Tìm hiểu KỸ NĂNG LÃNH ĐẠO VÀ QUẢN TRỊ
Lãnh đạo là quá trình gây cảm hứng cho người khác làm việc chăm chỉ và hiệu quả. Các hoạt động lãnh đạo cơ bản là:+ Chỉ đạo: Cung cấp các chỉ dẫn và giám thị việc hoàn thành nhiệm vụ của nhân viên ở mức độ cao nhất+ Gợi ý: Hướng dẫn, giải thích các quyết định, vạch ra hướng tác nghiệp và giám sát nhân viên thực hiện.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 1 of 33
KỸ NĂNG LÃNH ĐẠO VÀ QUẢN TRỊ
I- Khái niệm chung về lãnh đạo và quản trị:
1 - Khái niệm lãnh đạo và quản trị:
a - Lãnh đạo:
Lãnh đạo là quá trình gây cảm hứng cho người khác làm việc chăm chỉ và hiệu quả. Các hoạt động lãnh đạo
cơ bản là:
+ Chỉ đạo: Cung cấp các chỉ dẫn và giám thị việc hồn thành nhiệm vụ của nhân viên ở mức độ cao
nhất
+ Gợi ý: Hướng dẫn, giải thích các quyết định, vạch ra hướng tác nghiệp và giám sát nhân viên thực
hiện.
+ Hỗ trợ - động viên: Tạo điều kiện thuận lợi về mọi mặt cho các cố gắng của nhân viên nhằm hồn
thành nhiệm vụ và chia sẻ trách nhiệm với họ trong việc lựa chọn quyết định, tạo cho nhân viên cơ hội để
thoả mãn cao nhất trong cơng việc.
+ Đơn đốc: Thúc đẩy nhân viên hồn thành cơng việc
+ Làm gương trong mọi sự thay đổi
+ Uỷ quyền: Trao trách nhiệm, quyền quyết định và giải quyết vấn đề cho nhân viên.
Đặc trưng của một nhà lãnh đạo được thể hiện trên các nội dung sau:
1. Tầm nhìn
Bất kỳ một nhà lãnh đạo giỏi nào cũng cĩ cảm giác tốt về mục tiêu và cĩ khả năng đưa ra mục tiêu đĩ.
2. Chủ trương
Chủ trương là cái liên kết mọi người với nhà lãnh đạo, là cái mà trong một nhà lãnh đạo hiệu quả thì
luơn đi cùng với tầm nhìn.
3. Sự tin cậy
Mọi người sẽ khơng đi theo nhà lãnh đạo trừ khi anh ta cho họ cho thấy sự nhất quán và kiên định.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 2 of 33
4. Sự bình dị
Những nhà lãnh đạo thành cơng nhất là những người xem bản thân như là người hỗ trợ cho nhân viên
của mình chứ khơng phải là buộc nhân viên làm việc cho mình.
5. Bình tĩnh
Lãnh đạo tốt khơng làm rối tung mọi vấn đề như thể thế giới sắp sập đến nơi khi cĩ một vấn đề rắc rối
nào đĩ xảy ra. Họ sẽ đưa ra những câu kiểu như "Chúng ta cĩ thể giải quyết việc này".
6. Rõ ràng
Những lãnh đạo thực sự biết cách làm sáng tỏ vấn đề. Họ khơng làm cho nĩ trở nên phức tạp.
7. Tự chủ
Những nhà lãnh đạo thành cơng nhất biết họ là ai và sẽ khơng cố gắng "uốn" mình để trở thành những
người khơng phải là họ.
b - Khái niệm quản trị
Quản trị là một quá trình nhằm đạt đến sự thành cơng trong các mục tiêu đề ra bằng việc phối hợp hữu
hiệu các nguồn lực của doanh nghiệp. Từ khái niệm này giúp chúng ta nhận ra rằng, quản trị là một hoạt
động liên tục và cần thiết khi con người kết hợp với nhau trong một tổ chức. Ðĩ là quá trình nhằm tạo nên
sức mạnh gắn liền các vấn đề lại với nhau trong tổ chức và thúc đẩy các vấn đề chuyển động. Mục tiêu của
quản trị là tạo ra giá trị thạng dư tức tìm ra phương thức thích hợp để thực hiện cơng việc nhằm đạt hiệu quả
cao nhất với chi phí các nguồn lực ít nhất.
Nĩi chung, quản trị là một hình thức phức tạp mà các nhà quản trị kinh doanh phải quản trị từ khâu
đầu đến khâu cuối của một chu kỳ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, thực chất của quản trị kinh doanh
là quản trị các yếu tố đầu vào, quá trình sản xuất kinh doanh các yếu tố đầu ra theo quá trình hoạt động.
- Theo quá trình quản trị kinh doanh: cơng tác quản trị trong doanh nghiệp là quá trình lập kế họach,
tổ chức phối hợp và điều chỉnh các hoạt động của các thành viên , các bộ phận và các chức năng trong
doanh nghiệp nhằm huy động tối đa mọi nguồn lực để đạt được các mục tiêu đã đặt ra của tổ chức.
- Theo quan điểm hệ thống quản trị: quản trị cịn là việc thực hành những hoạt động trong mỗi tổ chức
một cách cĩ ý thức và liên tục. Quản trị trong một doanh nghiệp tồn tại trong một hệ thống bao gồm các
khâu, các phần, các bộ phận cĩ mối liên hệ khăng khít với nhau, tác động qua lại lẫn nhau và thúc đẩy nhau
phát triển.
