Tự tin khởi nghiệp
Bước chân vào môi trường làm viec mới, chắc chắn bạn se không tránh khỏi những bỡ
ngỡ, thiêu sót và dôi khi là thât vọng. Tự tin khởi nghiep là cuôn sách được mot Chuyên gia Quản lý nhân sự viêt ra từ những trải nghiem của chính mình trong suôt 14 nam trong nghê. Cuốn sách sẽ gợi nở cho bạn nhiều kinh nghiệm quý báu trên bước đường khởi nghiệp, giúp bạn vượt qua những khó khăn ban đầu để đi đến thành công, đồng thời có được sự cân bằng trong cuộc sống...
T.Jason Smith, MHR/SPHR
T TIN
KH I NGHI P
Leaving Campus and Going to Work
1
2
BÌA 4:
Bư c chân vào môi trư ng làm vi c m i, ch c ch n b n s không tránh kh i nh ng b ng ,
thi u sót và ôi khi là th t v ng. T tin kh i nghi p là cu n sách ư c m t Chuyên gia Qu n lý
nhân s vi t ra t nh ng tr i nghi m c a chính mình trong su t 14 năm trong ngh . Cu n sách s
g i m cho b n nhi u kinh nghi m quý báu trên bư c ư ng kh i nghi p, giúp b n vư t qua
nh ng khó khăn ban u i n thành công, ng th i có ư c s cân b ng trong cu c s ng!
“ i u quan tr ng không ph i là chúng ta có ư c v trí nào trong cu c i, mà là ích
n cu i cùng c a chúng ta âu.”
– Oliver Wendell Holmes.
“B n bư c t ư c thành công là: có k ho ch rõ ràng, bi t ư c mơ, hành ng và
kiên trì theo u i m c tiêu n cùng.”
– William A. Ward.
3
L IT A
M t cô gái tr v a r i kh i văn phòng c a tôi trong tâm tr ng b i r i, n, pha chút t nh
ng . ó cũng là tâm tr ng tôi thư ng th y nhi u sinh viên m i ra trư ng. Tôi không ph i là bác
sĩ mà là Giám c nhân s v i nhi m v qu n lý nhân viên trong công ty. Công vi c thư ng ngày
c a tôi là tuy n d ng nhân viên m i cho công ty, t o i u ki n cho h phát tri n, thư ng - ph t khi
c n thi t và theo dõi m t s v n khác như vi c nh ng nhân viên này v hưu hay tìm ki m cơ h i
vi c làm m i. T t c nh ng công vi c này di n ra như m t chu kỳ không thay i su t 14 năm qua,
dù tôi có chuy n công tác n nh ng công ty khác chăng n a.
Quan sát nhi u sinh viên m i ra trư ng, tôi nh n th y trong năm u tiên ti p xúc v i công
vi c, h thư ng b v m ng. Tôi không nói v s th t v ng chung chung, b i ây là i u khó tránh
kh i i v i b t c ai t ng i làm, mà tôi mu n nói n s th t v ng mang tính cá nhân. Bên c nh
ó, tôi cũng s c p n nh ng yêu c u c n thi t i v i m t công vi c chuyên nghi p, cách
qu n lý ti n b c và n m ư c yêu c u c a c p trên. Trư c ây, khi quan sát m t nhân viên tr tu i
c g ng ương u v i thách th c, tôi ch t nghĩ: “Mình có th làm gì sinh viên m i ra trư ng
nhanh chóng hòa nh p vào môi trư ng công s ?”. Trăn tr ó chính là ng l c thôi thúc tôi vi t
nên cu n sách này.
Thông qua nh ng ch trình bày trong quy n sách, tôi mu n giúp các b n ph n nào hòa
nh p t t hơn v i môi trư ng làm vi c. V i 14 năm kinh nghi m trong vai trò qu n lý nhân s , tôi
ã ch ng ki n nhi u b n tr m i vào ngh ph m ph i nh ng sai l m tư ng là nh nhưng r t áng
ti c. H u qu là h l i n tư ng x u trong lòng c p trên, ho c cũng vì th mà h t ánh m t
hoài bão ngh nghi p c a mình. Trong nh ng trư ng h p y, n u ư c hư ng d n trư c âu là
i u nên và không nên làm, ch c ch n nh ng sai l m không áng có như v y s không x y ra.
Khi vi t cu n sách này, i tư ng tôi mu n hư ng n là nh ng sinh viên m i ra trư ng,
nh ng b n tr hi n ang ho c ch ng bao lâu n a s bư c vào môi trư ng làm vi c m i. H là
nh ng ngư i năng ng, nhi t tình và y hoài bão. Ngoài ra, n u b n là ngư i ã i làm, b n v n
có th dành m t ít th i gian tham kh o cu n sách này, bi t âu b n s tìm ư c trong ó nh ng
kinh nghi m b ích, tránh ư c nh ng sơ su t áng ti c.
