ung thư tuyến giáp
Ung thư tuyến giáp và cách điều trị. Theo UICC ung thư tuyến giáp chiếm 1% tất cả các loại ung thư và chiếm 90% unh thư tuyến nội tiết. Tại ệt Nam theo kết quả ghi nhận ung thư quần thể 1999 của BVUB TPHCM, unh thư tuyến giáp có xuất độ 3/100000 dân, đứng hàng thứ 10 unh thư nữ giới. Ung thư tuyến giáp có bệnh cảnh lâm sàng và đa dạng.
BOÄ Y TEÁ
ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TPHCM
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ CHUYEÂN NGHAØNH UNG THÖ HOÏC
UNG THÖ TUYEÁN GIAÙP
DÒCH TEÅ HOÏC – CHAÅN ÑOAÙN – ÑIEÀU TRÒ
NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC : PGS. NGUYEÃN CHAÁN HUØNG
BS CKII.TRAÀN VAÊN THIEÄP
NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN: BS.PHAÏM VAÊN KIEÄM
NOÄI DUNG
1.Ñaët vaán ñeà
2. Muïc tieâu nghieân cöùu
3.Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu
4. Toång quan taøi lieäu
5.Keát quaû vaø baøn luaän
6. Keát luaän
7. Ñeà xuaát
ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Theo UICC ung thö tuyeán giaùp chieám 1% taát caû caùc loaïi
ung thö vaø chieám 90% ung thö tuyeán noäi tieát.
Taïi Vieät Nam :Theo keát quaû ghi nhaän ung thö quaàn theå
1999 cuûa BVUB TPHCM,ung thö tuyeán giaùp coù xuaát ñoä
3/100 000 daân,ñöùng haøng thöù 10 ung thö nöõ giôùi.
Ung thö tuyeán giaùp coù beänh caûnh laâm saøng ña daïng.
Phaåu thuaät toái thieåu ñieàu trò UTTG laø caét troïn thuøy TG.
Ñoái vôùi caùc beänh vieän tænh,do thieáu thaày thuoác chuyeân khoa
cuõng nhö thieáu phöông tieän chaån ñoaùn neân haàu nhö taát caû
caùc haït giaùp chæ ñöôïc chaån ñoaùn moâ hoïc sau moå.vì vaäy
phaåu thuaät thöôøng khoâng ñuû.
Taïi BVUB töø 1998 ñeán nay chöa coù coâng trình toång keát
UTTG
MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU
Muïc tieâu toång quaùt:
Khaûo saùt dòch teå hoïc ,laâm saøng , caän laâm saøng ung thö tuyeán giaùp.
Khaûo saùt caùc phöông phaùp ñieàu trò ñaõ ñöôïc aùp duïng ñieàu tròUTTG.
Muïc tieâu chuyeân bieät:
1. Khaûo saùt ñaëc ñieåm dòch teã hoïc ung thö tuyeán giaùp theo tuoåi, giôùi.
2. Khaûo saùt daëc ñieåm laâm saøng, giaûi phaãu beänh cuûa ung thö tuyeán
giaùp.
3. Khaûo saùt caùc phöông tieän caän laâm saøng trong chaån ñoaùn ung thö
tuyeán giaùp.
4. Khaûo saùt caùc phöông phaùp ñieàu trò ñaõ ñöôïc aùp duïng taïi Beänh Vieän
Ung Böôùu TPHCM.
ÑOÁI TÖÔÏNG & PP NGHIEÂN CÖÙU
Ñoài töôïng nghieân cöùu:
806 beänh nhaân ung thö tuyeán giaùp coù keát quaû giaûi phaåu beänh lyù
,ñöôïc khaùm vaø ñieàu trò taïi BVUB trong 4 naêm töø thaùng 1/1999 ñeán
heát thaùng 12/2002.
Phöông phaùp nghieân cöùu: Hoài cöùu , moâ taû caét ngang.
