Việt Nam gia nhập WTO
Với 145 nước đã là thành viên WTO, 90% giao dịch thương mại quốc tế do WTO điều tiết, trong bối cảnh xu thế toàn cầu hoá ngày càng phát triển mạnh mẽ, để đẩy mạnh hội nhập và xây dựng thành công một nền kinh tế ưu tiên xuất khẩu, dù muốn hay không ta không thể đứng ngoài tổ chức thương mại đa phương toàn cầu này
§Ò c−¬ng giíi thiÖu vÒ vÊn ®Ò ViÖt Nam
®µm ph¸n gia nhËp WTO
Lª L−¬ng Minh
Vô Hîp t¸c Kinh tÕ §a ph−¬ng
Bé Ngo¹i Giao ViÖt Nam
.....................................................
C¸c néi dung chÝnh:
- Kh¸i qu¸t vÒ WTO
- T¹i sao ViÖt Nam cÇn gia nhËp WTO, c¸c c¬ héi, th¸ch thøc khi ta tham gia
WTO
- Qu¸ tr×nh ViÖt Nam ®µm ph¸n gia nhËp WTO
- T¹i sao ta cÇn khÈn tr−¬ng ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO sím
I/ Kh¸i qu¸t vÒ WTO:
- Sau ChiÕn tranh ThÕ giíi Thø hai, bªn c¹nh Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF),
Ng©n hµng T¸i thiÕt vµ Ph¸t triÓn Quèc tÕ (IBRD)-nay lµ WB-, ®∙ xuÊt hiÖn ý
t−ëng thµnh lËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i Quèc tÕ (ITO). ý t−ëng nµy kh«ng
thµnh hiÖn thùc.
- GATT ®−îc thµnh lËp 1947, trong gÇn 50 n¨m lµ c«ng cô chÝnh ®iÒu tiÕt
th−¬ng m¹i hµng ho¸ cña thÕ giíi. GATT ®∙ thµnh c«ng nhÊt ®Þnh trong viªc
c¾t gi¶m thuÕ quan trong th−¬ng m¹i hµng ho¸, nh−ng ®∙ kh«ng ®−a ®−îc
th−¬ng m¹i vÒ n«ng s¶n vµ hµng dÖt may vµo khu«n khæ cña m×nh. Sù kÐm
hiÖu qu¶ cña GATT béc lé râ rµng h¬n khi c¸c vÊn ®Ò nh− dÞch vô, ®Çu t− vµ
së h÷u trÝ tuÖ ngµy cµng trë nªn quan träng trong th−¬ng m¹i thÕ giíi nh−ng
l¹i kh«ng lµ ®èi t−îng ®iÒu tiÕt cña bÊt cø khu«n khæ th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng
nµo. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, GATT lu«n chØ ®−îc coi lµ mét c«ng cô t¹m
thêi. ý t−ëng vÒ mét ITO vÉn Êp ñ.
-WTO ra ®êi 01/01/1995 lµ kÕt qu¶ cña Vßng §µm ph¸n Uruguay kÐo dµi 8
n¨m, gãp phÇn tiÕp tôc thÓ chÕ ho¸ vµ thiÕt lËp trËt tù míi trong hÖ thèng
th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng cña thÕ giíi. VÒ c¬ b¶n, WTO lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t
1
triÓn cña GATT chø kh«ng thay thÕ GATT. Sù ra ®êi cña WTO gióp t¹o ra
c¬ chÕ ph¸p lý ®iÒu chØnh th−¬ng m¹i thÕ giíi trong c¸c lÜnh vùc míi lµ dÞch
vô, ®Çu t− vµ së h÷u trÝ tuÖ, ®ång thêi ®−a vµo khu«n khæ th−¬ng m¹i ®a
ph−¬ng hai lÜnh vùc dÖt may vµ n«ng nghiÖp.
- Nay WTO lµ tæ chøc quèc tÕ duy nhÊt ®−a ra c¸c quy t¾c, luËt lÖ ®iÒu tiÕt
quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia. WTO nay cã 145 thµnh viªn. Khèi
l−îng th−¬ng m¹i giao dÞch gi÷a c¸c thµnh viªn WTO hiÖn chiÕm trªn 90%
giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ.
