độ dung dịch trong bể hòa (10 ÷ 20%); bể tiêu thụ (5 ÷ 10%)
- n. Thời gian giữa 2 lần pha chế; h
Q ≤ 1200m3/mgđ n = 24h
1200 ÷ 10.000m3/ngđ n = 12h
10.000 ÷ 50.000 m3/ngđ n = 8-12h
3
50.000 ÷ 100.000 m /ngđ n = 6-8h
> 100.000m3/ngđ n = 3 ÷ 4h
- Giàn ống phân phối khí nén.
Giàn ống bằng vật liệu có khả năng chống ăn mòn (thép không rỉ hoặc ống
nhựa) dạng xương cá trên các ống khoan hai hàng lỗ so le nhau, đường kính lỗ
khoan dlỗ = 3 ÷ 4mm. Các lỗ khoan hướng xuống dưới tạo với phương đứng 1
góc 450.
Được tính toán với các thống số sau:
+ Cường độ khí nén:
- Bể hòa Wkk = 8 ÷10l/s-m2
- Bể tiêu thụ Wkk = 3 ÷ 5l/s-m2
+ Tốc độ không khí:
- Trong ống Vống = 10 ÷ 15m/s
- Qua lỗ Vlỗ = 20 ÷ 25m/s
+ Áp lực khí nén: Pkk = 1 ÷ 1,5 at
* Yêu cầu cấu tạo: mặt trong bể phải được bảo vệ bằng vật liệu chịu axit
để chống tác dụng ăn mòn của dung dịch phèn.
b. Hòa tan phèn bằng máy khuấy
Nguyễn Lan Phương 27
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Bể hòa tan phèn dùng máy khuấy loại cánh quạt phẳng để hòa tan phèn hạt
có kích thước hạt nhỏ hơn 20mm.
- Số vòng quay trên trục cánh quạt n = 30 ÷ 40 v/p
Động cơ
l
B (D)
Hình 2-6: Hòa phèn bằng máy khuấy
- Số vòng quay trên trục cánh quạt n = 30 ÷ 40 v/p
- Chiều dài cánh quạt tính từ trục quay, lấy bằng 0,4 ÷ 0,45 chiều rộng hoặc
đường kính của bể hòa phèn.
l = (0,4 ÷ 0,45) (B(D))
- Diện tích cánh quạt lấy bằng 0,1 ÷ 0,2 m2. Cho 1m3 dung dịch trong bể
hòa.
- Công suất động cơ của máy khuấy có cán quạt phẳng nằm ngang được xác
định theo công thức.
P
N = 0,5 .h.n3 .d 4 .z ( KW)
η
ρ. Trọng lượng thể tích của dung dịch được khuấy trộn (kg/m3).
h. Chiều cao cánh quạt (m)
n. Số vòng quay trên trục cánh quạt (vòng/s)
d. Đường kính của vòng tròn do đầu cánh quạt tạo ra khi quay (m)
z. Số cánh quạt trên trục cánh khuấy.
η. Hệ số hữu ích của động cơ chuyển động.
2. Chuẩn bị dung dịch vôi:
Nguyễn Lan Phương 28
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
a. Bể tôi vôi: Xây gạch hoặc bê tông cốt thép có dung tích đủ lượng vôi
dùng cho trạm 30 - 45 ngày, với lượng nước 3 ÷ 3,5 m3 cho 1 tấn vôi cục.
Bể chia thành nhiều ngăn để luân phiên tôi và thau rửa.
b. Bể pha vôi sữa:
Vôi sữa ở dạng khuếch tán không bền. Các hạt vôi nhỏ có thể lắng xuống trong
môi trường khuếch tán. Do đó phải được khuấy trộn để các hạt vôi không lắng xuống.
Có thể dùng một trong các biện pháp sau để khuấy trộn.
+ Khuấy trộn bằng bơm tuần hoàn
+ Khuấy trộn bằng khí nén Wkk = 8-10l/m2
+ Khuấy trộn bằng máy khuấy với số vòng quay không nhỏ hơn 40
vòng/phút.