Vaät lieäu nghieân cöùu: hoà sô beänh aùn
Xöû lyù soá lieäu: söû duïng phaàn meàm SPSS for Windows 10.05.
GIAÛI PHAÃU HOÏC
ª Tuyeán giaùp goàm 2 thuyø
noái vôùi nhau bôûi eo giaùp.
ª Moãi thuyø töø voøng suïn 5-
6 leân suïn giaùp, eo suïn 1-
4
ª Phía tröôùc : da, moâ döôùi da,
cô baùm da coå, caân coå noâng,
caân coå giöõa, cô tröôùc giaùp
GIAÛI PHAÃU HOÏC
ª Phía sau trong : suïn khí
quaûn, thöïc quaûn, cô khít
haàu döôùi, thaàn kinh hoài
TQ, nhaùnh ngoaøi thaàn
kinh thanh quaûn treân,
tuyeán phoù giaùp
ª Phía ngoaøi : bao caûnh.
GIAÛI PHAÃU HOÏC
ª Ñoäng maïch giaùp treân: nhaùnh tröôùc,
sau, trong.
ª Ñoäng maïch giaùp döôùi: nhaùnh sau,
döôùi chia 2 nhaùnh lieân quan thaàn
kinh hoài thanh quaûn.
ª Tónh maïch giaùp treân (ñi theo ñoäng
maïch), giaùp giöõa, giaùp döôùi.
ª Baïch huyeát ñoå vaøo haïch coå saâu
treân, döôùi, khí quaûn, thaân tay ñaàu.
ª Tuyeán caän giaùp
GIAÛI PHAÃU HOÏC
Thaàn kinh hoài thanh quaûn TK hoài TQ
ª Xuaát phaùt töø thaàn kinh X,
beân (P) voøng qua ñm ñöôùi
ñoøn, beân (T) voøng qua cung
ñm chuû
ª Ñi leân baét cheùo ñm giaùp döôùi
ª Vaøo raõnh khí quaûn-thöïc
quaûn.
ª Tröôùc khi chui qua cô nhaãn
giaùp vaøo thanh quaûn naèm
sau daây chaèng beân (Berry).
ª Chi phoái cô noäi taïi thanh
quaûn tröø cô nhaãn giaùp
GIAÛI PHAÃU HOÏC
Nhaùnh ngoaøi thaàn kinh thanh quaûn treân
Nhaùnh ngoaøi
ª Töø TK X, chia 2
nhaùnh, nhaùnh ngoaøi
lieân quan cöïc treân
(song song & trong ñm
giaùp treân)
ª Chi phoái cô nhaãn giaùp
taêng tröông löïc daây
thanh aâm giuùp phaùt
aâm gioïng cao.
TOÅNG QUAN
MOÂ HOÏC
TB caän
nang tuyeán
TB nang tuyeán
Chaát keo
CÔ CHEÁ ÑIEÀU HOØA BAØI TIEÁT HORMONE TG
Haï ñoài
( +)
Öùc cheá(-)
Tuyeán yeân
Gan
Protein
taûi
(+)
Tuyeán giaùp
BEÄNH HOÏC
I. phaân loaïi ung thö tuyeán giaùp:(theo AFIP)
1. Ung thö cuûa teá baøo nang tuyeán:
1.1. Carcinoâm bieät hoùa roõ:
Carcinoâm daïng nang
Carcinoâm daïng nhuù: Thoâng thöôøng & Caùc bieán theå
1.2. Carcinoâm bieät hoùa keùm:Daïng ñaûo& Nhöõng daïng khaùc
1.3. Carcinoâm khoâng bieät hoùa: Daïng teá baøo gai
Daïng teá baøo hình thoi
Daïng ñaïi baøo
2. Ung thö cuûa teá baøo caän nang tuyeán (teá baùo C):
Carcinoâm daïng tuûy & Nhöõng daïng khaùc.
