Trang bị điện máy doa
Đặc điểm làm việc, yêu cầu về truyền động điện và trang bị điện 1. Đặc điểm công nghệ Máy doa dùng để gia công chi tiết với các nguyên công: khoét lỗ, khoan lỗ. có thể dùng để phay. Thực hiện các nguyên công gia công trên máy doa sẽ đạt được độ chính xác và đô bóng cao. Máy doa được chia thành hai loại chính: máy doa đứng và máy doa ngang. Máy doa ngang dùng để gia công các chi tiết cỡ trung bình và nặng....
73
Chương 4
TRANG BỊ ĐIỆN MÁY DOA
4-1 Đặc điểm làm việc, yêu cầu về truyền động điện và trang bị điện
1. Đặc điểm công nghệ
Máy doa dùng để gia công chi tiết với các nguyên công: khoét lỗ, khoan lỗ.
có thể dùng để phay. Thực hiện các nguyên công gia công trên máy doa sẽ
đạt được độ chính xác và đô bóng cao.
Máy doa được chia thành hai loại chính: máy doa đứng và máy doa ngang.
Máy doa ngang dùng để gia công các chi tiết cỡ trung bình và nặng.
Hình 4-1 Hình dáng bên ngoài máy doa ngang
Trên bệ máy 1 đặt trụ trước 6, trên đó có ụ trục chính 5. Trụ sau 2 có đặt
giá 3 để giữ trục dao trong quá trình gia công. Bàn quay 4 gá chi tiết có thể
dịch chuyển ngang hoặc dọc bệ máy. Ụ trục chính có thể dịch chuyển theo
chiều thẳng đứng cùng trục chính. Bản thân trục chính có thể dịch chuyển
theo phương nằm ngang.
Chuyển động chính là chuyển động quay của dao doa (trục chính). Chuyển
động ăn dao có thể là chuyển động ngang, dọc của bàn máy mang chi tiết
hay di chuyển dọc của trục chính mang đầu dao. Chuyển động phụ là chuyển
động thẳng đứng của ụ dao v.v…
2. Yêu cầu đối với truyền động điện và trang bị điện máy doa.
a) Truyền động chính: Yêu cầu cần phải đảm bảo đảo chiều quay, phạm vi
điều chỉnh tốc độ D = 130/1 với công suất không đổi, độ trơn điều chỉnh φ =
1,26. Hệ thống truyền động chính cần phải hãm dừng nhanh.
74
Hiện nay hệ truyền động chính máy doa thường được sử dụng động cơ
không đồng bộ roto lồng sóc và hộp tốc độ (động cơ có một hay nhiều cấp
tốc độ ). Ở những máy doa cỡ nặng có thể sử dụng động cơ điện một chiều,
điều chỉnh trơn trong phạm vi rộng. Nhờ vậy có thể đơn giản kết cấu, mặt
khác có thể hạn chế được mômen ở vùng tốc độ thấp bằng phương pháp điều
chỉnh tốc độ hai vùng.
b/ Truyền động ăn dao: Phạm vi điều chỉnh tốc độ của truyền động ăn dao
là D = 1500/1. Lượng ăn dao được điều chỉnh trong phạm vi 2 ÷ 600mm/ph;
khi di chuyển nhanh, có thể đạt đến 2,5 ÷ 3mm/ph. Lượng ăn dao (mm/ph) ở
những máy cỡ yêu cầu được giữ không đổi khi tốc độ trục chính thay đổi.