Q.n.Lv
Dung tích bể pha vôi sữa: w v = ( m3 )
10.000.bv .γ
Q = m3/h; Lv: g/m3; bv = 5%; γ = 1 tấn/m3.
2.3.2.4. Định lượng dung dịch hóa chất vào nước.
1. Thiết bị định lượng không đổi
Ống thông hơi
(2)
Phao
∆H
∆H
(3)
Đầu gắn
(1)
(4) Màng định lượng
Nối ống mềm
Hình 2-7: Thiết bị định lượng không đổi.
1. Thùng dung dịch phèn công tác
2. Phao, ống gắn màng định lượng
3. Ống mềm
4. Phễu thu nhận phèn dẫn tới bể trộn
Nguyễn Lan Phương 29
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Khi mức dung dịch trong thùng thay đổi vị trí của phao sẽ thay đổi song
khoảng cách từ mức dung dịch đến tâm ống trên phao có gắn màng định lượng
không đổi. Vì vậy lượng dung dịch thu được luôn không đổi.
Lưu lượng dung dịch xác định theo công thức:
qdd = 0, 62.ω 2 g ∆H
0,62 : Hệ số lưu lượng
ω : Diện tích lỗ thu trên màng định lượng; m2
2. Thiết bị định lượng thay đổi tỷ lệ với lưu lượng nước xử lý.
Khi lưu lượng tính toán thay đổi thay đổi, mức nước trong thùng A thay đổi
dẫn đến vị trí ống mềm thay đổi, ∆H thay đổi và lưu lượng dung dịch cho
vào sẽ thay đổi theo công thức sau:.
qdd = 0, 62.ω 2 g ∆H
2
Van tự động
1
∆H D2 hóa chất
4 B
A
3
q1
A. Thùng nước xử lý
B. Thùng dung dịch hóa chất công tác
Đến bể trộn
Qtt q2
5
Hình 2-8: Thiết bị định lượng thay đổi tỷ lệ với lưu lượng nước xử lý.
1- Phao nổi; 2- Dây; 3- Đối trọng; 4- Ống mềm; 5- Ejecter
3. Bơm định lượng:
Thường dùng bơm pittong, bơm màng, bơm ruột gà.
Bơm pitong, bơm màng dùng để định lượng dung dịch phèn và bão hòa.
Nguyễn Lan Phương 30
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Bơm ruột gà để định lượng dung dịch vôi sữa đậm đặc hoặc vôi tôi.
4. Định lượng dung dịch vôi sữa.
∆H
Tấm chắn định lượng
Tới bể chứa vôi sữa
Tới bể trộn
Dung dịch vôi sữa vào
Hình 2.9: Thiết bị định lượng vôi sữa
∆H không đổi do đó lưu lượng dung dịch vôi sữa cho vào là 1 hằng số(qdd
= const). Khi cần thay đổi lưu lượng dung dịch vôi sữa thì phải thay đổi vị trí của
màn chắn hoặc thay đổi kích cỡ của tấm chắn định lượng.
2.3.3. Công trình trộn:
Mục tiêu của quá trình trộn là đưa các phần tử hóa chất vào trạng thái phân
tán đều trong môi trường nước trước khi phản ứng keo tụ xảy ra, đồng thời tạo
điều kiện tiếp xúc tốt nhất giữa chúng với các thành phần tham gia phản ứng.
Hiệu quả của quá trình trộn phụ thuộc vào cường độ và thời gian khuấy
trộn.
Thời gian khuấy trộn hiệu quả được tính cho đến lúc hóa chất đã phân tán
đều vào nước và đủ để hình thành các nhân keo tụ nhưng không quá lâu làm ảnh
hưởng đến các phản ứng tiếp theo. Trong thực tế thời gian hòa trộn hiệu quả từ 3
giây đến 2 phút.
