Tính toán các chỉ số phát triển con người
Chỉ số phát triển của con người là một số đo tóm lược sự phát triển của con người. Nó do thành tựu trung bình ở một nước theo 3 độ đo cơ bản của phát triển con người:
Một cuộc đời khoẻ mạnh và lâu dài, đo bằng tuổi thọ. Kiến thức đo bằng tỉ lệ biết chữ ở người lớn và tỉ số kết hợp tổng lượng học sinh đi học tiểu học, trung học và đại học.
CHÚ THÍCH CHUYÊN MÔN 1
Tính toán các chỉ số phát triển con người
Sơ đồ dưới đây tóm lược cách thức kiến tạo 5 chỉ số phát triển con người sử dụng trong Báo cáo phát triển con người, nêu bật cả những tương đồng
và khác biệt giữa chúng. Phần văn bản ở các trang sau sẽ giải thích rõ hơn.
HDI ĐỘ ĐO Một cuộc sống Mức sống
khoẻ mạnh và lâu dài Kiến thức hợp lý
CHỈ THỊ Tuổi thọ Tỉ lệ biết chữ Tỉ lệ đi học GDP/ đầu người
ở người lớn tổng GER (PPP USD)
Chỉ số biết chữ Chỉ số GER
ở người lớn
CHỈ SỐ Chỉ số tuổi thọ Chỉ số giáo dục Chỉ số GDP
ĐỘ ĐO
Chỉ số phát triển con người HDI
HPI-1 ĐỘ ĐO Một cuộc sống
khoẻ mạnh và lâu dài Kiến thức Mức sống hợp lý
CHỈ THỊ Xác suất sống Tỉ lệ biết chữ Tỉ lệ dân số không được Tỉ lệ trẻ thiếu cân
chưa đến tuổi 40 ở người lớn tiếp cận bền vững tới so với tuổi
nguồn nước được cải thiện
Thiếu mức sống
hợp lý
Chỉ số nghèo đói của con người
đối với các nước đang phát triển HPI-1
HPI-2 ĐỘ ĐO Một cuộc sống Việc bị loại ra
khoẻ mạnh và lâu dài Kiến thức Mức sống hợp lý ngoài xã hội
CHỈ THỊ Xác suất sống Tỉ lệ người lớn Tỉ lệ người sống Tỉ lệ thất nghiệp
chưa đến tuổi 60 thiếu kỹ năng dưới chuẩn nghèo lâu dài
đọc viết chức năng
Chỉ số nghèo đói của con người đối với
một số nước OECD được lựa chọn HPI-2
GDI ĐỘ ĐO Một cuộc sống
khoẻ mạnh và lâu dài Kiến thức Mức sống hợp lý
CHỈ THỊ Tuổi thọ Tuổi thọ Tỉ lệ biết chữ Tỉ lệ biết chữ Ước tính Ước tính
phụ nữ nam giới ở phụ nữ GER ở nam giới GER thu nhập thu nhập
lớn tuổi phụ nữ lớn tuổi nam giới phụ nữ nam giới
CHỈ SỐ Chỉ số Chỉ số Chỉ số Chỉ số Chỉ số Chỉ số
ĐỘ ĐO tuổi thọ tuổi thọ giáo dục giáo dục thu nhập thu nhập
phụ nữ nam giới phụ nữ nam giới phụ nữ nam giới
CHỈ SỐ Chỉ số tuổi thọ Chỉ số giáo dục Chỉ số thu nhập
PHÂN BỔ phân bố đồng đều phân bố đồng đều phân bố đồng đều
ĐỒNG ĐỀU
Chỉ số phát triển liên quan tới giới GDI
ĐỘ ĐO
GEM Sự tham gia và Sự tham gia và Quyền đối với các
ra quyết định chính trị ra quyết định kinh tế nguồn lực kinh tế
CHỈ THỊ Tỉ lệ số đại biểu Tỉ lệ nam nữ giữ Tỉ lệ nam nữ Ước tính thu nhập
quốc hội nữ và nam các chức vụ nhà lập giữ các chức vụ của phụ nữ
pháp, cán bộ và chuyên môn kỹ thuật và nam giới
nhà quản lý cao cấp
TỈ LỆ EDEP đối với EDEP đối với EDEP đối
PHẦN TRĂM đại diện đại diện trong kinh tế với thu nhập
TƯƠNG ĐƯƠNG ở quốc hội
PHÂN BỐ
ĐỒNG ĐỀU
(EDEP)
Số đo sự trao quyền theo giới GEM
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 361
Chỉ số phát triển Tính HDI
90
con người (HDI) Mốc
1.00
Phần minh hoạ này tính HDI theo số liệu của Thổ 85 tuổi 80
Nhĩ Kỳ. 71.4 .800
Chỉ số phát triển con người là một số đo 70 0.773
tóm lược sự phát triển của con người. Nó
1. Tính chỉ số tuổi thọ 60 .600
đo thành tựu trung bình ở một nước theo 3
Chỉ số tuổi thọ đo lường thành tựu tương đối về tuổi thọ ở
độ đo cơ bản của phát triển con người: 50
một nước. Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, tuổi thọ là 71,4 tuổi vào .400
Một cuộc đời khoẻ mạnh và lâu dài, đo bằng năm 2005 thì chỉ số tuổi thọ là 0,773. 40
.200
tuổi thọ.
30
Kiến thức, đo bằng tỉ lệ biết chữ ở người lớn 71,4-25 Mốc
Chỉ số tuổi thọ = 0,773 25 tuổi
0
(trọng số 2/3) và tỉ số kết hợp tổng lượng học 85-25 20 Chỉ số
sinh đi học tiểu học, trung học và đại học Tuổi thọ tuổi thọ
(trọng số 1/3). 2. Tính chỉ số giáo dục (tuổi)
Mức sống hợp lý, đo bằng GDP/đầu người Chỉ số giáo dục đo thành tựu tương đối của một
theo Cân bằng sức mua PPP tính theo USD. nước về cả việc biết chữ ở người lớn và tổng tỉ lệ đi
học kết hợp cả tiểu học, trung học và đại học. Trước
Trước khi tính chính bản thân HDI, cần hết, tính chỉ số biết chữ ở người lớn và chỉ số tổng tỉ
100 1.00
phải xây dựng một đọ đo cho mỗi chỉ số. lệ đi học kết hợp. Sau đó hai chỉ số này được kết
90
Để tính các chỉ số này - tuổi thọ, giáo dục và hợp để tạo thành chỉ số giáo dục, với trọng số 2/3 87.4 68.7 0.812
80 .800
GDP – giá trị cực đại và cực tiểu (mốc) được đối với việc biết chữ ở người lớn và 1/3 đối với tổng 70
lựa chọn cho mỗi chỉ số cơ bản. tỉ lệ đi học kết hợp. Với Thổ Nhĩ Kỳ, tỉ lệ biết chữ ở 60 .600
người lớn là 87,4% năm 2005 và tổng tỉ lệ đi học kết 50
40 .400
hợp là 68,7% năm 2005, thì chỉ số giáo dục là 0,812.
30
Mốc giá trị 20 .200
1.00
cực đại 87,4 - 0
.900 Chỉ số biết chữ ở người lớn = 0,874 10
100 - 0 0 0
.800 Tỉ lệ biết Tổng tỉ lệ
Giá trị Chỉ số
.700 68,7 - 0 chữ ở đi học
chỉ số người lớn (%) giáo dục
Giá trị .600 Chỉ số tổng tỉ lệ đi học = 0,687
chỉ thị 100 - 0 (%)
.500
.400 Chỉ số giáo dục = 2/3 (chỉ số biết chữ ở người lớn) + 1/3 (chỉ số tổng tỉ lệ đi học)
.300 = 2/3 (0,874) + 1/3 (0,687) = 0,812
.200 3. Tính chỉ số GDP
100,000
.100 Chỉ số GDP tính bằng cách sử dụng GDP/đầu người đã Mốc
Mốc giá trị điều chỉnh (PPP USD). Trong HDI thu nhập là yếu tố thay 40.000USD 1.00
0
cực tiểu Chỉ số thế những độ đo phát triển con người chưa được phản
Chỉ thị độ đo 10,000
.800
ánh trong cuộc sống khoẻ mạnh và lâu dài, và kiến thức. 8,407 0.740
Thu nhập được điều chỉnh vì muốn đạt được mức phát .600
Chất lượng của mỗi độ đo được thể hiện
triển con người đáng kể không đòi hỏi thu nhập phải vô
bằng giá trị từ 0 đến 1 tính theo công thức
hạn. Theo đó, lôgarít thu nhập được sử dụng. Với Thổ 1,000 .400
sau:
Nhĩ Kỳ, GDP/đầu người là 8.407USD (PPP USD) năm
giá trị thực - giá trị cực tiểu 2005, thì chỉ số GDP là 0,740. .200
Chỉ số Độ đo =
giá trị cực đại - giá trị cực tiểu log(8,407) - log(100) Mốc
0
Chỉ số GDP = 100USD GDP/đầu Chỉ số
log(40.000) - log(100)
Sau đó HDI được tính đơn giản là trung người GDP
bình của các chỉ số độ đo. Hộp bên phải (PPP USD)
Thang Lôgarít
đây minh hoạ cách tính HDI cho một nước
làm mẫu. 4. Tính HDI Các chỉ số độ đo
HDI
Khi các chỉ số độ đo đã tính được rồi, việc 1.00 1.00
Mốc tính HDI xác định HDI rất đơn giản. Chỉ cần tính 0.812
Giá trị Giá trị .800 0.775 .800
Chỉ thị trung bình 3 chỉ số độ đo kia. 0.773
cực đại cực tiểu 0.740
Tuổi thọ (tuổi) .600 .600
85 25 HDI = 1/3 (chỉ số tuổi thọ) + 1/3 (chỉ số giáo dục)
Tỉ lệ biết chữ ở người lớn (%)* 100 0
+ 1/3 (chỉ số GDP) .400 .400
Tỉ lệ đi học kết hợp (%) 100 0
= 1/3 (0,773) + 1/3 (0,812) + 1/3(0,740) = 0,775
GDP/đầu người (PPP USD) 40.000 100 .200 .200
* Mốc để tính tỉ lệ biết chữ ở người lớn ngầm
0 0
định tỉ lệ biết chữ tối đa là 100%. Trong thực tế
Tuổi thọ Giáo dục GDP
ngưỡng giới hạn 99% được sử dụng để tính HDI.
362 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
Chỉ số nghèo đói của con người đối Tính HPI-1
với các nước đang phát triển (HPI-1)
1. Đo sự thiếu hụt về mức sống hợp lý
Trung bình không trọng số của 2 chỉ thị được dùng để đo sự thiếu hụt về mức sống
Trong khi HDI đo lường thành tựu trung hợp lý.
bình thì HPI-1 lại đo sự thiếu hụt ở 3 độ đo
cơ bản trong phát triển con người mà HDI Trung bình không trọng số = 1/2(số dân không sử dụng nguồn nước được cải thiện)
thể hiện: + 1/2(trẻ thiếu cân so với tuổi)
Một cuộc sống khoẻ mạnh và lâu dài - dễ Ví dụ: Bô-li-vi-a
chết khá sớm, đo bằng xác suất sống Tỉ lệ số dân không sử dụng nguồn nước được cải thiện = 15%
chưa đến tuổi 40. Tỉ lệ trẻ thiếu cân so với tuổi = 8%
Kiến thức - bị loại ra ngoài thế giới đọc Trung bình không trọng số = 1/2(15) + 1/2(8) = 11,5%.
và giao tiếp, đo bằng tỉ lệ mù chữ ở
người lớn. 2. Tính HPI-1
Mức sống hợp lý - thiếu tiếp cận tới Công thức tính HPI-1 như sau:
những điều kiện kinh tế chung, đo bằng
trung bình không trọng số của hai chỉ
tiêu: tỉ lệ dân số không được tiếp cận bền Trong đó:
vững tới nguồn nước được cải thiện và tỉ xác suất sống chưa đến tuổi 40 (x 100)
lệ trẻ thiếu cân so với tuổi tỉ lệ người lớn mù chữ
trung bình không trọng số của số dân không sử dụng nguồn
Tính HPI-1 còn đơn giản hơn cả HDI. Các nước được cải thiện và trẻ thiếu cân so với tuổi
chỉ số sử dụng để đo mức độ thiếu hụt đã
được chuẩn hóa từ 0 đến 100 (bởi chúng
được thể hiện là %), do vậy không cần phải Ví dụ: Bô-li-vi-a
xây dựng chỉ số độ đo như với HDI.
Chỉ số nghèo đói của con người đối
với một số nước OECD lựa chọn
(HPI-2)
Tính HPI-2
HPI-2 cũng đo sự thiếu hụt ở các độ đo như Công thức tính HPI-2 như sau:
HPI-1 và cũng thể hiện việc bị loại ra ngoài
xã hội. Như vậy nó phản ánh sự thiếu hụt
ở 4 độ đo: Trong đó:
xác suất sống chưa đến tuổi 60 (x 100)
Một cuộc sống khoẻ mạnh và lâu dài - dễ tỉ lệ người lớn thiếu kỹ năng đọc viết chức năng
chết khá sớm, đo bằng xác suất sống tỉ lệ số dân dưới chuẩn nghèo thu nhập (50% trung bình của phần thu nhập
chưa đến tuổi 60. có thể chi tiêu cho hộ gia đình đã điều chỉnh).
Kiến thức - bị loại ra ngoài thế giới đọc Tỉ lệ thất nghiệp lâu dài (từ 12 tháng trở lên)
và giao tiếp, đo bằng tỉ lệ người lớn
(16-65 tuổi) thiếu kỹ năng đọc viết chức
Ví dụ: Ca-na-đa
năng.
Mức sống hợp lý - đo bằng tỉ lệ người
dân dưới chuẩn nghèo thu nhập (50%
trung bình của phần thu nhập có thể chi
tiêu cho hộ gia đình đã điều chỉnh).
Việc bị loại ra ngoài xã hội - đo bằng tỉ lệ
thất nghiệp lâu dài (12 tháng trở lên).
Tại sao = 3 khi tính HPI-1 và HPI-2
Giá trị của có tác động quan trọng tới giá trị của HPI. Nếu = 1, HPI sẽ là trung bình
của các độ đo. Khi tăng lên, trọng số lớn hơn được gắn cho độ đo nào bị thiếu hụt
nhiều nhất. Như vậy, khi tăng theo hướng vô cùng, HPI sẽ hướng về phía giá trị của
độ đo bị thiếu hụt nhất (trong ví dụ tính HPI-1 cho Namibia, giá trị đó là 45,4, tương
đương xác suất sống chưa đến tuổi 40).
Trong Báo cáo này giá trị bằng 3 được sử dụng để cho thêm một ít trọng số đối với
những lĩnh vực thiếu hụt nghiêm trọng hơn. Muốn tìm hiểu phân tích chi tiết công
thức toán học của HPI, xin xem "Khái niệm Phát triển Con người và Đói nghèo: Một
góc nhìn đa chiều" của Sudhir Anand và Amartya Sen và chú thích chuyên môn trong
Báo cáo Phát triển Con người 1997 (xem danh mục tài liệu tham khảo lựa chọn cuối Chú
thích chuyên môn này).