Đặc tính cơ cần có độ cứng cao, với độ ổn định tốc độ 75
A B C
1CC 1CC 1CC
2N 2T 1N 1T 2N 2T 1T 1N 1N 1T 2N 2T
2CC 2CC
Rf Rf 1RN 1RN Rf
KB KB KB
Ch Ch Ch
1Nh 1Nh 1Nh 2RN 2RN
2Nh 2Nh
Đ ĐB
1N 1T MT D
1
1T KB
2 1RN 1RN KB
1N MN
1T 1N
3
KB RTh Ch 1KH
4
RTh 1Nh 2KH
5
1Nh 2Nh
6
RTh
7
RKT-1 2RH 1RH 1T RTr
8
1RH
9 RTr
10
2RH
RKT-2 1RH 2RH 1N
11
2N 2T TT KB
12
2RH Ch RTh
13
1RH TN
2T 2N
14
Hình 4-3 Sơ đồ điều khiển truyền động chính máy doa 2620
76
a/ Khởi động:Giả sử 1KH(4) = 1, 2KH(5) = 1. Muốn khởi động thuận ấn
MT(1) → 1T(1) = 1, → 1T(3) = 0, 1T(8) = 1, 1T(1-2) = 1, → KB(2) = 1, →
tđ KB(2) = 1, nối với 1T(1-2) tạo mạch duy trì. KB(4) = 1, → Ch(4) = 1,
đồng thời RTh(7) = 1. Sau một thời gian chỉnh định, RTh(4) = 0, → Ch(4) =
0; RTh(5) = 1, → 1Nh(5) = 1, → 1Nh(6) = 1, → 2Nh(6) = 1.
Kết quả khi ấn MT ta được: KB, 1T, Ch có điện; sau đó KB, 1T, 1Nh, 2Nh
có điện. KB(đl) = 1, động cơ ĐB quay bơm dầu bôi trơn. 1T(đl) = 1, và
Ch(đl) = 1, → động cơ Đ được nối ∆ khởi động với tốc độ thấp; sau một thời
gian duy trì, 1T(đl) = 1, 1Nh(đl) = 1, 2Nh(đl) = 1, động cơ Đ được nối YY
chạy với tốc độ cao. Nếu 2KH(5) = 0, → chỉ có 1T(1) và Ch(4) có điện →
động cơ chỉ chạy ở tốc độ thấp.
Khởi động ngược ấn MN.
b/ Hãm máy
Để chuẩn bị mạch hãm và kiểm tra tốc độ động cơ, sơ đồ sử dụng rơle
kiểm tra tốc độ RKT nối trục với động cơ Đ (không thể hiện trên sơ đồ).
RKT làm việc theo nguyên tắc ly tâm: khi tốc độ lớn hơn giá trị chỉnh định
(thường khoảng 10%) tốc độ định mức, nếu động cơ đang quay thuận thì
tiếp điểm RKT-1(8) đóng; nếu đang quay ngược thì tiếp điểm RKT-2(11)
đóng.
Giả sử động cơ đang quay thuận. RKT-1(8) = 1, → 1RH(8) = 1, → 1RH(8-
9) = 1, và 1RH(13-14) = 1.
Nếu đang quay chậm thì KB, 1T, Ch có điện; nếu quay nhanh thì KB, 1T,
1Nh, 2Nh, RTh có điện. → Ch(13) = 0, hoặc RTh(13) = 0. Muốn dừng, ấn
D(1) → 1T, KB, Ch hoặc 1T, KB, 1Nh, 2Nh, RTh mất điện → Ch(13) = 1,
hoặc RTh(13) = 1, → 2N(14) = 1. Trên mạch động lực, 1T, KB, Ch, 1Nh,
2Nh mở ra, 2N đóng lại → động cơ Đ được đảo hai trong 3 pha làm cho
động cơ hãm ngược → tốc độ giảm đến dưới 10% định mức thì RKT-1(8)
mở → 1RH(8) = 0, → 1RH(13-14) = 0, → 2N(14) = 0, → động cơ Đ được
cắt ra khỏi lưới , động cơ dừng tự do.
c/ Thử máy
Muốn điều chỉnh hoặc thử máy, ấn TT (12) hoặc TN(14) → 2T(12) = 1,
hoặc 2N(14) = 1, → động cơ được nối ∆ với điện trở phụ Rf làm cho động
cơ chỉ chạy với tốc độ thấp.
