Tính toán dây quấn biến áp một pha
Dựa vào thông số tính toán theo lý thuyết cho dây quấn , chúng ta thực hiện việc bố trí các đầu ra dây biến áp đúng tiêu chuẩn nhưng tạo được nét mỹ thuật cho bộ dây biến áp
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 1
BAØI 01
1.1. YEÂU CAÀU THÖÏC HIEÄN :
Sinh vieân döïa treân kích thöôùc loûi theùp ñang coù saün vaø sô ñoà nguyeân lyù cuûa
bieán aùp moät pha yeâu caàu thöïc hieän; tính toaùn soá lieäu daây quaán bieán aùp.
Soá lieäu tính toaùn daây quaán phaûi ñaày ñuû caùc thoâng soá sau: Soá voøng daây
quaán (phía sô caáp vaø thöù caáp); ñöôøng kính daây quaán (daây traàn) vaø ñöôøng kính
daây tính ñeán lôùp men (eùmail) caùch ñieän boïc xung quanh . Khoái löôïng daây quaán.
Kieåm tra ñieàu kieän laép ñaày; vaø öôùc tính soá voøng moät lôùp vaø soá lôùp tröôùc khi
thi coâng.
1.2.MUÏC ÑÍCH : Baøi thöïc taäp 1 giuùp sinh vieân naém vöõng caùc vaán ñeà sau:
Aùp duïng phöông phaùp tính toaùn daây quaán bieán aùp theo lyù thuyeát vaøo moät loûi
theùp bieán aùp cho tröôùc.
Giuùp sinh vieân hieåu roõ yù nghóa cuûa caùc thoâng soá tính toaùn neâu trong ly ùthuyeát
nhö : heä soá laáp ñaày, soá voøng moät lôùp vaø soá lôùp. . .
Döïa vaøo thoâng soá tính toaùn theo lyù thuyeát cho daây quaán, chuùng ta thöïc hieän
vieäc boá trí caùc ñaàu ra daây bieán aùp ñuùng tieâu chuaån nhöng taïo ñöôïc neùt myõ thuaät
cho boä daây bieán aùp.
1.3.NOÄI DUNG THÖÏC TAÄP :
Quaù trình thöïc taäp tieán haønh theo caùc böôùc nhö sau:
BÖÔÙC 1 : Ño caùc kích thöôùc tieâu chuaån cuûa laù theùp E,I .
Khi söû duïng loûi theùp E, I; sinh vieân caàn ño caùc kích thöôùc sau (xem hình
1.1) neáu söû duïng laù theùp E, I ñuùng tieâu chuaån.
a/2
c a h a/2 a a/2
a/2
b
HÌNH 1.1: Caùc kích thöôùc cô baûn cuûa loûi theùp daïng E,I .
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 2
Kyù hieäu vaø teân goïi caùc kích thöôùc cô baûn cuûa loûi theùp:
a : Beà roäng truï giöõa cuûa loûi theùp.
b : Beà daày cuûa loûi theùp bieán aùp.
c: beà roäng cöûa soå loûi theùp .
h: beà cao cöûa soå loûi theùp.
Caùc kích thöôùc naøy khi ño tính theo ñôn vò [mm] hay [cm].
CHUÙ YÙ:
Caùc kích thöôùc a , c vaø h ñöôïc ño tröïc tieáp treân moät laù theùp E , I.
Duïng cuï ño laø thöôùc keïp (sai soá 1/50 mm).
Rieâng kích thöôùc b ñöôïc xaùc ñònh giaùn tieáp baèng caùch ño xaùc ñònh beà daày
cuûa moãi laù theùp E, I ; sau ñoù ñeám toång soá laù theùp E vaø toång soá laù theùp I. Töø ñoù tính
ra beà daày loûi theùp bieán aùp baèng caùch aùp duïng quan heä sau:
b = (Beà daày 1 laù theùp )x (Toång soá laù theùp ) (1.1)
Vôùi laù theùp kyõ thuaät ñieän tieâu chuaån thuoäc daïng toâle caùn noùng hay caùn laïnh
vaän haønh taïi taàn soá f = 50Hz, beà daày tieâu chuaån cuûa laù theùp thöôøng thuoäc moät
trong hai côû sau : 0,5 mm ; hay 0,35 mm.