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 363
Chỉ số phát triển liên
Tính GDI
quan tới giới (GDI)
Phần minh hoạ này tính GDI theo số liệu của Bốt-xoa-na.
Trong khi HDI đo thành tựu trung bình thì
GDI điều chỉnh thành tựu trung bình để 1. Tính chỉ số tuổi thọ phân bổ đồng đều
phản ánh bất bình đẳng giữa phụ nữ và Bước đầu tiên là tính riêng các chỉ số đối với thành tựu của phụ nữ và nam giới về tuổi
nam giới về các độ đo sau: thọ, sử dụng công thức chung cho chỉ số độ đo.
Một cuộc sống khoẻ mạnh và lâu dài - đo PHỤ NỮ NAM GIỚI
bằng tuổi thọ. Tuổi thọ: 48,4 tuổi Tuổi thọ: 47,6 tuổi
Kiến thức - đo bằng tỉ lệ biết chữ ở người 48,4 - 27,5 47,6 - 22,5
Chỉ số tuổi thọ = 0,348 Chỉ số tuổi thọ = 0,419
lớn và tổng tỉ lệ đi học kết hợp ở cả tiểu 87,5 - 27,5 82,5 - 22,5
học, trung học và đại học.
Sau đó, chỉ số phụ nữ và nam giới được kết hợp lại tạo thành chỉ số tuổi thọ phân bổ
Mức sống hợp lý - đo bằng thu nhập
đồng đều, sử dụng công thức chung cho chỉ số phân bổ đồng đều.
kiếm được ước tính (PPP USD).
PHỤ NỮ NAM GIỚI
Việc tính GDI gồm 3 bước. Trước hết, chỉ số Tỉ trọng dân số: 0,504 Tỉ trọng dân số: 0,496
phụ nữ và nam giới ở từng độ đo được tính Chỉ số tuổi thọ: 0,348 Chỉ số tuổi thọ: 0,419
theo công thức chung sau:
Chỉ số tuổi thọ phân bổ đồng đều = {[0,504 (0,348 )] + [0,496 (0,419 )]} = 0,380
giá trị thực - giá trị cực tiểu
Chỉ số độ đo = 2. Tính chỉ số giáo dục phân bổ đồng đều
giá trị cực đại - giá trị cực tiểu
Trước tiên, tính riêng các chỉ số cho phụ nữ và nam giới về tỉ lệ biết chữ ở người lớn và
Bước thứ hai, chỉ số phụ nữ và nam giới ở tổng tỉ lệ đi học kết hợp cả tiểu học, trung học và đại học. Tính các chỉ số này khá đơn
từng độ đo được kết hợp để làm sao trừng giản vì các chỉ thị được sử dụng đã được làm chuẩn từ 0 đến 100.
phạt được vì những khác biệt về thành tựu
giữa phụ nữ và nam giới. Chỉ số thu được, PHỤ NỮ NAM GIỚI
Tỉ lệ biết chữ ở người lớn: 81,8% Tỉ lệ biết chữ ở người lớn: 80,4%
thường được gọi là chỉ số phân bổ đồng
Chỉ số biết chữ ở người lớn: 0,818 Chỉ số biết chữ ở người lớn: 0,804
đều, được tính theo công thức chung sau: Tổng tỉ lệ đi học: 70,1% Tổng tỉ lệ đi học: 69,0%
Chỉ số phân bổ đồng đều Chỉ số đi học: 0,701 Chỉ số đi học: 0,690
= {[Tỉ trọng dân số là nữ (chỉ số )] phụ nữ
+ [Tỉ trọng dân số là nam (chỉ số nam giới )]} Thứ hai, chỉ số giáo dục được tính riêng cho phụ nữ và nam giới, trong đó 2/3 trọng số
là chỉ số biết chữ ở người lớn và 1/3 trọng số là chỉ số đi học:
đo sự ngăn chặn bất bình đẳng. Trong
GDI, = 2. Như vậy đẳng thức chung ở trên Chỉ số giáo dục = 2/3 (chỉ số biết chữ ở người lớn) + 1/3 (chỉ số đi học)
sẽ là: Chỉ số phân bổ đồng đều Chỉ số giáo dục phụ nữ = 2/3 (0,818) + 1/3 (0,701) = 0,779
= {[tỉ trọng dân số là nữ (chỉ số phụ nữ )] Chỉ số giáo dục nam giới = 2/3 (0,804) + 1/3 (0,690) = 0,766
+ [tỉ trọng dân số là nam (chỉ số nam giới )]}
Cuối cùng, chỉ số giáo dục phụ nữ và nam giới được kết hợp lại tạo thành chỉ số giáo
tạo hài hoà giữa chỉ số phụ nữ và nam giới.
dục phân bổ đồng đều.
Bước thứ ba, tính GDI bằng cách kết hợp 3 PHỤ NỮ NAM GIỚI
chỉ số phân bổ đồng đều lại thành trung Tỉ trọng dân số: 0,504 Tỉ trọng dân số: 0,496
Chỉ số giáo dục: 0,779 Chỉ số giáo dục: 0,766
bình không trọng số.
Chỉ số giáo dục phân bổ đồng đều = {[0,504 (0,779 )] + [0,496 (0,766 )]} = 0,773
Mốc để tính GDI
Giá trị Giá trị 3. Tính chỉ số thu nhập phân bổ đồng đều
Chỉ thị cực đại cực tiểu
Trước hết, thu nhập kiếm được của phụ nữ và nam giới (PPP USD) được ước tính (xem
Tuổi thọ phụ nữ phụ lục Chú thích chuyên môn này về chi tiết cách tính). Sau đó chỉ số thu nhập được
(tuổi) 87,5 27,5
tính cho từng giới. Đối với HDI, thu nhập được điều chỉnh bằng cách lấy lôgarít của
Tuổi thọ nam giới thu nhập kiếm được ước tính (PPP USD):
(tuổi) 82,5 22,5
Tỉ lệ biết chữ ở người lớn (%) 100 0 log(giá trị thực) - log(giá trị cực tiểu)
Chỉ số thu nhập =
Tổng tỉ lệ đi học kết log(giá trị cực đại) - log(giá trị cực tiểu)
hợp (%) 100 0
Thu nhập kiếm được PHỤ NỮ NAM GIỚI
ước tính (PPP USD) 40.000 100 Thu nhập kiếm được ước tính (PPP USD): 5.913 Thu nhập kiếm được ước tính (PPP USD): 19.094
Chú ý: Giá trị cực đại và cực tiểu (mốc) đối với tuổi thọ tính
log(5.913) - log(100) log(19.094) - log(100)
thêm 5 tuổi cho phụ nữ do tuổi thọ của họ cao hơn. Để bảo Chỉ số thu nhập = 0,681 Chỉ số thu nhập = 0,877
toàn mối liên hệ giữa giá trị của nam và nữ trong mỗi chỉ số, log(40.000) - log(100) log(40.000) - log(100)
các giá trị bậc thang được tính và sử dụng thay cho những con
số khi hoặc giá trị của nam hoặc của nữ vượt quá ngưỡng
(trong trường hợp Tỉ lệ Biết chữ ở Người lớn giá trị ngưỡng
thực tế là 99% được sử dụng). Bậc thang này tính bằng cách
nhân giá trị của nam và nữ với giá trị ngưỡng thực tế rồi chia Tính GDI (còn tiếp ở trang sau)
cho giá trị báo cáo cực đại đối với hoặc nam hoặc nữ.
364 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
Tính GDI (tiếp)
Thứ hai, chỉ số thu nhập phụ nữ và nam giới được kết hợp lại tạo thành chỉ số thu nhập
phân bổ đồng đều:
PHỤ NỮ NAM GIỚI
Tỉ trọng dân số: 0,504 Tỉ trọng dân số: 0,496
Chỉ số thu nhập: 0,681 Chỉ số thu nhập: 0,877
Chỉ số thu nhập phân bổ đồng đều = {[0,504 (0,681–1 )] + [0,496 (0,877 –1)]}–1 = 0,766
4. Tính GDI
Tính GDI khá dễ dàng. Đơn giản chỉ là trung bình không trọng số của 3 chỉ số thành
phần - chỉ số tuổi thọ phân bổ đồng đều, chỉ số giáo dục phân bổ đồng đều và chỉ số thu
nhập phân bổ đồng đều.
GDI = 1/3 (chỉ số tuổi thọ) + 1/3 (chỉ số giáo dục) + 1/3 (chỉ số thu nhập)
= 1/3 (0,380) + 1/3 (0,773) + 1/3 (0,766) = 0,639
Tại sao = 2 khi tính GDI
Giá trị là mức phạt về bất bình đẳng giới. Giá trị này càng lớn thì xã hội đó càng bị
phạt nhiều vì để bất bình đẳng.
Nếu = 0, bất bình đẳng giới không bị phạt (trong trường hợp này GDI sẽ có cùng giá
trị như HDI). càng tăng về hướng vô cùng thì càng cho nhiều trọng số đối với nhóm
đạt được thành tựu thấp hơn.
Giá trị bằng 2 được sử dụng để tính GDI (cũng như GEM). Giá trị này phạt ở mức
trung bình đối với bất bình đẳng giới.
Muốn tìm hiểu phân tích chi tiết công thức toán học của GDI, xin xem "Bất bình đẳng
giới trong Phát triển con người: Lý luận và Đo lường" của Sudhir Anand và Amartya
Sen, "Chỉ số liên quan đến giới của UNDP: Đánh giá phê phán" của Kalpana Bardhan
và Stephan Klasen, và chú thích chuyên môn trong Báo cáo Phát triển Con người 1995 và
Báo cáo Phát triển Con người 1999 (xem danh mục tài liệu tham khảo lựa chọn ở cuối Chú
thích chuyên môn này).
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 365
Số đo sự trao quyền cho
Tính GEM
giới (GEM)
Phần minh hoạ này tính GEM theo số liệu của Liên bang Nga.
Tập trung vào các cơ hội của phụ nữ hơn là 1. Tính EDEP về đại diện trong quốc hội
khả năng của họ, GEM thể hiện bất bình EDEP về đại diện trong quốc hội đo lường sự trao quyền tương đối cho phụ nữ qua sự
đẳng giới trong 3 lĩnh vực cơ bản: tham gia chính trị của họ. EDEP tính bằng cách lấy tỉ trọng dân số là nữ và nam và tỉ lệ
phần trăm số đại biểu quốc hội của phụ nữ và nam giới theo công thức chung sau:
Sự tham gia chính trị và quyền quyết
định, đo bằng tỉ lệ phần trăm số đại biểu
quốc hội là nữ và nam. PHỤ NỮ NAM GIỚI
Tỉ trọng dân số: 0,536 Tỉ trọng dân số: 0,464
Sự tham gia kinh tế và quyền quyết Tỉ lệ đại biểu quốc hội: 8,0% Tỉ lệ đại biểu quốc hội: 92,0%
định, đo bằng 2 chỉ thị tỉ lệ phần trăm
phụ nữ và nam giới nắm giữ các chức vụ EDEP đại diện trong quốc hội = {[0,536 (8,0 )] + [0,464 (92,0 )]} = 13,88
như nhà lập pháp, cán bộ cao cấp và
quản lý, và tỉ lệ phần trăm phụ nữ và
Khi đó EDEP ban đầu này được chỉ số hóa theo giá trị lý tưởng 50%.
nam giới nắm giữ các chức vụ chuyên
môn kỹ thuật. 13,88
Chỉ số EDEP đại diện trong quốc hội = = 0,278
Quyền đối với các nguồn lực kinh tế, đo 50
bằng thu nhập kiếm được ước tính của 2. Tính EDEP về tham gia kinh tế
phụ nữ và nam giới (PPP USD). Sử dụng công thức chung, một EDEP được tính cho tỉ lệ phần trăm phụ nữ và nam giới
Tỉ lệ phần trăm tương đương phân bổ đồng nắm giữ các chức vụ như nhà lập pháp, cán bộ cao cấp và quản lý, còn một EDEP nữa
đều EDEP được tính cho từng độ đo trong tính cho tỉ lệ phần trăm phụ nữ và nam giới nắm giữ các chức vụ chuyên môn kỹ thuật.
số này theo công thức chung sau, tương tự Tính trung bình hai số đo này sẽ cho EDEP về tham gia kinh tế.
trung bình trọng số theo dân số: PHỤ NỮ NAM GIỚI
Tỉ trọng dân số: 0,536 Tỉ trọng dân số: 0,464
EDEP = {[Tỉ trọng dân số là nữ (chỉ số phụ nữ )]
Tỉ lệ phần trăm giữ chức vụ nhà lập pháp, Tỉ lệ phần trăm giữ chức vụ nhà lập pháp,
+ [Tỉ trọng dân số là nam (chỉ số nam giới )]}
cán bộ cao cấp và quản lý: 39,0% cán bộ cao cấp và quản lý: 61,0%
đo sự ngăn chặn bất bình đẳng. Trong Tỉ lệ phần trăm giữ chức vụ chuyên môn Tỉ lệ phần trăm giữ chức vụ chuyên môn kỹ
kỹ thuật: 64,7% thuật: 35,3%
GEM (cũng tương tự như trong GDI) = 2,
mức phạt trung bình đối với bất bình đẳng.
Như vậy công thức sẽ là: EDEP chức vụ nhà lập pháp, cán bộ cao cấp và quản lý = {[0,536(39,0 )] + [0,464(61,0 )]} = 46,85
EDEP = {[Tỉ trọng dân số là nữ (chỉ số phụ nữ )]+ 46,85
[Tỉ trọng dân số là nam (chỉ số nam giới )]} Chỉ số EDEP chức vụ nhà lập pháp, cán bộ cao cấp và quản lý = 0,937
50
Đối với sự tham gia chính trị và kinh tế và EDEP chức vụ chuyên môn kỹ thuật = {[0,536(64,7 )] + [0,464(35,3 )]} = 46,67
quyền quyết định, EDEP sau đó được tính
bằng cách chia cho 50. Lý do cho cách tính 46,67
Chỉ số EDEP chức vụ chuyên môn kỹ thuật = 0,933
này là: trong một xã hội lý tưởng, với sự 50
trao quyền bình đẳng cho cả hai giới, biến
GEM sẽ tương đương 50% - tức là tỉ trọng Hai chỉ số EDEP sẽ được lấy trung bình để tính EDEP về tham gia kinh tế
của phụ nữ bằng tỉ trọng của nam giới đối
với từng biến. 0,937 + 0,933
EDEP tham gia kinh tế = 0,935
2
Khi giá trị chỉ số phụ nữ hay nam giới bằng
0, EDEP theo công thức trên không được 3. Tính EDEP về thu nhập.
xác định. Tuy nhiên, giới hạn của EDEP là Thu nhập kiếm được (PPP USD) ước tính riêng cho phụ nữ và nam giới rồi sau đó tính
0 khi chỉ số tiến gần tới 0. Theo đó, trong chỉ số theo các mốc bậc thang như cách tính GDI (xem chi tiết ở phụ lục của Chú thích
những trường hợp này giá trị của EDEP đặt chuyên môn này). Tuy nhiên, đối với GEM, chỉ số thu nhập dựa vào giá trị không điều
là bằng 0. chỉnh chứ không phải vào lôgarít của thu nhập kiếm được ước tính.