- Ở đây cần phân biệt rõ sự khác nhau giữa lãnh đạo và quản trị. Trên thực tế ranh giới của hai khái
niệm này khơng dễ phân biệt. Sự phân biệt lãnh đạo và quản trị dựa trên các nội dung sau:
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 3 of 33
Lãnh đạo Quản trị
Lãnh đạo tác động đến con người Quản trị tác động đến cơng việc
Làm những cái đúng Làm đúng
Đạt mục tiêu thơng qua việc cổ vũ động viện Đạt mục tiêu thơng qua hệ thống chính sách, mệnh lệnh,
yêu cầu cơng việc
Nhà lãnh đạo đề ra phương hướng, viễn cảnh, Nhà quản trị xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện kế
chủ trương, sách lược hoạch, kiểm tra giám sát…
2 - Ý nghĩa của quản trị và lãnh đạo:
Khi con người kết hợp với nhau trong một tập thể để cùng nhau làm việc, người ta cĩ thể tự phát làm
những việc cần thiết theo cách suy nghĩ riêng của mỗi người. Lối làm việc như thế cũng cĩ thể đem lại kết
quả, hoặc cũng cĩ thể khơng đem lại kết quả. Nhưng nếu người ta biết tổ chức hoạt động thì triển vọng đạt
kết quả sẽ chắc chắn hơn, đặc biệt quan trọng khơng phải chỉ là kết quả mà sẽ cịn ít tốn kém thời gian, tiền
bạc, nguyên vật liệu và những phí tổn khác. Khi chúng ta so sánh giữa kết quả đạt được với chi phí để thực
hiện sẽ cĩ khái niệm là hiệu quả.
Hiệu quả = Kết quả - Chi phí
Hiệu quả sẽ tăng trong hai trường hợp:
- Tăng kết quả với chi phí khơng đổi.
- Giảm chi phí mà vẫn giữ nguyên kết quả.
Muốn đạt được cả hai điều đĩ địi hỏi phải biết cách quản trị, khơng biết cách quản trị lãnh đạo cũng
đạt được kết quả nhưng hiệu quả sẽ đạt thấp. Một sự quản trị, lãnh đạo giỏi khơng những mang lại nhiều lợi
nhuận cho doanh nghiệp mà cịn cĩ ý nghĩa quan trọng gĩp phần đưa nền kinh tế đất nước nhanh chĩng phát
triển.
Trong hoạt động kinh doanh, người nào luơn tìm cách giảm chi phí và tăng kết quả tức là luơn tìm
cách tăng hiệu quả. Cĩ thể nĩi rằng, lý do cần thiết của hoạt động quản trị lãnh đạo chính là muốn cĩ hiệu quả
và chỉ khi nào người ta quan tâm đến hiệu quả thì người ta mới quan tâm đến hoạt động quản trị, lãnh đạo.
Trong thực tế, mọi nỗ lực hữu ích của một doanh nghiệp được vạch ra nhằm đạt được mục tiêu của tổ
chức, với thời gian, nguyên vật liệu ít nhất đều phải lựa chọn quá trình cơ bản, các nguyên tắc và các kỹ
thuật.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 4 of 33
Mục tiêu của hoạt động quản trị, lãnh đạo như vậy là nhằm giúp chúng ta cĩ những kiến thức, kỹ năng
cần thiết để gia tăng hiệu quả trong hoạt động kinh doanh vì mục tiêu lợi nhuận cũng như mục tiêu phi lợi
nhuận.
3 - Vai trị của nhà quản trị , lãnh đạo
Vai trị là tồn bộ những cách ứng xử được thiết lập sao cho phù hợp với chức vụ hoặc bộ phận, cơ quan
riêng biệt.
Henry Mintzberg nghiên cứu các hoạt động của nhà quản lý và cho rằng mọi nhà quản lý đều phải
thực hiện 10 vai trị khác nhau và được phân thành 3 nhĩm như sau:
a - Nhĩm vai trị quan hệ với con người
Nhĩm vai trị quan hệ với con người bao gồm khả năng phát triển và duy trì mối quan hệ với người
khác một cách hiệu quả.
Vai trị đại diện gắn liền với vị trí trong sự phân cấp quản trị, vai trị lãnh đạo địi hỏi việc xây dựng mối
quan hệ với cộng sự , tiếp xúc và thúc đẩy họ làm việc, vai trị liên hệ tập trung vào việc duy trì mối quan hệ
cả bên trong và bên ngồi tổ chức. Vai trị quan hệ với con người giúp các nhà quản trị xây dựng mạng lưới
làm việc cần thiết để thực hiện các vai trị quan trọng khác.
b - Nhĩm vai trị thơng tin
Vai trị thơng tin gắn liền với việc tiếp nhận thơng tin và truyền đạt thơng tin sao cho nhà quản trị thể
hiện là trung tâm đầu não của tổ chức. Vai trị thu thập thơng tin là nắm bắt thơng tin cả bên trong và bên
ngồi doanh nghiệp. Vai trị truyền đạt hoạt động theo 2 cách: thứ nhất, nhà quản lý truyền đạt những thơng
tin tiếp nhận được từ bên ngồi đến các thành viên trong nội bộ doanh nghiệp, những người cĩ thể sử dụng
những thơng tin này; thứ hai, nhà quản lý giúp truyền đạt những thơng tin từ cấp dưới này đến cấp thấp hơn
hoặc đến các thành viên khác trong tổ chức, những người cĩ thể sử dụng thơng tin một cách hiệu quả nhất.
Trong khi vai trị truyền đạt cung cấp thơng tin cho nội bộ thì vai trị phát ngơn phổ biến thơng tin cho bên
ngồi về những vấn đề như kế hoạch, chính sách, kết quả hoạt động của tổ chức. Do đĩ, nhà quản lý tìm kiếm
thơng tin trong vai trị giám sát, truyền đạt thơng tin với nội bộ và sau đĩ kết hợp việc cung cấp thơng tin
quan trọng theo yêu cầu của vai trị quyết định.