Quá trình trộn được thực hiện bằng các công trình trộn, theo nguyên tắc cấu
tạo và vận hành được chia ra:
* Trộn thủy lực: về bản chất là dùng các vật cản để tạo ra sự xáo trộn trong
dòng chảy của hỗn hợp nước và hóa chất. Trộn thủy lực có thể thực hiện trong:
Nguyễn Lan Phương 31
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
- Ống đẩy của trạm bơm nước thô
- Bể trộn có vách ngăn
- Bể trộn đứng
* Trộn cơ khí: dùng năng lượng của cánh khuấy để tạo ra dòng chảy rối.
2.3.3.1. Trộn thủy lực.
1. Khuấy trộn bằng máy bơm: ở trạm xử lý có công suất nhỏ có thể cho
dung dịch hóa chất vào đầu ống đẩy của bơm nếu chiều dài ống dẫn từ bơm đến
công trình xử lý nhỏ hơn 200m, tốc độ nước trong ống dẫn v không nhỏ hơn
1,2m/s để có thể xới và tải cặn lắng bám vào đường ống trong thời gian bơm
ngừng hoạt động.
2. Thiết bị trộn trong ống dẫn
Thường được sử dụng như khâu trộn sơ bộ khi cần cho 2 hay nhiều loại hóa
chất đồng thời cho vào nước. Biện pháp đơn giản nhất là sau điểm cho hóa chất,
thay 1 đoạn ống nguồn đến bể trộn chính bằng 1 đoạn ống có đường kính d bé
hơn với vnước = 1,2 ÷ 1,5m/s, chiều dài đoạn ống trộn tính theo tổn thất áp lực
bằng 0,3 ÷ 0,4m.
Nếu ống nước nguồn không đủ chiều dài cần thiết phải dùng thiết bị trộn
vành chắn thay cho đoạn ống trộn. Vành chắn tạo ra dòng chảy rối loạn trong
ống, đường kính lỗ vành chắn chọn với tổn thất cục bộ 0,3 ÷ 0,4m.
Hình 2-10: Thiết bị trộn vành chắn
1. Ống dẫn nước 1
3
2. Vành chắn
3. Ống dẫn dung dịch
3. Bể trộn vách ngăn (bể trộn ngang).
2
Bể gồm 1 đoạn mương bê tông cốt thép có các vách trộn chắn ngang.
Số lượng vách ngăn thường lấy là 3. Để tạo nên sự xáo trộn dòng chảy trên
các vách ngăn có thể khoét các hàng cửa sole hoặc các hàng lỗ cho nước đi qua.
- Tiết diện cửa hoặc lỗ tính với vận tốc nước đi qua là Vlỗ = 1m/s.
- Đường kính lỗ: dlỗ = (20 ÷ 40)mm
- Tổng diện tích lỗ trên diện tích vách ngăn: ∑f lo
= 0,3 ÷ 0,35
Fvachngan
Nguyễn Lan Phương 32
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
- Mép của hàng lỗ trên cùng ngập sâu trong nước từ (10-15)cn
4Q
- Số lượng lỗ trên 1 vách ngăn: n =
π .v.d 2
Trong đó:
+ Q: lưu lượng nước qua bể trộn (m3/s)
+ v: vận tốc nước qua lỗ (m/s)
+ d: đường kính lỗ (m) Tấm
ngăn
Tấm đục lỗ
ngăn
đục lỗ
Nước Tới bể
nguồn phản ứng
Nước Tới bể
nguồn phản ứng
Hình 2-11: Bể trộn vách ngăn đục lỗ
- Tổn thất áp lực qua mỗi vách ngăn: h = (0,10 ÷ 0,15)m.
- Tổng tổn thất áp lực trong bể: ∑h = (0,30 - 0,45)m
- Kích thước của bể tính theo vận tốc nước chảy ở phần mương cuối bể: Vc
= 0,6 ÷ 0,7m/s và vận tốc ở phần đầu bể không nhỏ hơn 0,3m/s (vđ < 0,3m/s).
- Khoảng cách giữa các vách ngăn lấy không bé hơn chiều rộng bể trộn.