Cuối cùng, GEM được tính đơn giản bằng PHỤ NỮ NAM GIỚI
trung bình của cả 3 chỉ số EDEP đã tính. Tỉ trọng dân số: 0,536 Tỉ trọng dân số: 0,464
Thu nhập kiếm được ước tính (PPP USD): 8.476 Thu nhập kiếm được ước tính (PPP USD): 13.581
8.476-100 13.581-100
Chỉ số thu nhập = 0,210 Chỉ số thu nhập = 0,338
40.000-100 40.000-100
Chỉ số phụ nữ và nam giới sau đó được kết hợp tạo thành chỉ số phân bổ đồng đều
EDEP thu nhập = {[0,536 (0,210 )] + [0,464 (0,338 )]} = 0,255
4. Tính GEM
Khi đã tính được EDEP về cả 3 độ đo của GEM thì xác định GEM khá dễ dàng. Đơn giản
chỉ cần lấy trung bình 3 chỉ số EDEP đã tính.
0,278 + 0,935 + 0,255
GEM = 0,489
3
366 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
PHỤ LỤC CHÚ THÍCH CHUYÊN MÔN 1
Ước tính thu nhập kiếm được của phụ nữ và nam giới
Thu nhập kiếm được Phần minh hoạ này ước tính thu nhập kiếm được của phụ nữ và nam giới theo số liệu
của phụ nữ và nam giới năm 2005 của Thuỵ Điển.
Mặc dù dữ liệu phân tách theo giới về thu 1. Tính tổng GDP (PPP USD)
nhập rất quan trọng, số liệu trực tiếp lại không Tổng GDP (PPP USD) tính bằng cách nhân tổng dân số với GDP/đầu người (PPP USD).
có được. Do vậy trong Báo cáo này số liệu ước Tổng dân số: 9.024 (ngàn)
tính thô về thu nhập kiếm được của phụ nữ và GDP/đầu người (PPP USD): 32.525
nam giới được sử dụng. Tổng GDP (PPP USD): 9.024 (32.525) = 293.510.764 (ngàn)
Thu nhập có thể xem xét theo 2 cách: coi nó là 2. Tính Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công
nguồn lực cho tiêu dùng và coi là tiền kiếm Do rất thiếu số liệu về tiền công trong khu vực nông thôn và trong khu vực không chính
được của một cá nhân. Số đo sự sử dụng rất thức nên Báo cáo này sử dụng tiền công phi nông nghiệp và giả thiết rằng tỉ lệ giữa tiền
khó có thể phân tách được cho nam giới và công của phụ nữ so với của nam giới trong ngành phi nông nghiệp cũng đúng với toàn
phụ nữ bởi vì họ chia sẻ, dùng chung những bộ nền kinh tế. Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công được tính theo tỉ lệ giữa tiền
nguồn lực trong hộ gia đình. Trái lại, tiền kiếm công phi nông nghiệp của phụ nữ so với của nam giới, và tỉ lệ phần trăm phụ nữ và
được thì có thể tách biệt vì các thành viên khác nam giới trong số dân hoạt động kinh tế. Khi không có số liệu về tỉ lệ tiền công, giá trị
nhau trong một gia đình thường có thu nhập 75% được sử dụng.
kiếm được riêng rẽ.
Tỉ lệ tiền công phi nông nghiệp giữa nữ và nam (Wf/Wm) = 0,907
Số đo thu nhập sử dụng trong chỉ số GDI và Tỉ lệ phần trăm phụ nữ trong số dân hoạt động kinh tế (EAf) = 47,4%
GEM cho thấy khả năng một người có thể Tỉ lệ phần trăm nam giới trong số dân hoạt động kinh tế (EAm) = 52,6%
kiếm được thu nhập. Nó được sử dụng trong
GDI để thể hiện sự khác biệt giữa nam giới và 0,907 (47,4)
Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công (Sf) = 0,450
phụ nữ về quyền đối với nguồn lực và trong [0,907 (47,4)] + 52,6
GEM để thể hiện sự độc lập về kinh tế của phụ
nữ. (Về các vấn đề khái niệm và phương pháp 3. Tính thu nhập kiếm được của phụ nữ và nam giới (PPP USD)
liên quan tới phương thức này, xin xem "Bất Phải đặt ra giả thiết là Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công bằng Tỉ trọng của phụ
bình đẳng giới trong Phát triển con người" của nữ trong GDP.
Sudhir Anand và Amartya Sen và Báo cáo Phát
triển Con người 1995, chương 3 và chú thích Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công (Sf) = 0,450
chuyên môn 1 và 2; xem thêm danh mục tài Tổng GDP (PPP USD) (Y) = 293.510.764 (ngàn)
liệu tham khảo lựa chọn cuối chú thích chuyên Số dân là nữ (Nf) = 4.546 (ngàn)
môn này).
0,450 (293.510.764)
Thu nhập kiếm được của phụ nữ và nam giới Thu nhập kiếm được ước tính của phụ nữ (PPP USD) (Yf) = 29.044
(PPP USD) ước tính được qua dữ liệu sau: 4.546
Số dân là nam (Nm) = 4.478 (ngàn)
Tỉ lệ giữa tiền công phi nông nghiệp của
phụ nữ so với của nam giới. 293.510.764-[0,450 (293.510.764)]
Tỉ trọng dân số hoạt động kinh tế ở nam Thu nhập kiếm được ước tính của nam giới (PPP USD) (Ym) = 36.059
4.478
giới và phụ nữ.
Tổng số dân là nam giới và phụ nữ.
GDP/đầu người (PPP USD).
Tài liệu tham khảo lựa chọn Bardhan, Kalpana, và Stephan Klasen. 1999. "Chỉ số liên
Chú giải: quan tới giới của UNDP: Đánh giá phê phán." Phát triển Thế
tỉ lệ giữa tiền công phi nông nghiệp Anand, Sudhir, và Amartya Sen. 1994. "Chỉ số Phát triển Con giới 27 (6): 985-1010. (GDI, GEM)
của phụ nữ so với của nam giới. người: Phương pháp và Đo lường." Bài số 12. Chương Chương trình Phát triển LHQ. 1995. Báo cáo Phát triển Con
Tỉ trọng dân số hoạt động kinh tế là phụ nữ trình Phát triển LHQ, Văn phòng Báo cáo Phát triển Con người 1995. New York: NXB ĐH Oxford. Chú thích chuyên
Tỉ trọng dân số hoạt động kinh tế là nam giới người, New York. (HDI) môn 1 và 2 và chương 3. (GDI, GEM)
Tỉ trọng của phụ nữ trong tổng tiền công ____. 1995. "Bất bình đẳng giới trong Phát triển Con người: Lý ____. 1997. Báo cáo Phát triển Con người 1997. New York:
tổng GDP (PPP USD) luận và Đo lường." Bài số 19. Chương trình Phát triển LHQ, NXB ĐH Oxford. Chú thích chuyên môn 1 và chương 1.
tổng số dân là nữ Văn phòng Báo cáo Phát triển Con người, New York. (GDI, (HPI-1, HPI-2)
tổng số dân là nam GEM) ____. 1999. Báo cáo Phát triển Con người 1999. New York:
thu nhập kiếm được ước tính của phụ nữ (PPP USD) ____. 1997. "Khái niệm Phát triển Con người và Nghèo đói: Một NXB ĐH Oxford. Chú thích chuyên môn. (HDI, GDI)
thu nhập kiếm được ước tính của nam giới (PPP USD) góc nhìn đa chiều." Trong Chương trình Phát triển LHQ Báo Klasen, Stephan. 2006. "UNDP's Gender-related Measures:
cáo Phát triển Con người 1997: Nghèo đói và Phát triển Con Some Conceptual Problems and Possible Solutions." Journal
người. New York. (HPI-1, HPI-2).
Chú ý: of Human Development Alternative Economics in Action, 7 (2):
243 - 274.
Do đã làm tròn, những tính toán bằng tay có
thể cho kết quả khác với những số liệu in trong
chú thích chuyên môn và bảng chỉ thị.
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 367
CHÚ THÍCH CHUYÊN MÔN 2
Đo lường tác động trước mắt và lâu dài của thiên tai liên
quan đến khí hậu
Sự phát triển của con người là việc mở rộng sự hộ nhưng không được thiết kế là những khảo
tự do và khả năng của mình. Tuy nhiên, như sát theo thời gian. Thiết kế khảo sát là theo đại
đã được giải thích ở Chương 2, quá trình này diện ở cấp quốc gia, đô thị và nông thôn.
có thể bị phá vỡ do thiên tai liên quan tới khí Mặc dù tập trung chủ yếu vào phụ nữ từ 15 đến
hậu. Ngoài tác động trực tiếp tới sinh mạng bị 49 tuổi, DHS cũng thu thập thông tin về các chỉ
mất đi và sinh kế bị phá vỡ, chấn động liên quan số nhân khẩu với mọi thành viên trong hộ gia
tới khí hậu còn có những tác động tiềm ẩn ghê đình. Đối với trẻ dưới 5 tuổi, những khảo sát
gớm có thể sẽ đeo đẳng con người suốt cuộc đời, này thu thập thông tin về các biến theo dõi và
nhốt họ trong vòng phát triển con người chật đánh giá tác động như chỉ số sức khoẻ và dinh
hẹp. Biến đổi khí hậu đe doạ gia tăng những dưỡng.
mối nguy này đối với hàng tỉ người dễ bị tổn
thương. Cơ sở dữ liệu thiên tai quốc tế EM-DAT
Để nắm bắt mức độ nguy cơ đối với phát EM-DAT là cơ sở dữ liệu thiên tai quốc tế cung
triển của con người tiềm ẩn trong chấn động cấp dữ liệu chính yếu về sự xuất hiện thiên tai
liên quan tới khí hậu, những tác động trước mắt toàn thế giới từ năm 1900 tới nay. Thiên tai
và lâu dài đối với một người sinh ra trong khu được EM-DAT định nghĩa là “một tình huống
vực chịu tác động của thảm hoạ được đo lường. hoặc sự kiện vượt quá khả năng địa phương đòi
Cụ thể hơn, một số yếu tố quyết định tới kết hỏi hỗ trợ bên ngoài ở cấp quốc gia hoặc quốc tế,
quả phát triển của con người được khảo sát ở hoặc được xác nhận như thế từ một cơ quan đa
trẻ dưới 5 tuổi và phụ nữ trưởng thành từ 15 bên hoặc ít nhất là 2 nguồn, chẳng hạn như các
đến 30 tuổi, và những người chịu tác động của nhóm viện trợ quốc gia, khu vực hoặc quốc tế
thiên tai được so sánh với những người không và giới truyền thông đại chúng.” Một thiên tai
chịu tác động. muốn được lưu lại trong cơ sở dữ liệu phải đáp
ứng một hay nhiều tiêu chí sau đây:
Dữ liệu • từ 10 người bị chết trở lên
• từ 100 người trở lên được báo cáo là bị tác
Dữ liệu nghiên cứu lấy từ Khảo sát Nhân khẩu động
và Sức khoẻ (DHS) và cơ sở dữ liệu thiên tai • có tuyên bố tình trạng khẩn cấp
quốc tế EM-DAT do Đại học Louvain quản lý. • có kêu gọi viện trợ quốc tế.
Một đặc điểm cơ bản của cơ sở dữ liệu này
Khảo sát Nhân khẩu và Sức khoẻ là lưu cả ngày xảy ra thiên tai - những thiên
(DHS) tai tương đối mới - vị trí xảy ra và mức độ ng-
DHS là khảo sát hộ gia đình và cộng đồng do hiêm trọng qua số người bị tác động, số thương
Macro International tiến hành và được Cơ quan vong và thiệt hại tài chính1 (Guha-Sapir và nnk,
Phát triển Quốc tế của Mỹ (USAID) tài trợ một 2004).
phần. Những khảo sát này thu thập thông tin về
hàng loạt các biến kinh tế xã hội khác nhau ở cấp Tiêu chí lựa chọn quốc gia
cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng, và thường Để phục vụ cho nghiên cứu này, chỉ chọn những
được tiến hành 5 năm một lần để so sánh theo quốc gia nào có trên 1 triệu người được báo
thời gian. DHS thường lấy mẫu 5.000 – 30.000 cáo là bị tác động của thiên tai. Với trẻ dưới 5
368 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
tuổi, chỉ chọn những nước có triển khai DHS • Đối tượng sinh trong thời gian thiên tai ở
với môđun hệ thống định vị địa lý (GPS) từ 2 một khu vực không bị tác động (Sinh trong,
đến 3 năm sau thiên tai. Cần phải chọn những không bị tác động – nhóm 2, không bị tác
nước có môđun GPS, nhất là những nước có động).
một số quận huyện hành chính chịu tác động Khi sử dụng những nhóm khác nhau này
nhiều hơn những quận huyện khác. Với phụ nữ thì dự báo có công thức sau:
trưởng thành, chỉ hạn chế lựa chọn những thiên n
tai lớn xảy ra trong hai thập kỷ 1970 và 1980; với φ = — Σ [( ya – ya) – ( yna – yna )] trong đó yi là kết
ˆ 1
N i=1 i2 i1 i2 i1
yêu cầu là thiên tai đang nghiên cứu phải xảy ra quả đang xét cho người thứ i.
ít nhất là 15 năm trước lần DHS đầu tiên. Xem Ở mỗi bước, một loạt biến đối chứng được
Bảng về đối tượng quốc gia và đặc trưng mẫu. sử dụng để xác định tác động của những đặc
trưng cụ thể về dinh dưỡng của trẻ, bao gồm
Phương pháp luận những biến cá nhân (giới tính của trẻ, khoảng
cách giữa các lần sinh và đặc điểm của mẹ như
Phương pháp tiếp cận này lấy từ kỹ thuật đánh tuổi và trình độ học vấn) và các biến cấp cộng
giá tác động được sử dụng rộng rãi trong khoa đồng (như đô thị/nông thôn). Sau đó tiến hành
học xã hội. Với trẻ dưới 5 tuổi, các chỉ số tác phân tích hồi quy để phân lập các nguy cơ cụ
động được sử dụng là: chậm lớn (chiều cao thấp thể liên quan tới tình trạng chịu tác động của
hơn so với tuổi), thiếu cân (cân nặng thấp hơn thiên tai.
so với chiều cao) và suy dinh dưỡng (cân nặng Với người lớn, nếu giả sử thiên tai là một
thấp hơn so với tuổi). Với phụ nữ trưởng thành quá trình có tính quyết định, thì nói chung mọi
từ 15 đến 30 tuổi, chỉ số tác động là về giáo dục. chỉ số, kể cả đặc điểm kinh tế-xã hội của hộ gia
Trong trường hợp không có dữ liệu theo thời đình, được xác định theo việc sớm bị thiên tai,
gian, một tập hợp mẫu trước và sau thiên tai và do đó có tính nội sinh. Do đó, chỉ những
được xây dựng và tác động của chúng được so biến nào có thể coi là bên ngoài như tôn giáo
sánh bằng hồi quy lôga theo xấp xỉ sai phân, mới được đưa vào.
kiểm soát đặc điểm từng cá nhân, hộ gia đình Phần lớn kết quả được trình bày và thảo luận
và cộng đồng. ở Chương 2 và trong Fuentes và Seck (2007).