4
Th c t cho th y m t s nhà tuy n d ng cũng có thi n chí t o i u ki n cho nhân viên m i
hòa nh p vào môi trư ng làm vi c. Nhưng thư ng thì ó ch là s giúp qua loa, ch ng bao lâu
sau ó, nh ng nhân viên này s b ưa vào “mê h n tr n” và ph i t thân v n ng. M t s nhà
tuy n d ng cho r ng, ây là cách t t nh t các “tân binh” ch ng t mình có s c t n t i trong
môi trư ng y hay không. Tôi hoàn toàn không ng tình v i quan i m này. Theo tôi, làm như
v y ch ng khác nào ta ang b t nhân viên c a mình chơi trò “sinh t ”. Không nh ng th , ó còn là
cách ch i b trách nhi m c a nh ng ngư i gi v trí d n d t n u nhân viên m i b ánh b t ra kh i
môi trư ng làm vi c.
S dĩ tôi t p trung vào năm u kh i nghi p vì ây là kho ng th i gian ng n nhưng c c kỳ
quan tr ng; ngư i ta s d a vào ó ánh giá năng l c c a b n. Nh ng i u tôi s p chia s v i
b n sau ây không có nghĩa s giúp b n tr thành v lãnh o cao nh t, mà ơn gi n ch là nh ng
kinh nghi m giúp b n b t u xây d ng n n móng ngh nghi p v ng ch c có ư c thành công
trong tương lai. Bên c nh v n làm th nào tránh ư c nh ng sai l m không áng có, b n s
ư c tìm hi u nhi u v n khác, ngoài công vi c – nh ng i u b n v n không xem tr ng nhưng
l i có nh hư ng l n n n n t ng ngh nghi p c a b n.
Cu n sách này không i vào nh ng k năng c th mà t p trung tìm hi u các hành vi. N u
k năng là i u b n có ư c d a trên ki n th c và th c hành thì hành vi là nh ng ph n ng mang
tính b n năng. So v i k năng thì hành vi ph c t p hơn nhi u. Hành vi c a b n như th nào thư ng
xu t phát t tư cách c a b n, ch không ph i vi c b n có hi u bi t hay không. M t trong nh ng
m c ích c a cu n sách này là i vào phân tích nh ng hành vi c n và nên tránh trong năm u
kh i nghi p.
Ch ng h n, khi xích mích v i ai ó, b n ph n ng b ng cách tranh cãi l n ti ng. ây là
i u t i k trong công s - nơi r t c n tinh th n làm vi c t p th . Khi ai ó nh c nh b n ph i bình
tĩnh, không nên l n ti ng, b n ng ý và h a s không tình tr ng này x y ra. Tuy nhiên, khi g p
m t tình hu ng tương t , ph i i di n v i m t mâu thu n khác, b n l i ti p t c m c ph i sai l m
cũ. Nguyên nhân c a v n này n m ch , hành vi y thu c m t ph n b n năng c a b n. s a
i, b n c n có th i gian và quy t tâm. Hãy ghi nh nh ng hành vi t t p trong tâm trí, theo ó,
hành vi c a b n s d n d n thay i theo.
5
Theo tôi, giai o n kh i nghi p là kho ng th i gian t t nh t t nh n th c v hành vi c a
b n thân, so sánh nó v i i u nên làm ho c không nên làm trong công ty. N u nh n ra r ng, hành
vi y “tr t ư ng ray” và c n ph i s a i thì ngay bây gi , b n hãy s a i nó.
B n có th xem cu n sách này như m t c m nang g i ý h c t p theo ch . M i ch s
có m t bài ki m tra b n th s c. Do không th bi t trư c ư c âu là tình hu ng b n s ph i i
m t trong năm u tiên, nên cách t t nh t, chúng ta hãy i vào th o lu n t t c ch . i u này s
giúp b n có thêm kinh nghi m và tránh b s c trư c nh ng khó khăn b t ng g p ph i trong môi
trư ng làm vi c m i.
B n ã s n sàng chưa? Chúng ta b t u nhé!
- T.Jason Smith
6
CHƯƠNG 1:
XÂY D NG N N T NG V NG CH C
Khi bi t t l i ích c a “chúng ta” lên hàng u,
các m i quan h trong ngh nghi p, h p tác kinh doanh c a b n
s tr nên t t p và b n v ng.
7
GIÁO D C
M t trong nh ng i m y u c a sinh viên m i ra trư ng là thi u kinh nghi m th c t . i u
này m t ph n cũng là do chương trình ào t o trong nhà trư ng. ó, nh ng sinh viên này ư c
truy n t r t nhi u nguyên t c và lý thuy t căn b n, nhưng nhìn chung, k năng x lý tình hu ng
b t ng thì h u như không có. Mu n có ư c nh ng i u y, h ph i h c t trư ng i.
Nh m ơn gi n hóa n i dung gi ng d y, nhà trư ng thư ng b qua nh ng tình hu ng b t
ng , ngoài d ki n. B n s g p nh ng “bài toán” i lo i như “Gi s k t qu là…”, “Gi s b nh
nhân ó có nh p tim th t thư ng và nói chuy n khó khăn…”, “Gi s l p c a b n bao g m 50%
h c viên n m v ng lý thuy t và 50% h c viên có kinh nghi m th c t …”, v.v… Vi c s d ng
nh ng gi nh như trên nh m ơn gi n hóa k t qu cu i cùng là i u thư ng th y trong nghiên
c u, h c thu t. Th c t l i khác, m i gi thuy t, th m chí c nh ng i u không có trong gi thuy t
u có th x y ra. B i v y, trong m i quy t nh, b n u ph i i di n v i m t y u t vô hình nào
ó.
