Tìm hiểu về du lịch bền vững
Tài liệu sẽ giúp các bạn hiểu thế nào là du lịch mà giảm thiểu các chi phí và nâng cao tối đa các lợi ích của du lịch cho môi trường tự nhiên và cộng động địa phương và có thể được thực hiện lâu dài nhưng không ảnh hưởng xấu đến nguồn lợi mà nó phụ thuộc vào.
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN
VỮNG
HỌC PHẦN 1
1.1 TỔNG QUAN VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
Du lịch bền vững là gì?
Những nhu cầu về du lịch bền vững?
Những lợi ích và đe doạ của du lịch
1.2 TÌM HIỂU VỀ CỘNG ĐỒNG
Ai là các bên liên quan?
Tìm hiểu cộng đồng địa phương
Tranh thủ hỗ trợ và nuôi dưỡng các mối quan hệ
Du lịch bền vững và cộng đồng địa phương
1.3 TÌM HIỂU CÁC BÊN LIÊN QUAN KHÁC
Vai trò của chính phủ
Vai trò của cộng đồng địa phương
Vai trò của ngành du lịch
Vai trò của du khách
1.4 BÁO CÁO HIỆN TRẠNG CỦA MỘT SỐ ĐIỂM TRONG VÙNG
BIỂN ĐÔNG
Các học viên sẽ trình bày báo cáo hiện trạng tại vùng của mình .
1.5 PHÁT TRIỂN TẦM NHÌN CHO CÁC ĐIỂM DU LỊCH
Xây dựng tầm nhìn của các điểm du lịch
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
Lời cảm ơn
Phần lớn nội dung dưới đây được trích hoặc điều chỉnh từ:
American Museum of Natural History - Center for Biodiversity and
Conservation. 2003. Tiger in the Forest: Sustainable Nature-based
Tourism in Southeast Asia. Spring Symposium, 2003.
Bien, Amos. 2004 The simple user’s guide to certification for
sustainable tourism and ecotourism. The International Ecotourism
Society.
Christ, Costas, Oliver Hillel, Seleni Matus, and Jamie Sweeting. 2003.
Tourism and Biodiversity, Mapping Tourism’s Global Footprint.
Conservation International and UNEP, Washington, DC, USA.
Department of Environment and Natural Resources, Bureau of
Fisheries and Aquatic Resources of the Department of Agriculture,
and Department of the Interior and Local Government. 2001.
Philippines Coastal Management Guidebook Series No. 7: Managing
Impacts of Development in the Coastal Zone. Coastal Resource
Management Project of the Department of Environment and Natural
Resources, Cebu City, Philippines.
Drumm, Andy and Alan Moore. 2005. An Introduction to Ecosystem
Planning, Second Edition. The Nature Conservancy, Arlington,
Virginia, USA.
Gutierrez, Eileen, Kristin Lamoureux, Seleni Matus, and Kaddu
Sebunya. 2005. Linking Communities, Tourism, & Conservation: A
Tourism Assessment Process - Tools and Worksheets. Conservation
International and the George Washington University.
IUCN. 2004. Managing Marine Protected Areas: A Toolkit for the
Western Indian Ocean. IUCN Eastern African Regional Programme,
Nairobi, Kenya.
UNEP T i P b it U it d N ti E i t l
2
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
TỔNG QUAN
Du lịch bền vững là du lịch mà giảm thiểu các chi phí và nâng cao tối đa
các lợi ích của du lịch cho môi trường tự nhiên và cộng đồng địa phương
và có thể được thực hiện lâu dài nhưng không ảnh hưởng xấu đến nguồn
lợi mà nó phụ thuộc vào.
Du lịch là một trong những ngành lớn nhất trên toàn cầu, có thị trường phát triển
nhanh tập trung vào các môi trường còn hoang sơ như các vùng biển và các
Khu bảo tồn biển (KBTB). KBTB đang ngày càng thu hút sự quan tâm của các
du khách nước ngoài cũng như địa phương. Du lịch có thể mang những lợi ích
đến cho các cộng đồng địa phương và các KBTB thông qua việc tạo ra các lợi
tức và tuyển dụng. Tuy nhiên, Du lịch cũng có thể đe doạ đến nguồn lợi của
KBTB bằng cách huỷ hoại các sinh cảnh sống, xáo trộn đời sống hoang dã, tác
động đến chất lượng nước và đe doạ cộng đồng địa phương do việc phát triển
quá mức, đông đúc và phá vỡ các giá trị văn hoá địa phương. Thêm vào đó, du
lịch đại chúng thường có thể không mang những lợi ích cho cộng đồng địa
phương khi những lợi tức du lịch bị “rò rỉ” đến các nhà điều hành bên ngoài. Và
kết quả là du lịch có thể phá huỷ rất nhiều nguồn lợi mà nó phụ thuộc vào.
Ngược lại, du lịch bền vững được lập kế hoạch một cách cẩn trọng để mang
những lợi ích đến cho cộng đồng địa phương, tôn trọng văn hoá địa phương,
bảo tồn nguồn lợi tự nhiên, nguồn lợi trực tiếp được mang đến cho cộng đồng
địa phương và KBTB và giáo dục cả du khách và cư dân địa phương về tầm
quan trọng của bảo tồn.
Các bên liên quan có những mối quan tâm hoặc gắn liền với những quyết định
được đưa ra – nên được tham gia vào tất cả các giai đoạn trong quá trình lập kế
hoạch cho bất kỳ nỗ lực quản lý nào trong các KBT, bao gồm du lịch bền vững
bên trong và xung quanh các KBTB. Các bên liên quan bao gồm các thành viên
cộng đồng địa phương, chính quyền, Tổ chức phi chính phủ cũng như ngành du
lịch, du khách và nhiều nhóm khác nữa. Bước đầu tiên trong việc lập kế hoạch
cho du lịch bền vững là xác định các bên liên quan và giao tiếp cởi mở với họ.
Các cộng đồng địa phương, các Tổ chức phi chính phủ và các ngành du lịch cần
phối hợp để tạo ra các xí nghiệp kinh doanh về du lịch bền vững mà có các lợi
ích địa phương và cũng có tính khả thi về mặt kinh tế.
Bước đầu tiên trong quá tình lập kế hoạch là ‘hướng tầm nhìn” - định hướng tầm
nhìn về một viễn cảnh du lịch tốt nhất có thể có cho cộng đồng và KBTB của
Bạn.
3
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
Mục tiêu huần luyện
Tìm hiểu sự khác biệt giữa du lịch bền vững và du lịch đại chúng
Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của du lịch bền vững cho KBTB và
cộng đồng của Bạn
Tìm hiểu tầm quan trọng sự tham gia của cộng đồng trong việc lập kế hoạch
du lịch
Tìm hiểu tầm quan trọng của việc khuyến khích cộng đồng và các bên liên
quan quan trọng khác hỗ trợ xây dựng các mối quan hệ
Xem xét các lợi ích và đe doạ của du lịch từ quan điểm của cộng đồng
Biết cách xác định các bên liên quan quan trọng khác của KBTB của Bạn
So sánh du lịch bền vững trong KBTB của Bạn
Phát triển viễn cảnh cho du lịch bền vững trong KBTB của Bạn.