Kích thöôùc toång quaùt cuûa toaøn boä laù theùp sau khi gheùp saùt ñöôïc xaùc ñònh
theo hình 1.2. Chuùng ta coù theå tính khoái löôïng loûi theùp bieán aùp (daïng tieâu chuaån)
theo quan heä (1.2).
Goïi WFer laø khoái löôïng cuûa
3a loûi theùp bieán aùp, vôùi giaù trò khoái
löôïng rieâng cuûa loûi theùp laø 7,8
kg/dm3 ; khi bieát ñöôïc caùc kích
thöôùc cô baûn a, vaø b chuùng ta
coù quan heä sau:
2,5 a
c a h W fer = 46,8.a 2 .b (1.2)
Trong ñoù, ñôn vò ño ñöôïc
xaùc ñònh nhö sau:
b
[Wfer] = [Kg] ; [a] = [b] = [ dm]
HÌNH 1.2: Caùc kích thöôùc ngoaøi cuûa loûi theùp
Sau khi xaùc ñònh caùc kích thöôùc loûi theùp, chuùng ta tính tieát dieän truï giöõa
cuûa loûi theùp chöõ E . Ñaây chính laø tieát dieän cho töø thoâng chính moùc voøng xuyeân qua
caùc boä daây quaán.
Goïi At : tieát dieän truï giöõa loûi theùp, ta coù:
A t = a.b (1.3)
Trong ñoù; ñôn vò ño : [At] = [ cm2] ; [a] = [b] = [cm].
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 3
BÖÔÙC 2 : Xaùc ñònh giaù trò nv (soá voøng daây quaán taïo ra 1 volt söùc ñieän ñoäng caûm öùng) .
Trong böôùc naøy chuùng ta thöïc hieän hai thao taùc:
Choïn maät ñoä töø thoâng (hay töø caûm) B duøng tính toaùn cho loûi theùp.
Aùp duïng coâng thöùc tính söùc ñieän ñoäng taïo ra trong daây quaán bieán aùp ñeå
tính soá voøng taïo ra 1 V söùc ñieän ñoäng caûm öùng (xem quan heä 1.4)
45
nv = (1.4)
B .At
Trong ñoù, ñôn vò ño ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
[nv] = [voøng/volt] ; [B] = [T] ; [At ] = [cm2]
CHUÙ YÙ:
Vôùi laù theùp kyõ thuaät ñieän coù beà daày tieâu chuaån 0,5mm ñeán 0,35 mm; laù theùp
thuoäc daïng toâle caùn noùng vaø haøm löôïng Silic töø 2% ñeán 4%; chuùng ta choïn giaù trò
maät ñoä töø thoâng B = 1T ñeán B = 1,2T (haøm löôïng Silic thaáp, töø caûm B choïn thaáp). Laù
theùp kyõ thuaät ñieän thuoäc daïng daãn töø ñaúng höôùng.
Vôùi laù theùp kyõ thuaät ñieän coù beà daày tieâu chuaån 0,5mm ñeán 0,35 mm; laù theùp
thuoäc daïng toâle laïnh vaø haøm löôïng Silic khoaûng 4%; giaù trò maät ñoä töø thoâng naèm
trong phaïm vi B = 1,4T ñeán B = 1,6T . Ñaây laø daïng laù theùp daãn töø ñònh höôùng.Vôùi
daïng laù theùp naøy maïch töø ñöôïc caáu taïo theo hình daïng ñaëc bieät : hình xuyeán . .
vaø khoâng thuoäc daïng E, I.
BÖÔÙC 3 : Xaùc ñònh sô ñoà nguyeân lyù cuûa maùy bieán aùp ; tính toaùn soá voøng daây quaán .
Theo lyù thuyeát soá voøng daây quaán cuûa caùc cuoän daây maùy bieán aùp ñöôïc
xaùc ñònh theo söùc ñieän ñoäng caûm öùng trong caùc boä daây sô vaø thöù caáp (xem laïi Lyù
thuyeát Maùy bieán aùp); Trong khi ñoù theo sô ñoà nguyeân lyù maùy bieán aùp caàn thöïc
hieän, chuùng ta chæ coù ñöôïc caùc thoâng soá ñieän aùp ñònh möùc cuûa caùc boä daây.
Goïi U1 ; U2 laàn löôït laø caùc ñieän aùp cuûa daây quaán sô vaø thöù caáp bieán aùp,
chuùng ta coù theå tính toaùn soá voøng daây quaán bieán aùp theo quan heä (1.5) vaø (1.6)
khi thöïc hieän thi coâng.