-3 chøc n¨ng chÝnh cña WTO lµ : Thóc ®Èy tù do ho¸ th−¬ng m¹i (lo¹i bá
bít rµo c¶n; b¶o ®¶m c¸c c¸ nh©n, c¸c c«ng ty, c¸c ChÝnh phñ biÕt vÒ luËt
bu«n b¸n trªn toµn thÕ giíi; t¹o cho c¸c ®èi t−îng trªn niÒm tin lµ sÏ kh«ng
cã nh÷ng thay ®æi bÊt ngê vÒ chÝnh s¸ch; b¶o ®¶m chÝnh s¸ch ph¶i minh
b¹ch vµ cã thÓ l−êng tr−íc); lµ diÔn ®µn th−¬ng l−îng vÒ mËu dÞch (c¸c
hiÖp ®Þnh cña WTO do c¸c n−íc thµnh viªn dù th¶o vµ ký kÕt) vµ gi¶i quyÕt
tranh chÊp .
- H¹t nh©n cña WTO lµ c¸c hiÖp ®Þnh cña WTO ®−îc c¸c thµnh viªn WTO
th−¬ng l−îng vµ ký kÕt. C¸c hiÖp ®Þnh nµy lµ c¬ së ph¸p lý cho nÒn th−¬ng
m¹i quèc tÕ. C¸c hiÖp ®Þnh cña WTO liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc: n«ng
nghiÖp, dÖt may, ng©n hµng, viÔn th«ng, mua s¾m cña ChÝnh phñ, tiªu chuÈn
c«ng nghiÖp, vÖ sinh thùc phÈm, së h÷u trÝ tuÖ, ... C¬ b¶n ®©y lµ nh÷ng hîp
®ång buéc c¸c ChÝnh phñ duy tr× c¸c chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña m×nh trong
nh÷ng giíi h¹n ®∙ tho¶ thuËn. MÆc dï ®−îc th−¬ng l−îng vµ ®µm ph¸n gi÷a
c¸c ChÝnh phñ, môc tiªu cña c¸c hiÖp ®Þnh nµy lµ nh»m gióp ®ì c¸c nhµ s¶n
xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô, c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tiÕn hµnh kinh
doanh.
- C¸c nguyªn t¾c chÝnh cña WTO (lµ nh÷ng nguyªn t¾c xuyªn suèt tÊt c¶ c¸c
hiÖp ®Þnh cña WTO) lµ: kh«ng ph©n biÖt ®èi xö (mét n−íc kh«ng ®−îc
ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c ®èi t¸c th−¬ng m¹i cña m×nh-tÊt c¶ ph¶i ®−îc dµnh
quy chÕ MFN; kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ
c«ng d©n cña n−íc m×nh vµ n−íc ngoµi-tÊt c¶ ph¶i ®−îc h−ëng chÕ ®é ®∙i
ngé quèc gia); thóc ®Èy th−¬ng m¹i tù do h¬n (th«ng qua th−¬ng l−îng lo¹i
bít rµo c¶n); cã thÓ dù b¸o tr−íc (c¸c c«ng ty, c¸c nhµ ®Çu t− vµ ChÝnh phñ
n−íc ngoµi ph¶i tin ®−îc r»ng c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i-kÓ c¶ thuÕ, c¸c rµo c¶n
phi quan thuÕ vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c-kh«ng ®−îc n©ng lªn mét c¸ch ®éc
®o¸n; ngµy cµng cã nhiÒu møc thuÕ vµ cam kÕt më cöa thÞ tr−êng mang tÝnh
rµng buéc t¹i WTO); thóc ®Èy c¹nh tranh (b»ng c¸ch lo¹i bá c¸c ho¹t ®éng
mang tÝnh “kh«ng c«ng b»ng” nh− trî cÊp xuÊt khÈu, b¸n ph¸ gi¸ nh»m
2
giµnh thÞ phÇn) vµ chiÕu cè c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn (dµnh cho c¸c n−íc
nµy nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó ®iÒu chØnh, dµnh cho c¸c ®iÒu kiÖn linh ho¹t h¬n,
c¸c −u ®∙i ®Æc biÖt).