Để xây dựng tập hợp mẫu, cả trẻ em và phụ
nữ trưởng thành trong DHS được xác định và Chú thích
theo dõi ngày sinh. Sau đó ngày sinh và nơi
sinh của đối tượng được kiểm tra chéo theo sự 1 Guha-Sapir và nnk. 2004.
xuất hiện của thiên tai đã nêu trong EM-DAT.
Những nhóm sau được xác định:
• Đối tượng sinh trước thiên tai ở một khu Bảng Đối tượng Quốc gia và Đặc trưng mẫu
vực mà về sau bị tác động (Sinh trước khi bị
tác động – nhóm 1, bị tác động). Nước Năm khảo sát Cỡ mẫu Chậm lớn (%) Suy dinh dưỡng (%) Thiếu cân (%)
• Đối tượng sinh trước thiên tai ở một khu Trẻ em
vực mà về sau không bị tác động (Sinh Ê-ti-ô-pi-a 2005 9.861 43,4 37,8 11,1
trước, không bị tác động – nhóm 1, không bị Kê-ni-a 2003 5.949 32,5 20,2 6,7
tác động). Ni-giê 1992 6.899 38,2 38,9 14,5
• Đối tượng sinh trong thời gian thiên tai ở Không được Ít nhất là hết tiểu Ít nhất là
Người lớn Năm khảo sát Cỡ mẫu
một khu vực bị tác động (Sinh trong, bị tác học hành (%) học (%) hết trung học (%)
động – nhóm 2, bị tác động). Ấn Độ 1998 90.303 35,3 50,5 33,6
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 369
Định nghĩa các thuật ngữ thống kê
Điều trị bệnh sốt rét bằng thuốc chống sốt rét, các biện vị năng lượng được sử dụng. Đó là tỷ lệ giữa khí CO2
pháp phòng, chống căn bệnh này. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 phát thải và năng lượng sử dụng.
tuổi bị sốt rét trong hai tuần trước cuộc điều tra và được
cấp thuốc chống sốt rét. Cường độ các-bon phát thải trong quá trình tăng
trưởng, hay còn gọi là cường độ các-bon phát thải của
Các biện pháp phòng, chống sốt rét, sử dụng màn nền kinh tế, biểu thị lượng phát thải CO2 với mỗi Đô-la
được xử lý thuốc chống muỗi. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi tăng trưởng trong nền kinh tế thế giới. Đó là tỷ lệ giữa
sử dụng màn được xử lý thuốc chống muỗi. khí CO2 phát thải và GDP (căn cứ theo PPP tính bằng
USD).
Tổng các lực lượng vũ trang là các lực lượng tham
mưu chiến lược, bộ binh, hải quân, không quân, chỉ Những người thuê bao điện thoại không dây. Những
huy, quản lý hành chính và hậu cần. Ngoài ra, còn bao người thuê bao dịch vụ điện thoại di động công cộng
gồm cả lực lượng bán quân sự như cảnh sát, hải quan cho phép họ tiếp cận với mạng điện thoại công cộng tự
và bộ đội biên phòng, nếu các lực lượng này được đào động, sử dụng công nghệ điện thoại không dây. Những
tạo, huấn luyện về chiến thuật quân sự. hệ thống này có thể sử dụng kỹ thuật tương tự hay kỹ
thuật số.
Chuyển giao vũ khí thông thường là việc nhà cung
cấp tự nguyện chuyển giao các vũ khí với mục đích Trẻ em học đến lớp 5. Tỷ lệ trẻ em học từ đầu cấp tiểu
quân sự nhằm phục vụ cho các lực lượng vũ trang, các học đến khi lên tới lớp 5. Tỷ lệ này được tính dựa trên
lực lượng bán quân sự hay các cơ quan tình báo của phương pháp tái thiết mô hình phân tích theo nhóm học
một nước khác (như vậy không tính đến các vũ khí tịch sinh (reconstructed cohort student flow), sử dụng số liệu
thu và các vũ khí thu được thông qua những kẻ đào về số học sinh nhập học và số học sinh bị lưu ban trong
ngũ). Số này còn bao gồm cả các hệ thống hay các vũ hai năm học liên tiếp nhằm ước tính tỷ lệ học sinh được
khí thông thường quan trọng thuộc sáu nhóm sau đây: lên lớp liên tục trong các năm học ở cấp tiểu học.
tàu thủy, máy bay, tên lửa, pháo cao xạ, xe bọc thép và
các hệ thống hướng dẫn và rađa (trừ xe tải, các dịch vụ, Trẻ em dưới 5 tuổi bị ỉa chảy được uống bù nước và
đạn dược, vũ khí nhỏ, các hạng mục hỗ trợ, các bộ phận cho ăn liên tục. Tỷ lệ trẻ em (từ 0 đến 4 tuổi) bị ỉa chảy
và công nghệ thành phần, pháo kéo và pháo hải quân trong vòng hai tuần trước khi tiến hành điều tra được
cỡ dưới 100 li). uống bù nước (bằng các loại dung dịch bù nước hay các
loại nước chế biến tại gia đình theo đề xuất) hoặc được
Sinh đẻ được sự hỗ trợ của nhân viên y tế có tay nghề. tăng cường các loại nước uống và cho ăn liên tục.
Tỷ lệ các ca sinh đẻ có sự hỗ trợ của nhân viên y tế (như
bác sĩ, y tá và hộ sinh) được đào tạo để có thể chăm sóc, Sử dụng bao cao su trong lần quan hệ tình dục có
theo dõi và tư vấn cho phụ nữ trong thời kỳ thai nghén, nguy cơ cao gần đây nhất. Tỷ lệ nam giới và phụ nữ
sinh nở và hậu sinh; tự thực hiện các ca đỡ đẻ; và chăm đã có quan hệ tình dục với một người không phải là vợ,
sóc trẻ sơ sinh. Những người làm công tác hộ sinh theo chồng và không cùng chung sống với mình trong vòng
kiểu cổ truyền, cho dù có được đào tạo hay không, đều 12 tháng qua và thông báo rằng họ đã sử dụng bao cao
không thuộc diện đối tượng này. su trong lần quan hệ tình dục gần đây nhất.
Trẻ sơ sinh có trọng lượng khi sinh thấp. Tỷ lệ trẻ sơ Mức dao động trung bình hàng năm của chỉ số giá
sinh có trọng lượng khi sinh dưới 2.500 gram. tiêu dùng phản ánh những mức dao động về chi phí đối
với một người tiêu dùng bình thường khi mua sắm một
Phát thải đi-ô-xí t các-bon. Lượng khí đi-ô-xí t các-bon lô hàng hóa và dịch vụ có thể được ấn định hay thay đổi
phát thải từ các hoạt động của con người như đốt các sau một khoảng thời gian.
loại nhiên liệu hóa thạch, khí đốt thải ra và sản xuất xi
măng. Lượng phát thải CO2 được tính dựa trên số liệu Tỷ lệ sử dụng các biện pháp tránh thai. Tỷ lệ phụ nữ
về lượng các loại nhiên liệu cứng, lỏng và khí mà con trong độ tuổi sinh đẻ (15 - 49 tuổi) đang sử dụng hoặc
người tiêu thụ; khí đốt thải ra; và sản xuất xi măng. Đi- bạn tình của họ đang sử dụng các biện pháp tránh thai,
ô-xí t các-bon cũng được phát thải từ sinh khối rừng hiện đại hay cổ truyền.
khi các khu rừng bị suy kiệt.
Người góp công lao động trong gia đình. Theo Phân
Cường độ các-bon phát thải khi sử dụng năng lượng loại lao động của quốc tế (ICSE) năm 1993, đối tượng này
là lượng khí Đi-ô-xít các-bon (CO2) phát ra từ mỗi đơn được xác định là người làm việc không lương trong một
370 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
doanh nghiệp do người nhà sống trong cùng gia đình này hay cấp khác trong bối cảnh quốc gia ở các nước
với người đó điều hành. khác nhau. Các chương trình giáo dục ở ISCED cấp 4
thường không cao hơn đáng kể so với các chương trình
Tổng số tiền trả nợ là tổng số tiền nợ, cả gốc lẫn lãi, thực ở ISCED cấp 3, song nhằm mở rộng kiến thức cho các
trả bằng ngoại tệ, hàng hóa hay dịch vụ mua chịu dài học sinh đã kết thúc chương trình giáo dục phổ thông
hạn (có thời hạn hơn một năm), lãi suất nợ ngắn hạn và trung học. Giáo dục đại học (ISCED cấp 5 và 6) bao gồm
trả nợ cho Quỹ Tiền tệ Quốc tế. các chương trình giáo dục có nội dung cao hơn chương
trình phổ thông trung học hay trung cấp/cao đẳng.
Ước tính thu nhập (theo sức mua ngang bằng tính Giai đoạn thứ nhất của giáo dục đại học (ISCED cấp
bằng USD - PPP USD) xuất phát từ cơ sở tỷ lệ mức thù 5) bao gồm các chương trình mang tính chất lý thuyết
lao cho lao động nữ ngoài nghề nông so với mức thù (ISCED 5A) nhằm tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận
lao cho lao động nam ngoài nghề nông, tỷ lệ nữ giới và với các chương trình nghiên cứu ở mức chuyên sâu và
nam giới trong số dân hoạt động kinh tế, tổng số phụ các chuyên ngành đòi hỏi kỹ năng, nghiệp vụ cao cũng
nữ, tổng số nam giới và mức GDP theo đầu người (theo như các chương trình mang tính chất thực hành và kỹ
sức mua ngang bằng tính bằng USD: xem mục về PPP). thuật cao hơn hay gắn với một nghề cụ thể (ISCED cấp
Xem chi tiết về số liệu thống kê này trong phần Chú thích 5B). Giai đoạn thứ hai của giáo dục đại học (ISCED cấp 6)
chuyên môn 1. bao gồm các chương trình học nâng cao và nghiên cứu
mang tính sáng tạo để có được bằng cấp nghiên cứu ở
Tỷ lệ thu nhập ước tính giữa phụ nữ và nam giới là trình độ cao như bằng tiến sĩ.
tỷ lệ thu nhập ước tính của phụ nữ so với thu nhập
ước tính của nam giới. Xem mục ước tính thu nhập (PPP Nguồn cung cấp năng lượng sơ cấp là việc cung cấp
USD). năng lượng được khai thác trực tiếp từ các nguồn tài
nguyên thiên nhiên như dầu thô, than cứng, khí tự
Chi tiêu công hiện nay cho giáo dục là việc chi cho các nhiên hay được sản xuất từ các hàng hóa sơ cấp. Cũng
hàng hóa và dịch vụ được tiêu thụ trong năm hiện tại có thể chia các hàng hóa năng lượng sơ cấp thành nhiên
và cần được kiểm điểm trong năm tiếp theo. Trong đó liệu có nguồn gốc hóa thạch và hàng hóa năng lượng tái
có các khoản chi về lương và chế độ đãi ngộ cho nhân tạo. Xem mục nhiên liệu hóa thạch và năng lượng tái tạo.
viên, hợp đồng hay mua sắm dịch vụ, sách giáo khoa và
các tài liệu giảng dạy, các dịch vụ phúc lợi, đồ nội thất và Mức tiêu thụ điện theo đầu người là tổng sản lượng
trang thiết bị, sửa chữa nhỏ, nhiên liệu, bảo hiểm, thuê điện tính theo đầu người và bao gồm cả mức tiêu thụ
phương tiện/nhà cửa, các dịch vụ viễn thông và đi lại. điện theo chi nhánh điện và mọi khoản điện thất thoát
qua các trạm biến thế được coi là những bộ phận cấu
Chi tiêu công cho giáo dục bao gồm cả các khoản chi thành của trạm điện. Ngoài ra còn bao gồm toàn bộ điện
về xây dựng cơ bản (xây dựng, cải tạo nhà cửa, sửa chữa năng được sản sinh ra từ các trạm bơm mà không trừ đi
lớn và mua sắm các thiết bị hay xe cộ hạng nặng) và khoản điện năng tiêu thụ bởi hoạt động của máy bơm.
các khoản chi thường xuyên. Xem mục Chi tiêu công cho
giáo dục. Những người không được tiếp cận với điện là những
người không được tiếp cận với điện ở cấp hộ gia đình;
Chỉ số giáo dục là một trong ba chỉ số tạo nên Chỉ số hay số người không có điện để sử dụng tại gia đình.
Phát triển con người. Chỉ số này được xây dựng dựa Đó là khả năng tiếp cận với điện được bán vì mục đích
trên tỷ lệ biết đọc, biết viết ở người lớn và tổng tỷ lệ nhập thương mại, kể cả điện lưới và các nguồn điện khác. Nó
học ở cấp tiểu học, trung học và đại học. Đề nghị xem còn bao gồm cả điện năng tự sản xuất tại những nước
mục Tỷ lệ biết đọc, biết viết ở người lớn và tổng tỷ lệ nhập học mà ở đó chính quyền trung ương đã tiến hành điều tra,
ở cấp tiểu học, trung học và đại học. Đề nghị xem chi tiết về đánh giá khả năng tiếp cận điện. Số liệu này không bao
cách tính chi số này trong phần Chú thích chuyên môn 1. gồm việc sử dụng điện trái phép.