N1 = n v .U1 (1.5)
N2 = ( 1,05 ÷ 1,1).n v .U2 (1.6)
Trong ñoù:
N1 , N2 laàn löôït laø soá voøng daây quaán sô caáp, vaø thöù caáp cuûa bieán aùp
Trong quan heä (1.6) khoaûng giaù trò ( 1,05 ÷ 1,1) ñöôïc xem laø tæ soá cheânh
leäch giöûa söùc ñieän ñoäng taïi daây quaán thöù caáp so vôùi ñieän aùp ñònh möùc taïi thöù caáp
luùc ñaày taûi.
CHUÙ YÙ: Trong caùc baøi toaùn tính chính xaùc tæ soá cheânh leäch naøy ñöôïc xaùc ñònh
theo caùc baûng soá thoáng keâ choïn tröôùc. Tæ soá naøy phuï thuoäc vaøo caáp coâng
suaát cuûa bieán aùp.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 4
BÖÔÙC 4 : Choïn maät ñoä doøng ñieän, öôùc löôïng hieäu suaát, choïn giaù trò heä soá laáp ñaày tính
toaùn ñöôøng kính daây quaán sô vaø thöù caáp.
Trong böôùc 4, chuùng ta tieán haønh tuaàn töï caùc coâng ñoaïn tính toaùn sau:
Choïn maät ñoä doøng ñieän J qua daây quaán maùy bieán aùp. Giaù trò maät ñoä
doøng ñieän theo lyù thuyeát thieát keá phuï thuoäc vaøo caùc thoâng soá sau : Caáp caùch ñieän
chòu nhieät cuûa vaät lieäu duøng thi coâng boä daây bieán aùp, cheá ñoä laøm vieäc maùy bieán
aùp lieân tuïc, ngaén haïn laëp laïi hay ngaén haïn khoâng laëp laïi. . .; kieäu thoâng gioù giaûi
nhieät cho daây quaán bieán aùp ..
Muoán choïn giaù trò maät ñoä doøng chính xaùc, chuùng ta caàn tham khaûo caùc
baûng soá tieâu chuaån.
Trong baøi thöïc taäp naøy, chuùng ta choïn maät ñoä doøng cho daây quaán maùy
bieán aùp trong phaïm vi : J = 4 A/mm2 ñeán 5 A/mm2.
Tính toaùn dieän tích cuûa cöûa soå loûi theùp; goïi Acs laø dieän tích cöûa soå; chuùng
ta coù quan heä sau:
Acs = c.h (1.7)
Trong ñoù:
[ Acs ] = [mm2] ; [a] = [b] = [ mm]
Vôùi laù theùp tieâu chuaån, chuùng ta coù quan heä giöûa caùc kích thöôùc cô baûn
a, b vôùi kích thöôùc cöûa soå loûi theùp nhö sau:
a 3.a
c= ;h = (1.8)
2 2
Nhö vaäy, chuùng ta coù theå xaùc ñònh dieän tích cöûa soå loûi theùp theo quan heä
khaùc nhö sau :
3a 2
Acs = = 0,75.a 2 (1.9)
4
Goïi Klñ laø heä soá laép ñaày cöûa soå loûi theùp; Klñ ñöôïc ñònh nghóa nhö sau:
Toång tieát dieän daây quaán sô vaø thöù caáp
K lñ = (1.10)
Tieát dieän cöûa soå loûi theùp
Giaù trò naøy theo thi coâng ñöôïc xaùc ñònh trong phaïm vi sau : Klñ = 0,36 ÷ 0,46
Goïi η laø hieäu suaát cuûa maùy bieán aùp; theo lyù thuyeát maùy bieán aùp, vôùi maùy
bieán aùp laø daïng moät pha, chuùng ta ñònh ngóa hieäu suaát theo quan heä sau:
P2 Coâng suaát taùc duïng tieâu thuï treân taûi U .I . cos ϕ 2
η = = = 2 2 (1.11)
P1 Coâng suaát taùc duïng cung caáp vaøo sô caáp U1.I1. cos ϕ1
Trong caùc tröôøng hôïp taûi coù tính caûm, ñoàng thôøi neáu xem nhö toån hao theùp
raát beù, ñieän khaùng taûn töø cuûa bieán aùp khoâng cao; luùc ñoù giaù trò heä soá coâng suaát taûi
vaø heä soá coâng suaát phía sô caáp coù theå xem nhö gaàn baèng nhau.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 5
Trong tröôøng hôïp naøy, moät caùch gaàn ñuùng chuùng ta coù theå vieát nhö sau:
P2 U2 .I2 . cos ϕ 2 U2 .I2 S 2
η= = ≅ = (1.12)
P1 U1.I1. cos ϕ1 U1.I1 S1
Trong ñoù:
S1 vaø S2 : laàn löôït laø coâng suaát bieåu kieán cung caáp vaøo phía sô caáp vaø thöù
caáp. Neáu aùp duïng quan heä (1.12) chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc tæ soá giaù trò doøng
ñieän qua caùc daây quaán sô vaø thöù caáp, xem quan heä (1.13).