- Cã nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸c nhau, thËm chÝ tr¸i ng−îc nhau vÒ lîi Ých cña
WTO ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. NhiÒu ng−êi cho r»ng WTO t¹o ®iÒu
kiÖn cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi më
réng thÞ tr−êng; m«i tr−êng th−¬ng m¹i ®a ph−¬ng do WTO ®iÒu tiÕt sÏ gióp
h¹n chÕ nh÷ng hµnh vi ph©n biÖt ®èi xö vµ h¹n chÕ th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc
ph¸t triÓn ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, còng cã nhiÒu ng−êi
cho r»ng mÆc dï cã nh÷ng thay ®æi to lín vÒ mÆt thÓ chÕ so víi GATT,
WTO vÉn bÞ c¸c n−íc ph¸t triÓn chi phèi vµ l¸i theo h−íng cã lîi cho hä.
Mét sè thËm chÝ coi chñ tr−¬ng tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ thóc ®Èy c¹nh tranh
cña WTO thùc chÊt lµ mét kiÓu “x©m l−îc cña chñ nghÜa thùc d©n míi”, viÖn
dÉn viÖc trong khi tuyªn truyÒn cho tù do ho¸ th−¬ng m¹i, nhiÒu n−íc ph¸t
triÓn nh− NhËt b¶n, EU duy tr× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cao trong nhiÒu
lÜnh vùc nh− n«ng nghiÖp, dÖt may....
II/ T¹i sao ViÖt Nam cÇn gia nhËp WTO, c¸c c¬ héi th¸ch thøc khi ta
tham gia WTO:
Víi 145 n−íc ®∙ lµ thµnh viªn WTO, 90% giao dÞch th−¬ng m¹i quèc tÕ
do WTO ®iÒu tiÕt, trong bèi c¶nh xu thÕ toµn cÇu ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn
m¹nh mÏ, ®Ó ®Èy m¹nh héi nhËp vµ x©y dùng thµnh c«ng mét nÒn kinh tÕ −u
tiªn xuÊt khÈu, dï muèn hay kh«ng ta kh«ng thÓ ®øng ngoµi tæ chøc th−¬ng
m¹i ®a ph−¬ng toµn cÇu nµy. Trªn c¬ së ph©n tÝch cã thÓ thÊy còng nh− c¸c
n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, tham gia WTO ta sÏ cã nh÷ng lîi thÕ vµ th¸ch
thøc chÝnh d−íi ®©y:
1.Lîi thÕ :
1.1 Tham gia WTO gãp phÇn cñng cè hoµ b×nh, an ninh cña ®Êt n−íc:
LÞch sö ®∙ chøng kiÕn nhiÒu tranh chÊp bu«n b¸n dÉn ®Õn chiÕn tranh. VÝ
dô sinh ®éng nhÊt lµ cuéc chiÕn tranh th−¬ng m¹i nh÷ng n¨m 1930 khi c¸c
n−íc ®ua nhau n©ng cao c¸c rµo c¶n mËu dÞch nh»m b¶o hé c¸c nhµ s¶n xuÊt
trong n−íc vµ tr¶ ®òa lÉn nhau. ViÖc nµy lµm cho t×nh h×nh ®×nh trÖ cña nÒn
kinh tÕ thÕ giíi trë nªn tåi tÖ h¬n vµ cuèi cïng gãp phÇn dÉn ®Õn viÖc bïng
næ ChiÕn tranh ThÕ giíi Thø hai. Hai diÔn biÕn ngay sau ChiÕn tranh ThÕ
giíi Thø hai gãp phÇn tr¸nh ®−îc viÖc t¸i diÔn t×nh h×nh c¨ng th¼ng trong
bu«n b¸n tr−íc ChiÕn tranh: T¹i Ch©u ¢u, hîp t¸c quèc tÕ ®−îc t¨ng c−êng
3
trong lÜnh vùc than, s¾t vµ thÐp; trªn quy m« toµn cÇu, sù ra ®êi cña GATT.
C¶ 2 ®Òu ®−îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng, dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn vµ më réng:
Sù hîp t¸c ë Ch©u ¢u ®Én ®Õn sù h×nh thµnh EU; GATT trë thµnh WTO.