10 vai trị quản trị của Minztberg
Vai trị Nội dung
Quan hệ con người
1.Ðại diện. Tham gia vào các sự kiện khác nhau: phát biểu, giới
thiệu, tượng trưng cho tổ chức
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 5 of 33
2.Lãnh đạo Xây dựng m quan hệ với cấp dưới, động viên, thúc đẩy
nhân viên
3.Liên hệ Duy trì mối quan hệ mạng lưới làm việc nội bộ với bên
ngồi và giúp cung cấp thơng tin
Thơng tin
4.Thu thập thơng tin Thu thập thơng tin bên trong và bên ngồi về những vấn đề
cĩ thể ảnh hưởng tổ chức
5.Truyền đạt. Truyền đạt những thơng tin cả bên trong và bên ngồi cho
nội bộ
6.Phát ngơn Truyền đạt những thơng tin của tổ chức cho bên ngồi.
Quyết định
7.Doanh nhân Hành động như người khởi xướng, thiết kế, khuyến khích
những cải tiến và đổi mới
8.Giải quyết những xáo trộn Cĩ những hành động đúng và kịp thời khi DN đối mặt với
những vấn đề quan trọng những khĩ khăn bất ngờ.
9.Phân phối Chịu trách nhiệm phân phối các nguồn lực: thời gian,
ngân quỹ, phương tiện, nhân sự
10.Ðàm phán Ðại diện cho tổ chức thương lượng, đàm phán
c - Nhĩm vai trị quyết định
Nhĩm vai trị quyết định bao gồm việc ra những quyết định quan trong cĩ ảnh hưởng đến tổ chức. Cĩ 4
vai trị mơ tả nhà quản lý là người quyết định. Vai trị cách tân hay cịn gọi là vai trị doanh nhân, là người
luơn ở điểm gốc của mọi thay đổi và cải tiến, khai thác các cơ hội mới. Vai trị thứ 2 trong nhĩm này là vai trị
xử lý các tình huống: gắn liền với việc đưa ra các hành động kịp thời khi tổ chức phải đối mặt với những
biến cố bất ngờ, những khĩ khăn khơng lường trước được. Vai trị thứ ba là phân phối các nguồn lực của tổ
chức. Cuối cùng, vai trị đàm phán thể hiện sự đại diện cho tổ chức thương lượng đàm phán ký kết các hợp
đồng, ảnh hưởng tùy theo các lĩnh vực trách nhiệm của nhà quản lý. Trong các cuộc tiếp xúc làm ăn, nhà
quản lý phải là một chuyên gia trong lĩnh vực ngoại giao. Làm ăn thời mở cửa đa phần là các cuộc tiếp xúc,
muốn thành đạt phải học cách thương lượng. Mềm dẻo kết hợp với cứng rắn và cương quyết, lý trí cùng với
nhân bản là bí quyết thành cơng trong thương lượng với đối tác.
* Vai trị của doanh nhân (nhà kinh doanh): khuyến khích sự đổi mới
Ðổi mới là sự khởi đầu một ý tưởng mới được áp dụng cho quá trình tiến triển của cơng việc, sản
phẩm hoặc dịch vụ. Quá trình đổi mới, cải tiến gắn liền với vai trị của những người đứng đầu trong doanh
nghiệp, cụ thể như gắn liền với sự tìm kiếm các cơ hội trong kinh doanh. Tuy nhiên, thúc đẩy sự cải tiến, đổi
mới trong doanh nghiệp địi hỏi phải kết hợp những nỗ lực của các thành viên. Hiếm khi cĩ sự cải tiến, đổi
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 6 of 33
mới thành cơng lại là kết quả lao động duy nhất của một người. Các nghiên cứu đã cho thấy rằng, quá trình
đổi mới cải tiến thường diễn ra ở những nơi mà ở đĩ các cá nhân ở các cấp độ khác nhau thực hiện 3 loại vai
trị khác nhau của doanh nhân: người khởi xướng ý tưởng, người tài trợ (đỡ đầu) và là người phối hợp hoạt
động.
- Người khởi xướng ý tưởng: là người phát hiện ra những ý tưởng mới hoặc tin tưởng vào giá trị của
những sáng kiến và ủng hộ nĩ mặc dù phải đương đầu nhiều khĩ khăn trở ngại. Chúng ta thường cho rằng
những người cách tân là người sáng tạo, dám chấp nhận những mạo hiểm rủi ro. Họ thường là những người
ở các cấp thấp hơn trong tổ chức, người phát hiện ra vấn đề và biết đề xuất giải pháp. Tuy nhiên, sự sáng tạo
cần thiết phải cĩ các loại vai trị kế tiếp.
- Người tài trợ: Một người quản trị cấp giữa nhận biết những điểm quan trọng về những sáng kiến của
tổ chức, từ đĩ giúp tìm kiếm nguồn tài chính cần thiết cho việc phát triển cải tiến và thúc đẩy các bước tiến
hành thực sự. Ðổi mới trong tổ chức khơng thể thiếu sự hiện diện của người tài trợ, tuy nhiên việc thực hiện
những đổi mới đĩ cịn phụ thuộc vào vai trị thứ ba- người phối hợp hoạt động
- Người phối hợp: Là người quản trị cấp cao, người ủng hộ cho sự cần thiết phải đổi mới, cung cấp tài
chính cho các hoạt động cải tiến, khuyến khích, nâng đỡ và tơn trọng, bảo vệ các sáng kiến cải tiến của các
thành viên. Việc cải tiến thường vấp phải các cản trở của lề lối cũ và nĩ thường khiến cho những người quen
thĩi thủ thường e ngại. Người phối hợp sẽ đảm nhận vai trị cân bằng các thế lực sao cho các sáng kiến cải
tiến cĩ thể được thực hiện. Thơng qua việc thực hiện vai trị phối hợp, các nhà quản lý sẽ khuyến khích, thúc
đẩy việc cải tiến, đổi mới. Thiếu một trong ba vai trị thì sự đổi mới,cải tiến khĩ cĩ thể thực hiện được.
II- Phẩm chất của một người lãnh đạo, quản trị
Một số cuốn sách cĩ tính giáo khoa về lĩnh vực này cho rằng người lãnh đạo, quản trị cần cĩ các tố
chất:
- Cĩ học vấn cao, cĩ kinh nghiệm về chuyên mơn và về đời sống xã hội
- Linh hoạt
- Cĩ nghị lực, suy nghĩ lành mạnh, sáng suốt
- Trung thực, cĩ sức khỏe tốt.