4
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
KẾ HOẠCH HUẤN LUYỆN
1.1 TỔNG QUAN VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
Du lịch bền vững là gì?
Trong những học phần trước đây, chúng ta đã thảo luận những tiêu chuẩn cơ
bản của việc lập kế hoạch quản lý KBTB. Bây giờ chúng ta sẽ sang phần lập kế
hoạch du lịch bền vững. Trong vài ngày tới, chúng ta sẽ thảo luận về những lợi
ích và chi phí của du lịch bền vững đối với KBTB và cộng đồng địa phương và
cách khuyến khích các bên liên quan và cộng đồng tham gia làm du lịch. Một chủ
đề sẽ được học là cách áp dụng các tiêu chuẩn quản lý chung mà đã được trình
bày trong các trường hợp riêng về du lịch bền vững. Nhưng trước hết cần phải
biết: du lịch bền vững là gì và tại sao chũng ta lai quan tâm đến nó?
Du lịch bền vững là:
Việc di chuyển và tham quan đến các vùng tự nhiên một cách có
trách nhiệm với môi trường để tận hưởng và đánh giá cao tự nhiên
(và tất cả những đặc điểm văn hoá kèm theo, có thể là trong quá khứ
và cả hiện tại) theo cách khuyến cáo về bảo tồn, có tác động thấp từ
du khách và mang lại những lợi ích cho sự tham gia chủ động về
kinh tê-xã hội của cộng đồng địa phương.
(World Conservation Union,1996)
Du lịch trở thành một hoạt động kinh tế quan trọng ở bên trong và xung quanh
các KBTB và các vùng bảo vệ khác trên toàn thế giới. Các chương trình du lịch
bền vững được lập kế hoạch tốt sẽ cung cấp những cơ hội cho du khách tìm
hiểu về các vùng tự nhiên, cộng đồng địa phương và học thêm về tầm quan
trọng của công tác bảo tồn biển và văn hoá địa phương. Hơn thế nữa, các hoạt
động du lịch bền vững có thể tạo ra những thu nhập cho các cộng đồng địa
phương và các KBTB. Du lịch bền vững có những hứa hẹn riêng như là một cơ
chế cần thiết cho cộng đồng địa phương được hưởng lợi từ các nguồn lợi đa
dạng sinh học và môi trường trong KBTB, vì thế họ có thể thích thú hơn trong
việc bảo tồn những nguồn lợi này.
Du lịch bền vững khác với du lịch đại chúng như thế nào?
Du lịch đại chúng không được lập kế hoạch cẩn thận cho việc nâng cao công tác
bảo tồn hoặc giáo dục, không mang lại những lợi ích cho cộng đồng địa phương
và có thể phá huỷ nhanh chóng các môi trường nhạy cảm. Và kết quả là có thể
phá huỷ hoặc làm thay đổi một cách không thể nhận ra được các nguồn lợi và
5
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
văn hoá mà chúng phụ thuộc vào. Ngược lại, Du lịch bền vững thì được lập kế
hoạch một cách cẩn thận từ lúc bắt đầu để mang lại những lợi ích cho cộng
đồng địa phương, tôn trọng văn hoá, bảo tồn nguồn lợi tự nhiên và giáo dục du
khách và cả cộng đồng địa phương. Du lịch bền vững có thể tạo ra một lợi tức
tương tự như du lịch đại chúng, nhưng có nhiều lợi ích được nằm lại với cộng
đồng địa phương và các nguồn lợi tự nhiên, các giá trị văn hoá của vùng được
bảo vệ.
Trong nhiều trường hợp, các hoạt động du lịch đại chúng trong quá khứ có thể
mang đến những tác động xấu đến bảo tồn biển do việc thiếu các điều khiển
quản lý và cơ chế lập kế hoạch hiệu quả. Ngược lại, du lịch bền vững có những
kế hoạch được suy nghĩ cẩn thận để giảm thiểu các tác động xấu của du lịch,
đồng thời còn đóng góp vào công tác bảo tồn và sức khoẻ của cộng đồng về cả
mặt kinh tế và xã hội. Du lịch bền vững cũng tạo ra lợi nhuận như du lịch đại
chúng, tuy nhiên cộng đồng địa phương được hưởng nhiều hơn từ lợi tức đó, và
các nguồn lợi tài nguyên thiên nhiên và văn hoá của vùng được bảo vệ. Trong
một số trường hợp, các hoạt động du lịch đại chúng trước đây đã gây ra những
đe doạ cho bảo tồn biển do thiếu các cơ chế quản lý và các kế hoạch hiểu quả.
Ngược lại, du lich bền vững cân nhắc tìm kiếm để giảm thiểu đến mức tối thiểu
các tác động xấu của du lịch, trong khi đóng góp cho bảo tồn và các giá trị tốt
cho cộng đồng địa phượng, cả về kinh tế và xã hội. Du lịch đại chúng không
cung cấp nguồn quỹ tài trợ cho cả các chương trình bảo tồn lẫn cộng đồng địa
phương bảo vệ vùng tránh khỏi những hoạt động và phát triển mà có thể gây hại
đến cảnh đẹp tự nhiên của vùng. Những cơ hội và các đe doạ có thể chỉ được
điều khiển thông qua du lịch bền vững đã được lập kế hoạch và quản lý cẩn
thận.
Du lịch đai chúng
1. Có một mục đích: lợi tức
2. Thường không được lập kế hoạch từ trước; “chỉ đến lúc xảy ra”
3. Định hướng đến du khách
4. Điều khiển bởi các nhóm bên ngoài
5. Tập trung làm giải trí cho du khách
6. Không ưu tiên cho bảo tồn
7. Không ưu tiên cho cộng đồng
8. Phần lớn lợi tức được đưa về cho các nhà điều hành và đầu tư từ bên
ngoài
Du lịch bền vững
1. Được lập kế hoạch với 3 mục đích: lợi tức, môi trường và cộng đồng (3
chân)
2. Thường được lập kế hoạch trước cùng với sự tham gia của các bên liên
quan
3. Định hướng đến địa phương
6
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
4. Do địa phương điều khiển, ít nhất là một phần
5. Tập trung vào các kinh nghiệm giáo dục
6. Bảo tồn nguồn lợi tự nhiên được xem là ưu tiên
7. Đánh giá văn hoá địa phương là ưu tiên
8. Có nhiều lợi tức được để lại cho cộng đồng địa phương và KBTB
Ba chân của du lịch bền vững
Du lịch bền vững có 3 hợp phần chính, đôi khi được ví như “ba chân”
(International Ecotourism Society, 2004):
1. Thân thiện môi trường, du lịch bền vững có tác động thấp đến nguồn lợi tự
nhiên và KBTB nói riêng. Nó giảm thiểu các tác động đến môi trường (động thực
vật, các sinh cảnh sống, nguồn lợi sống, sử dụng năng lượng và ô nhiễm …) và
cố gắng có lợi cho môi trường.