WTO t¹o ®iÒu kiÖn cho bu«n b¸n quèc tÕ dÔ dµng h¬n. Th«ng th−êng
ng−êi b¸n hµng kh«ng muèn ®¸nh nhau víi kh¸ch hµng cña m×nh. Khi c¸c
bªn cã quan hÖ bu«n b¸n thuËn lîi víi nhau (lµ khi tÊt c¶ ®Òu cã lîi), kh¶
n¨ng x¶y ra xung ®ét (lµ khi tÊt c¶ ®Òu thiÖt h¹i) sÏ Ýt h¬n
1.2. Tham gia WTO ta cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Êu tranh gi¶i quyÕt c¸c tranh
chÊp th−¬ng m¹i mét c¸ch x©y dùng vµ c«ng b»ng:
Khi bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc cµng t¨ng th× kh¶ n¨ng n¶y sinh c¸c tranh
chÊp còng t¨ng. NÕu kh«ng cã c¬ chÕ xö lý, c¸c cuéc tranh chÊp ®ã cã thÓ
dÉn ®Õn xung ®ét nghiªm träng. WTO t¹o cho c¸c n−íc mét kªnh gi¶i quyÕt
c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò bu«n b¸n mét c¸ch x©y dùng th«ng
qua c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cña m×nh, tr¸nh ®−îc c¸c hµnh ®éng ®¬n
ph−¬ng ®éc ®o¸n. Trªn thùc tÕ, nhiÒu sù c¨ng th¼ng trong bu«n b¸n quèc tÕ
®∙ ®−îc gi¶m ®i do c¸c n−íc ®∙ sö dông c¬ chÕ cña WTO ®Ó gi¶i quyÕt tranh
chÊp. Khi c¸c n−íc ®em tranh chÊp ra gi¶i quyÕt t¹i WTO, thñ tôc cña WTO
sÏ tËp trung l−u ý c¸c bªn vÒ luËt lÖ. Mét khi ®∙ cã ph¸n quyÕt, c¸c n−íc tËp
trung cè g¾ng lµm theo c¸c quy ®Þnh vµ sau ®ã cã thÓ th−¬ng l−îng l¹i c¸c
quy ®Þnh thay v× tuyªn chiÕn víi nhau. H¬n 200 vô tranh chÊp ®∙ ®−îc ®em
ra WTO kÓ tõ khi WTO ®−îc thµnh lËp n¨m 1995. Mét sè vô tranh chÊp
trong sè nµy ®∙ cã thÓ dÉn ®Õn xung ®ét chÝnh trÞ nghiªm träng nÕu kh«ng cã
c¬ chÕ gi¶i quyÕt mét c¸ch x©y dùng nh− WTO ®∙ lµm thêi gian qua.
1.3 Tham gia WTO lµm t¨ng søc m¹nh tæng hîp cña ta khi ph¶i ®Êu tranh
víi c¸c n−íc m¹nh h¬n vÒ kinh tÕ, th−¬ng m¹i:
C¸c quyÕt ®Þnh t¹i WTO ®−îc th−¬ng l−îng vµ ®−a ra trªn c¬ së nhÊt trÝ vµ
®−îc ¸p dông víi tÊt c¶ c¸c bªn. Theo quy ®Þnh, tÊt c¶ c¸c n−íc, bÊt kÓ giµu
hay nghÌo, ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng th¸ch thøc lÉn nhau theo c¸c thñ tôc gi¶i
quyÕt tranh chÊp cña WTO. §øng ngoµi mét chÕ ®é bu«n b¸n ®a ph−¬ng nh−
WTO, ta sÏ dÔ bÞ c¸c n−íc m¹nh h¬n dïng søc Ðp ¸p ®Æt ý chÝ. Tham gia
WTO ta còng cã thÓ t¨ng thªm søc m¹nh cña m×nh b»ng viÖc tham gia c¸c
liªn minh, tËp hîp lùc l−îng cïng phèi hîp ®Êu tranh cho c¸c lîi Ých chung
(tËp hîp c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, tËp hîp c¸c n−íc ASEAN...). Mçi n−íc
nhá tù m×nh ®èi phã víi c¸c c−êng quèc kinh tÕ ®−¬ng nhiªn sÏ khã h¬n.
4
1.4 Tham gia WTO t¹o ®iÒu kiªn cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ta th©m
nhËp thÞ tr−êng c¸c n−íc dÔ dµng h¬n:
Mét trong nh÷ng môc ®Ých chÝnh cña WTO lµ gi¶m c¸c rµo c¶n th«ng qua
th−¬ng l−îng. Mét nguyªn t¾c quan träng nhÊt cña WTO lµ nguyªn t¾c
kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Lµ thµnh viªn WTO ta sÏ ®−îc h−ëng MFN mµ c¸c
n−íc thµnh viªn ®ang dµnh cho nhau do kÕt qu¶ cña c¸c cuéc th−¬ng l−îng
song ph−¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng ho¸ cña ta th©m nhËp thÞ
tr−êng c¸c n−íc dÔ dµng h¬n mµ ta kh«ng ph¶i th−¬ng l−îng.