- Trí tuệ cao, cĩ năng lực đạt được mục tiêu đề ra
- Sẵn sàng chịu trách nhiệm cá nhân
- Cĩ khả năng đĩng vai trị là một cố vấn và tư vấn sáng suốt
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 7 of 33
- Cĩ tính tự tin, bình tĩnh khi gặp rắc rối về quan hệ hoặc khi cĩ sự cố về tổ chức.
- Cĩ tính kiên trì, thần kinh vững và cĩ chí theo đuổi mục đích đến cùng, thái độ giao tiếp niềm nở,
thân mật nhưng dứt khốt với mọi người.
Cuốn sách "Chiến lược kinh doanh" của B. Karlof cho rằng: Một nhà lãnh đạo giỏi là người vững tin,
cĩ tầm nhìn xa trơng rộng, cởi mở, ham học hỏi, biết đúc kết kinh nghiệm kinh doanh của bản thân và của
người khác, hướng vào kết quả, dứt khốt, cĩ ĩc phê phán, cĩ sức lơi cuốn thuyết phục và gây được lịng tin,
nhiệt tình, bình tĩnh, biết lắng nghe người khác, biết nhận lỗi khi sai lầm, thiện tâm và chu đáo, mềm dẻo,
sẵn sàng giúp đỡ người khác phát triển, sáng tạo nhưng kiên định.
Một cuộc nghiên cứu qui mơ do nhĩm "Hệ thống quản lý quốc tế" được tiến hành ở một số nước trên
khắp thế giới đã xác định 10 tính cách cá nhân cơ bản của một chủ doanh nghiệp chỉ ra sự khác biệt giữa
chủ doanh nghiệp khơng thành đạt và chủ doanh nghiệp thành đạt, đĩ là :
1. Tìm kiếm cơ hội
Tìm kiếm và thực hiện các cơ hội kinh doanh mới, động não và xác định những giải pháp sáng tạo cho
những vấn đề kinh doanh, suy nghĩ theo các cách khác nhau để tìm ra cách giải quyết, chủ động nắm bắt các
cơ hội để thu lượm thơng tin kinh doanh, nhân sự cĩ kinh nghiệm, các trang thiết bị, thiết kế sản phẩm và
dịch vụ, thị trường và tài chính, . . .
2. Kiên trì
Tiến hành các hoạt động khác nhau hoặc lặp lại để vượt qua những trở ngại trong kinh doanh. Khơng
từ bỏ sau lần thất bại lần đầu để giải quyết vấn đề. Hy sinh cá nhân hoặc thực hiện các cố gắng phi thường
để hồn thành cơng việc. tiếp tục giũ vững lập trường của mình trước đối thủ hoặc những dấu hiệu ít cĩ thành
cơng ở phút ban đầu.
3. Cam kết thực hiện theo hợp đồng
Chấp nhận trách nhiệm về các vấn đề để hồn thành cơng việc cho khách hàng. Giúp cơng nhân để hồn
thành cơng việc. Thể hiện những quan tâm làm hài lịng khách hàng.
4. Đáp ứng chất lượng và hiệu quả
5. Chấp nhận rủi ro
Cĩ khả năng chấp nhận những gì mà mình cho là những rủi ro vừa phải. Thường nên cĩ một biện pháp
thích ứng cho những tình huống cĩ yếu tố rủi ro. Tính tốn rủi ro trong các quyết định kinh doanh
6. Đặt mục đích
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 8 of 33
Đặt ra các mục tiêu rõ ràng và cụ thể trước mắt . Xây dựng các mục tiêu lâu dài, rõ ràng.
7. Giám sát và lập kế hoạch cĩ hệ thống
Phát triển và sử dụng hợp lý từng bước các kế hoạch để đạt được mục đích. Đánh giá các kế hoạch
hành động khác cĩ thể dùng để thay thế. Giám sát tiến trình và chuyển sang các chiến lược dự phịng khi cần
thiết để đạt được mục đích.
8. Tìm kiếm thơng tin
Đích thân tìm kiếm thơng tin về các khách hàng, các nhà cung cấp và các đối thủ cạnh tranh. Sử dụng
các quan hệ hoặc mạng thơng tin để thu thập thơng tin cĩ lợi.
9. Thuyết phục và mạng lưới cơng việc
Phát triển và sử dụng các chiến lược đã được cân nhắc cẩn thận để tác động hoặc thuyết phục người
khác. Sử dụng quan hệ kinh doanh và cá nhân để hồn thành mục tiêu kinh doanh của bạn.
10. Tự tin
Hiểu chính bản thân mình và tin tưởng chắc chắn vào chính mình và khả năng của chính mình. Thể hiện sự
tự tin trong khả năng của bạn để hồn thành các nhiệm vụ khĩ khăn hoặc đáp ứng những thử thách.
Các phong cách quản lý kém hiệu quả
Làm thế nào để trở thành một nhà quản lý hiệu quả? Vấn đề đơn giản là hãy tránh trở thành một nhà
quản lý tồi. Một nhà quản lý tồi thường cĩ ba sai lầm khơng nên mắc phải, đĩ là trở thành nhà quản lý độc
tài, lười biếng và lạm dụng quyền lực.
Ba điều này rất quan trọng vì thực ra, nếu mắc sai lầm trong quản lý thì tổn hại sẽ rơi vào cả nhà quản
lý và cơng ty của anh ta. Nhà quản lý cĩ thể rơi vào những cạm bẫy mà anh ta rất khĩ gỡ ra. Vì thế, ngay từ
đầu cần thơng minh và sáng suốt để tránh mắc phải sai lầm.
Thế nào là nhà quản lý độc tài?
Một trong những sai lầm đầu tiên là bạn trở thành một nhà quản lý độc tài. Khĩ cĩ nhà quản lý nào lại
thừa nhận họ đang chứng tỏ mình là nhà quản lý độc tài. Nhưng liệu cĩ ai thử kiểm tra cách quản lý của
chính mình để đảm bảo rằng họ khơng quá độc tài trong quản lý nhân viên của mình hay khơng?