* Áp dụng: Trộn nước với dung dịch hóa chất chứa ít cặn như phèn, xô đa.
Nguyễn Lan Phương 33
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
Thời gian trộn từ 1 ÷ 2 phút.
4. Bể trộn đứng:
Áp dụng trong các nhà máy nước có xử lý bằng vôi sữa. Với chiều nước
chảy từ dưới lên, các hạt vôi sẽ được giữ ở trạng thái lơ lửng và hòa tan dần.
Cấu tạo bể trộn đứng gồm 2 phần, phần thân trên có tiết diện vuông hoặc
tròn, phần đáy có dạng hình côn với góc hợp thành giữa các tường nghiêng trong
khoảng 30 - 400.
Kích thước bể trộn, được tính với chỉ tiêu sau:
- Diện tích mặt bằng của bể: F1 ≤ 15m2
- Vận tốc nước dâng ở phần thân trên: V2 = 25-28mm/s
- Chiều cao bể tính theo thời gian hòa trộn:
+ Pha trộn với phèn t = 1,5 - 2 phút
+ Pha trộn với vôi t = 3 phút
- Kích thước máng thu tính theo vận tốc nước chảy trong máng Vm =
0,6m/s. Ngoài ra còn có thể sử dụng giàn ống khoan lỗ thu nước thay cho máng
vòng hoặc thu nước bằng phễu.
a
h3
h2
Sang bể phản ứng
h1
30-400
Phèn Vôi
Nước nguồn
Hình 2-12: Bể trộn đứng
* Xác định kích thước bể:
Q.t
- Dung tích bể: w b = (m3)
60.N
Trong đó:
+ Q: công suất trạm xử lý (m3/s)
Nguyễn Lan Phương 34
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
+ t: thời gian nước lưu trong bể (phút)
+ N: số bể (N≥ 2)
a −b α
- Xác định chiều cao h1: h1 = .cot g. (m)
2 2
Trong đó:
+ a: Kích thước phần dưới đáy bể (m)
a = F2 (m)
+ b: Kích thước phần trên bể (m)
b = F1 (m)
Q
+ F2 = (m 2 )
v2
Q
+ F1 = (m 2 )
v1
- Xác định chiều cao h2 (m)
w2
h2 = ( m)
F2
w 2 = w b − w1 ( m3 )
1
w1 = h1 ( F1 + F2 + F1.F2 ) m3
3
I.5. Ưu nhược điểm của phương pháp trộn thủy lực:
* Ưu:
- Cấu tạo công trình đơn giản, không cần máy móc và thiết bị phức tạp.
- Giá thành quản lý thấp
* Nhược:
- Không điều chỉnh được cường độ khuấy trộn khi cần thiết.
- Do tổn thất áp lực lớn nên công trình xây dựng phải cao. Trường hợp áp
lực nguồn nước còn dư (nguồn nước trên cao tự chảy hoặc áp lực bơm nước
nguồn còn dư) nên chọn bể trộn thủy lực.
2.3.3.2 Bể trộn cơ khí:
Trộn cơ khí là dùng năng lượng của cánh khuấy để tạo ra dòng chảy rối.
Việc khuấy trộn được tiến hành trong bể trộn hình vuông hoặc hình tròn với tỷ lệ
giữa chiều cao và chiều rộng là 2:1.
Nguyên tắc: Nước và hóa chất đi vào phía đáy bể, sau khi hòa trộn đều sẽ
thu dung dịch trên mặt bể để đưa sang bể phản ứng.
Cánh khuấy có thể là cánh tuốc bin hoặc cách phẳng gắn trên trục quay.
Nguyễn Lan Phương 35
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
2
D phèn
Mương tràn nước
1/4D sang bể phản ứng
Ống dẫn nước D
D≤1/2a
từ bơm đến
a
Hình 2-13: Bể trộn cơ khí
Tốc độ quay của trục chọn theo kiểu cánh khuấy và kích thước cánh khuấy.
- Cánh khuấy kiểu tuốc bin có tốc độ quay trên trục là 500 - 1500
vòng/phút.