1.5 Tham gia WTO cho ng−êi tiªu thô cña ta nhiÒu lùa chän h¬n, hµng
ho¸ chÊt l−îng h¬n:
Tham gia WTO ®ßi hái ta më cöa thÞ tr−êng trong n−íc réng h¬n cho
hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n−íc ngoµi. Hµng nhËp khÈu vµo nhiÒu sÏ cho ng−êi
tiªu thô nhiÒu lùa chän h¬n c¶ vÒ chñng lo¹i lÉn chÊt l−îng, mÉu m∙. Ngay
c¶ chÊt l−îng hµng s¶n xuÊt trong n−íc còng sÏ t¨ng lªn v× ph¶i c¹nh tranh
víi hµng nhËp khÈu. H¬n n÷a hµng nhËp khÈu kh«ng chØ bao gåm thµnh
phÈm mµ cßn gåm c¶ nh÷ng thø ®−îc dïng lµm nguyªn liÖu hoÆc dïng lµm
nh÷ng bé phËn cÊu thµnh hoÆc thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt trong n−íc. ViÖc nµy
lµm cho s¶n phÈm vµ dÞch vô do c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n−íc t¹o ra phong
phó h¬n.
1.6 Tham gia WTO thóc ®Èy bu«n b¸n sÏ kÝch thÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ,
t¨ng viÖc lµm:
Cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy bu«n b¸n lµm t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ t¨ng
tr−ëng kinh tÕ lµm t¨ng viÖc lµm.
Tuy nhiªn, còng cã thùc tÕ lµ trong mét sè tr−êng hîp sè viÖc lµm l¹i gi¶m
®i khi bu«n b¸n t¨ng. ë ®©y cã 2 nh©n tè t¸c ®éng dÉn ®Õn t×nh h×nh: sù tiÕn
bé vÒ c«ng nghÖ trong khi lµm lîi cho mét sè nghÒ l¹i cã t¸c ®éng xÊu ®Õn
mét sè nghÒ kh¸c; trong khi bu«n b¸n lµm t¨ng thu nhËp quèc gia, t×nh h×nh
nµy l¹i kh«ng t¹o ra ®−îc viÖc lµm míi cho nh÷ng ng−êi lao ®éng ®∙ mÊt
viÖc lµm do kh«ng c¹nh tranh ®−îc víi hµng nhËp khÈu. ViÖc kh¾c phôc t×nh
h×nh nµy phô thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh cña mçi n−íc.
1.7 Tham gia WTO gãp phÇn lµm cho ho¹t ®éng bu«n b¸n cña ta hiÖu
qu¶ h¬n vµ gi¶m ®−îc phÝ tæn:
5
- Nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö quy ®Þnh c¸c ChÝnh phñ sÏ ¸p dông
cïng mét møc thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ tÊt c¶ c¸c n−íc vµ sÏ ¸p dông
cïng mét lo¹i quy ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm, bÊt kÓ lµ s¶n phÈm ®Õn
tõ n−íc nµo, bÊt kÓ lµ hµng nhËp hay s¶n xuÊt trong n−íc. §iÒu nµy lµm cho
ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®¬n gi¶n h¬n nhiÒu;
- Ngoµi nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö kÓ trªn, c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n
kh¸c cña WTO gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ vµ gi¶m gi¸ phÝ tæn lµ:
+ Nguyªn t¾c minh b¹ch ( th«ng tin râ rµng vÒ c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ vµ
quy ®Þnh );
+ Nguyªn t¾c b¶o ®¶m ch¾c ch¾n vÒ c¸c ®iÒu kiÖn bu«n b¸n
( c¸c cam kÕt gi¶m rµo c¶n bu«n b¸n vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng th©m nhËp cña
c¸c n−íc kh¸c vµo thÞ tr−êng cña mét n−íc nhÊt ®Þnh cã tÝnh rµng buéc vÒ
ph¸p lý);
+ Nguyªn t¾c t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho th−¬ng m¹i ®ßi hái ®¬n gi¶n
ho¸ vµ tiªu chuÈn ho¸ thñ tôc h¶i quan, xo¸ bá quan liªu, thiÕt lËp c¸c c¬ së
d÷ liÖu th«ng tin tËp trung vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c.