Nói như v y, không có nghĩa là b n nên xem nh ki n th c ti p thu t trư ng h c, trái l i,
nh ng ki n th c y chính là ti n c n thi t b n bư c vào cu c s ng. Tùy tình hu ng mà b n
v n d ng nh ng ki n th c ó m t cách thích h p ph c v công vi c c a mình. N u chưa bi t
cách, b n cũng ng vì th mà m t tinh th n. Hãy tham kh o kinh nghi m th c t t nh ng ngư i
i trư c. V i s t ng tr i, h s ưa ra l i khuyên b n l p kho ng tr ng gi a lý thuy t và th c
hành.
Mu n có ư c s tr giúp áng tin c y, b n nên tìm cho mình nh ng nhà tư v n nhi t tình,
t ng tr i. Hãy thu th p danh sách a ch liên l c v i các chuyên gia trong t ng lĩnh v c c th
khi g p v n khó khăn, b n có th tìm n và tham kh o ý ki n c a h . Vi c làm này v a ti t
ki m th i gian, v a giúp b n gi i quy t v n m t cách hi u qu và nhanh chóng.
Ngoài ra, n m v ng ngu n tư li u có liên quan n chuyên môn c a mình cũng là i u h t
s c c n thi t. Ch ng h n, n u làm vi c trong lĩnh v c liên quan n lu t pháp, b n có th dùng m t
trong nhi u cơ s d li u tham kh o tr c tuy n cho án l g n nh t. N u làm trong lĩnh v c y khoa,
b n nên truy c p vào ngu n tư li u hư ng d n v dư c li u có thông tin rõ ràng v tác d ng c a
t ng lo i thu c. N u là m t chuyên viên k toán, b n nên truy c p vào nh ng tư li u hư ng d n
8
các tiêu chu n k toán… Tóm l i, vi c chu n b các ngu n tr giúp c n thi t là m t trong nh ng
cách t t nh t b n i phó v i r i ro b t ng . Ngoài ra, vi c phát huy tr c giác cũng là m t k
năng c n phát huy có th n m b t nhanh nh y các v n x y ra ngoài d tính. Sách giáo khoa
có th cho b n ki n th c n n t ng; giáo viên có th t câu h i và ch i b n câu tr l i tuy t
i. Cu c i và công vi c thì khác. ó s ch ng có b t c m t áp án chính xác tuy t i nào.
có ư c tr c giác nh y bén, b n c n ph i trau d i thông qua kinh nghi m th c ti n, và
i u này ph i m t m t th i gian. Càng có v trí cao trong công vi c, tr c giác càng óng vai trò
quan tr ng b i nó giúp b n không m t quá nhi u th i gian khi quy t nh m t v n gì ó. Vì v y,
t t nh t b n hãy s m rèn luy n tr c giác ngh nghi p c a mình và phát huy lúc c n thi t.
Khi m i bư c vào ngh , có th b n không hình dung h t nh ng tình hu ng phát sinh,
nhưng ng vì th mà n n lòng. Tr c giác s ư c phát huy khi b n giàu kinh nghi m, và có
kinh nghi m b n c n ph i hành ng. Bi t rút ra bài h c t th t b i, b n s d n ti n b . Ngư c l i,
luôn tìm cách bi n minh cho sai l m c a b n thân, không ch u nhìn nh n th c ch t v n ,b ns
ánh m t cơ h i tích lũy kinh nghi m. M i l n v p ngã s là m t bài h c kinh nghi m, nhưng n u
sai ph m c l p i l p l i thì ó là lúc b n c n nhìn nh n l i năng l c c a mình và xem con ư ng
b n ch n có th t s thích h p hay không.
Khi có nhi u kinh nghi m hơn, b n s xác nh ư c âu là i u c n làm và dùng tr c giác
c a mình nh n ra nh ng v n nên ưu tiên. Có th g i ó là “nhãn quan công vi c”. Vi c phát
tri n “nhãn quan công vi c” có tính quy t nh i v i hi u qu công vi c, vì trong m t th i i m
nh t nh, b n không th chú tâm vào m i th . Do ó, b n c n xác nh âu là v n c n ưu tiên
hoàn thành trư c.
Môi trư ng làm vi c khác v i môi trư ng h c t p trong nhà trư ng. Làm th nào b n có
th b t u xây d ng m t n n t ng v ng ch c cho s nghi p và h n ch nh ng lúng túng trong giai
o n kh i nghi p? i u này s ư cg im ph n t i, khi i vào th o lu n nh ng tr i nghi m
th c t .
TR THÀNH NHÂN VIÊN C N THI T
Luôn là nhân viên c n thi t - ó là tiêu chí u tiên giúp b n xây d ng n n t ng ngh
nghi p cho b n thân. Là nhân viên c n thi t, không có nghĩa là b n ph i bi t nói nh ng l i hoa m
9
khi n s p vui lòng mà v n là nh ng vi c b n th c hi n có ý nghĩa gì cho s nghi p chung c a
công ty. tr thành nhân viên c n thi t, b n có th tham kh o nh ng g i ý dư i ây.