Một nhà quản lý độc tài thường là người ít tin tưởng hay thiếu niềm tin ở người khác. Họ thấy khơng
ai cịn cĩ thể hơn họ trong cơng việc nào đĩ và khĩ cĩ thể làm tốt hơn họ. Do vậy họ đã khơng thành cơng
trong giao phĩ việc cho cấp dưới. Khi giao phĩ cho nhân viên một việc nào đĩ thì họ thường đĩng gĩp ý kiến
từng chút một vào cơng việc đĩ và thường xuyên kiểm tra đi kiểm tra lại để đảm bảo rằng cơng việc đĩ hồn
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 9 of 33
tất theo ý muốn của mình. Thời gian quản lý nhân viên của họ quá chặt chẽ dẫn tới sự kém chất lượng trong
sản xuất.
Nhà quản lý này cũng ít quan tâm tới nguyện vọng của nhân viên. Trong khi ở các doanh nghiệp hiện
nay, các nhân viên đều muốn cĩ sự tự do cá nhân. Những nhân viên này cĩ trình độ nhất định và họ cũng
muốn áp dụng kiến thức mà họ đã học được vào cơng việc. Nhưng nhà quản lý lại ít tạo cho họ cĩ cơ hội đĩ
thì họ sẽ làm thối chí nhân viên của mình.
Với các nhà quản lý độc tài, các nhân viên khơng được sử dụng hết kiến thức, tài năng và năng lực
chuyên mơn. Vì vậy họ thấy bất mãn. Nhưng tệ hơn là ngay chính nhà quản lý độc tài cũng mất đi nhiều cơ
hội để trau dồi nghề nghiệp của mình. Một nhà quản lý như vậy cĩ thể làm cơng ty mất đi nhân viên tài năng
và giảm năng suất trong sản xuất.
Để tránh trở thành một nhà quản lý độc tài, bạn hãy phải đặt niềm tin ở người khác, nhất là những
người làm việc cho bạn. Để cĩ thể tin cậy họ thì nên tìm hiểu những nhân viên làm việc cho mình, biết được
những điểm yếu và điểm mạnh của bạn. Cần giao phĩ cơng việc dựa trên các điểm yếu và điểm mạnh này.
Cần cho nhân viên của bạn học những nghiệp vụ mà họ cần. Nên biết cơng việc đĩ yêu cầu như thế nào và
tuyển đúng nhân viên cĩ thể đảm nhận tốt cơng việc đĩ. Cần chọn lựa kỹ càng người sắp thay thế vị trí của
bạn và lập tức huấn luyện họ.
Cũng nên nhận ra rằng cơng việc khơng thể hồn tất khi bạn làm chỉ cĩ một mình. Khi giao việc cho
nhân viên, cần hiểu rằng ủy quyền một cách hiệu quả cũng cĩ nghĩa là chấp nhận những biến cố ngồi ý
muốn cĩ thể kèm theo. Nhà quản lý cĩ thể khơng nhận được kết quả như mong đợi nhưng cần phải chấp
nhận nĩ và chấp nhận những sai phạm đã xảy ra.
Nhà quản lý lười biếng là gì?
Một cách thức quản lý khác cũng dẫn đến sai lầm, đĩ là trở thành nhà quản lý lười biếng. Người này
luơn đùn đẩy mọi cơng việc cho nhân viên của mình. Họ cĩ khuynh hướng đưa cho nhân viên của mình mọi
cơng việc để cĩ thời gian rảnh. Kết quả là các nhân viên phải làm việc quá nhiều nên họ thường nĩi với cấp
trên rằng: đĩ chẳng phải là cơng việc của họ, nĩ khơng cĩ trong bản hợp đồng lao động, trong khi chất lượng
cơng việc lại rất thấp.
Với nhà quản lý lười biếng thì nhân viên ngày càng làm những cơng việc ngồi khả năng chuyên mơn
của họ và họ cũng chẳng bỏ ra một khoảng thời gian nào để bồi dưỡng thêm nghiệp vụ cho nhân viên. Để
tránh thành nhà quản lý lười biếng, bạn cần luơn luơn lập một bản kế hoạch bao gồm cả những dự án ngắn
hạn và dài hạn kèm theo thời gian thực hiện. Bạn cần triển khai những cơng việc sao cho thật tốt, cố gắng
học hỏi những cách thức quản lý tốt.
Bạn cũng nên lập kế hoạch cho cơng việc kế tiếp bằng cách làm việc để đạt được nĩ. Nên nhớ rằng
bạn đang bị theo dõi và đánh giá bởi những người khác.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 10 of 33
Một cách quản lý sai lầm thứ ba mà khơng ít người mắc phải, đĩ là trở thành một nhà quản lý quá lạm
dụng quyền hành. Thường những người này cịn trẻ. Họ ít nhạy bén trong cách quản lý cũng như thất bại
trong việc tìm hiểu mơi trường làm việc mới.
Nhà quản lý lạm dụng quyền lực
Nhà quản lý này thường cho rằng việc mình làm là một nhiệm vụ được giao và ít khi đưa ra lời giải
thích. Nhân viên khơng những cảm thấy bực tức mà họ sẽ cịn nghĩ ra cách để cản trở cơng việc mà những
người này thấy khĩ lịng cĩ thể đạt hiệu quả 100%. Vậy là sẽ dẫn đến thất bại khi một nhà quản lý lạm dụng
quyền lực phân cơng cơng việc. Nên nhớ rằng những ai quá lạm dụng quyền hành của mình đều sớm bị sa
thải. Chính họ cũng thấy bản thân mình khơng thể thích nghi với mơi trường làm việc hiện tại.