1.8 Tham gia WTO t¹o ®iÒu kiÖn cho ta qu¶n lý tèt h¬n:
C¸c quy ®Þnh cña WTO ®ßi hái c¸c ChÝnh phñ kh«ng quay trë l¹i c¸c chÝnh
s¸ch kh«ng phï hîp, trong ®ã cã chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, viÖc duy tr×
c¸c rµo c¶n, trong ®ã mét sè rµo c¶n t¹o c¬ héi cho tham nhòng vµ qu¶n lý
kÐm.
2.Th¸ch thøc:
2.1 Søc Ðp c¹nh tranh ®ãi víi c¸c doanh nghiÖp trong n−íc t¨ng lªn:
NÒn kinh tÕ cña ta vÉn ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ thÊp, søc c¹nh tr¹nh yÕu; ta
ch−a x©y dùng ®−îc mét sè ngµnh hoÆc lÜnh vùc mòi nhän, nhiÒu doanh
nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp Nhµ n−íc vµ t− nh©n, cßn yÕu, ch−a ®ñ m¹nh ®Ó
c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr−êng quèc tÕ vµ ngay trong n−íc, sÏ gÆp khã
kh¨n khi ta më cöa thÞ tr−êng;
2.2 ViÖc n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò x∙ héi míi:
6
M«i tr−êng, ®iÒu kiÖn kinh doanh míi do WTO ®iÒu tiÕt trªn tæng thÓ
lµm cho nÒn kinh tÕ vµ th−¬ng m¹i cña ta m¹nh lªn nh−ng còng sÏ dÉn ®Õn
t×nh h×nh khã kh¨n côc bé ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng doanh nghiÖp
kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh, cã thÓ lµm t¨ng c¸c vô ph¸ s¶n, t¨ng thÊt nghiÖp,
lµm n¶y sinh c¸c vÊn ®Ò x∙ héi míi;
2.3 Nguy c¬ mai môt b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc:
Më cöa thÞ tr−êng trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa kh«ng ®¬n thuÇn chØ cßn lµ
më cöa cho hµng hãa n−íc ngoµi, thùc chÊt lµ më cöa toµn diÖn. ThiÕu c¸c
biÖn ph¸p kh¾c phôc hiÖu qu¶ cã thÓ dÉn ®Õn sù mai môt cña b¶n s¾c v¨n hãa
d©n t«c. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®¹t ®−îc môc tiªu “hßa nhËp, kh«ng hßa tan”
III. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam
1. C¸c mèc chÝnh cña qu¸ tr×nh ®µm ph¸n
- Ngµy 12/1/1995: Ta chÝnh thøc nép ®¬n xin gia nhËp WTO;
- Th¸ng 2/1996: Nhãm C«ng t¸c cña WTO vÒ viÖc ViÖt Nam gia nhËp
WTO ®−îc thµnh lËp;
- Th¸ng 8/1996: Ta nép BÞ Vong Lôc vÒ ChÝnh s¸ch Th−¬ng m¹i cho
WTO;
- Th¸ng 2-7/1998: Ta hoµn thµnh phÇn tr¶ lêi c©u hái vÒ th−¬ng m¹i hµng
ho¸, dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ;
- Th¸ng 7/1998 – th¸ng 11/2000: 4 phiªn häp cña Nhãm C«ng t¸c vÒ viÖc
ViÖt Nam gia nhËp WTO ®−îc tæ chøc tËp trung vµo minh b¹ch ho¸ chÝnh
s¸ch kinh tÕ - th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam;
- Th¸ng 4/2002 Phiªn häp V víi Nhãm C«ng t¸c ®−îc tæ chøc, lµ phiªn
häp ®Çu tiªn cña giai ®o¹n ®µm ph¸n thùc chÊt vÒ më cöa thÞ tr−êng. T¹i
Phiªn häp nµy c¸c n−íc nh×n chung bµy tá ñng hé viÖc ViÖt Nam gia nhËp
WTO, ®ång thêi ®¸nh gi¸ tèt nç lùc chuÈn bÞ ®µm ph¸n cña ViÖt Nam; ®Ò
nghÞ ta tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c B¶n chµo ban ®Çu ®Ó tiÕp tôc ®µm ph¸n trong
c¸c Phiªn häp tiÕp theo. Trong dÞp nµy, 21 thµnh viªn gåm Mü, EU, NhËt,
Canada, Thuþ Sü, óc, Na Uy, Singapore, Th¸i Lan, Hµn Quèc, Trung Quèc,