I2 U
= η. 1 (1.13)
I1 U2
Vôùi giaù trò maät ñoä doøng ñieän J choïn trong caùc coâng ñoaïn tính toaùn treân,
chuùng ta suy ra tæ soá tieátdieän cuûa daây quaán sô caáp vaø thöù caáp töø quan heä (1.13 ).
Theo lyù thuyeát ta coù :
s=
I
=
[A]
J [A / mm 2 ]
Goïi s1 ; s2 laø tieát dieän daây quaán sô caáp vaø thöù caáp, suy ra:
⎛ π.d 2 ⎞
2
⎜ ⎟ 2
s 2 I2 U1 ⎜ 4 ⎟ ⎛ d 2 ⎞
⎝ ⎠ =⎜
= = η. = ⎟
s1 I1 U2 ⎛ π.d1 ⎞ ⎜ d1 ⎟
2
⎝ ⎠
⎜ ⎟
⎜ 4 ⎟
⎝ ⎠
Toùm laïi, ta coù quan heä sau:
⎛ d2 ⎞ U1 s2 U
⎜ d ⎟ = η. U
⎜ ⎟ hay = η. 1 (1.14)
⎝ 1⎠ 2 s1 U2
Trong ñoù:
d1 ; d2 laø ñöôøng kính daây traàn phía sô caáp vaø thöù caáp.
Vôùi daây quaán sô vaø thöù caáp laø daây ñieän töø tieát dieän troøn traùng men,
ñöôøng kính daây coù tính lôùp men boïc vaø ñöôøng kíng daây traàn quan heä vôùi nhau nhö
sau ñaây:
d cñ [mm] = d[mm] + 0,05mm (1.15)
CHUÙ YÙ:
Trong quaù trình tính toaùn bieán aùp chuùng ta caàn phaân bieät caùc khaùi
nieäm sau ñaây:
Döïa theo caùc giaù trò doøng ñieän taûi qua daây quaán vaø maät ñoä doøng ñieän,
chuùng ta xaùc ñònh ñöôïc tieát dieän daây , vaø ñöôøng kính daây traàn.
Döïa theo tieát dieän daây vaø ñöôøng kính daây coù lôùp men boïc, chuùng ta seõ xaùc
ñònh ñöôïc heä soá laép ñaày cöûa soå loûi theùp.
Tuy nhieân quan heä (1.15) chæ ñuùng cho caùc loaïi daây ñieän töø coù ñöôøng kính
lôùn hôn 0,2mm; vôùi ñöôøng kính daây nhoû hôn beà daày lôùp men giaõm thaáp
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 6
Trong quaù trình tính toaùn öôùc löôïng thi coâng, chuùng ta coù theå tính tæ soá
cheânh leäch giöûa tieát dieän daây quaán traàn vaø tieát dieän daây quaán khi tính luoân lôùp
caùch ñieän theo quan heä (1.16) sau ñaây. Quan heä naøy hoaøn toaøn chính xaùc khi
daây quaán tieát dieän troøn vaø lôùp men boïc daày 0,05mm ñoàng thôøi ñöôøng kính daây
quaán thay ñoåi trong phaïm vi töø 0,25mm ñeán 1mm.
s cñ
= (1,44 ÷ 1,1) (1.16)
s
Trong ñoù;
scñ , vaø s laàn löôït laø tieát dieän daây quaán coù tính lôùp men boïc caùch ñieän vaø
tieát dieän daây traàn. Ngoaøi ra chuùng ta chuù yù; khi ñöôøng kính daây coù giaù trò beù tæ soá
tieát dieän cheânh leäch coù giaù trò lôùn.