Các cấp học bao gồm các cấp mầm non, tiểu học, trung Tỷ lệ tiếp cận với điện là số người tiếp cận với điện
học, trung cấp/cao đẳng và đại học theo phân cấp giáo được tính theo tỷ lệ phần trăm của tổng số dân.
dục tiêu chuẩn quốc tế (ISCED). Giáo dục mầm non
(ISCED cấp 0) là giai đoạn khởi đầu của việc giảng Lao động theo hoạt động kinh tế là lao động trong
dạy có tổ chức, chủ yếu nhằm giúp cho trẻ em ở lứa công nghiệp, nông nghiệp hay các ngành dịch vụ theo
tuổi mầm non làm quen với môi trường giáo dục theo hệ thống Phân loại lao động chuẩn của quốc tế (ISIC)
kiểu trường lớp cũng như tạo ra cầu nối giữa gia đình (sửa đổi lần 2 và 3). Công nghiệp bao gồm khai thác mỏ
và trường học. Giáo dục tiểu học (ISCED cấp 1) dạy cho địa chất và khai thác đá, chế tạo, xây dựng và các dịch
học sinh những kiến thức cơ bản, hợp lý về đọc, viết vụ tiện ích công cộng (ga, nước và điện). Nông nghiệp bao
và toán học cùng với hiểu biết sơ đẳng về các môn học gồm các hoạt động trong ngành nông nghiệp, săn bắt,
khác như lịch sử, địa lý, khoa học tự nhiên và khoa học lâm nghiệp và đánh cá. Các ngành dịch vụ bao gồm các
xã hội, âm nhạc, hội họa và tôn giáo. Giáo dục trung học hoạt động bán buôn và bán lẻ; nhà hàng và khách sạn;
(ISCED cấp 2 và 3) nói chung nhằm tiếp tục các chương giao thông vận tải, lưu trữ/bảo quản và thông tin, liên
trình cơ bản của cấp tiểu học, nhưng thường phân theo lạc; tài chính, bảo hiểm, các dịch vụ nhà đất và các dịch
môn học rõ rệt hơn và đòi hỏi phải có giáo viên chuyên vụ phục vụ kinh doanh; các dịch vụ xã hội và cá nhân.
sâu hơn cho từng môn. Giáo dục trung cấp/cao đẳng (phi
đại học) (ISCED cấp 4) tiến hành các chương trình giảng GDP trên mỗi đơn vị sử dụng năng lượng là tỷ lệ GDP
dạy nằm trong khoảng giữa cấp phổ thông trung học (theo PPP tính bằng USD năm 2000) so với mức sử dụng
(ISCED cấp 3) và cấp đại học (ISCED cấp 5 và 6) trong năng lượng đại trà được đo bằng kilôgram dầu quy đổi.
bối cảnh quốc tế, nhưng thường thuộc hẳn về một cấp Chỉ số này là thước đo hiệu quả sử dụng năng lượng
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 371
bởi nó cung cấp những con số ước tính có thể so sánh Các dòng đầu tư trực tiếp nước ngoài thuần là các
và nhất quán về giá trị GDP thực ở các nước trong mối dòng đầu tư thuần mang lại lợi ích lâu dài về mặt quản
tương quan với các yếu tố đầu vào dưới dạng vật chất lý (tức là chiếm ít nhất 10% lượng vốn cổ phần biểu
(đơn vị sử dụng năng lượng). Xem GDP (tổng sản phẩm quyết) ở một doanh nghiệp hoạt động trong một nền
quốc nội) và PPP (sức mua ngang bằng). Sự dao động của kinh tế không phải là nước xuất xứ của nhà đầu tư. Đó là
tỷ lệ này theo thời gian và ở các nước phần nào phản tổng lượng vốn đóng góp cổ phần, tái đầu tư các khoản
ánh thay đổi về cơ cấu trong nền kinh tế, thay đổi về thu nhập cũng như nguồn vốn dài hạn và nguồn vốn
hiệu quả sử dụng năng lượng của một số ngành cụ thể ngắn hạn khác.
cũng như sự khác biệt trong việc sử dụng kết hợp các
loại nhiên liệu. Khu rừng là vùng đất được bao phủ bởi các loại cây
mọc tự nhiên hay do con người trồng, cho dù hữu ích
Tỷ lệ nhập học là tổng số học sinh, sinh viên ở một cấp hay không.
học nhất định, không kể tuổi tác, được tính theo phần
trăm của dân số thuộc nhóm tuổi (về mặt lý thuyết) Nhiên liệu hóa thạch là nhiên liệu sinh ra từ tài nguyên
tương ứng với cấp học đó. Đối với bậc đại học, đó là thiên nhiên được hình thành từ sinh khối trong thời kỳ
nhóm dân số trên 5 tuổi so với tuổi tốt nghiệp phổ địa chất trước đây. Các loại nhiên liệu hóa thạch chính
thông. Tổng tỷ lệ nhập học vượt quá 100% chỉ ra rằng bao gồm than đá, dầu lửa và khí tự nhiên. Theo khái
có những học sinh hay sinh viên nằm ngoài nhóm niệm mở rộng, từ hóa thạch cũng bao gồm tất cả các
tuổi lý thuyết theo học ở cấp học đó. Xem mục Các loại nhiên liệu thứ cấp được sản xuất từ nhiên liệu hóa
cấp giáo dục. thạch. Các nhiên liệu hóa thạch thuộc nhóm hàng hóa
năng lượng sơ cấp.
Tỷ lệ nhập học các trường tiểu học, trung học và đại
học. Số học sinh, sinh viên ở các cấp tiểu học, trung học Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là tổng giá trị gia tăng
và đại học, không kể tuổi tác, được tính theo phần trăm được tạo ra bởi tất cả các nhà sản xuất trong nền kinh
của dân số thuộc nhóm tuổi (về mặt lý thuyết) tương tế cộng với mọi khoản thuế sản phẩm (trừ đi các khoản
ứng với ba cấp học. Xem mục Các cấp giáo dục và Tổng trợ cấp) không được tính trong giá trị sản lượng. Khi
tỷ lệ nhập học. tính toán GDP thì không trừ đi khấu hao các tài sản
vốn xây lắp hay tình trạng suy giảm và thoái hóa tài
Tỷ lệ nhập học đúng tuổi là số học sinh trong độ tuổi lý nguyên thiên nhiên. Giá trị gia tăng là sản lượng thuần
thuyết tương ứng với một cấp học nhất định theo học ở túy của một ngành công nghiệp sau khi cộng tất cả các
cấp học đó, được tính theo phần trăm của tổng dân số sản phẩm và trừ đi các yếu tố đầu vào trung gian.
thuộc nhóm tuổi này. Xem mục Các cấp giáo dục.
GDP (USD) là tổng sản phẩm quốc nội được chuyển đổi
Các mặt hàng xuất khẩu công nghệ cao là các sản phẩm sang Đô-la Mỹ, sử dụng tỷ giá hối đoái trung bình chính
xuất khẩu được tạo ra từ quá trình nghiên cứu và phát thức do Quỹ Tiền tệ Quốc tế thông báo. Sẽ áp dụng yếu
triển ở mức độ chuyên sâu, trong đó có cả các sản phẩm tố chuyển đổi thay thế nếu tỷ giá hối đoái chính thức
công nghệ cao như các sản phẩm được sử dụng cho được đánh giá là sai lệch quá nhiều so với tỷ giá được
ngành hàng không vũ trụ, máy tính, dược phẩm, dụng áp dụng trên thực tế trong các hoạt động giao dịch bằng
cụ khoa học và điện máy. ngoại tệ và các sản phẩm được mua bán. Xem mục GDP
(Tổng sản phẩm quốc nội).
Các mặt hàng chế tạo xuất khẩu. Theo Phân loại
Thương mại chuẩn của Quốc tế, các sản phẩm này bao Chỉ số GDP là một trong ba chỉ số tạo thành Chỉ số
gồm các loại hóa chất, các mặt hàng chế tạo cơ bản, Phát triển con người. GDP được xây dựng dựa vào tổng
máy móc, thiết bị vận tải và các mặt hàng chế tạo lặt sản phẩm quốc nội trên đầu người (theo sức mua ngang
vặt khác. bằng tinh bằng Đô-la Mỹ; xem mục PPP). Để biết chi
tiết về cách tính chỉ số này, đề nghị xem bản Chú thích
Các hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu. Giá trị của tất cả chuyên môn 1.
hàng hóa và các dịch vụ thị trường cung cấp cho thế
giới. Trong đó có giá trị của hàng hóa, vận chuyển, bảo GDP theo đầu người (PPP USD). Tổng sản phẩm quốc
hiểm, vận tải, đi lại, bản quyền, phí cấp giấy phép và các nội (theo sức mua ngang bằng tinh bằng Đô-la Mỹ) chia
dịch vụ khác như thông tin, truyền thông, xây dựng, tài cho dân số vào thời điểm giữa năm. Xem các mục GDP
chính, kinh doanh cũng như các dịch vụ của cá nhân (tổng sản phẩm quốc nội), PPP (sức mua ngang bằng) và tổng
và Nhà nước. Không kể các khoản thu nhập từ lao động dân số.
và sở hữu tài sản và các khoản chi phúc lợi xã hội của
nhà nước. GDP theo đầu người (USD). Tổng sản phẩm quốc nội
tính bằng USD chia cho dân số vào thời điểm giữa năm.
Các mặt hàng xuất khẩu sơ cấp. Theo Phân loại Thương Xem các mục GDP (USD) và tổng dân số.
mại chuẩn của Quốc tế, các mặt hàng này bao gồm lương
thực, các nguyên liệu thô trong nông nghiệp, nhiên liệu, Tốc độ tăng trưởng GDP đầu người hàng năm là tốc
quặng và kim loại. độ tăng trưởng hàng năm được tính theo phương pháp
bình phương tố i thiểu từ GDP đầu người dựa trên giá
Tổng tỷ lệ sinh. Số con mà mỗi phụ nữ đẻ ra nếu người cả không thay đổi bằng đơn vị tiền tệ trong nước.
phụ nữ đó sống đến cuối thời kỳ sinh con và sinh con
ở mỗi tuổi căn cứ vào tỷ lệ sinh phổ biến theo độ tuổi Thước đo tiến bộ giới (GEM) là chỉ số tổng hợp đo mức
trong một năm/giai đoạn nhất định ở từng nước, lãnh độ bất bình đẳng giới về ba phương diện cơ bản trong
thổ hay khu vực địa lý. việc nâng cao vị thế, đó là: tham gia và ra quyết định
372 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
về kinh tế, tham gia về chính trị, cũng như ra quyết cũng như các quỹ bảo hiểm y tế xã hội hóa (hay bắt
định và quyền lực về các nguồn lực kinh tế. Để biết chi buộc). Các khoản chi này cùng với chi tiêu khám chữa
tiết về cách tính chỉ số này, đề nghị xem bản Chú thích bệnh của cá nhân tạo thành tổng chi cho y tế. Xem mục
chuyên môn 1. Chi tiêu cho y tế tính theo đầu người (PPP USD) và Chi khám
chữa bệnh của cá nhân.
Chỉ số phát triển liên quan đến giới (GDI) là chỉ số
tổng hợp đo kết quả trung bình về ba phương diện cơ Tỷ lệ nhiễm HIV là tỷ lệ người dân trong độ tuổi 15
bản của Chỉ số Phát triển con người, đó là: có cuộc sống - 49 bị nhiễm HIV.
khỏe mạnh với tuổi thọ cao, có tri thức và có mức sống
tương đối - được điều chỉnh để phản ánh những bất Chỉ số Phát triển con người (HDI) là chỉ số tông hợp đo
bình đẳng giữa nam giới và phụ nữ. Để biết chi tiết về kết quả trung bình đạt được trên ba phương diện phát
cách tính chỉ số này, đề nghị xem bản Chú thích chuyên triển con người, đó là: có một cuộc sống khỏe mạnh với
môn 1. tuổi thọ cao, có tri thức và có mức sống tương đối. Đề
nghị xem chi tiết về cách tính chỉ số này trong bản Chú
Chỉ số Gini nhằm xác định xem việc phân phối thu thích chuyên môn 1.
nhập (hoặc tiêu thụ) giữa các cá nhân hay hộ gia đình
trong một nước sai lệch ở mức độ nào so với sự phân Chỉ số nghèo tổng hợp đối với các nước đang phát
phối tuyệt đối bình đẳng. Đường cong Lorenz biểu thị triển (HPI-1) là chỉ số tổng hợp đo mức độ nghèo khổ
các tỷ lệ tích lũy của tổng thu nhập nhận được so với con trên ba phương diện cơ bản được phản ánh qua Chỉ
số tích lũy các đối tượng tiếp nhận, bắt đầu từ cá nhân số Phát triển con người, đó là: có một cuộc sống khỏe
và hộ gia đình nghèo nhất. Chỉ số Gini đo khoảng diện mạnh với tuổi thọ cao, có tri thức và có mức sống tương
tích giữa đường cong Lorenz và đường biểu thị sự bình đối khá giả. Đề nghị xem chi tiết về cách tính chỉ số này
đẳng tuyệt đối theo giả thuyết, được tính theo tỷ lệ % trong bản Chú thích chuyên môn 1.
của diện tích tối đa trong phạm vi đường này. Giá trị 0
biểu thị mức bình đẳng tuyệt đối, còn giá trị 100 biểu thị Chỉ số nghèo tổng hợp đối với một số nước OECD thu
mức bất bình đẳng tuyệt đối. nhập cao (HPI-2) là chỉ số tổng hợp đo mức độ nghèo
khổ trên ba phương diện cơ bản được phản ánh qua Chỉ
Tổng thu nhập quốc dân (GNI) là tổng giá trị gia tăng số Phát triển con người, đó là: có một cuộc sống khỏe
được tạo ra bởi tất cả các nhà sản xuất trong nền kinh mạnh với tuổi thọ cao, có tri thức và có mức sống tương
tế cộng với mọi khoản thuế sản phẩm (trừ đi các khoản đối khá giả - cũng như cho thấy mức độ thiệt thòi về mặt
trợ cấp) không được tính trong giá trị sản lượng cộng xã hội. Đề nghị xem chi tiết về cách tính chỉ số này trong
với các khoản thu nhập ròng chủ yếu (thù lao cho nhân bản Chú thích chuyên môn 1.
viên và thu nhập từ sở hữu tài sản) tiếp nhận từ nước
ngoài. Giá trị gia tăng là sản lượng thuần túy của một Giết người có chủ ý là tội giết người có chủ ý, kể cả việc
ngành công nghiệp sau khi cộng tất cả các sản phẩm và giết trẻ sơ sinh.
trừ đi các yếu tố đầu vào trung gian. Số liệu thể hiện
bằng giá trị hiện tại của đồng Đô La Mỹ được quy đổi Tỷ lệ mù chữ ở người lớn. Lấy 100% trừ đi tỷ lệ biết chữ
theo phương pháp Atlas của Ngân hàng Thế giới. ở người lớn. Xem mục Tỷ lệ biết chữ ở người lớn.
Chi tiêu cho y tế tính theo đầu người (PPP USD) là Trẻ em một tuổi được tiêm chủng đầy đủ chống các
tổng chi tiêu của nhà nước và cá nhân (theo sức mua bệnh sởi và bệnh lao. Trẻ em một tuổi được tiêm kháng
ngang bằng tính bằng Đô-la Mỹ) chia cho dân số vào nguyên hay huyết thanh có chứa các loại kháng thể
thời điểm giữa năm. Chi phí cho y tế bao gồm việc cung chống bệnh sởi và bệnh lao.
cấp các dịch vụ y tế (phòng và chữa bệnh), các hoạt động
kế hoạch hóa gia đình, các hoạt động dinh dưỡng và Các hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu. Giá trị của tất cả
viện trợ khẩn cấp trong lĩnh vực y tế, nhưng không các hàng hóa và các dịch vụ thị trường tiếp nhận từ
kể việc cung cấp nước và các phương tiện vệ sinh môi các nước trên thế giới, trong đó có giá trị của hàng hóa,
trường. Xem mục Chi khám chữa bệnh của cá nhân; Chi vận chuyển, bảo hiểm, vận tải, đi lại, bản quyền, phí
tiêu ngân sách nhà nước cho y tế; Tổng dân số; và PPP (sức cấp giấy phép và các dịch vụ khác như truyền thông,
mua ngang bằng). xây dựng, tài chính, thông tin, kinh doanh, các dịch vụ
của nhà nước và cá nhân, nhưng không kể các khoản
Chi tiêu của cá nhân cho việc khám chữa bệnh là việc thu nhập từ lao động và sở hữu tài sản và các khoản chi
hộ gia đình chi trả trực tiếp (bằng tiền túi cá nhân), bảo phúc lợi xã hội.
hiểm cá nhân, chi trả của các cơ quan phi lợi nhuận
phục vụ các hộ gia đình và các khoản chi trả trực tiếp Số người dưới chuẩn nghèo về thu nhập. Tỷ lệ dân sống
của các công ty tư nhân cho các dịch vụ. Bên cạnh các dưới các chuẩn nghèo cụ thể sau đây:
khoản chi của nhà nước, chi tiêu của cá nhân cho việc
khám chữa bệnh nằm trong tổng chi cho y tế. Xem mục • 1 USD mỗi ngày - theo giá quốc tế năm 1985
Chi tiêu cho y tế tính theo đầu người (PPP USD) và Chi tiêu (tương đương với 1,08 USD theo giá quốc tế
ngân sách nhà nước cho y tế. năm 1993), được điều chỉnh theo sức mua ngang
bằng.