§µi Loan, New Zealand, CH SÐc, CH Slovak, Kyrgyz, ¸chentina, Brazil,
Paraguay, Cuba vµ Uruguay ®∙ yªu cÇu ®µm ph¸n song ph−¬ng víi ta vµ ta
7
®∙ cã th¶o luËn s¬ bé víi 16 trong sè 21 thµnh viªn trªn. Ta ®∙ tiÕn hµnh
mét cuéc vËn ®éng ngo¹i giao hç trî ®µm ph¸n gia nhËp WTO víi néi dung
chÝnh lµ: ®Ò nghÞ c¸c n−íc tÝnh tíi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ch−a cao cña ViÖt
Nam, tõ ®ã kh«ng yªu cÇu ViÖt Nam ®µm ph¸n song ph−¬ng hoÆc nÕu vÉn
cÇn ph¶i ®µm ph¸n song ph−¬ng víi ta th× kh«ng nªu yªu cÇu qu¸ cao. B−íc
®Çu cuéc vËn ®éng ®∙ cã kÕt qu¶: mét sè thµnh viªn WTO nh− Malaysia,
Ai CËp, Hång C«ng, Panama, Kyzgystan, M«n-®«-va vµ Cuba ®∙ ®ång ý
kh«ng yªu cÇu ®µm ph¸n song ph−¬ng víi ta; mét sè n−íc kh¸c nh−
Philippines, In®«nªxia, CH SÐc, Uzbekistan, ¸chentina vµ Uruguay kh¼ng
®Þnh ®µm ph¸n chØ lµ thñ tôc.
- HiÖn nay ta ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ cho Phiªn häp VI, dù kiÕn tæ chøc
vµo th¸ng 5/2003.
- Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ta chØ kÕt thóc sau khi ®∙ hoµn
thµnh c¸c cuéc ®µm ph¸n song ph−¬ng víi tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cã yªu cÇu.
C¸c kÕt qu¶ ®µm ph¸n vµ ®iÒu kiÖn ta gia nhËp WTO sÏ ®−îc thÓ hiÖn trong
tµi liÖu tæng hîp vÒ gia nhËp . Tµi liÖu nµy sÏ ®−îc ®−a ra xem xÐt t¹i
§¹i héi ®ång hoÆc Héi nghÞ Bé tr−ëng WTO vµ chØ khi tµi liÖu nµy ®−îc
th«ng qua ta míi cã thÓ trë thµnh thµnh viªn WTO.
2. ThuËn lîi, khã kh¨n chÝnh :
a. ThuËn lîi:
- Ta cã quyÕt t©m chÝnh trÞ cao. Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ChÝnh phñ
thùc hiÖn NghÞ quyÕt 07 ngµy 27/11/2002 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ nªu râ ta cÇn “ khÈn tr−¬ng hoµn thµnh viÖc x©y dùng ph−¬ng ¸n
®µm ph¸n song ph−¬ng gia nhËp WTO...” vµ “g¾n kÕt qu¸ tr×nh ®µm ph¸n
víi qu¸ tr×nh ®æi míi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ ë trong n−íc”;
- C¬ b¶n cã sù nhÊt trÝ trong nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cña c¸n bé, c¸c doanh
nghiÖp, nh©n d©n vÒ héi nhËp kinh tÕ, vÒ sù cÇn thiÕt ta gia nhËp WTO;
- VÞ thÕ, uy tÝn quèc tÕ cña ViÖt Nam ngµy cµng ®−îc n©ng cao; kh«ng cã
n−íc nµo chèng ta gia nhËp WTO v× lÝ do chÝnh trÞ;
- NÒn kinh tÕ cña ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi, më cöa ®∙ cã ®iÒu kiÖn cä x¸t
víi bªn ngoµi, b−íc ®Çu ®∙ cã sù chuÈn bÞ vÒ thùc lùc;
8
- Ta ®∙ hoµn thµnh tèt giai ®o¹n minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch, t¹o c¬ së thuËn
lîi cho ®µm ph¸n thùc chÊt;
- Th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh hç trî kü thuËt cña b¶n th©n WTO, cña c¸c tæ
chøc quèc tÕ kh¸c, c¸c n−íc tµi trî vµ th«ng qua viÖc trùc tiÕp tham gia c¸c
cuéc häp cña Nhãm C«ng t¸c 5 n¨m qua, ta ®∙ ®µo t¹o ®−îc mét ®éi ngò c¸c
nhµ ®µm ph¸n cã ®ñ kinh nghiÖm thuéc c¸c Bé/ngµnh kh¸c nhau s½n sµng
cho c¸c cuéc ®µm ph¸n thùc chÊt s¾p tíi.