Trư c tiên, hãy khéo léo c p n nh ng v n s p c n b n th c hi n. M c dù có th
suy oán, nhưng t t nh t b n nên s p nói ra. N u s p không nói, b n hãy ch ng c pt i
chúng. Hãy th hi n thi n chí r ng b n luôn s n sàng m nhi m nh ng vi c s p giao. Thư ng thì
nh ng ngư i lãnh o luôn b n r n v i hàng ng công vi c, vì v y, b n nên phác th o s n danh
sách công vi c mình c n th c hi n, sau ó h i s p xem nh ng yêu c u này có chính xác không.
Ch c ch n ông y s nhanh chóng chú thích lên ó hơn là th o ra m t danh sách hoàn toàn m i.
Ngoài ra, b n có th nh s p ch nh s a ho c b sung thêm. Vi c này m t m t th hi n s nhi t tình
và trách nhi m c a b n, m t khác còn cho th y b n ang n l c h t mình vì l i ích chung c a công
ty.
tr thành nhân viên c n thi t, b n ng bao gi ch trích s p trư c m t ngư i khác. S p
luôn mong r ng, n u có tr c tr c gì x y ra thì ngư i u tiên b n c n tìm n là ông y. M t trong
nh ng i u các nhà lãnh o cũng như nh ng ngư i qu n lý k nh t là b thu c c p rêu rao l i l m
và th t b i c a h . Hãy nh r ng, dù b t kỳ t ch c nào, nh ng tin v t và nh ng l i ch trích c a
b n u có th n tai s p. Khi ó, b n s ph i ng x th nào?
tr thành nhân viên c n thi t, b n c n ph i hoàn thành công vi c úng th i h n, tr
thành m t thành viên tích c c trong nhóm, ư c ng nghi p tin yêu, tuân th các nguyên t c
trong công vi c… T t c nh ng v n này s ư c c p k hơn các ph n sau.
T i sao vi c tr thành nhân viên c n thi t l i quan tr ng như v y? ơn gi n là vì trư c
m t, b n c n n nh công vi c. Ch ng có ngư i lãnh o nào l i không mu n gi chân nh ng
nhân viên giàu nhi t huy t và năng l c. Nh ng nhân viên này s giúp công vi c t hi u qu cao
hơn, khi n ngư i lãnh o b t căng th ng hơn. Bên c nh ó, n u nhìn xa hơn, b n s th y vi c tr
thành nhân viên c n thi t còn có tác ng tích c c n tương lai c a b n.
ôi khi, s p ch ng th nh h t nh ng óng góp c a b n, nhưng ông y l i nh r t rõ nh ng
l n iêu ng vì b n. Do ó, t t nh t b n nên l i n tư ng t t p trong lòng s p. Có th m t
ngày nào ó, s p b n n m gi v trí cao, và r i khi nghĩ n b n - m t nhân viên t t, y ti m
năng, áng tin c y, bi t âu ông y s b t b n lên m t v trí x ng áng. Vì v y, hãy c g ng tr
thành m t nhân viên c n thi t ngay khi b n bư c chân vào môi trư ng làm vi c m i.
10
11
Ý TH C TRÁCH NHI M
Khi nh n vi c, câu h i u tiên n y sinh trong u b n s là: “Mình s ph i làm gì?”. Th c
m c y là ương nhiên. Thư ng thì lúc ó, b n s ư c c p trên ch rõ trách nhi m trong nh ng
tu n l u tiên và b n có th yên tâm th c hi n nhi m v ư c giao.
nhân viên hi u ư c kỳ v ng công ty t vào h , nhi u nơi ã t ch c chương trình
ánh giá ch t lư ng công vi c. Nh ng chương trình này ch a ng r t nhi u thông tin, bao g m c
vi c hư ng d n nhân viên nh ng yêu c u c p trên mu n h th c hi n.
H u h t các k ho ch ub t u vào u năm - th i i m hoàn thành k ho ch kinh doanh
cũ và ra m c tiêu ph n u trong năm t i. M c tiêu ph i m b o tính súc tích, rõ ràng, kèm
theo th i h n hoàn thành c th .
Trong năm, b n và s p nên g p nhau ít nh t m t l n (t t hơn là t ng quý) theo dõi ti n
các m c tiêu và xem xét có gì c n i u ch nh không. Nhu c u trong kinh doanh có th thay i
thư ng xuyên trong năm, do ó, b n không bi t ư c r ng có th m t trong nh ng m c tiêu ban
u c a d án b c t và h y b (vì có v n khác c n ưu tiên hơn). Trong quá trình th o lu n, b n
nên h i ý ki n c p trên cách th c thi công vi c bi t cách khai thác th m nh c a mình.
Cu i năm, b n nên l p m t b ng ánh giá v th c t công vi c b n ã làm ư c trong t ng
th i i m. B ng ánh giá này s cho th y b n áp ng ư c bao nhiêu ph n trăm m c tiêu t ra.