2. Gần gũi về xã hội và văn hoá, Nó không gây hại đến các cấu trúc xã hội
hoặc văn hoá của cộng đồng nơi mà chúng được thực hiện. Thay vào đó thì nó
lại tôn trọng văn hoá và truyền thống địa phương. Khuyến khích các bên liên
quan (các cá nhân, cộng đồng, nhà điều hành tour, và quản lý chính quyền)
trong tất cả các giai đoạn của việc lập kế hoạch, phát triển và giám sát, giáo dục
các bên liên quan về vai trò của họ.
3. Có kinh tế, nó đóng góp về mặt kinh tế cho cộng đồng và tạo ra những thu
nhập công bằng và ổn định cho cộng đồng địa phương cũng như càng nhiều bên
liên quan khác càng tốt. Nó mang lợi ích cho người chủ, cho nhân viên và cả
người xung quanh. Nó không bắt đầu một cách đơn giản để sau đó sụp đổ
nhanh do các hoạt động kinh doanh nghèo nàn.
Một đơn vị kinh doanh du lịch mà có đủ 3 tiêu chí trên thì “sẽ kinh doanh tốt nhờ
làm tốt”. Điều này có nghĩa là việc thực hiện kinh doanh du lịch trong nhiều cách
có thể không phá huỷ các nguồn lợi tự nhiên, văn hoá và kinh tế, nhưng cũng
khuyến khích đánh giá cao những nguồn lợi mà du lịch phụ thuộc vào. Việc kinh
doanh mà được thực hiện dựa trên 3 tiêu chí này có thể tăng cường việc bảo tồn
nguồn lợi tự nhiên, đánh giá cao giá trị văn hoá và mang lợi tức đến cho cộng
đồng và có thể cũng sẽ thu lợi tức.
Điểm điển cứu: Du lịch đại chúng không được lập kế hoạch ở
Cancun, Mexico
Trước khi được phát triển như là các khu nghỉ mát cho du khách vào những năm
1970, chỉ có 12 gia đình sống trên hòn đảo Cancun. Toàn vùng này bấy giờ bao
gồm Bang Quintana Roo - được hình thành gồm những rừng nhiệt đới khá
nguyên vẹn và những bãi biển hoang sơ và được định cư bởi 45.000 cư dân địa
phương của cộng đồng Maya. Ngày nay, Cancun có hơn 2.6 triệu du khách
7
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
hàng năm và có hơn 20.000 phòng khách sạn và cộng đồng định cư lâu dài ở
đây là hơn 300.000. Những tác động môi trường và xã hội được xem là tầm
quan trọng thứ cấp trong kế hoạch phát triển của Cancun. Ví dụ: không cung cấp
những ngôi nhà cho người thu nhập thấp - người di cư làm việc ở trong vùng và
kết quả là khu nhà ổ chuột được phát triển và khoảng 75% rác thải sinh hoạt từ
những khu cộng đồng này không được xử lý. Các vùng rừng ngập mặn và rừng
trong đất liền đã bị chặt phá, các đầm phá đã bị san bằng và những đồi đất cũng
biến mất. Nhiều loài chim, sinh vật biển và những động vật khác cũng không còn
nữa. (Sweeting et al. 1999)
Tài liệu 1.1 – Bảng câu hỏi
Thực hành: Thuộc tính nào của du lịch bền vững là quan trọng đối với
các KBTB?
Điền vào các câu hỏi (trong phần tài liệu) về vùng của Bạn. Sau đó tập trung
thành các nhóm nhỏ và thảo luận về khái niệm du lịch bền vững được trình bày
liên quan với những kinh nghiệm và quan điểm của Bạn. Thuộc tính nào được
xem là quan trọng của du lịch bền vững đối với các KBTB? trình bày những kết
luận của bạn cho cả lớp.
Nhu cầu cho du lịch bền vững?
Nhu cầu du lịch trên toàn thế giới
Theo Hội đồng Du lịch và Lữ hành Thế giới và Tổ chức Du lịch Thế giới (WTO),
du lịch và các hoạt động kinh tế liên quan của nó tạo ra được 11% tổng sản
phẩm nội địa toàn cầu (Global Domestic Product) và tuyển dụng 200 triệu lao
động và chuyên chở gần như 700 triệu du khách trên toàn thế giới hàng năm. Du
lịch thế giới tăng trưởng được ước tính khoảng 7.4% vào năm 2000, đây là tỷ lệ
tăng trưởng cao nhất gần như trong vòng một thập kỷ và gần như gấp đôi của
năm 1999. Hơn 698 triệu người di chuyển ra nước ngoài trong năm 2000 và chi
tiêu khoảng 476 triệu USD và tăng khoảng 4.5% cao hơn năm trước. Con số này
đang được dự kiến là sẽ tăng gấp đôi vào năm 2020. Tuy nhiên, những kết luận
này chỉ dựa trên những con số thống kê các điểm đến mà chỉ tập trung vào du
lịch quốc tế và vì thế mà một con số đáng kể về du lịch nội địa chưa được tính
vào. Những thống kế này có thể chưa đánh giá hết được việc di chuyển du lịch
trong vùng bằng đường bộ so với di chuyển bằng máy bay hay tàu thuỷ. WTO
đánh giá rằng tỷ lệ của du lịch nội địa so với du lịch quốc tế là khá cao 10:1 -
mặc dù rằng tỷ lệ này có thể dao động mạnh từ nước này sang nước khác.
Điều thú vị để ghi nhớ, đặc biệt là trong những thời gian này, là du lịch vẫn đang
được tiếp tục mở rộng trong suốt nữa thế kỷ qua cho dù có những thay đổi về
8
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
cải cách và chiến tranh. Có thể du lịch nhận được sự kiểm tra lớn nhất sau sự
kiện ngày 11/9/2001, cuộc khủng bố xảy ra tại Thành phố New York,
Washington, Hoa Kỳ; Những tấn công tiếp theo sau đó ở Tây Ban Nha, Anh
Quốc và Bali; những chiến tranh liên quan đến các mâu thuẫn ở Iraq,
Afghanistan, và những vùng khác; Sự giảm mạnh kinh tế toàn cầu; những khó
khăn cho ngành hàng không đang tăng do các tiến trình về an ninh và giá dầu
tăng cao; các dịch bệnh bùng nổ như cúm gia cầm. Kết quả là du lịch toàn cầu bị
giảm 0,5% vào năm 2001, nhưng sau đó một năm thì ngành này cũng được
phục hồi và bắt đầu tăng chậm trở lại. Năm 2004, du lịch toàn cầu bật nhanh trở
lại và bắt đầu tăng trưởng nhanh; Nữa đầu năm 2006, du lịch toàn cầu đã tăng
4.5%.