3. Ngoaøi ra coøn moät soá carcinoâm vôùi hình aûnh teá baøo ñaëc bieät:
Carcinoâm vôùi hình aûnh teá baøo Hurthle,Carcinoâm vôùi hình aûnh teá baøo
saùng,Carcinoâm vôùi hình aûnh teá baøo gai, Carcinoâm vôùi hình aûnh teá baøo nhaøy.
TOÅNG QUAN
CARCINOÂM TUYEÁN GIAÙP DAÏNG NHUÙ:
dòch teå hoïc:
Laø loaïi phoå bieán nhaát, chieám 80-85%
Nöû/nam=2.5/1
Tuoåi trung bình 31-49t, thöôøng treû hôn
carcinoâm TG daïng nang 10 tuoåi.
Laâm saøng:
Thöôøng bieåu hieän baèng moät khoái tuyeán
giaùp ,coù ttheå keøm theo haïch coå hoaëc chæ
coù haïch coå maø khoâng coù böôùu giaùp.
Ñaïi theå:
Böôùu thöôøng coù maøu traéng nhaït .coù theå coù
canxi hoùa,maät ñoä meàm ,maët caét daïng haït .
Vi theå:
Hai hình aûnh moâ hoïc tieâu bieåu nhaát cuûa
carcinoâm tuyeán giaùp daïng nhuù laø söï taïo nhuù Hình 8. Vi theå carcinoâm tuyeán giaùp daïng nhuù
vaø hình aûnh bieán ñoåi nhaân.
TOÅNG QUAN
CARCINOÂM TUYEÁN GIAÙP DAÏNG NANG:
Dòch teå:
Nöõ /nam=2.5/1
Tuoåi trung bình lôùn hôn carcinoâm tuyeán giaùp daïng
nhuù 10tuoåi.
Ôû vuøng khoâng thieáu Iod trong thöùc aên:chieám tyû leä 5-
15%.Ôû vuøng thieáu Iod trong thöùc aên :chieám tyû leä 30-
40%.
Laâm saøng:
Thöôøng laø moät khoái tuyeán giaùp ñôn ñoäc, khoâng trieäu
chöùng vaø khoâng haïch coå ñi keøm.
Ñoâi khi di caên xa laø daáu hieäu ñaàu tieân cuûa beänh.
Ñaïi theå:gioáng böôùu laønh tuyeán giaùp daïng nang :maøu
naâu, ñaëc, maët caét phoàng, nhöng voû bao daøy hôn vaø Hình 7. Vi theå carcinoâm tuyeán giaùp daïng nang
khoâng ñeàu.
Vi theå: teá baøo tuyeán saáp xeáp thaønh daïng nang daïng
beø, vaø daïng ñaëc.teá baøo böôùu ñöôïc bao quanh bôõi moâ sôïi
daøy.
Khoâng coù hình aûnh bieán ñoåi nhaân. Chaån ñoaùn aùc tính
döïa vaøo söï xaâm nhieåm voû bao vaø maïch maùu.
TOÅNG QUAN
CARCINOÂM KHOÂNG BIEÄT HOÙA:
Dòch teå: chieám 5-15%
Thöôøng xaûy ra ôû ngöôøi giaø, tuoåi trung bình 60-65t.
Tyû leä nöõ/nam=3/1-4/1
Laâm saøng:
Bieåu hieän baèng khoái tuyeán giaùp lôùn nhanh,trong thôøi
gian vaøi tuaàn ñeán vaøi thaùng . 50% keát hôïp vôùi cheøn eùp taïi
choå:khoù thôû ,khoù nuoát,khaøn tieáng.1/3 tröôøng hôïp keøm
haïch coå.moät soá ít keøm theo trieäu chöùng di caên xa.
Ñaïi theå:
Böôùu lôùn ,xaâm laán, khoâng coù giôùi haïn,thöôøng coù nhieàu
Hình 10. Vi theå carcinoâm khoâng bieät hoùa
vuøng hoaïi töû, xuaát huyeát.