Điều tệ hại nhất là mối quan hệ giữa người này với thành viên trong cơng ty và thỉnh thoảng là cả các
thành viên ngồi cơng ty cũng khơng hài lịng. Quyền hành chung của tập thể sẽ biến thành quyền hành cá
nhân của họ. Chính từ đĩ họ cĩ thể thu về nhiều lợi ích cho bản thân mình, chứ khơng phải cho cơng ty.
Để tránh trở thành một nhà quản lý lạm dụng quyền hành, bạn cần hiểu rằng quyền lực này là áp dụng
cho cơng ty chứ khơng phải cho riêng cá nhân bạn. Nên cĩ suy nghĩ về người quản lý quá áp dụng quyền lực
trước kia của mình vào cảm nhận về người đĩ như thế nào. Bạn cũng nên nghĩ đến việc trao quyền hành cho
tất cả các nhân viên chứ khơng phải chỉ cho riêng cá nhân mình. Nên nhìn xa trơng rộng và cần biết rằng
chính mình đang cần các nhân viên mà mình đã từng tạo ra khoảng cách khơng thân thiện với họ.
Cuối cùng, các nhà quản lý cần phải hiểu rõ về mơi trường đa dạng nơi mà họ đang làm việc. Quản lý
tính đa dạng một cách hiệu quả địi hỏi nhà quản lý phải năng động và sáng tạo. Chìa khĩa để thành cơng
trong quản lý trước tiên là nhà quản lý cần nhận biết được những nét khác nhau trong mơi trường làm việc
và từ đĩ cĩ cách thức đối xử thích ứng nhất.
III - Các học thuyết lãnh đạo, quản trị
Học thuyết hay cịn gọi là lý thuyết là những khái quát lý luận về một lĩnh vực nào đĩ, thơng qua
nghiên cứu và khảo nghiệm thực tế, từ đĩ vận dụng vào các hoạt động thực tiễn trong mỗi lĩnh vực.
Học thuyết về lãnh đạo, quản trị kinh doanh là những khái quát lý luận về lãnh đạo, quản trị các hoạt
động kinh doanh. Các học thuyết về lãnh đạo, quản trị là cơ sở, là nền tảng dẫn đường cho hoạt động sản
xuất kinh doanh một cách khoa học, cĩ hệ thống.
Từ những năm 1800 khi nền cơng nghiệp và các hoạt động sản xuất phát triển mạnh, thực tiễn đã tổng
kết và rút ra thành những lý thuyết với nhiều trường phái hay các nhĩm lý thuyết khác nhau.
Cĩ thể chia thành ba nhĩm lý thuyết lãnh đạo, quản trị học:
1 - Lý thuyết lãnh đạo, quản trị cổ điển
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 11 of 33
Trường phái cổ điển bao gồm một số tác giả với những nghiên cứu về quản trị kinh doanh, dưới đây là
một số tác giả điển hình và những tư tởng chủ yếu của họ.
a - Lý thuyết lãnh đạo, quản trị khoa học
Frederich Taylor (1856 - 1915): Taylor xuất thân là một cơng nhân và trở thành kỹ sư trải qua quá
trình ban ngày đi làm, ban đêm đi học hàm thụ đại học. Trong quá trình làm việc trong nhà máy luyện cán
thép, Taylor đã cĩ nhiều cơ hơi quan sát và thực hành lãnh đạo, quản trị trong nhà máy. Ơng là tác giả với
những nghiên cứu và lý thuyết khá nổi tiếng về lãnh đạo, quản trị trong thời gian từ 1890 đến 1930.
Những nguyên tắc cơ bản trong lý thuyết của Taylor là:
- Xây dựng các phơng pháp khoa học để thực hiện cơng việc, nhiệm vụ của từng cơng nhân
- Lựa chọn cơng nhân một cách khoa học và huấn luyện họ phơng pháp khoa học để thực hiện cơng
việc
- Tổ chức giáo dục và giám sát cơng nhân để đảm bảo họ thực hiện theo đúng phương pháp
- Xây dựng và củng cố quan hệ giữa người lao động và nhà lãnh đạo, quản trị
Biện pháp thực hiện: Ðể thực hiện những nguyên tắc của mình, Taylor đã tiến hành:
- Nghiên cứu các loại thời gian làm việc của cơng nhân theo từng cơng việc.
- Phân chia cơng việc của từng cơng nhân thành những cơng việc bộ phận nhỏ để cải tiến và tối ưu
hĩa.
- Xây dựng hệ thống khuyến khích người lao động làm việc, thực hiện trả cơng theo lao động.
Những kết quả qua áp dụng lý thuyết của Taylor là năng suất lao động tăng lên rất nhanh và khối
lượng sản phẩm tăng nhiều. Tuy nhiên, lý thuyết của Taylor nghiêng về "kỹ thuật hĩa, máy mĩc hĩa" con
người, sức lao động bị khai thác kiệt quệ làm cho cơng nhân đấu tranh chống lại các chính sách về lãnh đạo,
quản trị.
Herny L. Gantt: Là kỹ sư chuyên về hệ thống kiểm sốt trong nhà máy. Trên cơ sở các lý thuyết của
Taylor, Gantt đã phát triển và đưa ra lý thuyết của mình, trong đĩ chủ yếu tập trung vào mở rộng hệ thống
khuyến khích vật chất cho người lao động với các biện pháp như :
- Khuyến khích cơng nhân sau một ngày làm việc nếu họ làm việc tốt.
- Khuyến khích cho đốc cơng, quản đốc dựa vào kết quả làm việc của cơng nhân dưới sự giám sát trực
tiếp của họ nhằm động viên họ trong cơng việc lãnh đạo, quản trị.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 12 of 33
Biện pháp này đã khuyến khích các đốc cơng quản lý tốt hơn. Cũng trên cơ sở này, các phương pháp
quản trị tiến độ thực hiện mới được đưa vào trong quản lý như phương pháp đường găng (CPM -Critical
Path Method) và phương pháp sơ đồ mạng lới (PERT - Program Evaluation and Revie Technique). Trong lý
thuyết này, khía cạnh lợi ích được chú ý hơn nhiều.