b/ Khã kh¨n:
- NhËn thøc cña quÇn chóng vµ mét bé phËn kh«ng nhá c¸c doanh nghiÖp
vÒ c¬ héi, th¸ch thøc cña viÖc tham gia WTO ch−a cao;
- HÖ thèng ph¸p luËt ch−a phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ cßn nhiÒu
bÊt cËp, chång chÐo; hay thay ®æi;
- M«i tr−êng kinh tÕ, th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− trong khu vùc vµ thÕ giíi nh×n
chung kh«ng thuËn lîi l¾m trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ cã thÓ trong vµo n¨m
tíi khi ta b−íc vµo giai ®o¹n ®µm ph¸n quyÕt ®Þnh, ®Ô dÉn ®Õn viÖc c¸c n−íc
®ßi ®iÒu kiÖn cao ®èi víi ta;
- Cuéc chiÕn tranh I-r¾c cã thÓ t¸c ®éng xÊu ®Õn møc ®é hîp t¸c gi÷a c¸c
n−íc t¹i c¸c thÓ chÕ ®a ph−¬ng, kÓ c¶ WTO, lµm cho c¸c cuéc ®µm ph¸n, kÓ
c¶ c¸c cuéc ®µm ph¸n gia nhËp khã tiÕn triÓn.
VI. T¹i sao cÇn khÈn tr−¬ng ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO sím:
- §µm ph¸n gia nhËp WTO vµ ®æi míi ho¹t ®éng kinh tÕ ë trong n−íc lµ
hai qu¸ tr×nh g¾n liÒn, hç trî cho nhau. Gia nhËp WTO còng sÏ kÐo chËm
l¹i qua tr×nh ®æi míi nµy;
- Mét lo¹t n−íc còng ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO nh− ta,
trong ®ã cã kh¶ n¨ng Nga, C¨m-pu-chia sÏ cã thÓ vµo sím, n¨m nay hoÆc
n¨m sau. ViÖc nµy sÏ dÉn ®Õn Ýt nhÊt 2 t×nh h×nh bÊt lîi cho ta: c¸c n−íc
míi gia nhËp víi t− c¸ch thµnh viªn cã thÓ yªu cÇu ®µm ph¸n song ph−¬ng
vµ ®Æt ®iÒu kiÖn víi ta trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp; kh«ng gian
th−¬ng m¹i theo ph−¬ng thøc hiÖn nay cña ta (ngoµi sù ®iÒu tiÕt cña WTO)
c¶ ë xa vµ quanh ta ®Òu bÞ thu hÑp, g©y khã kh¨n cho viÖc thóc ®Èy th−¬ng
m¹i;
9
- Theo kÕ ho¹ch, Vßng ®µm ph¸n míi Dolha do WTO ph¸t ®éng sÏ kÕt
thóc tr−íc 01/01/2005. C¸c cuéc ®µm ph¸n nµy sÏ dÉn ®Õn nh÷ng tho¶
thuËn míi vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn cao h¬n ®èi víi c¸c n−íc muèn gia nhËp
WTO, trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô...).
Trªn ®∙ cho ý kiÕn ta cÇn hÕt søc khÈn tr−¬ng ®Èy m¹nh ®µm ph¸n trªn
c¬ së b¶o ®¶m phï hîp víi hoµn c¶nh n−íc ta lµ mét n−íc ®ang ph¸t triÓn ë
tr×nh ®é thÊp, ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn®æi c¬ chÕ kinh tÕ, cè g¾ng ®¹t
môc tiªu gia nhËp WTO tr−íc 2005.
10