Ngoài ra, thông qua ó, b n s bi t ư c nh ng ghi nh n v nh ng sáng ki n b n ra v n không
có trong m c tiêu ban u. Có nhi u cách ánh giá khác nhau, ch ng h n cách x p lo i A, B, C
ho c cách phân lo i v năng l c (Không áp ng yêu c u/ áp ng yêu c u/ Vư t yêu c u ra )
v.v… Sau khi có ư c b ng ánh giá này, b n nên b sung các chú thích hay ý ki n riêng c a
mình v nh ng nh n xét c a c p trên.
Có th nói, b ng ánh giá này s em l i ti n ích trên nhi u phương di n. Trư c h t, nó là
căn c xác nh v n thu nh p, ti n thư ng mà b n nh n ư c. Sau ó, nó ư c xem là d
li u giám c xem xét vi c chuy n i v trí công vi c/ thăng ch c cho b n. Thông thư ng,
giám c nhân s s d a vào các ánh giá này ho c xem m c th hi n ti m năng c a nhân viên
trư c khi quy t nh ph ng v n nhân viên ó.
12
Vi c thuyên chuy n v trí trong công ty khác h n v i vi c tìm ki m ng viên bên ngoài.
Giám c nhân s có nhi u thông tin v b n (c th m nh l n h n ch ). Vì v y, b n ng quên t
nh n xét v mình trong b ng ánh giá thư ng niên.
M t ph n khác c a quy trình ánh giá công vi c có liên quan n s phát tri n cá nhân.
N u c p trên c a b n có k năng hu n luy n t t thì ương nhiên qua kinh nghi m th c ti n, b n s
có i u ki n phát tri n và thăng ti n. M t ngư i s p t t là ngư i luôn mong mu n nhân viên ti n
b t ng ngày, bi t dành th i gian nh n xét ưu – khuy t i m c a nhân viên, h tr nh ng thách
th c mà nhân viên g p ph i. D n d n, s p không ch hư ng d n công vi c mà còn c g ng phát
tri n các kh năng c a nhân viên, xem thành công trong công vi c c a mình bao g m 50% t k t
qu kinh doanh và 50% t phát tri n con ngư i. Dư i quy n m t nhà qu n lý như v y, b n s t n
d ng ư c nhi u kinh nghi m t h . Thêm vào ó, vì h có nhi u k năng t t hơn b n nên b n
cũng h c ư c nhi u i u b ích t h ti n b hơn và t ch c ngày càng phát tri n.
K ho ch c a s p g m nh ng chi ti t c n ư c phát tri n (c i ti n) thêm, cách th c phát
tri n (c i ti n) và th i gian hoàn thành. Ch ng h n, m t k ho ch phát tri n có th bao g m nh ng
n i dung sau:
Lĩnh v c phát tri n:
Phát tri n ho t ng i ngo i, thu th p ki n th c v các ho t ng kinh doanh mang tính toàn c u
có liên quan n công ty.
Cách th c phát tri n:
1. Lên l ch g p g v i Jack Preen, Giám c i u hành c a t ch c Các Ho t ng Qu c t có
cái nhìn t ng quát v các ho t ng mang tính toàn c u c a công ty ABC. Hoàn t t vào cu i
quý 1.
2. Tham d h i ngh chuyên v các v n t ng quát trong nh ng ho t ng kinh doanh mang
tính toàn c u do Công ty H i ngh Kinh doanh Qu c gia t ch c t i Dallas. Hoàn t t vào cu i
quý 2.
3. Tham gia các nhóm d án, t p trung vào các ho t ng kinh doanh mang tính toàn c u. Hoàn
t t vào quý 4.
13
ây là m t ph n trong k ho ch phát tri n òi h i ki n th c v các ho t ng kinh doanh
mang tính toàn c u. Nhưng k ho ch phát tri n cũng có th m t nhi u th i gian, t hai năm, th m
chí n mư i năm. Ch ng h n, m t v trí mà b n khao khát t ư c òi h i ph i tr i qua hai n
ba năm hu n luy n b sung. Vì v y, n u s m bi t ư c yêu c u này và tham gia khóa hu n luy n
ó càng s m, b n càng nhanh chóng n m gi ư c v trí ó.
N u còn thi u m t k năng nào ó trong quy trình ánh giá công vi c c a nhân viên, b n
có th d dàng lên k ho ch phát tri n cho chính mình. Trên th c t , tôi ngh b n xây d ng m t
k ho ch phát tri n ngh nghi p cơ b n sau khi ã làm vi c ư c m t hay hai năm. i u ó giúp
b n xác nh ư c bư c i k ti p c a mình và tham gia vào các chương trình hu n luy n c n thi t
t t i v trí mong mu n.
Các công ty luôn mu n nhân viên mình là nh ng ngư i có hoài bão ngh nghi p và bi t
cách t ư c nh ng hoài bão ó. L p k ho ch c th cũng chính là cơ h i nhân viên ánh giá
k năng ngh nghi p c a mình. Tôi luôn vui v hư ng d n và hu n luy n nhân viên h bi t
cách kh o sát các ch n l a ngh nghi p khác nhau và hi u ư c v trí nào là phù h p v i mình.
Nhưng tôi ch có th giúp nh hư ng mà không th phát tri n con ư ng s nghi p c a h , ơn
gi n b i n u b n thân h không bi t h mu n gì thì làm sao tôi bi t ư c i u ó?