Như vậy, dù ngành du lịch có những dao động lớn hàng năm (và cộng đồng địa
phương cần phải chuẩn bị trước những điều này), du lịch cũng được thể hiện
một cách lập lại như là khả năng co giãn kỳ lạ của nó để bật lại nhanh chóng từ
những điều kiện rất khó khăn về chính trị và kinh tế. Con người thích khám phá
thế giới và nhìn thấy những điều thú vị ở những vùng đất mới. Nếu con người có
những đảm bảo về độ an toàn thì họ có thể sẽ di chuyển để du lịch càng sớm .
Du lịch đại diện cho một trong 5 lĩnh vực xuất khẩu lớn nhất cho
83% quốc gia và là nguồn ngoại tệ chính cho 38% quốc gia trên
thế giới.
(Conservation International 2003)
Ngành du lịch và lữ hành hỗ trợ 200 triệu công việc trên toàn thế giới
– Có 1 trong 12.4 công việc. Đến 2010, dự kiến sẽ tăng lên 250 triệu
công viên hay 1 trong mỗi 11 công việc hiện có.
(WTTC and WEFA, 2000)
Nhu cầu du lịch ở Châu Á
Tài liệu 1.2 – Tăng trưởng du lịch ở Châu Á
Du lịch quốc tế tăng trưởng một cách bất thường khoảng 21% ở khu vực Đông
Nam Á trong nữa đầu năm 2006 so với cùng kỳ của năm 2005, cũng như tăng
thêm 4,5% trên toàn thế giới. Sự tăng trưởng nhanh một phần cũng nhờ vào việc
phục hồi du lịch ở những vùng mà sóng thần đã đi qua (vào tháng 12/2004) cũng
như sự tiếp tục vượt qua bùng nổ dịch bệnh SARS vào năm 2003. Ví dụ: du lịch
ở Maldives tăng đến 97% trong năm 2006, cao hơn cùng kỳ năm 2005 (trước khi
có sóng thần) và khách nước ngoài đã quá cảnh qua sân bay Bangkok ở Thái
Lan tăng 29% trong 3 tháng đầu năm của 2006. Sự tăng trưởng du lịch nhanh ở
9
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
trong vùng cũng nhờ vào sự tăng du lịch liên tục ở Ấn Độ (+15%), sự tự do trong
việc đi lại của du khách ở trong đất liền của Trung Quốc và sự phát triển của các
dich vụ vận chuyển hàng không giá rẻ trong khu vực.
Ở khu vực Đông Nam Á, Cambodia (+19%), Philippines (+13%), Singapore
(+15%), và Vietnam (+12% đến tháng 5) tất cả đều được tăng 2 con số ở những
điểm đến của du lịch quốc tế trong nữa đầu năm 2006 và trong một số năm. Như
thế, sự tăng trưởng du lịch trong vùng đang gia tăng nhanh một cách bất thường
và không có dấu hiệu giảm.
Sử dụng nguồn lợi của du khách trên toàn thế giới
Chỉ số tiêu dùng trung bình ở một số nước, thống kế của WTO, và đánh giá du
lịch quốc gia có các điểm đến quốc tế, Chương trình môi trường của Liên hợp
quốc (UNEP) dự kiến đánh giá một số con số sử dụng nguồn lợi lớn của du lịch.
Nếu ngành du lịch toàn cầu được xem như 1 đất nước, nó sẽ
sử dụng nguồn lợi ở cấp độ như một nước phát triển ở phía
bắc.
Trải qua một năm, du khách nội địa và quốc tế trên toàn thế giới:
• Sử dụng đến 80% năng lượng sử dụng cơ bản hàng năm của Nhật Bản
(5.000 triệu kWh/năm),
• Tạo ra một lượng rác thải ngang bằng của nước Pháp (35 triệu tấn trong
1 năm),
• Sử dụng lượng nước ngọt gấp 3 lần lượng nước ở Hồ Superior, nằm giữa
Canada và Hoa Kỳ trong 1 năm (10 triệu m3 nước).
Mức độ sử dụng nguồn lợi khổng lồ của du lịch toàn cầu được nêu ở trên thể
hiện những tác động của chúng đến môi trường là rất đáng kể.
Nhu cầu của du lịch như thế nào cho du lịch bền vững?
Du lịch bền vững hấp dẫn một số lượng lớn du khách - những người thích “du
lịch tự nhiên”, “du lịch mạo hiểm” hoặc “du lịch sinh thái” là những loại hình du
lịch tập trung vào việc đánh giá cao các vùng hoang dã, đời sống hoang dã và
các giá trị văn hoá địa phương. WTO đánh giá du lịch tự nhiên tạo ra 7% của
những tiêu xài về di chuyển quốc tế. Nếu tất cả những di chuyển liên quan đến
tự nhiên đều được đưa vào (không chỉ những tour du lịch tự nhiên đặc biệt), thì
con số tổng thể về du khách, những người quan tâm đến du lịch tự nhiên có thể
lên đến 40-60%. Viện Tài Nguyên Thế Giới cho biết hàng năm trong khi tỷ lệ du
lịch đang tăng 4%, thì sự di chuyển tự nhiên tăng từ 10 – 30%. Kể từ khi có một
tỷ lệ đáng kể các phương tiện du lịch mới ở các nước đang phát triển – nơi có
những vùng có đa dạng sinh học cao, được xây dựng ở những vùng biển và
10
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
vùng tự nhiên, những dạng tăng trưởng này là mối quan tâm riêng sẽ đe doạ
đến các hệ sinh thái. Một số chỉ số cho sự tăng trưởng này là:
• Ở những quốc gia mà ngành du lịch chủ yếu là “du lịch sinh thái” có tỷ lệ
tăng trưởng du lịch rất cao. Như Costa Rica, du lịch tăng 400% từ 1986
cho đến 1991 và Belize, số lượng du khách tăng 600% từ 1986 đến 1996.
• Khảo sát của các nhà điều hành du lịch hải cảng nước ngoài đóng tại Hoa
Kỳ chỉ ra rằng số lượng nhà điều hành du lịch tăng 820% từ 1970 đến
1994, hoặc trung bình 34% mỗi năm.
Du khách quan tâm đến du lịch bền vững thường đến từ đâu?
Du khách thể hiện mối quan tâm lớn đến sự bền vững và di chuyển dựa vào tự
nhiên chủ yếu đến từ các nước sau:
1. Hoa Kỳ
2. Anh Quốc
3. Đức
4. Australia
5. Pháp
6. Thuỵ Điển
7. Hà Lan
8. Đan Mạch
9. Nauy
10. Áo
11. Canada
12. New Zealand
Những nước này đã đóng góp gần ¼ số du khách đến các vùng đất của khu vực
Đông Nam Á và tỷ lệ này đang tăng lên. Từ 1995, sự tăng trưởng từ những
nước này đã thúc đẩy tỷ lệ tăng trưởng tổng thể về số lượng du khách trong
vùng. Trong số 12 quốc gia này, Hoa Kỳ, Anh Quốc, Đức, Australia và Pháp
chiếm tỷ lệ cao nhất trong số du khách đến các vùng đất của Đông Nam Á. Vì
thế, đây là cơ hội lớn cho Đông Nam Á xây dựng ngành du lịch dựa vào tự
nhiên. Chú ý là trên 60% du khách từ 12 nước này đều có thể nói tiếng Anh, nên
nhu cầu về các hướng dẫn viên và các nhà điều hành tour biết nói tiếng Anh
cũng đang được tăng lên.