- Cánh khuấy phẳng: n = 50 - 500 vòng/phút.
Thời gian khuấy trộn 30 - 60s.
Cách khuấy làm bằng hợp kim hoặc thép không rỉ. Bộ phận truyền động đặt
trên mặt bể, trục quay đặt theo phương thẳng đứng.
Năng lượng cần thiết để cho cánh khuấy chuyển động trong nước tính theo
công thức:
N = 51. Cd.f.v3 (w)
Trong đó:
+ Cd: Hệ số sức cản của nước phụ thuộc vào tỷ số giữa chiều dài và chiều
rộng của cánh khuấy.
Bảng 2-2:Bảng xác định Cd
l/b 5 20 >20
Cd 1,2 1,5 1,9
+ f: Diện tích hữu ích của bản cách khuấy, tính theo tiết diện vuông góc với
chiểu chuyển động của cánh khuấy (m2).
+ v: vận tốc chuyển động tương đối của cánh khuấy so với nước.
2π .n
v = 0, 75 (m / s )
60
Trong đó:
Nguyễn Lan Phương 36
Bài giảng : XỬ LÝ NƯỚC CẤP
R: bán kính vành ngoài của cánh khuấy (m)
n: tốc độ quay của trục cánh khuấy (vòng/phút)
Năng lượng tiêu hao cho việc khuấy trộn phụ thuộc vào tiết diện bản cánh
khuấy và tốc độ chuyển động của cánh khuấy. Như vậy bằng cách điều chỉnh tốc
độ quay trên trục sẽ điều chỉnh được năng lượng tiêu hao và cường độ khuấy
trộn.
* Ưu nhược điểm của trộn cơ khí:
- Ưu:
+ Thời gian khuấy trộn nhỏ (t = 30 ÷ 60 giây) nên dung tích bể nhỏ.
+ Điều chỉnh được cường độ khuấy trộn theo yêu cầu.
- Nhược:
+ Thiết bị phức tạp, yêu cầu có trình độ quản lý cao
+ Tốn điện năng, thường khoảng 0,8 ÷ 1,5kW/h/1000m3 nước.
Áp dụng: cho các nhà máy nước có mức độ cơ giới hóa cao, thường là nhà
máy có công suất vừa và lớn.
2.3.3.3. Yêu cầu chung về cấu tạo:
Bể trộn thường được xây dựng thành 1 hoặc nhiều ngăn, tùy theo công suất
xử lý và qui trình công nghệ của nhà máy nước. Không cần xây dựng bể hoặc
ngăn dự phòng nhưng phải có biện pháp đề phòng sự cố. Khi bể chỉ có 1 ngăn,
phải có ống hoặc mương dẫn nước vòng qua bể sang khâu xử lý tiếp theo để dây
chuyền xử lý không bị gián đoạn nếu bể trộn ngừng làm việc để sửa chữa.
Vận tốc nước từ bể trộn sang khâu xử lý tiếp theo v = (0,8 - 1)m/s.
2.3.4. Phản ứng tạo bông cặn:
2.3.4.1. Nguyên lý chung:
Hiệu quả quá trình keo tụ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Với mỗi nguồn
nước cụ thể sau khi đã xác định liều lượng và loại phèn sử dụng thì hiệu quả keo
tụ chỉ phụ thuộc vào cường độ khuấy trộn G và thời gian hoàn thành phản ứng
tạo bông cặn T. Thực tế 2 đại lượng này được xác định bằng thực nghiệm.
Quá trình hình thành bông cặn thường cần có G = 30 - 70s-1, thời gian phản
ứng từ 15 - 35’.
0,5
⎛ P ⎞
Giá trị gradien vận tốc xác định theo công thức: G = ⎜ ⎟
⎝ µV ⎠
Trong đó:
- µ : độ nhớt động lực của nước (N m2/s)
- P: năng lượng tiêu hao cho việc khuấy trộn nước (W)
Nguyễn Lan Phương 37