T i sao chúng ta l i bàn chi ti t n vi c ánh giá công vi c c a mình như v y? Công vi c
cũng như s th hi n b n thân b n thư ng do ban giám c nh n xét, ánh giá. Tuy nhiên, trong
m t s trư ng h p, b n là ngư i duy nh t t i u khi n vi c th hi n và phát tri n c a mình. ó là
trư ng h p b n g p m t v s p mà c p trên c a ngư i ó không t tr ng trách n ng n cho h . Do
ó, v s p này cũng ch ng òi h i gì cao b n. B n cũng có th g p m t v s p không thích ưa ra
ý ki n ph n h i tr c ti p và luôn tìm cách tránh né t t c quy trình ó. Ho c b n có th là thu c
c pc am tv s pb nr n n n i không th làm gì khác hơn ngoài vi c khen ng i: “T t! Hãy
ti p t c phát huy nhé!”. nh ng trư ng h p này, thư ng b n s không có ư c ng l c m nh m
thúc y s phát tri n năng l c cá nhân.
Cho dù c p trên không th o lu n v i b n v i u b n nên làm, b n v n nên hi u ng m r ng
b n thân b n v n ư c c p trên mong m i làm i u gì ó (vì b n v n ang làm vi c cơ mà). N u
b n nuôi ý nghĩ r ng: “Ch ng ai yêu c u tôi ph i làm gì h t nên không nh t thi t tôi ph i làm i u
n , i u kia…” thì th t nguy hi m. R t có th b n s nhanh chóng b sa th i.
14
Nói tóm l i, v n trư c tiên tôi mu n nh n m nh ây là hi u yêu c u c a s p, vì h là
ngư i tuy n d ng và cũng là ngư i có toàn quy n quy t nh cho b n ti p t c làm vi c hay sa th i
b n. Khi ã hi u các nhu c u c a s p, i u b n c n làm ti p theo là gì ?
B n c n bi t nh ng ngư i c n b n tr giúp. Ta t m g i nh ng ngư i này là “thân ch ” ho c
“khách hàng”. H là nh ng ngư i c n b n giúp hoàn thành công vi c, ngư c l i h cũng h
tr ph n nào công vi c c a b n. Nh ng ngư i này có th là nhân viên công ty, khách hàng, thân
ch , s p c a các phòng ban khác, các c ng s c a b n và các nhân viên dư i quy n b n. Nhu c u
c a h có th quan tr ng tương ương v i nhu c u c a s p, do ó, vi c hi u và áp ng nhu c u
c a h là trách nhi m hàng u c a b n.
Làm th nào trò chuy n c i m v i các “thân ch ” c a b n? Trên th c t , b n nói
chuy n v i s p th nào thì nói chuy n v i “thân ch ” cũng ph i như th . áp ng các yêu c u
c a h , b n hãy h i h c n gì và mu n ư c áp ng ra sao. Có th h s nói c th nh ng yêu c u
quan tr ng, ho c cũng có th h nói qua loa. Cho dù th nào i n a, b n v n ph i luôn bày t thi n
chí c a mình trong vi c áp ng nh ng yêu c u h ưa ra.
ánh giá công vi c là cơ s b n t n n t ng v ng ch c cho s nghi p c a mình. Nó
giúp b n nh n ra nh ng i u c n làm, cách th c và m c hoàn thành t t công vi c ra sao. Hy
v ng công ty c a b n s áp d ng quy trình hư ng d n, hu n luy n và ch d n hi u qu b n có
th tr thành nhân viên t t nh t. N u không, ít ra b n cũng hi u ư c quy trình cơ b n và t t
các m c tiêu, k ho ch phát tri n nh m b o m có ư c thành công trong công vi c, c hi n t i
l n tương lai.
15
T OC UN I
Do c thù công vi c, tôi thư ng xuyên ph i i công tác. Cũng vì v y, tôi có quan h khá
thân thi t v i nhân viên công ty cho thuê xe hơi, nhân viên hãng hàng không cũng như nhân viên
ti p tân trong khách s n… H luôn c g ng gi i quy t m i v n chuy n i c a tôi thu n l i và
tho i mái. Lúc u, tôi nghĩ h làm như v y vì cho r ng tôi là m t khách hàng quan tr ng. Nhưng
ng m l i, tôi m i th y t t c nh ng c g ng c a h chính là xây d ng m i quan h thân thi t v i
khách hàng. Chính nh ng m i quan h thân thi t, nh ng chuy n kh h i c a tôi cũng như c a
nhi u khách hàng khác s em l i doanh thu và l i nhu n tr c ti p cho h .
Như ã nói ph n trư c, m i ngư i u có nh ng “thân ch ” c a riêng mình. H là nh ng
ngư i c n b n tr giúp. B n s ư c hư ng l i gì khi xây d ng nh ng m i quan h thân thi t v i
“thân ch ”? Và làm th nào b n có th m r ng nh ng m i quan h y?