Vi theå:
Goàm 3 daïng chính :daïng gai, daïng teá baøo hình thoi,daïng
ñaïi baøo.
Daëc ñieåm chung laø: hoaït ñoäng phaân baøo cao, nhieàu oå
hoaïi töû,xaâm nhieåm trong vaø ngoaøi tuyeán giaùp,xaâm nhieåm
maïch maùu.
TOÅNG QUAN
CARCINOÂM TUYEÁN GIAÙP DAÏNG TUÛY:
Dòch teå:Chieám 10%,Goám hai theå chính:
o Theå ñôn phaùt: chieám 60-70%,tuoåi trung bình 60
tuoåi,nöõ/nam=1.3/1
o Theå gia ñình :chieám phaàn coøn laïi,goàm 3 loaïi :
Loaïi keát hôïp hoäi chöùng MEN IIA,MEN IIB,vaø loaïi
khoâng keát hôïp vôùi hoäi chöùng ña böôùu noäi tieát.
Ñaïi theå:
Maøu vaøng hoaëc naâu hoàng ,meàm hoaëc chaéc,coù giôùi
haïn nhöng khoâng coù voû bao.
Vi theå: xaâm laán moâ keá caän ,khoâng coù voû bao.hình
aûnh moâ hoïc ña daïng coù theå gioáng daïng nang, daïng
nhuù hay daïng khoâng bieät hoùa.teá baøo böôùu cuõng raát ña Hình 11. Vi theå carcinoâm tuyeán giaùp daïng tuûy
daïng, nhaân teá baøo gioáng teá baøo cuûa böôùu TK noäi tieát.
5.Carcinoâm daïng teá baøo ñaëc bieät (tb Hurthle, tb
gai, tb nhaøy): Ñöôïc xem laø daïng ñaëc bieät cuûa
Carcinoâm TG daïng nang .
CAÄN LAÂM SAØNG
SIEÂU AÂM :
Laø phöông tieän caän laâm saøng ñaàu tieân trong
tröôøng hôïp toån thöông sôø thaáy ñöôïc vaø cuõng P H A ÙT H I E ÄN S Ô ÙM U N G T H Ö T U Y E ÁN G I A ÙP B A ÈN G S I E ÂU A ÂM
laø phöông tieän ñeå phaùt hieän sôùm haït giaùp khi
K E ÁT H Ô ÏP V Ô ÙI C H O ÏC H U ÙT T E Á B A ØO B A ÈN G K I M N H O Û.
L E Â H O ÀN G C U ÙC *
chöa bieåu hieän laâm saøng(phaùt hieän böôùu
T O ÙM T A É T :
T h e o T O Å C H Ö ÙC Y T E Á T H E Á G I Ô ÙI u n g th ö tu y e án g ia ùp c h ie ám 1 % c a ùc lo a ïi u n g th ö , tr o n g
k h i th e o g h i n h a än c u ûa T R U N G T A ÂM U N G B Ö Ô ÙU n a êm 1 9 9 5 tæ le ä n a øy la ø 2 , 1 % ñ o ái v ô ùi c a ùc
b ö ô ùu s ô ø th a áy ñ ö ô ïc tr e ân la âm s a øn g . T u y n h ie ân tæ le ä n a øy c o øn c a o h ô n n h ie àu ô û n h ö õn g v u øn g c o ù
1mm neáu daïng nang vaø 3mm neáu ñaëc)
b ö ô ùu c o å ñ òa p h ö ô n g .
U n g th ö tu y e án g ia ùp d a ïn g n h u ù la ø lo a ïi u n g th ö c h ie ám tæ le ä c a o tr o n g n h ö õn g lo a ïi m o â h o ïc c u ûa
u n g th ö g ia ùp ( 7 5 - 9 0 % ) , ñ a ây la ø lo a ïi u n g th ö c o ù tie ân lö ô n g to át n h ô ø ñ a ëc tín h d ie ån tie án c h a äm ,
d i c a ên x a ít, th ö ô øn g h a y c h o h a ïc h v u øn g .