Frank B (1868 - 1924) và Liliant M. Gibreth (1878 -1972).
Hai tác giả này đã nghiên cứu rất chi tiết quá trình thực hiện và quan hệ giữa các thao tác, động tác và
cử động với một mức độ căng thẳng và mệt mỏi nhất định của cơng nhân trong quá trình làm việc, từ đĩ đưa
ra phương pháp thực hành tối ưu nhằm tăng năng suất lao động, giảm sự mệt mỏi của cơng nhân.
Các phương pháp thuộc trường phái này đã cĩ những đĩng gĩp cĩ giá trị cho sự phát triển của tư tởng
lãnh đạo, quản trị, phát triển kỹ năng lãnh đạo, quản trị qua phân cơng, chuyên mơn hĩa quá trình lao động,
đồng thời là những người đầu tiên nêu lên tầm quan trọng của việc tuyển chọn và huấn luyện nhân viên,
dùng đãi ngộ để tăng năng suất lao động. Tuy nhiên, các tác giả đã phát triển một phơng pháp lãnh đạo,
quản trị mang tính khoa học hĩa một cách thuần túy như "máy mĩc hĩa con người", gắn chặt con người vào
một dây chuyền cơng nghệ để lãnh đạo, quản trị và tăng năng suất lao động.
b - Lý thuyết lãnh đạo, quản trị hành chính
Trường phái lãnh đạo, quản trị hành chính đã phát triển những nguyên tắc lãnh đạo, quản trị chung
cho cả tổ chức, tiêu biểu cho trường phái này cĩ các tác giả với các cơng trình nghiên cứu và lý thuyết như
sau:
Henry Fayol (1841 - 1925): Quan điểm của Fayol là tập trung vào xây dựng một tổ chức tổng thể để
lãnh đạo, quản trị quá trình làm việc. Ơng cho rằng, năng suất lao động của con người làm việc chung trong
một tập thể tùy thuộc vào sự sắp xếp, tổ chức của nhà lãnh đạo, quản trị. Ðể cĩ thể làm tốt việc sắp xếp, tổ
chức doanh nghiệp, Fayol đã đa ra và yêu cầu các nhà lãnh đạo, quản trị nên áp dụng 14 nguyên tắc trong
lãnh đạo, quản trị:
- Phân cơng lao động trong quá trình làm việc một cách chặt chẽ
- Phải xác định rõ mối quan hệ quyền hành và trách nhiệm.
- Phải xây dựng và áp dụng chế độ kỷ luật nghiêm ngặt trong quá trình làm việc .
- Thống nhất trong các mệnh lệnh điều khiển, chỉ huy
- Lãnh đạo tập trung
- Lợi ích cá nhân phải gắn liền và phục vụ cho lợi ích của tập thể , lợi ích chung.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 13 of 33
- Xây dựng chế độ trả cơng một cách xứng đáng theo kết quả lao động
- Lãnh đạo, quản trị thống nhất
- Phân quyền và định rõ cơ cấu lãnh đạo, quản trị trong tổ chức
- Tr ậ t t ự
- Cơng bằng: tạo quan hệ bình đẳng trong cơng việc
- Cơng việc của mỗi người phải được ổn định trong tổ chức
- Khuyến khích sự sáng tạo trong quá trình làm việc
- Khuyến khích phát triển các giá trị chung trong quá trình làm việc của một tổ chức .
Max Weber (1864 - 1920): Nhà xã hội học ngời Ðức, tác giả đã phát triển một tổ chức quan liêu bàn
giấy. Khái niệm quan liêu bàn giấy được định nghĩa: là hệ thổng chức vụ và nhiệm vụ được xác định rõ
ràng, phân cơng phân nhiệm chính xác, hệ thống quyền hành cĩ tơn ti trật tự. Theo Weber, hệ thống tổ chức
kinh doanh phải được:
- Xây dựng một cơ cấu tổ chức chặt chẽ.
- Ðịnh rõ các quy định, các luật lệ, chính sách trong hoạt động lãnh đạo, quản trị.
- Ðịnh rõ quyền lực và thừa hành trong lãnh đạo, quản trị.
Chester Barnard (1886 - 1961): Tác giả cho rằng một tổ chức là một hệ thống hợp pháp của nhiều
người với ba yếu tố cơ bản:
Sự sẵn sàng hợp tác.
•
• Cĩ mục tiêu chung.
• Cĩ sự thơng đạt.
Nếu thiếu một trong ba yếu tố đĩ tổ chức sẽ tan vỡ. Cũng như Weber, ơng nhấn mạnh yếu tố quyền
hành trong tổ chức, nhưng ơng cho rằng nguồn gốc quyền hành khơng xuất phát từ người ra lệnh, mà xuất
phát từ sự chấp nhận của cấp dưới. Ðiều đĩ chỉ cĩ được khi với bốn điều kiện như sau:
- Cấp dưới hiểu rõ mệnh lệnh
- Nội dung ra lệnh phải phù hợp với mục tiêu của tổ chức
- Nội dung ra lệnh phải phù hợp với lợi ích cá nhân của cấp dưới
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 14 of 33
- Cấp dưới cĩ khả năng thực hiện mệnh lệnh đĩ.
* Trường phái lãnh đạo, quản trị hành chính chủ trương rằng năng suất lao động sẽ đạt cao trong một
tổ chức được sắp đặt hợp lý, đĩng gĩp trong lý luận cũng như trong thực hành lãnh đạo, quản trị: những
nguyên tắc lãnh đạo, quản trị, các hình thức tổ chức, quyền lực và sự ủy quyền....
2 - Nhĩm lý thuyết hành vi - tâm lý xã hội trong lãnh đạo, quản trị kinh doanh
Nhĩm lý thuyết này nhấn mạnh vai trị con người trong tổ chức, quan điểm của nhĩm này cho rằng năng
suất lao động khơng chỉ do yếu tố vật chất quyết định mà cịn do nhu cầu tâm lý xã hội của con ngời. "Vấn
đề tổ chức là vấn đề con người" và họ chỉ ra rằng trong trường phái cổ điển cĩ nhiều hạn chế vì đã bỏ qua
yếu tố con người trong quá trình làm việc.