Kinh nghi m c a tôi cho th y b n s ư c hư ng hai l i ích chính sau:
H vui vì b n ã mang l i cái h c n, t ni m vui này, h có th ph n h i l i v i c p trên c a
b n r ng b n ã hoàn thành r t t t công vi c. Ngay c khi công ty c a b n có m t h th ng ánh
giá, nh n xét ch t ch ch t lư ng công vi c, cung cách ph c v i chăng n a thì m t ý ki n ph n
h i t t và khách quan t khách hàng cũng s khi n c p trên thêm tin tư ng vào n l c c a b n cho
s nghi p chung.
B n nh n l i ư c s giúp nhi t tình. Có m t câu châm ngôn r ng: “B n chăm sóc tôi,
tôi s chăm sóc l i b n”. Qu v y, n l c c a chúng ta gi ng như m t s u tư, n m t lúc nào
ó, nó s quay tr l i giúp ích cho ta. Trên th c t không ph i ai cũng hi u ư c m i quan h gi a
cho và nh n. Tôi t ng làm vi c v i m t nhân viên có ti ng v chuy n “h i âm tr ”. Hi m khi nào
cô y tr l i i n tho i ho c e-mail úng lúc, th m chí còn thư ng xuyên tr h n n a, nhưng cô l i
luôn than phi n r ng ng nghi p và khách hàng không nhi t tình v i cô. Theo tôi, ch ng có gì là
b t công trong chuy n này c , cô y ã trao cho ngư i khác s h h ng thì cái cô y nh n l i cũng
tương t mà thôi. ó là quy lu t t t y u trong cu c s ng.
16
Ph n trư c, tôi ã nh n m nh hai nhân t chính nh hư ng n công vi c c a b n, ó là s p
c a b n và nh ng ngư i b n tr giúp. Ngoài ra, cũng c n ph i k n m t nhân t quan tr ng khác:
các c ng s c a b n. Gi a b n và nh ng c ng s này c n có quan h tác ng qua l i ch không
ơn thu n là quan h m t chi u – b n áp ng nhu c u c a h .
C ng s không ph i là ngư i ch u trách nhi m v các m c tiêu và mong mu n c a b n,
nhưng h có th cho b n bi t trong s hành vi c a b n, âu là cái có th ho c không th ch p nh n
ư c. S trung th c, áng tin c y, hay kh năng hoàn thành t t công vi c c a b n có l không ph i
là v n các c ng s nh m t i, i u h mong mu n chính là thái và tinh th n làm vi c nhóm
c a b n. Hi u ư c i u này và có s i u ch nh thích h p, b n có th chuy n tr ng thái t “ngư i
m i t i” sang “thành viên thân thi t c a nhóm” d dàng hơn. Bên c nh ó, thông qua nh ng cu c
àm lu n v i các c ng s , b n s nh n ra r ng không nh t thi t ngư i khác ph i có cùng suy nghĩ
v i b n. S khác bi t trong quan i m ôi khi là s b sung thú v cho nh ng thi u sót c a nhau.
Hi u và ch p nh n hành vi cũng như nh ng nhu c u khác v i b n chính là bư c u tiên
trong vi c xây d ng các m i quan h c ng s t t p. Hãy xem b n thân và các c ng s như nh ng
mi ng ghép trong trò chơi ráp hình. Có lúc góc c nh c a các mi ng ghép kh p v i nhau, nhưng
cũng có lúc l ch nhau. Không có mi ng ghép nào t t hơn hay kém hơn mi ng ghép nào. Chúng ch
khác bi t nhau mà thôi. C g ng t m t mi ng ghép vào kho ng tr ng không kh p v i hình d ng
c a nó ch là m t n l c vô ích. Thay vì ép nó cho v a v n, b n hãy tìm ra âu là s khác bi t gi a
kho ng tr ng và m nh ghép ó. Tương t , hãy tìm hi u t i sao ng s c a b n c n cái khác ch
không ph i cái mà b n ưa ra, hay t i sao h cư x trái v i nh ng gì b n mong i.
Hi u ư c căn nguyên v n s giúp b n có ư c nh ng gi i pháp kh thi công vi c
chung t t hơn, ng th i, v n có th t o d ng nh ng m i quan h t t p ngay c khi s khác bi t
luôn t n t i.
ôi khi, có nh ng m i quan h t t p, b n ph i “hy sinh” m t chút, có như v y, ngư i
kia m i c m th y tho i mái và th a hi p v i b n. M t khi t o d ng ư c nh ng m i quan h như
mong mu n, b n s có ư c v n quý “s d ng” trong m i tình hu ng ngh nghi p c a mình.
Thành công trong s nghi p òi h i s óng góp c a nhi u ngư i. ó cũng là n i dung chúng ta s
th o lu n trong ph n k ti p.
S C M NH C A TINH TH N T P TH
17
trư ng i h c, b n là ngư i ch u trách nhi m v bài v c a mình. K t qu , th h ng
ư c ánh giá d a trên nh ng c g ng c a riêng b n. ôi khi, b n cũng tham gia nghiên c u khoa
h c theo nhóm và m t ph n i m c a b n là do các thành viên trong nhóm mang l i. Nhưng nhìn
chung, thành tích trên gh nhà trư ng u là do b n t thân v n ng. Ch c n i h c chuyên c n,
hoàn thành bài v úng th i h n, thi c nghiêm túc là b n có th i m u.