Trong quaù trình tính toaùn öôùc löôïng sô boä, chuùng ta coù theå laäp quan heä sau
ñaây ñeå loaïi boû aûnh höôûng cheânh leäch giaù trò giöûa s vaø scñ .
s 2cñ s 2 U
≅ = η. 1 (1.17)
s1cñ s1 U2
Phoái hôïp caùc quan heä vöøa trình baøy: (1.5); (1.6); (1.7); (1.10); (1.14); vaø
(1.16) ta coù:
N1.s1cñ + N2 .s 2cñ
K lñ = (1.18)
A cs
Trong ñoù ñôn vò ño cuûa caùc tieát dieän tính theo [mm2]. Choïn giaù trò Klñ = 0,46
chuùng ta thaønh laäp ñöôïc heä phöông trình sau duøng xaùcñònh tieát dieän daây quaán sô
vaø thöù caáp (coù tính luoân lôùp men boïc caùch ñieän).
N1.s1cñ + N2 .s 2 cñ = K lñ .A cs
⎛ U ⎞ (1.19)
s 2 cñ = s1cñ .⎜ η. 1 ⎟
⎜ U ⎟
⎝ 2 ⎠
Giaûi heä thoáng phöông trình treân chuùng ta suy ra : tieát dieän daây quaán (coù tính
ñeán beà daày caùch ñieän) cuûa daây quaán sô vaø thöù caáp; ñöôøng kính daây coù caùch
ñieän vaø ñöôøng kính daây traàn.
CHUÙ YÙ:
Khi tính ñöôïc caùc giaù trò ñöôøng kính daây quaán, chuùng ta phaûi chænh troøn
soá caùc giaù trò tính ñöôïc theo ñuùng caùc kích thöôùc saün coù, qui ñònh do caùc
nhaø saûn xuaát.
Quaù trình chænh naøy phaûi kheùo leùo ñeå khoâng laøm gia taêng heä soá laáp ñaày
(ñöa ñeán thöïc traïng khoâng boû loït boä daây vaøo cöûa soå loûi theùp); nhöng cuõng
khoâng ñöôïc laøm giaûm quaù thaáp giaù trò Klñ ( traùnh tình traïng laøm giaõm thaáp
coâng suaát bieán aùp , khoâng taän duïng kích thöôùc saün coù cuûa loûi theùp ) .
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 7
BÖÔÙC 5 : Öôùc löôïng coâng suaát bieåu kieán nhaän ñöôïc phía thöù caáp bieán aùp.
Vôùi caùc keát quaû tính ñöôïc trong böôùc 4, döïa vaøo giaù trò tieát dieän daây traàn
ôû sô vaø thöù caáp, giaù trò maät ñoä doøng ñieän ñaõ choïn, chuùng ta tính doøng ñieän ñònh
möùc qua daây quaán khi mang ñaày taûi (taûi ñuùng ñònh möùc).
I1 = J.s1 I2 = J.s 21 (1.20)
Caên cöù vaøo giaù trò doøng ñieän tính ñöôïc, chuùng ta xaùc ñònh coâng suaát bieåu
kieán cung caáp töø thöù caáp ñeán taûi.
S 2 = U2 .I2 (1.21)
BÖÔÙC 6 : Tính toaùn soá voøng daây quaán moät lôùp, soá lôùp cuûa boä daây quaán sô vaø thöù caáp.
Trong quaù trình thi coâng, soá voøng moät lôùp daây quaán vaø soá lôùp daây quaán
thöïc hieän ñöôïc treân boä daây; phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau:
Kích thöôùc vaø vaät lieäu laøm khuoân quaán daây .
Beà daày giaáy caùch ñieän lôùp giöõa caùc lôùp daây quaán.
Vôùi khuoân quaán daây, chuùng ta coù theå löïa choïn theo caùc phöông aùn sau:
PHÖÔNG AÙN DUØNG KHUOÂN NHÖÏA ÑUÙC SAÜN :
Chuùng ta coù theå duøng khuoân nhöïa ñuùc saún, khi kích thöôùc khuoân töông
thích vôùi kích thöôùc loûi theùp. Choïn theo phöông aùn naøy, khoâng toán thôøi gian laøm
khuoân, nhöng phaûi thöïc hieän coâng taùc chuaån bò laøm saïch caùc caïnh khuoân nhöïa
tröôùc khi quaán daây.