Tại sao du khách lại muốn du lịch bền vững?
Tổ chức du lịch thế giới khảo sát du khách từ Hoa Kỳ, Anh Quốc, Canada và
Pháp để hiểu hơn về những ưa thích của họ cho việc di chuyển. Kết quả cho biết
sự quan tâm được giành phần lớn cho việc xem đời sống hoang dã ở những
vùng môi trường hoang sơ. Những ưu tiên khác bao gồm: xem các loài quý
hiếm, thăm cộng đồng địa phương, khảo cổ học và xem chim. Khách du lịch sinh
11
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
thái cũng quan tâm đến giáo dục và thuyết minh bởi những hướng dẫn viên có
chuyên môn cao cũng như các cơ hội thăm những vùng xa và thưa dân.
Phần lớn có xu hướng quan tâm về môi trường đang được tăng lên trên toàn thế
giới. Khi con người nghe về tính nhạy cảm của môi trường, họ nhận thức được
tốt hơn về các vấn đề bảo tồn vòng quanh thế giới. Ở nhà thì họ cũng rất vui
lòng để trả tiền nhiều hơn cho các sản phẩm và những dịch vụ “xanh” và đang
thực hiện các hành động bảo tồn như việc tái sử dụng. Với những mong muốn
của họ, trước tiên họ muốn học về các loài đang bị nguy hiểm và các sinh cảnh
sống đang bị đe doạ. Họ muốn hiểu về những thách thức phức tạp của công tác
bảo tồn và muốn có nhiều kinh nghiệm hơn về nó.
Du khách có xu hướng tìm các điểm đến xa xôi. Họ đang muốn có thêm những
trải nghiệm về những con đường mòn và tìm kiếm các động vật hoang dã và
những vùng chưa bị tàn phá. Xét về mặt văn hoá, nhiều du khách muốn trốn
tránh sự nhàm chán các môi trường du lịch tương đồng nhau và muốn có những
trải nghiệm về đa dạng sinh học và sự phong phú của văn hoá địa phương.
Nhiều du khách sau đó trở thành những nhà hoạt động xã hội. Khi có những trải
nghiệm về các đời sống hoang dã đang bị đe doạ hoặc về văn hoá địa phương
và tìm hiểu về những hoàn cảnh khó khăn, họ muốn giúp đỡ. Các du khách
trong nước và quốc tế tìm kiếm những chương trình giáo dục môi trường, họ vui
vẻ trả phí vào tham quan và thích mua những sản phẩm và dịch vụ của địa
phương để hỗ trợ thêm cho cộng đông.
Trên cả “du lịch tự nhiên”: là nhu cầu về sự bền vững thực sự?
Những thống kế ở trên được rút ra từ những nghiên cứu về “du lịch tự nhiên”
hoặc “du lịch sinh thái” – du lịch mà tập trung hướng vào việc đánh giá cao các
vùng hoang sơ bao gồm các hoạt động như nhìn ngắm động vật hoang dã, đi bộ
và bơi có ống thở. Nhưng phần lớn các du khách thật sự quan tâm nếu việc phát
triển du lịch ở cộng đồng được thực hiện theo cách bền vững ?
Một cách tái khẳng định, những nghiên cứu đã xác định những gì họ làm. Trong
các khảo sát, nhiều du khách Anh Quốc nói rằng họ sẽ rất sẵn sàng trả nhiều
hơn cho những chuyến tham quan của họ đến các vùng nước ngoài nếu những
khoản tiền phụ thêm này giúp đảm bảo được tiền lương và điều kiện làm việc
cho các nhân viên trong các khu nghỉ mát hoặc khách sạn cũng như việc bảo vệ
môi trường. Trong số 2000 khảo sát với 2000 người trưởng thành ở Anh Quốc
(đại diện của Tearfund thực hiện), gần một nữa số người trả lời nói họ rất sẵn
lòng di chuyển với các công ty nếu họ có viết những mã số đạo đức cho du
khách để đảm bảo được tính bền vững. Hơn một nữa cũng trả lời họ sẽ trả vượt
5% chi phí (như trả thêm 25 USD nếu chi phí của chuyến đi là 500 USD) để đảm
bảo các tiêu chuẩn về đạo đức như mức lương công bằng và đảo ngược những
phá huỷ môi trường do du khách tạo ra.
12
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
Tài liệu 1.3 – Mã số đạo đức toàn cầu
Theo khảo sát khác được thực hiện bởi MORI đại diện cho Hiệp hội các công ty
lữ hành của Anh Quốc (ABTA), 85% du khách Anh Quốc tin tưởng rằng điều
quan trọng là không phá huỷ môi trường. Trong cuộc điều tra thực hiện năm
2000, kết quả là 36% sẵn sàng tiết kiệm nước bằng cách tắm vòi hoa sen thay vì
tắm bồn, 18% đề nghị nên tắt máy điều hoà không khí để tiết kiệm năng lượng
và 17% đã quyết định không nên thực hiện giặt khăn tắm hàng ngày. Khi được
hỏi họ sẵn sàng trả phụ thêm bao nhiêu cho việc đảm bảo về môi trường, xã hội
và từ thiện, 31% trả lời là họ sẽ trả thêm 2% (20 USD) cho những chuyến đi ít
hơn 1000 USD và 33% nói sẽ trả thêm 5% (50USD) cho những chuyến đi nhiều
hơn 1000 USD.
Những khảo sát của các quốc gia khác về du lịch, cơ bản như ở Châu Âu và
Hoa Kỳ, đã có kết quả tương tự. Khách du lịch Đức đòi hỏi chất lượng môi
trường của vùng họ đến tham quan, theo nghiên cứu khảo sát của Reiseanalyse
hàng năm. Khảo sát năm 2002, 65% người Đức trả lời đánh giá cao các bãi
biển và nước sạch, trong khi đó thì 42% nói họ muốn có thể tìm những nơi
ở thân thiện với môi trường.
Kết quả từ những khảo sát này là rất khuyến khích. Họ xác định rằng những du
khách không chỉ hỗ trợ cho khái niệm bền vững mà họ còn sẵn lòng trả cao hơn
giá thực tế cho sự bền vững này. Lời kết, nhu cầu của du khách nói chung là
lớn và nhu cầu về du lịch bền vững thì đang được tăng lên.