77
3. Sơ đồ truyền động ăn dao máy doa ngang 2620
Đ
+ CKĐ -
CB MĐKĐ CB
1V
1BO-1
Uo
+ -
+ 2BT
K 1CK 2CK K
R1 R2
-
2ĐT R3 3ĐT
1BO-2 R5 C2 R4 C2 R5 1BO-3
R6 R7
R8 R9
1ĐT
2BO-2 R10 C1 R11 R12 C1 R10 2BO-3
R13
R14 R15
C
R16 RT RN
2BO-1 R +
1BT
-
RN RT
FT
Hình 4.3. Sơ đồ hệ thống truyền động ăn doa máy doa 2620
Hệ thống truyền động ăn dao thực hiện theo hệ MĐKĐ có bộ khuếch đại
điện tử trung gian, thực hiện theo hệ kín phản hồi âm tốc độ. Tốc độ ăn dao
được điều chỉnh trong phạm vi (2,2 ÷ 1760)mm/ph. Di chuyển nhanh đầu
dao với tốc độ 3780mm/ph chỉ bằng phương pháp điện khí. Tốc độ ăn dao
được thay đổi bằng cách chuyển đổi sức điện động của khuếch đại máy điện
78
khi từ thông động cơ là định mức, còn di chuyển nhanh đầu dao được thực
hiện bằng cách giảm nhỏ từ thông động cơ khi sức điện động của MĐKĐ là
định mức.
Kích từ của MĐKĐ là hai cuộn 1CK và 2CK được cung cấp từ bộ khuếch
đại điện tử hai tầng. Tầng 1 là khuếch đại điện áp (đèn kép 1ĐT) và tầng hai
là tầng khuếch đại công suất (đèn 2ĐT và 3ĐT).
Tín hiệu đặt vào tầng 1 là:
Uv1= Ucđ – γ.ω – Um2 (4-1)
Trong đó: Ucđ - điện áp chủ đạo lấy trên biến trở 1BT;
γω - điện áp phản hồi âm tốc độ động cơ, lấy trên FT
Um2- điện áp phản hồi mềm, tỷ lệ với gia tốc và đạo hàm gia tốc,
lấy ở đầu ra của cuộn thứ cấp 2BO-2 và 2BO-3 của biến áp 2BO, cuộn sơ
cấp của 2BO (2BO-1) nối tiếp với mạch R, C. Do đó, dòng điện sơ cấp của
biến áp vi phân 2B0-1 gồm hai thành phần tỷ lệ với tốc độ và tỷ lệ với gia
tốc của động cơ. Như vậy điện áp thứ cấp biến áp 2BO sẽ tỉ lệ với gia tốc và
đạo hàm của gia tốc động cơ.
Điện áp đặt vào tầng khuếch đại 2 là Uv2 được xác định bằng biểu thức:
Uv2 = Ur1 – Um1 (4-2)
Trong đó: Ur1 - điện áp đầu ra tầng 1, là điện áp rơi trên điện trở R8, R9.
Um1- điện áp phản hồi mềm tỷ lệ với đạo hàm dòng điện mạch
ngang, được lấy trên hai cuộn thứ cấp 1BO-2 và 1BO-3; cuộn sơ cấp 1BO-1
mắc nối tiếp trong mạch ngang của MĐKĐ.
Nguyên lý làm việc: khi điện áp chủ đạo bằng không, do sơ đồ bộ khuếch
đại nối theo sơ đồ cân bằng nên dòng điện anôt hai nửa đèn 1ĐT là như
nhau (IaP = IaT), điện áp rơi trên R8 và R9 bằng nhau, như vậy điện áp ra tầng
1 bằng không.
Ur1 = (IaP - IaT). R8 = 0
Và tương tự dòng điện anôt hai đèn 2ĐT và 3ĐT bằng nhau (Ia2 = Ia3), hai
cuộn dây 1CK và 2CK có điện trở và số vòng như nhau, sức từ động của
chúng tác dụng ngược chiều nhau nên sức từ động tổng của KĐMĐ bằng
không.
F∑ = F1CK – F2CK = (Ia2 – Ia3). W = 0
Khi RT = 1, → Ucđ > 0 , do sự phân cực của điện áp chủ đạo nên nửa đèn
phải thông yếu hơn nửa đèn bên trái của 1ĐT, điện áp trên R8 lớn hơn điện
áp trên R9, điện áp ra của tầng 1 có cực tính làm cho đèn 3ĐT thông mạnh
hơn 2ĐT tức là Ia3 > Ia2 hay I2CK > I1CK và sức từ động F∑ có dấu tương ứng
với chiều quay thuận của động cơ. Tốc độ động cơ lớn hay bé tuỳ thuộc vào
điện áp chủ đạo.