Vì khaû naêng chòu nhieät cuûa khuoân nhöïa khoâng cao so vôùi caùc loaïi vaät lieäu
caùc ñieän khaùc: bakelite, carton caùch ñieän, giaáy presspahn. .. ñoàng thôøi ñeå taïo deã
daøng trong quaù trình cheá taïo beà daày cuûa khuoân nhöïa thöôøng baèng hay lôùn hôn
1mm; nhö vaäy beà cao hieäu duïng duøng raõi daây quaán seõ nhoû hôn beà cao cöûa soå loûi
theùp laøm giaõm thaáp soá voøng daây quaán boá trí cho moãi lôùp.
Ñieàu cuoái cuøng caàn quan taâm khi choïn löïa khuoân laø chuù yù ñeán beà daày b
cuûa loûi theùp. Giaù trò beà daày loûi theùp, xaùc ñònh trong quaù trình tính toaùn soá voøng
daây, seõ nhoû hôn beà daày loûi theùp bieán aùp thöïc teá. Söï kieän naøy xaõy ra do ba vôù ôû
caùc caïnh moãi laù theùp; laøm taêng ñoä daày cuûa loõi theùp trong quaù trình laép gheùp
(coâng ngheä daäp laù theùp caøng chính xaùc vaø tinh vi laøm giaõm thaáp lôùp ba vôù xuaát
hieän treân caùc caïnh cuûa laù theùp).
Toùm laïi trong quaù trình thi coâng, tröôùc khi thi coâng: chuùng ta neân gheùp toaøn
boä caùc laù theùp vaøo khuoân nhöïa ñeå xaùc ñònh khaû naêng chöùa cuûa khuoân. Neáu
khuoân quaù roäng so vôùi beà daày laù theùp, deã sinh ra hieän töôïng rung vaø tieáng oàn taàn
soá thaáp khi bieán aùp vaän haønh. Ngöôïc laïi neáu khuoân quaù heïp, chuùng ta khoâng theå
gheùp heát toaøn boä laù theùp vaøo khuoân, nhö vaäy soá lieäu tính toaùn seõ sai leäch.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 8
Vò trí caùc caïnh caàn
laøm saïch tröôùc khi
thi coâng quaán daây
Vò trí caùc caïnh
caàn laøm saïch
tröôùc khi thi
coâng quaán daây
Caùc laù theùp E cuûa loûi theùp Phöông phaùp gheùp laù theùp
gheùp vaøo khuoân quaán daây E vaøo khuoân quaán daây
HÌNH 1.3 : Khuoân nhöïa duøng quaán daây vaø phöông phaùp gheùp loûi theùp thöû khuoân.
Trong hình 1.3
chuùng ta trình baøy hình
daïng khuoân nhöïa, caùc
Hhd h vò trí caïnh caàn laøm saïch
tröôùc khi thi coâng, caùch
gheùp thöû loûi theùp vaøo
khuoân nhöïa tröôùc khi thi
coâng. Kích thöôùc cuûa
khuoân duøng quaán daây
ñöôïc trình baøy trong
hình 1.4.
HÌNH 1.4: Beà cao hieäu duïng quaán daây.
Khi tính toaùn soá voøng moät lôùp daây quaán, beà cao quaán daây xaùc ñònh theo
kích thöôùc ñaõ tröø ñi beà daày cuûa khuoân quaán (phaàn khuoân che phía treân 2 maët cuûa
boä daây) . Goïi beà cao duøng quaán daây laø beà cao hieäu duïng Hhd , ta coù:
Hhd = h − 2.( beà daày khuoân quaán daây) (1.22)
PHÖÔNG AÙN GIA COÂNG KHUOÂN QUAÁN DAÂY BAÈNG GIAÁY CAÙCH ÑIEÄN :
Khi duøng giaáy caùch ñieän laøm khuoân quaán daây bieán aùp, ta phaûi choïn giaáy
caùch coù ñoä daày khoaõng 1mm (neáu khuoân 1 lôùp) hoaëc 0,5mm (khi thöïc hieän
khuoân coù 2 lôùp). Giaáy caùch ñieän laøm khuoân phaûi cöùng , coù ñoä beàn cô hoïc.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 9
LOÕI GOÃ GIAÁY CAÙCH ÑIEÄN DUØNG LAØM KHUOÂN
h
h b' a'
a' b' a'
b'
a'
c' Phaàn giaáy
Ñöôøng gaáp
ñöôïc caét boû
GIAÁY CAÙCH ÑIEÄN DUØNG
LAØM KHUOÂN
(Sau khi ñaõ caét boû caùc
dieän tích khoâng caàn thieát)
PHÖÔNG PHAÙP GAÁP
GIAÁY CAÙCH ÑIEÄN
BOÏC QUANH LOÛI GOÃ
PHÖÔNG PHAÙP LOÀNG
TAÁM CAÙCH ÑIEÄN
CHE CAÏNH DAÂY QUAÁN
KHUOÂN QUAÁN DAÂY LAØM
BAÈNG GIAÁY CAÙCH ÑIEÄN
THÖÏC HIEÄN HOAØN CHÆNH
HÌNH 1.5 : Phöông phaùp thöïc hieän khuoân quaán daây baèng giaáy caùch ñieän.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 10
Trong hình 1.5 trình baøy trình töï thöïc hieän khuoân quaán daây laøm baèng giaáy
caùch ñieän. Vôùi phöông phaùp laøm khuoân quaán daây baèng giaáy caùch ñieän; khi thöïc
hieän chuùng ta caàn chuù yù ñeán caùc ñaëc ñieåm sau:
Loõi goã phaûi coù kích thöôùc quan heä vôùi kích thöôùc loûi theùp nhö sau:
Kích thöôùc a’ loõi goã hôi lôùn hôn kích thöôùc a cuûa laù theùp khoaõng 0,5 mm.