Chúng ta sang phần tiếp theo về các câu hỏi bình luận: Du lịch có tốt cho KBTB
và công đồng địa phương không?
Những lợi ích của du lịch và những đe doạ cho các KBTB
Du lịch có thể mang lại những lợi ích cho KBTB và cộng đồng địa phương,
nhưng cũng gây ra một số vấn đề. Thách thức của du lịch bền vững là nâng cao
tối đa các lợi ích nhưng cũng giảm thiểu các chi phí. Trong phần này chúng ta sẽ
xem xét những lợi ích và đe doạ trên quan điểm của KBTB; Chúng ta sẽ xem xét
chi tiết trên quan điểm của cộng đồng địa phương trong ngày hôm sau.
Tài liệu 1.4 - Những tác động từ du lịch
Error!
13
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
Thảo luận: Kinh nghiệm của Bạn với du lịch
Liệt kê trên mẩu giấy và sau đó chia sẻ với cả nhóm bằng cách viết lên giấy khổ
lớn hoặc lên bảng:
1. Những cách gì mà du lịch đã mang đến những lợi ích cho KBTB của Bạn hoặc
hoạt động kinh doanh của Bạn?
2. Du lịch có tác động tiêu cực theo cách nào?
3. Xét tổng thể, du lịch là trải nghiệm tích cực hay tiêu cực đối với Bạn?
Những lợi ích mang đến cho các KBTB từ du lịch
1. Lợi tức cho KBT
Tài trợ cho các vùng bảo vệ là vấn đề quan tâm chính của các nhà quản lý
KBTB. Tài trợ của chính quyền cho các KBTB thường là không đủ cho các nhu
cầu về bảo tồn và nhiều vùng tự nhiên quan trọng sẽ không tồn tại nếu không có
những lợi tức phụ và mới. Du lịch mang đến những cơ hội để tạo ra các thu
nhập theo nhiều cách khác nhau và cho phép các nhà quản lý KBTB bảo vệ tốt
hơn các vùng nhạy cảm. (chúng ta sẽ thảo luận chi tiết về lợi tức du lịch trong
học phần sau)
Phí vào cổng hoặc phí tham quan của du khách có thể được thu trực tiếp với du
khách, những người tham quan KBTB. Phí du khách có thể được thu ngay tại
cổng vào KBTB; cho việc sử dụng một số trang thiết bị hoặc một số hoạt động
đặc biệt; có thể trên tàu, hoặc có thể cộng thêm vào chi phí của những chuyến
dã ngoại hoặc phí sử dụng cho các khách lặn và bơi có ống thở. Nói chung,
khách nước ngoài có thể được thu nhiều hơn khách trong nước.
Thuê mướn của các tổ chức tư nhân có thể bao gồm các quầy hàng lưu niệm,
việc cho thuê tàu, thức ăn hoặc các tour. Thông thường là do tư nhân đầu tư và
quản lý với một tỷ lệ được phân chia về KBTB. KBTB không có quyền đối với
các hoạt động (hoặc việc cho thuê mướn) ở trên đất liền, vì thế mà những cam
kết về việc chia sẻ lợi nhuận từ các hoạt động trên bờ là rất khó. Về tàu và các
nhóm sử dụng như bơi lặn có khí tài, những hoạt động trực tiếp trong KBTB thì
việc cam kết thu phí có thể được đảm bảo dễ dàng hơn.
Quyên góp có thể được thu hút để hỗ trợ cho một số chiến dịch đặc biệt, như
việc kêu gọi tài trợ cho việc xây dựng trung tâm du khách, một chương trình
“chấp nhận một loài” hoặc được thu hút để hỗ trợ một số hoạt động quản lý cơ
bản đang được tiến hành. Thời gian tốt nhất để thu hút các hoạt động quyên góp
này là ngay sau khi du khách đã hưởng thụ những giá trị tự nhiên độc đáo của
KBTB và cảm giác cần đóng góp cho những nỗ lực bảo tồn biển.
14
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
2. Tuyển dụng
Du khách có thể mang đến những công việc mới cho vùng, đây được xem là lợi
ích lớn nhất cho cộng đồng địa phương. Để đáp ứng được nhu cầu của du
khách ở bên trong và xung quanh các KBTB, các cư dân địa phương cần phải
tìm một số việc như lái taxi, làm chủ các nơi lưu trú, cho thuê mặt bằng và làm
hướng dẫn viên tour. Sự tăng số lượng du khách đến tham quan KBTB cũng làm
tăng nhu cầu về tuần tra và nhân viên cưỡng chế, các nhà nghiên cứu và giáo
dục. Cư dân dịa phương có thể làm tốt một số vị trí cho các công việc liên quan
đến du lịch và KBTB, vì họ rất thông thạo với các nguồn lợi văn hoá và tự nhiên
của vùng. Tuy nhiên, họ có thể cần những khoá huấn luyện về các kỹ năng như
ngôn ngữ và thuyết minh, điều khiển các nhóm, chuẩn bị thức ăn, sơ cấp cứu và
bảo dưỡng táu. Du lịch cũng làm tăng lên nhu cầu cho việc tuyển dụng gián tiếp
bao gồm các công việc phục vụ, xây dựng và người cung cấp hàng hoá như
thức ăn.
3. Sự điều chỉnh chính trị cho các KBTB
Tiềm năng của du lịch bền vững có thể gây ảnh hưởng các cán bộ chính quyền
để đưa ra hiện trạng được bảo vệ cho vùng hoặc tăng cường tình hình bảo vệ
cho các vùng bảo vệ, bảo tồn hiện tại nếu nó có thể tạo ra những thu nhập và
cung cấp các lợi ích khác cho quốc gia. Và khi các cán bộ chính quyền quan tâm
nhiều hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ các vùng tự nhiên, du khách cũng
sẽ thăm và hỗ trợ nhiều cho các vùng tự nhiên nếu nó được bảo vệ
4. Giáo dục môi trường
Du lịch bền vững cung cấp đối tượng lý tưởng cho giáo dục môi trường. Khi du
khách xem các rạn san hô và thú biển, họ muốn tìm hiểu về các tập tính của
động vật và sinh thái rạn san hô cũng như những thách thức của công tác bảo
tồn những nguồn lợi này. Rất nhiều du khách cũng muốn biết về các vấn đề kinh
tế, chính trị và xã hội xung quanh việc bảo tồn. (Chúng ta sẽ thảo luận về giáo
dục sâu hơn ở trong học phần 5).
Hướng dẫn viên về tự nhiên đây là nguồn quan trọng cho công tác giáo dục môi
trường. Những khảo sát về du khách cho biết rằng hướng dẫn viên tốt là nhân tố
quan trọng cho sự thành công của chuyến tham quan. Ví dụ: vào năm 1996,
RARE - Trung tâm bảo tồn nhiệt đới yêu cầu 60 nhóm bảo tồn ở Châu Mỹ La
Tinh để xác định ra những cản trở khách quan cấp bách nhất cho việc phát triển
du lịch sinh thái (hợp phần quan trọng nhất của du lịch bền vững); sự thiếu hụt
về các hướng dẫn viên tự nhiên được đào tạo được xếp thứ 2 trong số những
mối quan tâm này.