Khâu phản hồi âm dòng điện có ngắt: lợi dụng tính chất của MĐKĐ là khi
có dòng điện phần ứng, điện áp ra của nó sẽ giảm do tác dụng của phản ứng
79
phần ứng. Mạch phản hồi âm dòng điện có ngắt gồm có cuộn bù, cầu chỉnh
lưu 1V và biến trở 2BT. Khi dòng điện phần ứng còn nhỏ và nhỏ hơn dòng
điện ngắt (Iư< Ing), sụt áp trên cuộn bù nhỏ hơn điện áp trên biến trở
2BT(U0); cầu chỉnh lưu 1V không thông, và dòng điện cuộn bù hoàn toàn
tương ứng với dòng điện phần ứng, MĐKĐ được bù đủ. Với giả thiết Ib = Iư
thì sức từ động của cuộn bù sẽ là:
Fb = Ib. Wb = Iư. Wb (4-3)
Khi Iư > Ing thì ta có Ub > U0; các van 1V thông, xuất hiện dòng điện phân
mạch I1V và dòng điện cuộn bù sẽ giảm đi một lượng:
Ib = Iư – I1V (4-4)
Mức độ bù giảm đi và kết quả điện áp ra của MĐKĐ giảm nhanh khi dòng
điện phần ứng tăng làm cho dòng điện phần ứng được hạn chế.
Trong trường hợp này, sức từ động của MĐKĐ là:
F∑ = F12 + Fb - Fd = F12 + (Iư – I1V). Wb – Iư. Wb = F12 – I1V. Wb (4-5)
Trong đó : F12 – stđ của hai cuộn 1CK và 2CK
Fb = Ib. Wb - sức từ động của cuộn bù
Fd = Iư. Wb - sức từ động dọc trục được bù đủ khi Iư < Ing.
Từ công thức (4-5) ta thấy: khi Iư > Ing thì sức từ động của MĐKĐ bị giảm
đi một lượng (Ilv. Wb). Như vậy có thể coi sức từ động tổng của MĐKĐ
được sinh ra bởi hai cuộn 1CK- 2CK là F12 và cuộn bù Wb với sức từ động
(I1V. Wb) ngược chiều sức từ động F12
4.3 Sơ đồ truyền động máy doa toạ độ 2A450
1/ Thông số kỹ thuật
Máy doa toạ độ 2A450 dùng để gia công nhiều lỗ có toạ độ khác nhau trên
1 chi tiết gia công tiện. Máy doa này cho phép nhận được độ chính xác gia
công cao. Trên máy có thể thực hiện được các phép đo kích thước lấy dấu và
kiểm tra kích thước giữa các tâm của lỗ.
Hình 4-5 trình bày nguyên lý mạch lực của máy. Động cơ truyền động
chính có Pđm = 8kW; Uđm = 220V; nđm = 1440vg/ph. Phạm vi điều chỉnh tốc
độ D = 10:1.
Biến áp động lực BA dùng để phối hợp điện áp giữa điện áp lưới điện và
động cơ Đ, nhằm hạn chế tốc độ tăng trưởng dòng điện (di/dt) để bảo vệ
Thyristor. Bộ chỉnh lưu cầu 3 pha dùng Thyristor cấp điện cho động cơ Đ.
Chỉnh lưu cầu 3 pha dùng Điôt cấp điện cho cuộn kích từ CKĐ của động cơ
và mạch điều khiển công nghệ của máy. Sơ đồ khối chức năng như hình 4-4
Để nâng cao chất lượng tĩnh và chất lượng động của hệ thống, hệ thống
truyền động chính là hệ điều khiển kín có hai mạch vòng phản hồi:
80
- Phản hồi âm dòng điện: tín hiệu tỉ lệ với dòng điện phần ứng của động cơ
lấy từ biến dòng 1TI ÷ 3TI và cầu chỉnh lưu 1CL (UI = KIIư).