Tuy nhiên, trong công vi c và môi trư ng công s l i khác, b n s c n s giúp c a nhi u
ngư i. M c dù có m t s vi c b n có th t mình hoàn thành, nhưng nhìn chung, b n không th
m t mình gi i quy t m i vi c.
N u mu n th làm ph c t p hóa công vi c c a mình, b n ch c n gây b t l i cho m i quan
h gi a b n và m t ngư i nào ó. Ch ng h n, khi m i quan h c a b n v i ngư i giao vi c x u i,
b n có th s không nh n công vi c úng th i i m ho c không nh n ư c nh ng vi c n m trong
kh năng chuyên môn c a mình. Khi m i quan h c a b n và ngư i ư c b n giao vi c x u i, b n
có th không hoàn t t công vi c úng h n.
Tóm l i, n u quan h gi a b n và nh ng c ng s n y sinh khúc m c, b t hòa thì công vi c
b n ang ti n hành có th s phát sinh nh ng r c r i. Ngư c l i, m i chuy n s t t p hơn n u
b n bi t b qua cái tôi ích k và xem tr ng l i ích chung c a “chúng ta”. Có hai cách hi u v
chúng ta:
- Theo nghĩa r ng: Dùng ch m t th c th l n như toàn b công ty, toàn b các phòng
ban, các nhân viên trong m t d án… Vi c s d ng i t nhân xưng “chúng ta” ây cho th y
m i ngư i u là nh ng ngư i “cùng h i cùng thuy n”, cùng nhau ph n u, tìm ki m l i ích
chung cho toàn nhóm.
- Theo nghĩa h p: Dùng khi b n nói t ng ngư i trong vi c s p t công vi c. Trong hoàn
c nh ch có hai ngư i, i t nhân xưng “chúng ta” cho th y c hai ang trong cùng m t nhóm:
“Tôi ư c b n ng h ”, “Tôi ang mong i b n”, “Tôi s hoàn thành úng th i h n b n giao”;
“ i u b n ang nói ng nghĩa thành công là k t qu cu i cùng và nó ch có ư c t s n l c c a
c hai phía”…
18
Tôi cho r ng, “chúng ta” là i t di n t sâu s c nh t s c m nh tinh th n làm vi c t p th .
Kinh nghi m cho th y, khi b n luôn t l i ích c a “chúng ta” lên hàng u, các m i quan h trong
ngh nghi p, h p tác kinh doanh c a b n s tr nên t t p và b n v ng.
19
TH NG TH N NHÌN NH N THI U SÓT
Khi m i vào ngh , tôi ư c m t v lãnh o giàu kinh nghi m khuyên r ng“N u anh không
bi t câu tr l i thì hãy nói anh không bi t, nhưng hãy ch c ch n r ng anh s tìm ư c l i áp cho
câu h i y”.
Trong năm u kh i nghi p, có th b n s lúng túng và không bi t cách tr l i câu h i
ngư i khác ưa ra, nhưng quan tr ng là b n x lý tình hu ng b i r i ó ra sao. Hãy nh r ng, dù ai
ó h i b n b t kỳ câu h i gì chăng n a thì trách nhi m c a b n v n là ph i tr l i. Trong th i gian
làm công tác tuy n d ng, tôi g p không ít b n tr khi nh n ư c câu h i ch tr l i m t cách g n
l n: “Tôi không bi t”. Ch có v y. Không thêm gì n a. H không h bày t thi n chí r ng s tìm
cho ra câu tr l i. ây là m t trong nh ng h n ch khi n h m t i m trư c nhà tuy n d ng. Do
ó, tôi thành th t khuy n khích b n hãy m nh d n nói r ng: “Tôi không bi t nhưng tôi s tìm ra
câu tr l i”.
M t i u khác c n lưu ý là, khi không bi t câu tr l i, b n ng li u lĩnh “sáng t o” ra m t
câu tr l i nào ó. Nh ng d u hi u b t thư ng b n s khi n b n b “l t y” ngay l p t c, ch ng
h n:
- B n cà lăm.
- B n lúng túng không tr l i ngay.
- B n nhìn xung quanh phòng như th tìm câu tr l i.
-B nú v i nh ng c m t ph bi n: “À… m…”
Tôi t ng rơi vào trư ng h p tương t . ó là khi tôi “b a” ra câu tr l i trong l n ph ng v n
vòng hai t i m t công ty danh ti ng. Cu c ph ng v n th nh t di n ra t t p, nhưng l n hai thì có
s hi n di n c a bà Phó ch t ch nhân s , và r c r i tôi g p ph i cũng t ó.
Trong su t th i gian ph ng v n, bà ta h u như im l ng, mãi n nh ng phút cu i, bà b t
u lên ti ng h i tôi nh ng câu khá kỳ qu c, ch ng liên quan gì n công vi c. Trong ó, có m t
câu bà h i r ng công ty tôi t ng làm có t t c bao nhiêu nhân viên. “Ch t ti t! Mình làm sao mà
nh ư c, vì cũng ch ng c n thi t ph i nh làm gì!” – Tôi th m nghĩ. Nhưng v n có tài ng bi n
20