Chi tiêu ngân sách nhà nước cho y tế là các khoản chi
đầu tư xây dựng cơ bản và chi thường xuyên từ ngân • 2 USD mỗi ngày - theo giá quốc tế năm 1985
sách (trung ương và địa phương), các khoản vay nước (tương đương với 2,15 USD theo giá quốc tế
ngoài và các khoản viện trợ không hoàn lại (kể cả tài trợ năm 1993), được điều chỉnh theo sức mua ngang
của các tổ chức quốc tế và các tổ chức phi chính phủ) bằng.
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 373
• 4 USD mỗi ngày - theo giá quốc tế năm 1990, được trong giai đoạn được đề cập thì vẫn có việc làm được
điều chỉnh theo sức mua ngang bằng. trả lương, vẫn đi làm, lao động tự do hay có việc làm
nhưng không đi làm) và thất nghiệp (kể cả những người
• 11 USD mỗi ngày (mỗi người trong một gia đình vượt quá tuổi quy định và trong giai đoạn được đề cập
3 nhân khẩu) - theo giá quốc tế năm 1994, được thì không có việc làm, nhưng hiện tại sẵn sàng lao động
điều chỉnh theo sức mua ngang bằng. và đang tích cực tìm việc làm).
• Chuẩn nghèo quốc gia - là chuẩn nghèo mà các Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động. Đây là thước đo tỷ
nhà chức trách ở một nước đưa ra phù hợp với lệ dân trong độ tuổi lao động của một quốc gia tích cực
quốc gia mình. Chuẩn nghèo quốc gia được xây tham gia vào thị trường lao động bằng cách lao động
dựng dựa trên số liệu về các phân nhóm dân cư, hoặc tích cực tìm việc làm. Đây là tỷ lệ người tham gia
sử dụng dân số làm trọng số thu được từ các cuộc lực lượng lao động trong tổng số dân thuộc độ tuổi lao
điều tra hộ gia đình. động. Số dân trong độ tuổi lao động là những người từ
15 tuổi trở lên (như được sử dụng trong Báo cáo này).
• 50% thu nhập trung bình - tức là 50% thu nhập Xem mục Lực lượng lao động.
thực tế [sau khi trừ thuế] trung bình của hộ gia
đình đã được điều chỉnh. Xem mục PPP (sức mua Tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động là tỷ lệ lao
ngang bằng). động nữ trong tổng số phụ nữ thuộc độ tuổi lao động.
Xem mục Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động và Lực lượng
Tỷ trọng phân bổ thu nhập và tiêu thụ là tỷ trọng phân lao động.
bổ thu nhập và tiêu thụ giữa các phân nhóm dân cư
(1/10 hay 1/5 dân số), căn cứ vào kết quả điều tra hộ gia Các nhà lập pháp, cán bộ cấp cao và cán bộ quản lý là
đình quy mô quốc gia ở các năm khác nhau. Kết quả phụ nữ. Tỷ lệ phụ nữ nắm giữ các vị trí theo Phân loại
điều tra về tiêu thụ cho thấy mức chênh lệch giàu nghèo chuẩn của Quốc tế về Nghề nghiệp (ISCO - 88) bao gồm
về tiêu thụ thấp hơn mức chênh lệch giàu nghèo về thu các nhà lập pháp, cán bộ cấp cao trong Chính phủ, già
nhập vì nói chung, người nghèo chi tiêu một tỷ lệ lớn làng/trưởng bản, cán bộ cấp cao của các tổ chức có mối
hơn trong thu nhập của mình. Số liệu thu được từ các quan tâm đặc biệt, cán bộ quản lý công ty, giám đốc và
cuộc điều tra qua các năm khác nhau và sử dụng các giám đốc điều hành, cán bộ quản lý sản xuất và quản lý
phương pháp khác nhau nên cần hết sức thận trọng khi đơn vị tác nghiệp hoặc cán bộ quản lý tổng hợp và quản
so sánh giữa các nước. lý các đơn vị khác.
Tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh. Xem mục Tỷ lệ tử vong ở Tuổi thọ khi sinh là số năm mà một đứa trẻ sinh mới
trẻ sơ sinh. sinh sẽ sống được nếu mô hình phổ biến về tỷ lệ tử vong
theo độ tuổi vào thời điểm sinh vẫn giữ nguyên trong
Khu vực không chính thức. Khu vực không chính suốt cuộc đời của đứa trẻ.
thức theo định nghĩa của Nhóm Chuyên gia Quốc tế về
Thống kê khu vực không chính thức (Nhóm Đêli) bao Chỉ số tuổi thọ là một trong ba chỉ số làm cơ sở xây
gồm các doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp dựng Chỉ số Phát triển con người. Xem chi tiết về cách
nhân và quy mô nhỏ (không kể các cơ sở dưới hình thức tính chỉ số này trong bản Chú thích chuyên môn 1.
bán công ty) tối thiểu sản xuất một số mặt hàng và dịch
vụ để bán hay trao đổi, có dưới 5 nhân viên làm công ăn Tỷ lệ biết chữ ở người lớn là số người từ 15 tuổi trở
lương, không đăng ký kinh doanh và tham gia vào các lên biết đọc, biết viết được tính theo tỷ lệ của tổng dân
hoạt động phi nông nghiệp (kể cả các hoạt động ngành số trong độ tuổi đó, hay số dân phân theo giới tính
nghề hay kỹ thuật). Nhóm đối tượng này không kể các trong độ tuổi đó, ở một quốc gia, một lãnh thổ hay
nhân viên là người nhà được trả lương. một khu vực địa lý tại một thời điểm cụ thể, thường
là giữa năm. Theo nguyên tắc thống kê, người biết chữ
Việc làm trong khu vực không chính thức tính theo là người có thể đọc, viết và hiểu được những câu ngắn
tỷ lệ việc làm phi nông nghiệp là tỷ lệ tổng số việc làm và đơn giản về cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của
trong khu vực không chính thức so với tổng số việc làm chính mình.
trong tất cả các ngành phi nông nghiệp. Xem mục Khu
vực không chính thức. Tỷ lệ biết chữ ở thanh niên là tỷ lệ dân trong độ tuổi
15 - 24 có thể đọc, viết và hiểu được những câu ngắn và
Người tỵ nạn nội địa là những người hay nhóm người đơn giản về cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của chính
bị thúc ép hay buộc phải rời bỏ nhà cửa, quê hương mình, xem mục Tỷ lệ biết chữ ở người lớn.
mình, đặc biệt vì bị ảnh hưởng hay để tránh ảnh hưởng
của xung đột vũ trang, tình trạng bạo lực, vi phạm Những người thiếu khả năng biết chữ tiêu chuẩn. Đó
quyền con người, thiên tai hay thảm họa do con người là tỷ lệ những người trong độ tuổi 16 - 65 chỉ đạt mức 1
gây ra nói chung, nhưng họ chưa bao giờ vượt qua biên trong thang điểm văn xuôi của cuộc Điều tra quốc tế về
giới quốc gia được quốc tế công nhận. khả năng biết chữ ở người lớn. Hầu hết bài tập ở cấp độ
này yêu cầu người đọc xác định một đoạn văn trong bài
Người sử dụng Internet là những người tiếp cận với khóa hoàn toàn trùng khớp hay tương đương về nghĩa
mạng Internet toàn cầu. với thông tin nêu trong đầu bài.
Lực lượng lao động là tất cả những người có việc làm Các hoạt động thị trường. Xem mục Thời gian sử dụng
(kể cả những người vượt quá tuổi quy định nhưng cho các hoạt động thị trường.
374 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
Dự báo dân số ở mức dao động trung bình là dự báo Viện trợ Phát triển Chính thức (ODA) thuần túy là
về dân số của Vụ Dân số Liên Hợp Quốc với giả định việc giải ngân các khoản vay ưu đãi (trừ các khoản trả
về tỷ lệ sinh ở mức trung bình, tỷ lệ tử vong ở mức bình nợ gốc) và các khoản viện trợ không hoàn lại được cung
thường và di cư quốc tế ở mức bình thường. Mỗi giả cấp bởi các cơ quan chính thức của các nước thành viên
định đều hàm ý dự báo xu hướng về mức sinh, mức tử trong Ủy ban Viện trợ Phát triển (DAC), các cơ quan đa
và mức chênh lệch giữa số dân nhập cư tới và số dân phương và các nước không phải là thành viên của DAC
di cư đi, tùy thuộc vào các đặc điểm dân số cụ thể và nhằm tăng cường quá trình phát triển kinh tế và phúc
các chính sách liên quan của mỗi nước và mỗi nhóm lợi ở những nước và lãnh thổ nêu trong phần I của danh
nước. Ngoài ra, đối với các nước bị ảnh hưởng nghiêm sách các nước nhận viện trợ do DAC xây dựng. Trong đó
trọng bởi HIV/AIDS thì trong dự báo có tính đến tác có các khoản nợ với yếu tố viện trợ không hoàn lại chiếm
động của nạn dịch này. Vụ Dân số LHQ cũng công bố ít nhất 25% (được tính với tỷ lệ chiết khấu là 10%).
dự báo ở mức dao động thấp và ở mức giao động cao.
Để biết thêm thông tin, đề nghị truy cập vào trang web: Viện trợ phát triển Chính thức (ODA) theo đầu người
h p://esa.un.org/unpp/assumptions.html. của nước tài trợ là viện trợ phát triển chính thức do
một nước cung cấp chia cho tổng số dân của nước đó.
Chi tiêu cho quân sự là tất cả các khoản chi của Bộ Xem mục Viện trợ Phát triển Chính thức (ODA) thuần túy
Quốc phòng và các bộ khác cho việc tuyển dụng và đào và tổng dân số.
tạo quân nhân cũng như về xây dựng và mua sắm các
vật tư, trang thiết bị quân sự. Viện trợ quân sự được tính Viện trợ Phát triển Chính thức (ODA) cho các dịch vụ
vào các khoản chi tiêu do nhà nước tài trợ. xã hội cơ bản là ODA cung cấp cho các dịch vụ xã hội cơ
bản, trong đó có giáo dục cơ sở (giáo dục tiểu học, giáo
Tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh là xác suất tử vong của trẻ từ dục mầm non và các kỹ năng sống cơ bản đối với thanh
khi sinh đến khi tròn một tuổi trên 1.000 ca sinh sống. thiếu niên và người trưởng thành), y tế cơ bản (như các
dịch vụ khám chữa bệnh cơ bản, cơ sở hạ tầng y tế thiết
Tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi là xác suất tử vong yếu, dinh dưỡng cơ bản, phòng chống các bệnh truyền
của trẻ từ khi sinh đến khi tròn 5 tuổi trên 1.000 ca sinh nhiễm, giáo dục về sức khỏe và tăng cường đội ngũ cán
sống. bộ, nhân viên y tế), các chính sách và chương trình về
dân số, sức khỏe sinh sản (chính sách dân số và các biện
Tỷ lệ tử vong ở bà mẹ là thương số của số ca tử vong pháp quản lý về mặt hành chính; chăm sóc sức khỏe
ở bà mẹ trong một năm và số ca sinh sống trong năm sinh sản; kế hoạch hóa gia đình; phòng chống các bệnh
đó, được tính trên 100.000 ca sinh sống ở một quốc lây truyền qua đường tình dục, trong đó có HIV/AIDS;
gia, một lãnh thổ hay một khu vực địa lý. Theo định tăng cường đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác dân
nghĩa, tử vong ở bà mẹ là một phụ nữ bị chết trong số và sức khỏe sinh sản). Chỉ viện trợ cho các hoạt động
khi mang thai hoặc trong vòng 42 ngày sau khi kết cấp nước và vệ sinh môi trường nếu mục tiêu hỗ trợ là
thúc giai đoạn mang thai, bất kể thời gian và địa điểm xóa đói giảm nghèo.
mang thai như thế nào, do bất cứ nguyên nhân nào
liên quan hay xuất phát từ chính việc mang thai hoặc Viện trợ Phát triển Chính thức (ODA) cho các nước
việc chăm sóc thai sản, song không phải do tai nạn kém phát triển nhất. Xem mục Viện trợ Phát triển Chính
hay sự cố khác. thức (ODA) thuần túy và các yếu tố phân loại quốc gia đối
với các nước kém phát triển nhất.
Tỷ lệ tử vong ở bà mẹ có điều chỉnh là tỷ lệ tử vong ở
bà mẹ được điều chỉnh trên cơ sở tính đến tình trạng Viện trợ Phát triển Chính thức (ODA) vô điều kiện là
số liệu báo cáo thiếu so với thực tế và phân loại sai các ODA song phương mà các hàng hóa và dịch vụ liên quan
trường hợp tử vong ở bà mẹ cũng như bổ sung con số có thể được mua sắm một cách đầy đủ và tự do ở hầu hết
ước tính cho các nước khồng có số liệu. Xem mục Tỷ lệ các nước và do nước này cung cấp cho nước khác.
tử vong ở bà mẹ.
Bằng phát minh, sáng chế cấp cho công dân là loại văn
Tỷ lệ tử vong ở bà mẹ theo báo cáo là tỷ lệ tử vong ở bằng do cơ quan có thẩm quyền của Chính phủ cấp,
bà mẹ theo báo cáo của các cơ quan chức năng quốc gia. trong đó mô tả một sản phẩm phát minh, sáng chế và
Xem mục Tỷ lệ tử vong ở bà mẹ. tạo cơ sở pháp lý để đảm bảo rằng sản phẩm đó thường
chỉ được khai thác (chế tạo, sử dụng, bán, nhập khẩu)
Các hoạt động phi thị trường. Xem mục Thời gian sử bởi chính tác giả hay với sự ủy quyền của tác giả. Việc
dụng cho các hoạt động phi thị trường. bảo vệ bản quyền đối với các sản phẩm phát minh, sáng
chế nói chung chỉ giới hạn trong vòng 20 năm kể từ
Viện trợ chính thức là viện trợ không hoàn lại hay các ngày nộp đơn xin cấp bản quyền.
khoản vay đáp ứng các tiêu chuẩn như đối với viện trợ
phát triển chính thức (ODA), trừ các nước không đủ Bác sĩ y khoa bao gồm những người đã tốt nghiệp khoa
điều kiện tiếp nhận ODA. Những nước này được nêu ở y hay trường y và hiện đang làm việc ở bất kỳ một lĩnh
phần II của danh sách các nước tiếp nhận ODA do Ủy vực nào trong ngành y (như giảng dạy, nghiên cứu và
ban Viện trợ phát triển (DAC) xây dựng, trong đó có các hành nghề).
nước Trung và Đông Âu có mức độ phát triển cao hơn,
các nước thuộc Liên Xô cũ, một số lãnh thổ và nước đang Tỷ lệ tăng dân số hàng năm là tỷ lệ tăng dân số theo
phát triển ở mức cao. Xem mục Viện trợ Phát triển Chính lũy tiến trong một giai đoạn xác định. Xem mục Tổng
thức (ODA) thuần túy. dân số.