- Phản hồi âm tốc độ: tín hiệu tỷ lệ với tốc độ của động cơ lấy từ máy phát
tốc FT (UFT = kω.ω).
- Bộ điều chỉnh dòng điện RI là khâu tỉ lệ - tích phân
- Bộ điều chỉnh tốc độ Rω là khâu tỷ lệ
A1 B1 C1 U ω
Rω RI BBĐ Đ
- -
UI
UFT KI
Kω
H. 4-4 Sơ đồ khối chức năng của hệ truyền động
N2 Đ2
Đ10 R16 + Ucc VR2 R4
C C C BAĐF
A2 1 C1 3 4 5 6
2
R R R CL R1
+ Đ1 R5 R11
IC1 - R6
R2 -
N2 - IC2 R8
Đg Đg Đg + R7 IC3
VR1 R3 + Đ
3
1TI R1 2TI R2 3TI R3 + Ucc
R9 R14
Đ11 R17
1CL
-
+ Ucc
VR6
UI
R25
4 8 7
A2 B2 C2 +
G4 G1 Đ15 2 555
4T 1T R26 3
K1
R C R C 6
1 5
C5
K4 C6
G6 G3
6T 3T
K3 R23 C2 R20 + Ucc
R C R C
Đ12 R18
K6 R21 -
G2 G3 - IC4 VR3
2T 5T IC5
K3 +
R C R C + R22 Đ13 R19
RĐA VR4
K2 R4 -
R24 VR5
FT UFT
ĐK C4 C3
Đ +
Rh KH
+ Ucc BAX2 R10 + Ucc
G4
BT CKĐ RTT RLĐ *
Đ16
KBC Đ0 R5
TR5 Đ14 * TR3
K4
M TR6 TR4
D RAL
RTT KH 7 8
Đg
Đg R28 R15
RĐL Đg
KH R10 + Ucc
BAX1
Đg G1
RĐA
KCB *
2CL * TR1
K1
TR2
R12
4-5 Sơ đồ nguyên lý mạch lực máy doa toạ độ 2A450
81
Sơ đồ điều khiển bộ biến đổi Thyristor có 3 kênh cho các pha A kích mở
các Thyristor là 1T và 4T; pha B cho 3T và 6T; pha C cho 5T và 2T. Đồ thị
đo tại các điểm của sơ đồ điều khiển một kênh như hình 4-6
Hình 4-6 Đồ thị điện áp tại các điểm đo
82
Nguyên lý làm việc của sơ đồ điều khiển công nghệ như sau: ấn M → Đg
= 1, → đóng điện cho các bộ biến đổi và nguồn điều khiển. Điều chỉnh tốc
độ động cơ dưới tốc độ dưới tốc độ cơ bản bằng chiết áp VR3. Tốc độ động
cơ tăng dần đến ωđm. Khi điện áp đặt lên động cơ đạt trị số định mức, rơle
điện áp RĐA tác động → tiếp điểm RĐA = 1, → KCB = 1, → tiếp điểm
KCB mở ra để biến trở BT đấu nối tiếp với cuộn kích từ CKĐ làm giảm từ
thông, tăng tốc đến trị số cực đại đến 3000vg/ph.
Dừng máy bằng cách ấn nút D, công tắc tơ Đg có điện, tiếp điểm thường
đóng của nó sẽ làm cho công tắc tơ KH có điện, tiếp điểm của nó sẽ đấu Rh
song song với phần ứng của động cơ. Quá trình hãm động năng bắt đầu. Khi
tốc độ động cơ giảm dần gần bằng không, điốt ổn áp Đ14 không bị đánh
thủng, rơle RLD không tác động để tiếp điểm của nó sẽ cắt điện cuộn dây
công tắc tơ KH.
- Bảo vệ quá áp cho các tiristo 1T ÷ 6T bằng mạch R-C đấu song song
với các tiristo.
- Bảo vệ mất từ thông bằng rơle dòng điện RTT.
- Hệ thống chỉ làm việc khi quạt gió làm mát cho các tiristo đã làm việc
(RAL đã kín).