Kích thöôùc b’ loõi goã lôùn hôn kích thöôùc toaøn boä caùc laù theùp E gheùp saùt laïi;
kích thöôùc naøy lôùn hôn kích thöôùc b duøng tính toaùn tieát dieän loõi theùp.
Kích thöôùc h cuûa loõi goã baèng ñoä cao h cuûa cöûa soå loõi theùp.
Beà roäng cuûa taám giaáy caùch ñieän duøng laøm “tai” cuûa khuoân quaáy daây
duøng che caùc caïnh daây quaán choáng xaây xaùt vôùi laù theùp trong quaù trình laép gheùp
phaûi coù beà roäng baèng vôùi beà roäng c cuûa cöûa soå loõi theùp.
Phaûi duøng keo daùn lôùp giaáy gaáp mí cuûa khuoân quaán daây. Lôùp gaáp mí
luoân naèm phía caùnh a cuûa loõi theùp.
Duøng keùo daùn ñònh vò caùc taám giaáy caùch ñieän (“tai “ cuûa khuoân quaán)
vaøo khuoân quaán daây.
Sau khi thöïc hieän; chôø cho caùc lôùp keo daùn khoâ haún, cho loõi goã thoaùt
khoûi khuoân giaáy vaø duøng laù theùp E öôùm kieåm tra laïi ñieàu kieän boû loït laù theùp E vaøo
khuoân quaán daây. Neáu caàn thieát duøng keùo tæa ñònh hình nhöõng vò trí dö thöøa. Sau khi
cho laù theùp E vaøo khuoân kieåm tra ñoä cao cuûa khuoân phaûi baèng hay hôi thaáp hôn
beà cao h cuûa cöûa soå loõi theùp (xem hình 1.6).
HÖÔÙNG TAÙC ÑOÄNG THOAÙT LOÕI GOÃ KHOÛI
KHUOÂN QUAÁN DAÂY
HÌNH 1.6: Thoaùt loõi goã vaø öôùm thöû laù theùp E vaøo khuoân quaán daây.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 11
Döïa vaøo kích thöôùc khuoân chuùng ta xaùc ñònh soá voøng cho moãi lôùp daây
quaán vaø beà daày tính toaùn cho boä daây quaán.
Soá voøng daây quaán cho moät lôùp daây quaán sô caáp:
Hhd
SV1 / lôùp = .K (1.23)
d1cñ quaán
Trong ñoù:
Kquaán : laø heä soá quaán phuï thuoäc vaøo coâng ngheä quaán daây, giaù trò naøy ñöôïc
xaùc ñònh trong phaïm vi : Kquaán = (0,95 ñeán 0,92 ).
Soá voøng daây quaán cho moät lôùp daây quaán thöù caáp:
Hhd
SV2 / lôùp = .K (1.24)
d 2cñ quaán
Soá lôùp daây quaán sô caáp :
N1
SL1 = (1.25)
SV1 / lôùp
Soá lôùp daây quaán thöù caáp :
N2
SL 2 = (1.26)
SV2 / lôùp
Beà daày cuoän daây quaán :
e = SL1.(d1cñ + e cñ1) + SL 2 .(d 2cñ + e cñ 2 ) (1.27)
Trong ñoù:
e : beà daày cuoän daây quaán, coù tính luoân caùch ñieän giöõa caùc lôùp daây quaán.
ecñ1 : beà daày giaáy caùch ñieän lôùp giöõa caùc lôùp daây quaán sô caáp.
ecñ2 : beà daày giaáy caùch ñieän lôùp giöõa caùc lôùp daây quaán thöù caáp.