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 375
Tổng dân số là số dân trên thực tế ở một quốc gia, một một số loại chất thải. Các hàng hóa năng lượng tái tạo
địa phương hay một khu vực tính đến 1 tháng 7 trong nằm trong nhóm hàng hóa năng lượng sơ cấp.
năm báo cáo.
Chi phí cho nghiên cứu và phát triển (R&D) là các
Dân số thành thị là số dân thực tế sống ở các khu được khoản chi thường xuyên và chi đầu tư cơ bản (kể cả các
xếp là đô thị theo các tiêu chí của mỗi địa phương hay chi phí quản lý, vận hành và hành chính) cho các hoạt
mỗi nước. Số liệu được tính ngày 1 tháng 7 trong năm động mang tính sáng tạo và hệ thống nhằm tăng cường
báo cáo. Xem mục Tổng dân số. kiến thức. Trong đó có các hoạt động nghiên cứu cơ bản
và nghiên cứu ứng dụng cũng như hoạt động phát triển
PPP (sức mua ngang bằng) là tỷ giá hối đoái có tính mang tính thực nghiệm tạo ra các công cụ, sản phẩm
đến sự chênh lệch về giá cả giữa các nước, cho phép tiến hay quy trình mới.
hành so sánh ở cấp độ quốc tế về sản lượng và thu nhập
thực tế. Với mức PPP tính bằng USD (trong Báo cáo này), Cán bộ nghiên cứu trong lĩnh vực R&D là những
1 USD PPP ở một nền kinh tế nội địa có sức mua ngang người được đào tạo để làm việc trong bất cứ lĩnh vực
bằng với 1 USD ở Hoa Kỳ. khoa học nào và tham gia các hoạt động nghiên cứu và
phát triển chuyên môn. Hầu hết các công việc này đòi
Các dòng vốn tư nhân khác. Loại hình này kết hợp các hỏi người làm phải học hết đại học.
dòng vốn đầu tư gián tiếp không sinh nợ (tổng kinh phí
đầu tư của quốc gia, các khoản thu từ tiết kiệm và các Các khoản thu lệ phí tác quyền và phí cấp phép là các
nhà đầu tư nước ngoài trực tiếp mua cổ phiếu), các dòng khoản tiền mà người dân thường trú thu của người dân
vốn vay gián tiếp (các nhà đầu tư nước ngoài mua trái không thường trú từ việc ủy quyền sử dụng tài sản vô
phiếu phát hành) cũng như cho vay vốn ngân hàng và hình, phi sản xuất, phi tài chính và các quyền sở hữu
cho vay liên quan đến thương mại (ngân hàng cho vay (như bằng phát minh/sáng chế, thương hiệu, bản quyền,
vì mục đích thương mại và các khoản tín dụng thương giấy môn bài và các quy trình sản xuất công nghiệp)
mại khác). cũng như từ việc sử dụng, thông qua các hợp đồng cấp
phép, bản gốc của các nguyên mẫu được tạo ra (như
Xác suất trẻ sinh ra không sống đến một độ tuổi nhất phim ảnh và các bản thảo viết tay). Dữ liệu được dựa
định được tính bằng cách lấy 100 trừ đi sác xuất (tính trên cán cân thanh toán.
theo %) của trẻ em sinh ra sống đến một độ tuổi nhất
định trong một nhóm nhất định. Xem mục Xác suất trẻ Người dân sử dụng các phương tiện vệ sinh môi
sinh ra sống đến một độ tuổi nhất định. trường được cải tiến. Tỷ lệ dân có đủ phương tiện xử
lý chất thải vệ sinh như hệ thống cống rãnh hay bể phốt,
Xác suất trẻ sinh ra sống đến một độ tuổi nhất định hố xí bệt, hố xí xổm đơn giản hay hố xí xổm cải tiến có
là xác suất một đứa trẻ mới sinh sống đến độ tuổi nhất lỗ thông khí. Hệ thống xử lý chất thải vệ sinh được coi
định nếu căn cứ theo mô hình phổ biến về tỷ lệ tử vong là thỏa đáng nếu hệ thống đó là của cá nhân hay được
ở lứa tuổi cụ thể, được biểu thị theo %. dùng chung (nhưng không phải là công cộng) và có tác
dụng ngăn chặn hiệu quả sự tiếp xúc của con người,
Lao động kỹ thuật và chuyên nghiệp là nữ là tỷ lệ phụ động vật và côn trùng với chất thải.
nữ mà theo Phân loại chuẩn Quốc tế về Nghề nghiệp
(ISCO-88) nắm giữ các vị trí như các cán bộ chuyên Sinh viên đại học trong các ngành khoa học, toán
nghiệp về các ngành vật lý, toán học và cơ khí chế tạo học và cơ khí chế tạo. Tỷ lệ sinh viên đại học theo học
(và các cộng sự trợ giúp), các cán bộ chuyên nghiệp về các ngành khoa học tự nhiên; cơ khí chế tạo; toán học
các ngành khoa học thường thức và y tế (và các cộng sự và khoa học máy tính; kiến trúc và quy hoạch đô thị;
trợ giúp), các giáo viên chuyên nghiệp (và các cộng sự giao thông vận tải và thông tin liên lạc; thương mại; các
trợ giúp) cũng như các cán bộ chuyên nghiệp và cộng chương trình thủ công mỹ nghệ và công nghiệp; nông
sự trợ giúp ở các ngành khác. nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Xem mục Các cấp giáo
dục.
Người tị nạn là những người đã rời bỏ đất nước,
quê hương mình xuất phát từ nỗi sợ hãi hoàn toàn Nghị sĩ nữ trong Quốc hội là số ghế trong Quốc hội, Hạ
có cơ sở về sự khủng bố vì lý do chủng tộc, tôn viện hay Thượng viện, do phụ nữ nắm giữ.
giáo, dân tộc, chính kiến hay tham gia trong một
nhóm/tổ chức xã hội đặc biệt và không thể hay Tỷ lệ người lớn hút thuốc là tỷ lệ phụ nữ và nam giới
không muốn hồi hương. Nước lánh nạn là nước hút thuốc.
mà người tị nạn đã nộp đơn xin lánh nạn, nhưng
chưa nhận được quyết định hoặc được cấp đăng Đường điện thoại thuê bao là đường điện thoại nối
ký là người tìm nơi lánh nạn. Nước xuất xứ là quốc từ thiết bị của khách hàng đến mạng lưới điện thoại
tịch của người nộp đơn xin lánh nạn hay nước mà công cộng.
người đó là một công dân.
Tỷ lệ trao đổi là tỷ lệ giữa chỉ số giá xuất khẩu và chỉ
Năng lượng tái tạo là năng lượng phát sinh từ các quá số giá nhập khẩu được đo so với năm cơ sở. Giá trị lớn
trình tự nhiên thường xuyên được bù đắp. Trong đó có hơn 100 có nghĩa là giá xuất khẩu đã tăng tương ứng
các dạng năng lượng tái tạo trực tiếp hay gián tiếp bắt với giá nhập khẩu.
nguồn từ năng lượng mặt trời hay từ nhiệt lượng phát
ra từ sâu trong lòng đất. Năng lượng tái tạo bao gồm các Thời gian sử dụng cho các hoạt động thị trường là
dạng năng lượng phát ra từ các nguồn như mặt trời, gió, thời gian sử dụng để tiến hành các hoạt động như tuyển
sinh khối, địa nhiệt, thủy điện, các tài nguyên biển và dụng nhân viên ở các cơ sở, sản xuất sơ cấp không phải
376 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
ở các cơ sở, các dịch vụ mang lại thu nhập và sản xuất lệch chuẩn thấp hơn so với chiều cao trung bình theo
hàng hóa khác không phải ở các cơ ở như xác định theo tuổi của nhóm dân số tham chiếu).
Hệ thống Tài khoản Quốc gia của LHQ sửa đổi năm
1993. Xem mục Thời gian sử dụng cho các hoạt động phi thị Trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu cân so với quy định theo
trường và Tổng thời gian lao động. tuổi bao gồm những trẻ em bị thiếu cân ở mức trung
bình (tức là từ 2 - 3 độ lệch chuẩn thấp hơn so với trọng
Thời gian sử dụng cho các hoạt động phi thị trường lượng trung bình theo tuổi của nhóm dân số tham
là thời gian sử dụng để tiến hành các hoạt động như chiếu) và thiếu cân ở mức nghiêm trọng (tức là hơn 3 độ
công việc nội trợ (vệ sinh, giặt giũ quần áo, nấu nướng lệch chuẩn thấp hơn so với trọng lượng trung bình theo
và tổng vệ sinh nhà cửa), quản lý và mua sắm cho tuổi của nhóm dân số tham chiếu).
gia đình; chăm sóc con cái, người ốm đau bệnh tật,
người già và người tàn tật trong gia đình; và các dịch Người suy dinh dưỡng là những người thường xuyên
vụ cộng đồng như xác định theo Hệ thống Tài khoản không có đủ dinh dưỡng để đáp ứng những yêu cầu tối
Quốc gia của LHQ sửa đổi năm 1993. Xem mục Thời thiểu về năng lượng của bản thân.
gian sử dụng cho các hoạt động thị trường và Tổng thời
gian lao động. Thất nghiệp là tất cả những người trên độ tuổi quy
định không có công ăn việc làm được thù lao cũng
Tổng thời gian lao động được sử dụng là thời gian sử không lao động tự do, song sẵn sàng lao động và đã
dụng để tiến hành các hoạt động thị trường và phi thị tiến hành một số bước để tìm việc làm hưởng lương
trường như xác định theo Hệ thống Tài khoản Quốc gia hay việc làm tự do.
của LHQ sửa đổi năm 1993. Xem mục Thời gian sử dụng
cho các hoạt động thị trường và Thời gian sử dụng cho các Thất nghiệp dài hạn là tình trạng thất nghiệp từ 12
hoạt động phi thị trường. tháng trở lên. Xem mục Thất nghiệp.
Phê chuẩn các hiệp ước. Sau khi ký một hiệp ước, một Tỷ lệ thất nghiệp là số người thất nghiệp chia cho lực
quốc gia phải phê chuẩn hiệp ước đó, thông thường lượng lao động (những người có việc làm cộng những
bằng việc thông qua bộ máy lập pháp của nó. Quá trình người thất nghiệp). Xem mục Thất nghiệp và Lực lượng
này không chỉ có ý nghĩa bày tỏ mong muốn tham gia lao động.
như được thể hiện bằng việc ký hiệp ước mà còn hàm
ý cam kết đưa các nguyên tắc và nghĩa vụ của hiệp ước Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên là tỷ lệ thất nghiệp trong
vào luật pháp của quốc gia đó. độ tuổi 15 -16 đến 24, tùy thuộc vào định nghĩa của quốc
gia. Xem mục Thất nghiệp và Tỷ lệ thất nghiệp.
Số trường hợp mắc bệnh lao phổ biến là tổng số
trường hợp mắc bệnh lao theo báo cáo của Tổ chức Y Dân số không được sử dụng nguồn nước có chất
tế Thế giới. Theo định nghĩa, ca mắc bệnh lao là trường lượng tốt hơn được tính bằng cách lấy 100 trừ đi tỷ lệ
hợp bệnh nhân đã được khẳng định hay chẩn đoán là dân được sử dụng nguồn nước có chất lượng tốt hơn.
mắc căn bệnh này qua xét nghiệm lâm sàng về vi trùng Những nguồn nước không được cải thiện về chất lượng
lao. bao gồm nước bán rong, nước đóng chai, xe tải chở nước
và các giếng nước hay dòng suối không được bảo vệ.
Các trường hợp mắc bệnh lao được chữa khỏi theo Xem mục Dân số được sử dụng nguồn nước có chất lượng
phương pháp điều trị cấp tốc với sự theo dõi trực tiếp tốt hơn.
của cán bộ y tế (DOTS). Tỷ lệ các ca mắc bệnh lao mới
theo dự tính được chữa khỏi bằng phương pháp DOTS Dân số được sử dụng nguồn nước có chất lượng tốt
- là chiến lược phòng chống bệnh lao được quốc tế đề hơn là tỷ lệ dân được tiếp cận ở mức độ đáng kể với bất
xuất. kỳ nguồn nước sinh hoạt nào sau đây: nước máy trong
nhà, nước máy công cộng, giếng khoan, giếng đào được
Các trường hợp mắc bệnh lao được phát hiện theo bảo vệ, các dòng suối được bảo vệ và nước mưa. Theo
phương pháp DOTS là tỷ lệ các ca mắc bệnh lao mới định nghĩa, mức độ tiếp cận đáng kể là khả năng cung cấp
theo dự tính được phát hiện (chẩn đoán trong một thời tối thiểu 20 lít nước cho mỗi người một ngày từ nguồn
gian nhất định) theo phương pháp DOTS - là chiến lược nước trong phạm vi bán kính cách nơi ở của người sử
phòng chống bệnh lao được quốc tế đề xuất. dụng một km.
Tỷ lệ tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Xem mục Tỷ lệ tử Phụ nữ nắm giữ các vị trí từ Bộ trưởng trở lên bao gồm
vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. các Phó Thủ tướng và Bộ trưởng. Sẽ bổ sung cả Thủ
tướng khi họ nắm giữ và quản lý các bộ. Sẽ bổ sung các
Trẻ em dưới 5 tuổi bị thấp hơn so với chiều cao quy Phó Tổng thống và thủ trưởng các cơ quan ngang bộ khi
định theo tuổi bao gồm những trẻ em bị còi cọc ở mức họ thực hiện chức năng của bộ trong cơ cấu chính phủ.
trung bình (tức là từ 2 - 3 độ lệch chuẩn thấp hơn so với
chiều cao trung bình theo tuổi của nhóm dân số tham Tổng thời gian lao động. Xem mục Tổng thời gian lao
chiếu) và còi cọc ở mức nghiêm trọng (tức là hơn 3 độ động được sử dụng.
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 377
Sách tham khảo thống kê (nguyên gốc)
Amnesty International. 2007. “Facts and Statistics on the Death ———. 2007a. International Labour Standards (ILOEX) Database.
Penalty.” [http://www.amnesty.org/]. Accessed June 2007. [http://www.ilo.org/ilolex/]. Accessed July 2007.
Cameron, A. Colin and Pravin K. Trivedi. 2005. Microeconometrics: ———. 2007b. LABORSTA Database. Geneva. [http://laborsta.ilo.org].
Methods and Applications, Cambridge University Press. Accessed June 2007.
CDIAC (Carbon Dioxide Information Analysis Center). 2007. ILO (International Labour Organization) Bureau of Statistics. 2007.
Correspondence on carbon dioxide emissions. July. Oak Ridge. Correspondence on informal sector data. June. Geneva.
Charmes, Jacques and Uma Rani. 2007. “An overview of size and IPU (Inter-Parliamentary Union). 2007a. Correspondence on women in
contribution of informal sector in the total economy: A comparison government at the ministerial level. June. Geneva.
across countries”. Paris. l’Institut de Recherche ———. 2007b. Correspondence on year women received the right to
pour le Développement. vote and to stand for election and year first woman was elected or
FAO (Food and Agriculture Organization). 2006. Global Forest appointed to parliament. June. Geneva.