Trung tâm du khách bằng những trang thiết bị được in ấn, trưng bày và những
video là những phương tiện rất tốt cho công tác giáo dục môi trường. Những
bảng biểu dựng ở các bãi biển có thể truyền đạt những thông tin quan trọng về
15
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
sinh học và những thông điệp về bảo tồn. Việc thuyết minh cho những du khách
đang trở nên sáng tạo và có sự trao đổi 2 bên.
Giáo dục môi trường là cơ hội quan trọng đối với du khách trong nước. Đó có thể
là những học sinh phổ thông đang tìm hiểu về nguồn lợi mà có giá trị trong cuộc
sống hằng ngày của họ, hoặc những du khách từ những vùng lân cận đang tìm
hiểu về ý nghĩa của các vùng bảo tồn quốc gia, những công dân là những đối
tượng chính. Các thông điệp bảo tồn có tính cấp thiết đặc biệt cho họ. Du lịch
bền vững có thể nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương về các giá trị
của KBTB và những nhu cầu về bảo tồn, thông thường kết quả là những nỗ lực
về bảo tồn địa phương được tốt hơn như việc hạn chế các rác thải. Nhận thức
được tăng lên ở phạm vi quốc gia cũng có kết quả rất lớn trong việc cải thiện các
nỗ lực bảo tồn như việc trao quyền và hỗ trợ các KBTB. Ở phạm vi quốc tế, du
lịch bền vững có thể tạo ra những phối hợp quốc tế cho việc cải thiện các nỗ lực
bảo tồn và hỗ trợ cho các KBTB nhất định.
Giáo dục môi trường cho các du khách có hiêu quả nhất khi các thông tin trước
và sau chuyến đi được trang bị đầy đủ. Việc chuẩn bị này sẽ khuyến khích du
khách suy nghĩ về những ứng xử phù hợp để giảm thiểu các tác động tiêu cực
và tiếp tục sử dụng các trang thiết bị này cho quá trình giáo dục môi trường.
NHỮNG ĐE DOẠ TỪ DU KHÁCH ĐẾN CÁC KBTB
1. Tác động môi trường
Việc sử dụng quá nhiều và không phù hợp của du khách có thể giẫm đạp lên các
sinh cảnh sống ở vùng triều, rừng ngập mặn hoặc các thảm cỏ biển; xáo trộn đời
sống hoang dã như chim biển hoặc thú biển; phá huỷ các rạn san hô từ các chân
nhái của các du khách bơi lặn; và tác động đến chất lượng nước từ việc tăng lên
các nguồn nước thải hoặc chất thải lơ lững trong nước biển và ở các vùng ven
biển. Bên cạnh những tác động trực tiếp của địa phương, những tác động này
có thể gây ra những thay đổi hoặc những vấn đề mà cần một quãng thời gian dài
mới có thể giải quyết như việc thay đổi các tập tính của động vật như tập tính bắt
mồi, di cư hay sinh sản. Có rất nhiều thay đổi rất khó để phát hiện, nhưng tất cả
đều là những chỉ số quan trọng về mức độ lành mạnh của các nguồn lợi tự
nhiên. Chúng ta sẽ thảo luận về các đánh giá và giám sát những hiệu ứng này
vào học phần sau.
2. Sự không ổn định về kinh tế
Có thể cộng đồng địa phương không thu nhận được những lợi tức từ du lịch,
những lợi tức đó có thể rơi vào hầu bao của các nhà đầu tư bên ngoài. Hiện
tượng này được gọi là “rò rỉ” lợi tức. Nếu sự rò rỉ này là cao thì sẽ có rất ít sự hỗ
trợ của cộng đồng địa phương, cho KBTB hoặc công tác bảo tồn biển. Cho dù
16
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
một số cư dân có thể tạo ra được những lợi tức từ du lịch, nếu những lợi tức cho
cộng đồng là thấp hoặc không liên kết một cách đầy đủ với những nỗ lực bảo tồn
thì cư dân địa phương có thể tái đầu tư những nguồn tài chính này vào các hoạt
động có tác động cao hơn để có lợi nhuận kinh tế cao hơn, như: khái thác phi
pháp và nuôi trồng không đúng quy định. Đối với những người có được việc làm
ổn định từ du lịch, nhưng nếu những công việc này không giúp cho việc quản lý
hoặc không có cơ hội sở hữu, những nhân công địa phương sẽ không thích thú
để cam kết với du lịch bền vững một cách lâu dài.
Thêm vào đó, du lịch bền vững cũng như các loại hình khác của du lịch, có thể là
những nguồn thu nhập không ổn định. Nhu cầu du lịch dao động với nhiều yếu tố
bên ngoài mà nằm ngoài khả năng điều khiển của những vùng du lịch. Ví dụ: các
mâu thuẫn về chính trị, hoặc những truyền miệng về các điều kiện không an toàn
ở trong vùng hoặc quốc gia đó có thể sẽ làm giảm số lượng du khách trong
nhiều năm. Những thay đổi về tiền tệ cũng có thể tác động đến việc di chuyển
của du khách. Ví du: việc khủng bố trong năm 2001 ở Hoa Kỳ đã làm giảm
nhanh chóng giá trị tiền tệ của đồng dollar, và kết quả là có sự giảm mạnh về di
chuyển du khách từ Hoa Kỳ ra nước ngoài trong 2 năm sau đó. Một ví dụ khác là
ở Vườn Quốc gia Komodo ở Indonesia, số lượng du khách đã giảm từ 30.000
lượt mỗi năm xuống còn 11.000 tại các khu vực nổ bom gần Bali, đây là nơi mà
trước đây có nhiều du khách nước ngoài đến thăm. Các thiên tai như sóng thần
2004 có thể tác động đến du lịch trong nhiều năm, đặc biệt là các khách sạn nằm
dọc bãi biển và mạng lưới giao thông đã bị tàn phá nghiêm trọng. Sự giảm về số
lượng du khách không thể dự đoán được này có thể là điều bất hạnh nếu KBTB
phụ thuộc quá lớn vào những ngành du lịch này. Nói cách khác
Du lịch bền vững nên được khuyến khích, nhưng
không phụ thuộc vào nó như là nguồn lợi tức và
tuyển dụng nhân công duy nhất.