Thoâng thöôøng, vôùi maùy bieán aùp 1 pha coâng suaát döôùi 50VA, daây quaán sô
caáp coù theå quaán khoâng caàn caùch ñieän lôùp, ñeå traùnh laøm taêng beà daày cuoän daây
do giaáy caùch ñieän lôùp taïo ra. Chæ caàn caùch ñieän lôùp giöõa daây quaán sô caáp vaø thöù
caáp. Vôùi coâng ngheä naøy, khi thi coâng caàn raõi ñeàu soá voøng daây treân moãi lôùp trong
quaù trình quaán daây; ñoàng thôøi phaûi taåm caùch ñieän thaät kyõ. Vôùi caùc bieán aùp coù
coâng suaát lôùn hôn töø 100VA trôû leân, chuùng ta neân duøng caùch ñieän giöõa caùc lôùp
trong moãi cuoän daây; beà daày caùch ñieän lôùp phuï thuoäc vaøo khoaõng ñieän aùp cheânh
leäch giöõa hai lôùp daây quaán. Neáu ñieän aùp cheânh leäch giöõa hai lôùp khoâng quaù 600V,
chuùng ta coù theå choïn giaáy presspahhn ñoä daày caùch ñieän khoaõng 0,1mm.
ÑAÏI-HOÏC BAÙCH KHOA – PHOØNG THÍ NGHIEÄM MAÙY ÑIEÄN & THÖÏC TAÄP ÑIEÄN- Trang 12
Kieåm tra laïi heä soá laáp ñaày tính theo beà daày choaùn choã cuûa cuoän daây so
vôùi beà roäng cöûa soå loõi theùp.
Trong tröôøng hôïp naøy, neáu khoâng ñeå yù ñeán beà daày cuûa khuoân quaán daây,
chuùng ta coù heä soá laép ñaày cöûa soå loûi theùp tính theo beà daày choùan choã cuûa cuoän
daây quaán bieán aùp nhö sau:
e
K lñcs = (1.28)
c
Giaù trò cho pheùp cuûa heä soá Klñcs = ( 0,75 ÷ 0,82 ). Neáu giaù trò tính toaùn ñöôïc
nhoû hôn khoaõng giaù trò cho pheùp, chuùng ta chöa taän duïng heát khaû naêng cuûa loûi
theùp; ngöôïc laïi neáu giaù trò tính toaùn ñöôïc lôùn hôn khoaûng giaù trò cho pheùp naøy,
cuoän daây coù khaû naêng khoâng boû loït vaøo cöûa soå.
Ñeán giai ñoaïn naøy neáu caùc soá lieäu tính toaùn ñaõ thoûa, chuùng ta tieán haønh
thöïc hieän sang phaàn thi coâng quaán daây bieán aùp (Thöïc taäp sang baøi 2).
1.4. BAÙO CAÙO KEÁT QUAÛ THÖÏC TAÄP :
Sau quaù trình, tieán haønh ño ñaïc kích thöôùc thöïc teá cuûa loõi theùp; vaø tính
toaùn chi tieát boä daây quaán bieán aùp taïi Phoøng Thöïc taäp; phaàn baùo caùo keát quaû thöïc
taäp ñöôïc thöïc hieän taïi nhaø, vaø noäp laïi trong laàn thöïc taäp keá tieáp. Noäi dung yeâu
caàu baùo baùo goàm:
Baûn tính toaùn chi tieát soá lieäu daây quaán ; caùch trình baøy töông töï nhö thí duï
tính toaùn maãu ( trong phuï luïc 1) .
Ngoaøi ra sinh vieân caàn tính toaùn theâm caùc soá lieäu veà khoái löôïng cuûa töøng
boä daây quaán bieán aùp. (Phaàn tính toaùn xem phuï luïc 2).
Baûn baùo caùo thöïc taäp, thöïc hieän theo töøng caù nhaân hay theo töøng toå
ñöôïc qui ñònh do Thaày höôùng daãn thöïc taäp .