Laø phöông tieän ñôn giaûn, nhanh ,an toaøn , T ö ø th a ùn g 7 /2 0 0 0 ñ e án th a ùn g 1 0 /2 0 0 1 tr o n g s o á n h ö õn g b e än h n h a ân ñ i s ie âu a âm k ie åm tr a s ö ùc
k h o ûe c h u ùn g to âi ñ a õ tìn h c ô ø p h a ùt h ie än 3 0 5 n h a ân g ía p n h o û v ô ùi ñ ö ô øn g k ín h tr u ïc lô ùn n h a át n h o û
h ô n 1 , 5 c m v a ø d ö ô ùi s ö ï h ö ô ùn g d a ån c u ûa s ie âu a âm c h u ùn g to âi d u øn g k im 2 5 G a u g e tie án h a øn h
reõ,hieäu quaû cao.
la øm c h o ïc h u ùt te á b a øo b a èn g k im n h o û ñ e å la øm te á b a øo h o ïc . N h ô ø k y õ th u a ät n a øy c h u ùn g to âi ñ a õ p h a ùt
h ie än 6 6 n h a ân u n g th ö c u ûa tu y e án g ia ùp c h ie ám tæ le ä 2 1 , 8 % g o àm 5 7 n h a ân u n g th ö tu y e án g ia ùp
d a ïn g n h u ù v a ø 0 9 n h a ân u n g th ö tu y e án g ia ùp d a ïn g n a n g .
Ñ ie àu n a øy c h o th a áy v ie äc s ö û d u ïn g s ie âu a âm v ô ùi ñ a àu d o ø c o ù ta àn s o á v a ø ñ o ä ly g ia ûi c a o k e át h ô ïp
Coù theå giuùp phaân bieät vôùi caùc loaïi beänh lyù
v ô ùi c h o ïc h u ùt te á b a øo b a èn g k im n h o û ñ e å la øm te á b a øo h o ïc c a ùc n h a ân tu y e án g ia ùp la ø p h ö ô n g tie än
to át n h a át tr o n g p h a ùt h ie än s ô ùm u n g th ö tu y e án g ia ùp . T ö ø k e át q u a û th u ñ ö ô ïc c h u ùn g to âi ñ e à x u a át s ô
ñ o à x ö û tr í ñ o ái v ô ùi n h a ân tu y e án g ia ùp ñ ö ô ïc p h a ùt h ie än tìn h c ô ø b a èn g S A .
I . M U ÏC Ñ Í C H :
khaùc :nhaân,vieâm …
U n g th ö g ia ùp c h ie ám 1 % tr o n g to ån g s o á c a ùc lo a ïi u n g th ö th e o y v a ên th e á g iô ùi , v a ø c h ie ám
2 , 1 % th e o g h i n h a än u n g th ö 1 9 9 5 c u ûa T r u n g T a âm U n g B ö ô ùu ( 9 ) . Ñ a ây la ø u n g th ö d ie ãn
tie án c h a äm , c o ù tæ le ä tö û v o n g th a áp s o v ô ùi n h ie àu lo a ïi u n g th ö k h a ùc , g ia ù tr ò tie ân lö ô ïn g c a o
n e áu s a n g th ö ô n g n h o û h ô n 1 , 5 c m v a ø m o â h o ïc lo a ïi n h u ù ( 6 ) . Ñ ie àu tr ò k in h ñ ie ån c u ûa H ie äp
H o äi q u o ác te á c h o án g u n g th ö ( U I C C ) ñ ö ô ïc a ùp d u ïn g ta ïi T r u n g T a âm U n g B ö ô ùu la ø c a ét tr o ïn
Trong ung thö tuyeán giaùp SA coøn phaùt hieän
th u øy g ia ùp b e ân to ån th ö ô n g v a ø g a àn tr o ïn ô û ñ o ái b e ân , n a ïo h a ïc h c o å c u øn g b e ân to ån th ö ô n g c o ù