3. Sự đông đúc bên trong và gần các KBTB
Cảm giác đông đúc có thể là vấn đề cho cả cộng đồng địa phương và KBTB. Có
nhiều cộng đồng địa phương có thể tự tìm cách chuyển các sử dụng truyền
thống ở các vùng biển cho du lịch, bao gồm việc phát triển cơ sở hạ tầng như
đường xá, khách sạn, nhà hàng, cầu cảng. Du khách có thể bắt đầu cạnh tranh
với cư dân địa phương để giành những vùng mở còn lại. Có nhiều vùng mà cộng
đồng địa phương gắn liền trong suốt thời gian sinh trưởng, trước khi chúng trở
thành những điểm thu hút quốc tế. Nếu việc tiếp cận đến những điểm quý giá
này trở nên khó khăn, sự căng thẳng thường tăng lên và cộng đồng địa phương
có thể bắt đầu phẫn nộ với du khách. Sự đông đúc có thể cũng là sự phiền toái
cho chính du khách, nhiều người trong số họ muốn tìm những chuyến tham
quan đến những vùng yên lặng. Du khách quốc tế có thể bị thất vọng để phải di
17
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
chuyển đến một nơi rất xa và tiêu tốn một khoản tiền lớn được tiết kiệm trong
nhiều năm để rồi bị lấn át bởi những du khách khác.
4. Sự phát triển quá mức
Khi vùng địa phương trở thành điểm đến phổ biến cho du khách, các doanh
nghiệp địa phương sẽ xây dựng những nhà nghỉ, khách sạn và những dịch vụ
khác để cung cấp những nhu cầu của du khách. Trong một số trường hợp ở đâu
mà nhu cầu của du khách rất lớn, thì nhiều người từ những nơi khác cũng đến
vùng này để chớp lấy những cơ hội đầu tư kinh tế. Cùng với những nhu cầu tăng
cao của du khách thì những nhu cầu về cơ sở hạ tầng cũng được tăng lên như:
khách sạn, nhà hàng và nhiều nhà trọ cho các nhân viên và chủ đầu tư từ nơi xa
đến. Những nhu cầu này tạo nên những áp lực cho các dịch vụ cơ bản như nhu
cầu về nước, xử lý rác thải, điện…Thêm vào những gánh nặng cho các dịch vụ
cộng đồng là sự phát triển tăng nhanh xảy ra ở những nơi việc lập kế hoạch còn
kém và có thể gây nên các vấn đề về mỹ quan cũng như các vấn đề về sinh thái
cho cả cộng đồng và KBTB.
Cân bằng lợi ích và những cái giá phải trả
Không giống như du lịch đại chúng, du lịch bền vững có tiềm năng trong việc hạn
chế các mối đe doạ đến các vùng tự nhiên và đến con người sống bên trong và
xung quanh các vùng đó. Tuy nhiên, du lịch bền vững thành công đòi hỏi việc lập
kế hoạch và quản lý phải nhận thấy được những tiềm năng của chúng. Việc cân
bằng những lợi ích và cái giá phải trả là không dễ. Trong một số trường hợp,
những tác động tiêu cực nhỏ cần được chấp nhận để có những lợi ích lớn hơn.
Ví dụ: du lịch có thể giẫm đạp lên các vùng bờ biển dọc theo các đường mòn,
nhưng nó lại tạo ra những cơ hội tuyển dụng được nhiều nhân viên KBTB hơn.
Việc tuyển thêm các nhân viên KBTB có thể tốt hơn cho việc bảo tồn tổng thể
của KBTB và đó cũng chính là giá trị của việc hy sinh những thảm thực vật dọc
theo các đường mòn.
Dù những đan xen của lợi ích và các giá phải trả như thế nào
thì câu hỏi quan trọng nên là “du lịch có mang lại những thuận
lợi cho công tác bảo tồn lâu dài của KBTB và những lợi ích
cho cộng đồng địa phương không?” Nếu có thì cũng được
xem là bền vững.
Việc quyết định nên xúc tiến phát triển du lịch bền vững hay không là nhiệm vụ
không dễ dàng. Chúng ta sẽ dùng phần lớn thời gian trong tuần tới để thảo luận
về quyết định quan trọng này. Một bước chính là thu thập thông tin chính xác về
những gì mà KBTB có thể cung cấp cho du khách cũng như những rủi ro; Đây
sẽ là những tập trung của chúng ta trong ngày mai. Một bước quan trọng khác
nữa là tìm hiểu các bên liên quan chính và những mối quan tâm của họ và làm
18
CÁC KHÁI NIỆM VỀ DU LỊCH BỀN VỮNG
HỌC PHẦN 1
thế nào để khuyến khích họ tham gia vào quá trình lập kế hoạch. Bây giờ chúng
ta sẽ đến phần giới thiệu chính về các bên liên quan.
1.2 TÌM HIỂU CỘNG ĐỒNG
Việc lập kế hoạch du lịch bền vững hiệu quả đòi hỏi nâng cao những lợi ích địa
phương từ du lịch và giảm thiểu những cái giá mà địa phương phải trả, nhưng
cũng giữ được tính khả thi về kinh tế. Việc lập kế hoạch cần phải có sự tham
gia của tất cả các bên liên quan quan trọng. Quan trọng nhất là phải có sự
tham gia của cộng đồng địa phương và những nhà điều hành du lịch kinh
nghiệm. Hơn nữa, nó cũng nên bao gồm càng nhiều bên liên quan càng tốt. Ai
là các bên liên quan và du lịch bền vững tác động đến họ như thế nào?
Ai là các bên liên quan?
“Các bên liên quan” là những người hoặc những nhóm người mà quan tâm
(hoặc gắn liên) đến việc quyết định được làm bởi các cơ quan quản lý. Đối với
việc ra quyết định ở các KBTB, các bên liên quan bao gồm các cá nhân hoặc
những nhóm tham quan, quan tâm hoặc bị tác động (tích cực hoặc tiêu cực) bởi
các nguồn lợi biển và ven biển và những sử dụng của họ. Trong các cộng đồng
ven biển, các bên liên quan bao gồm cư dân địa phương và những ngư dân
cũng như những thành viên của các nhóm khác như:
• Quản lý KBTB
• Các thành viên của cộng đồng địa phương
• Ngành du lịch (điều hành du lịch, khách sạn, nhà hàng…)
• Ngành khai thác thuỷ sản (địa phương và bên ngoài)
• Các tổ chức bảo tồn đa dạng sinh học
• Các Hiệp hội phát triển cộng đồng
• Các tổ chức cộng đồng
• Cộng đồng nông dân ven biển
• Các cơ quan quản lý giao thông
• Cộng đồng nghiên cứu
Điều cần thiết là các bên liên quan được tham gia vào tất cả
các giai đoạn của quá trình lập kế hoạch. Cùng với những hỗ
trợ của các bên liên quan, những kế hoạch du lịch bền vững
hoàn toàn thành công hơn.
Có nhiều thuận lợi hơn về mặt chính trị khi có sự tham gia của nhiều bên liên
quan. Khi cộng đồng có trách nhiệm quản lý, họ cảm giác được tham gia và hiểu
được những lợi ích sẽ đến với họ từ việc quản lý KBTB có trách nhiệm và từ du
lịch bền vững. Đây là cơ hội tốt để họ sử dụng cẩn thận hơn những nguồn lợi
19