Resources Assessment 2005. Rome. FAO. ———. 2007c. Parline Database. [www.ipu.org]. Accessed June 2007.
———. 2007a. FAOSTAT Database. [http://faostat.fao.org/]. Accessed LIS (Luxembourg Income Studies). 2007. “Relative Poverty Rates
May 2007. for the Total Population, Children and the Elderly.” Luxembourg.
———. 2007b. “Forest Resources Assessment”. Correspondence on [http://www.lisproject.org/]. Accessed May 2007.
carbon stocks in forests; extract from database. August. Rome. Macro International. 2007a. Correspondence on household data. May
Fuentes, Ricardo and Papa Seck. 2007.“The short- and long-term 2007. Calverton, MD.
human development effects of climate-related shocks: some ———. 2007b. Demographic and Health Surveys (DHS) reports.
empirical evidence.” Calverton, MD. [http://www.measuredhs.com/]. Accessed June
Guha-Sapir, Debarati, David Hargitt, Philippe Hoyois. 2004. Thirty 2007.
years of Natural Disasters 1974–2003: the numbers. Presses OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development).
universitaires de Louvain, Louvain-la-Neuve. Brussels, Belgium. 2007. OECD Main Economic Indicators. Paris. [http://www.oecd.
Harvey, Andrew S. 2001. “National Time Use Data on Market and org/statsportal]. Accessed July 2007.
Non-Market Work by Both Women and Men.” Background paper OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development)
for UNDP, Human Development Report 2001. United Nations and Statistics Canada. 2000. Literacy in the Information age. Final
Development Programme, Human Development Report Office, Report on the International Adult Literacy Survey. OECD Publishing.
New York. Paris.
Heston, Alan, Robert Summers, and Bettina Aten. 2001. ———. 2005. Learning a Living by Earning Skills: First Results of the
Correspondence on data from the Penn World Table Version 6.0. Adult Literacy and Life Skills Survey. OECD Publishing. Paris.
University of Pennsylvania, Center for International Comparisons OECD-DAC (Organisation for Economic Co-operation and
of Production, Income and Prices. [http://pwt.econ.upenn.edu/]. Development, Development Assistance Committee). 2007a.
March. Philadelphia. OECD Journal on Development: Development Co-operation Report
———. 2006. “Penn World Table Version 6.2.” University of 2006. OECD Publishing. Paris.
Pennsylvania, Center for International Comparisons of Production, ———. 2007b. Correspondence on official development assistance
Income and Prices, Philadelphia. [http://pwt.econ.upenn.edu/]. disbursed. May. Paris.
Accessed June 2007. Ruoen, Ren, and Chen Kai. 1995. “China’s GDP in U.S. Dollars Based
ICPS (International Centre for Prison Studies). 2007. World Prison on Purchasing Power Parity.” Policy Research Working Paper 1415.
Population List. Seventh Edition. King’s College London. London. World Bank, Washington, D.C.
IDMC (Internally Displaced Monitoring Centre). 2007. “Global SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute). 2007a.
Statistics.” [http://www.internal-displacement.org/]. Accessed Correspondence on arms transfers. March. Stockholm.
April 2007. ———. 2007b. Correspondence on military expenditures. March.
IEA (International Energy Agency). 2002. World Energy Outlook 2002. Stockholm.
Paris. IEA Publication Service. ———. 2007c. SIPRI Yearbook: Armaments, Disarmaments and
———. 2006. World Energy Outlook 2006. Paris. IEA Publication International Security. Oxford, U.K.: Oxford University Press.
Service. Smeeding, Timothy M. 1997. “Financial Poverty in Developed Countries:
———. 2007. Energy Balances for OECD and non-OECD countries The Evidence from the Luxembourg Income Study.” Background
Vol 2007, release 01 Database. Paris. IEA Energy Statistics and paper for UNDP, Human Development Report 1997. United Nations
Balances. Accessed August 2007. Development Programme, Human Development Report Office,
IISS (International Institute for Strategic Studies). 2007. Military New York.
Balance 2006–2007. London: Routledge, Taylor and Francis Group. Smeeding, Timothy M., Lee Rainwater, and Gary Burtless. 2000.
ILO (International Labour Organization). 2005. Key Indicators of the “United States Poverty in a Cross-National Context.” In Sheldon
Labour Market. Fourth Edition. Geneva. CD-ROM. Geneva. [www. H. Danziger and Robert H. Haveman, eds., Understanding Poverty.
ilo.org/kilm/]. Accessed July 2006. New York: Russell Sage Foundation; and Cambridge, MA: Harvard
University Press.
378 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
Statec. 2006. Correspondence on gross enrolment ratio for UNDP (United Nations Development Programme). 2006. The Path
Luxembourg. May. Luxembourg. out of Poverty. National Human Development Report for Timor-
Time use. 2007. Correspondence with time use professionals: Debbie Leste. Dili.
Budlender (Community Agency for Social Enquiry) for South Africa ———. 2007. Social Inclusion in BiH. National Human Development
based on “A Survey of Time Use”; Jacques Charmes (Institut Report for Bosnia and Herzegovina. Sarajevo.
de recherche pour le développement ) for Benin, Nicaragua, UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural
Madagascar, Mauritius and Uruguay based on country specific Organization). 1997. “International Standard Classification of
time use surveys 1998–2002; Choi Yoon Ji (Rural Development Education 1997.” Paris. [http://www.uis.unesco.org/TEMPLATE/
Administration of the Republic of Korea) for Rural Republic of Korea; pdf/isced/ISCED_A.pdf]. Accessed August 2007.
Jamie Spinney (St. Mary’s University), Marcel Bechard (Statistics UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural
Canada) and Isabelle Marchand (Statistics Canada) for Canada Organization) Institute for Statistics. 1999. Statistical yearbook.
based on “Canadian Time Use Survey 2005”; Marcela Eternod and Montreal.
Elsa Contreras (INEGI) for Mexico based on “Encuesta Nacional ———. 2003. Correspondence on adult and youth literacy rates.
sobre Uso del Tiempo 2002”; Elsa Fontainha (ISEG - Technical March. Montreal.
University of Lisbon) for Portugal based on “INE, Inquérito à ———. 2006. Correspondence on students in science, engineering,
Ocupação do Tempo, 1999”; Rachel Krantz-Kent (Bureau of Labor manufacturing and construction. April. Montreal.
Statistics) for the United Sates based on “American Time Use ———. 2007a. Correspondence on adult and youth literacy rates.
Survey 2005”; Fran McGinnity (Economic and Social Research May. Montreal.
Institute) for Ireland based on “Irish National Time Use Survey ———. 2007b. Correspondence on education expenditure data.
2005”; Iiris Niemi (Statistics Finland) for Belgium, Finland, France, April. Montreal.
Estonia, Germany, Hungary, Italy, Latvia, Lithuania, Norway, Poland, ———. 2007c. Correspondence on gross and net enrolment ratios,
Slovenia, Spain, Sweden, United Kingdom based on Harmonized children reaching grade 5 and tertiary education. April. Montreal.
European Time Use Surveys 1998–2004; Andries van den Broek UNHCR (United Nations High Commission for Refugees). 2007.
(Social and Culture Planning Office of The Netherlands) for the Correspondence on refugees by country of asylum and country of
Netherlands based on “Trends in Time”; Jayoung Yoon (University origin. May. Geneva.
of Massachusetts) for Republic of Korea based on “Korean Time UNICEF (United Nations Children’s Fund). 2004. State of the World’s
Use Survey 2004.” Children 2005. New York.
UN (United Nations). 2002. Correspondence on time use surveys. ———. 2005. State of the World’s Children 2006. New York.
Department of Economic and Social Affairs. Statistics Division. ———. 2006. State of the World’s Children 2007. New York.
February. New York. ———. 2007a. Correspondence on maternal mortality. New York.
———. 2006a. Millennium Development Goals Indicators Database. August 2007.
Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division. New ———. 2007b. Multiple Indicator Cluster Surveys (MICS) reports. New
York. [http://mdgs.un.org]. Accessed May 2007. York. [http://www.childinfo.org]. Accessed June 2007.
———. 2006b. World Urbanization Prospects: The 2005 Revision. UNODC (United Nations Office on Drugs and Crime). 2007.
Database. Department of Economic and Social Affairs, Population Correspondence on “The Ninth United Nations Survey on Crime
Division. New York. Trends and the Operations of the Criminal Justice Systems”.May
———. 2007a. Multilateral Treaties Deposited with the Secretary- Vienna.
General. New York. [http://untreaty.un.org]. Accessed June 2007. WHO (World Health Organization). 2007a. Core Health Indicators
———. 2007b. Correspondence on electricity consumption. 2007 Database. Geneva. [http://www.who.int/whosis/database/].
Department of Economic and Social Affairs, Statistics Division. Accessed July 2007.
March. New York. ———. 2007b. Global Tuberculosis Control: WHO Report 2007.
———. 2007c. Correspondence on the Millennium Development Goals Geneva.[http://www.who.int/tb/publications/global_report/2007/
Indicators. Department of Economic and Social Affairs, Statistics en/index.html]. Accessed July 2007.
Division. July. New York. WIPO (World Intellectual Property Organization). 2007. “Patents
———. 2007d. The 2004 Energy Statistics Yearbook. Department of Granted by Office (1985–2005).” Geneva. [http://wipo.int/ipstats/
Economic and Social Affairs, Statistics Division. New York. en/statistics/]. Accessed May 2007.
———. 2007e. World Population Prospects 1950–2050: The 2006 World Bank. 2006. World Development Indicators 2006. CD-ROM.
Revision. Database. Department of Economic and Social Affairs, Washington, D.C.
Population Division. New York. Accessed July 2007. ———. 2007a. Povcalnet. Washington, D.C.. [http://iresearch.
UNAIDS (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS). 2006. worldbank.org/]. Accessed May 2007.
Correspondence on HIV prevalence. May 2006. Geneva. ———. 2007b. World Development Indicators 2007. CD-ROM.
Washington, D.C.
BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8 379
Phân loại các of countries
Classificationnước
Các quốc gia xếp theo các kết quả phát triển con người
Phát triển con người cao Phát triển con người trung bình Phát triển con người thấp
(HDI từ 0,800 trở lên) (HDI 0,500–0,799) (HDI dưới 0,500)
An-ba-ni Ô-man An-giê-ri Nam-mi-bi-a An-gô-la
An-ti-goa và Bác-bu-đa Pa-na-ma Ác-mê-ni-a Nê-pan Bê-nanh
Ác-hen-ti-na Ba Lan A-giéc-bai-dan Ni-ca-ra-goa Buốc-ki-na Pha-so
Úc Bồ Đào Nha Băng-la-đét Pa-lét-xtin Bu-run-đi
Áo Ca-ta Bê-li-dê Pa-kít-xtan Cộng hòa Trung Phi
Ba-ha-ma Ru-ma-ni Bu-tan Pa-pua Niu ghi-nê Sát
Ba-ranh Liên bang Nga Bô-li-vi-a Pa-ra-goay CHDC Công-gô
Bác-ba-đốt Xanh-kít và Nê-vít Bốt-xoa-na Pê-ru Cốt-đi-voa
Bê-la-rút Ả-rập Xê-út Cam-pu-chia Phi-líp-pin Ê-ri-tơ-ri-a
Bỉ Xây-xen Ca-mơ-run Xanh-lu-xi-a Ê-ti-ô-pi-a
Bốt-xni-a và Héc-xê-gô- Xinh-ga-po Cáp-ve Xanh Vin-xen và Grê- Ghi-nê
vi-na Xlô-va-ki-a Trung Quốc na-đin Ghi-nê Bít-xao
Bra-xin Xlô-ven-ni-a Cô-lôm-bi-a Xa-moa Ma-la-uy
Bru-nây Đa-rút-xa-lem Tây Ban Nha Cô-mô-rốt Xao-tô-mê và Prin-xi-pê Ma-li
Bun-ga-ri Thụy Điển Công-gô Đảo Sô-lô-mông Mô-dăm-bích
Ca-na-đa Thụy Sỹ Di-bu-ti Nam Phi Ni-giê
Chi-lê Tông-ga Đô-mi-ni-ca Xri Lan-ca Ni-giê-ri-a
Cốt-xta-ri-ca Tri-ni-đát và Tô-ba-cô Cộng hòa Đô-mi-ni-ca Xu-đăng Ru-an-đa
Croat-ti-a Các Tiểu vương quốc Ê-cu-a-đo Xu-ri-nam Xê-nê-gan
Cu Ba Ả-rập Thống nhất Ai Cập Xoa-di-len Xi-e-ra Lê-ôn
Síp Vương quốc Anh En-xan-va-đo Cộng-hòa Ả-rập Xi ri Cộng hòa Tan-da-ni-a
Cộng hòa Séc Hoa Kỳ Ghi-nê Xích đạo Tát-gi-kít-xtan Dăm-bia
Đan Mạch U-ru-goay Phi-di Thái Lan (22 quốc gia và vùng
Ét-xtô-ni-a (70 quốc gia và vùng Ga-bông Đông Ti-mo lãnh thổ)
Phần Lan lãnh thổ) Găm-bi-a Tô-gô
Pháp Gioóc-gia Tuy-ni-di
Đức Ga-na Thổ Nhĩ Kỳ
Hy Lạp Grê-na-đa Tuốc-mê-nít-xtan
Hồng Kông, Trung Hoa Goa-tê-ma-la U-gan-đa
(SAR) Guy-an U-crai-na
Hung-ga-ry Ha-i-ti U-dơ-bê-kít-xtan
Ai-xơ-len Hôn-đu-rát Va-nu-a-tu
Ai-len Ấn Độ Vê-nê-duê-la
I-xra-en In-đô-nê-xi-a Việt Nam
I-ta-li-a Cộng hòa Hồi giáo I-ran Y-ê-men
Nhật Bản Gia-mai-ca Dim-ba-bu-ê
Hàn Quốc Gioóc-đa-ni (85 quốc gia và vùng
Cô-oét Ca-dắc-xtan lãnh thổ)
Lát-vi-a Kê-ni-a
Ả-rập Li-bi-Gia-ma-hi-ri Cư-rư-gư-xtan
Lit-hu-ni-a CHDCND Lào
Luých-xăm-bua Li-băng
Ma-xê-đô-ni-a Lê-xô-thô
Ma-lai-xi-a Ma-đa-gát-xca
Man-ta Man-đi-vơ
Mô-ri-ti-út Mô-ri-ta-ni
Mê-hi-cô Môn-đô-va
Hà Lan Mông Cổ
Niu-di-lân Ma Rốc
Na Uy My-an-ma
Chú thích: Các nước là thành viên LHQ sau đây không được đưa vào các tổng hợp về phát triển con người vì không thể tính được HDI cho các nước này: Áp-ga-nixtan,
An-đo-ra, I-rắc, Ki-ri-ba-ti, CHDCND Triều Tiên, Li-bê-ri-a, Lích-tên-xtanh, Đảo Mác-xan, Liên bang Mi-crô-nê-xi-a, Mô-na-cô, Mông-tê-nê-grô, Nau-ru, Pa-lau, Xan
Ma-ri-nô, Xéc-bi-a, Xô-ma-li và Tu-va-lu.
380 BÁO CÁO PH ÁT TRIỂN CO N NGƯỜI 2 0 0 7/ 2 0 0 8