k e øm th e o c a ét c ô ö ùc - ñ o øn c h u ûm v a ø tón h m a ïc h h a àu tr o n g h a y k h o ân g tu øy th e o ñ o ä x a âm
n h ie ãm c u ûa s a n g th ö ô n g . N g ö ô ïc la ïi n e áu u n g th ö ñ ö ô ïc p h a ùt h ie än s ô ùm k h i to ån th ö ô n g
c h ö a x a âm n h ie ãm v a øo c a áu tr u ùc k e á c a än , p h a åu th u a ät a ùp d u ïn g la ø c a ét tr o ïn th u øy tu y e án g ia ùp
c u øn g b e ân v ô ùi to ån th ö ô n g la ø c a ùc h ñ ie àu tr ò n h e ï n h a øn g ít ta øn p h a ù, s a ên s o ùc h a äu p h a åu ñ ô n
haïch coå ,söï xaâm laán cuûa böôùu ,di caên xa…
g ia ûn h ô n m a ø h ie äu q u a û ñ ie àu tr ò c a o . N h ö v a äy c ô m a y ñ ie àu tr ò k h o ûi b e än h h o a øn to a øn c h o
n g ö ô øi b e än h r a át c a o n e áu ñ ö ô ïc p h a ùt h ie än s ô ùm .
_________________________________________________________________________
* B S , K h o a C h a ån Ñ o a ùn H ìn h a ûn h , T r u n g T a âm U n g B ö ô ùu - M e d ic o n .
Nhöõng daáu hieäu gôïi yù UTTG treân sieâu aâm:
Ña soá UTTG Echo keùm,khoâng hoùa nang Carcinoâm TG daïng nhuù
trong nhaân.
Giôùi haïn khoâng roû
Voâi hoùa nhoû trong nhaân
Haïch coå aùc tính keøm theo
CAÄN LAÂM SAØNG
CHOÏC HUÙT TEÁ BAØO BAÈNG KIM NHOÛ:
Laø phöông phaùp ñôn giaûn, tieän lôïi, nhanh
choùng, an toaøn vaø chính xaùc.
Xeùt nghieäm coù ích cho chaån ñoaùn, vôùi kyõ thuaät
hoaøn chænh vaø nhaø teá baøo hoïc coù kinh nghieäm
thì tyû leä aâm tính giaû cuûa choïc huùt baèng kim
nhoû laø CAÄN LAÂM SAØNG
CAÉT LAÏNH:
Caét laïnh laø moät phöông phaùp chaån ñoaùn chính xaùc cao, thöôøng ñöôïc aùp duïng
khi choïc huùt teá baøo khoâng xaùc ñònh ñöôïc, hoaëc khoâng laøm choïc huùt teá baøo (böôùu
nhoû …). Nhöõng tröôøng hôïp khoâng coù söï phuø hôïp giöõa laâm saøng, sieâu aâm, choïc
huùt teá baøo, ñaïi theå, thì caét laïnh raát höõu ích.
SINH THIEÁT BÖÔÙU , SINH THIEÁT HAÏCH:
Nhöõng tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán khaùm beänh vì moät haïch coå maø khoâng coù
haït giaùp treân laâm saøng hay sieâu aâm, thì sinh thieát haïch coå ñeå chaån ñoaùn laø bieän
phaùp chaån ñoaùn khaù chính xaùc, cho ta caû veà loaïi moâ hoïc cuûa ung thö tuyeán giaùp.
Nhöõng tröôøng hôïp beänh nhaân ñeán muoän, ñaùnh giaù laâm saøng vaø caän laâm saøng
khoâng theå moå ñöôïc thì sinh thieát böôùu ñoâi khi ñöôïc aùp duïng ñeå xaùc ñònh loaïi moâ
hoïc giuùp ích ñieàu trò tieáp cho ngöôøi beänh.