* Tác giả của lý thuyết các quan hệ con người trong tổ chức là Mary Parker Pollet (1868 - 1933). Nữ
tác giả này cho rằng, trong quá trình làm việc, người lao động cĩ các mối quan hệ giữa họ với nhau và giữa
họ với một thể chế tổ chức nhất định bao gồm:
- Quan hệ giữa cơng nhân với cơng nhân
- Quan hệ giữa cơng nhân với các nhà lãnh đạo, quản trị
Ðồng thời tác giả cũng nhấn mạnh, hiệu quả của lãnh đạo, quản trị phụ thuộc vào việc giải quyết các
mối quan hệ này.
* Những quan điểm về hành vi con người: các tác giả trong trường phái này cho rằng hoạt động của
con người phụ thuộc nhiều vào các yếu tố tâm lý xã hội. Chính các yếu tố này tạo nên các quan hệ tốt đẹp
trong quá trình lao động, từ đĩ mà cĩ thể đạt hiệu quả cao trong quá trình làm việc.
Ðiển hình trong quan điểm này là các nghiên cứu về các tác động tâm lý vào quá trình lao động tại
Western Electric’s Hawthorne Plant. Cơng trình nghiên cứu này gọi là những nghiên cứu Hawthorne. Trong
nghiên cứu đĩ, các tác giả đã sử dụng các biện pháp tạo cho cơng nhân cảm giác tâm lý là họ đang được các
nhà lãnh đạo, quản trị chú ý đến như:
- Thay đổi chế độ sáng (tăng và giảm độ sáng).
- Thay đổi về tiền lương.
- Thay đổi thời gian làm việc.
Sự thay đổi này đã dẫn đến các tác động tâm lý làm tăng năng suất lao động.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 15 of 33
Tiếp cận các động cơ về hành vi của con người: các tác giả đã tập trung nghiên cứu vào các yếu tố tác
động vào hành vi của con người trong quá trình làm việc với tư cách là động cơ làm việc của họ.
Abraham Moslow (1908 - 1970): nhà tâm lý học, tác giả đã xây dựng lý thuyết về nhu cầu của con
ngời, bao gồm 5 cấp độ được xếp từ cấp thấp đến cấp cao :
- Nhu cầu thiết yếu
- Nhu cầu an tồn
- Nhu cầu được hồ nhập
- Nhu cầu được nhận biết và tơn trọng
- Nhu cầu tự hồn thiện
- Một nhu cầu đã tương đối được thỏa mãn thì nĩ khơng cịn là xung động mạnh để thơi thúc nữa.
- Một nhu cầu đã tương đối được thỏa mãn, tác phong con người sẽ bị chi phối bởi nhu cầu khác cao
hơn. Như vậy, muốn lãnh đạo, quản trị hữu hiệu phải chú ý đáp ứng nhu cầu của con người.
Doughlas Mc Gregor (1906 - 1964) đã phát triển lý thuyết tác phong trong lãnh đạo, quản trị, ơng cho
rằng các nhà lãnh đạo, quản trị trước đây đã tiến hành cách thức lãnh đạo, quản trị trên những giả thuyết sai
lầm về tác phong con người. Những giả thuyết đĩ cho rằng phần đơng mọi người đều khơng thích làm việc,
thích được chi huy hơn là tự chịu trách nhiệm và hầu hết làm việc vì lợi ích vật chất. Vì vậy các nhà lãnh
đạo, quản trị đã xây dựng những bộ máy tổ chức với quyền hành tập trung đặt ra nhiều quy tắc thủ tục, đồng
thời với hệ thống kiểm tra giám sát chặt chẽ. Gregor gọi những giả thuyết đĩ là X và đề nghị một lọat giả
thuyết khác mà ơng gọi là giả thuyết Y. Thuyết Y cho rằng con người sẽ thích thú với cơng việc nếu cĩ được
những thuận lợi và họ cĩ thể đĩng gĩp nhiều hơn cho tổ chức. Mc Gregor cho rằng, thay vì nhấn mạnh đến cơ
chế kiểm tra thì nhà lãnh đạo, quản trị nên quan tâm nhiều hơn đến sự phối hợp hoạt động.
Chris Argyris: nghiên cứu tư cách con người và các yếu tố đời sống tổ chức đã cho rằng, một sự nhấn
mạnh thái quá của nhà lãnh đạo, quản trị đối với việc kiểm sĩat nhân viên sẽ dẫn tới nhân viên cĩ thái độ thụ
động, lệ thuộc và né tránh trách nhiệm. Trong trạng thái tâm lý đĩ họ sẽ cảm thấy bất bình và cĩ thái độ tiêu
cực đối với việc hồn thành mục tiêu chung. Argyris cho rằng bản chất con người luơn muốn độc lập trong
hành động, sự đa dạng trong mối quan tâm và khả năng tự chủ. Nhà lãnh đạo, quản trị hữu hiệu là người biết
tạo điều kiện cho nhân viên ứng xử như những người trưởng thành và điều đĩ chỉ cĩ lợi cho tổ chức.
* Tư tưởng của trường phái tác phong nhấn mạnh nhu cầu xã hội, được quý trọng và tự thể hiện mình
của người lao động. Lý thuyết này bổ sung cho lý thuyết lãnh đạo, quản trị cổ điển khi cho rằng năng suất
khơng chỉ thuần túy là vấn đề kỹ thuật. Nĩ cũng giúp cải tiến cách thức và tác phong lãnh đạo, quản trị trong
tổ chức, xác nhận mối liên hệ giữa năng suất và tác phong hoạt động.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 16 of 33
Lý thuyết tác phong cĩ sự đĩng gĩp lớn trong lý thuyết và thực hành lãnh đạo, quản trị, giúp các nhà
lãnh đạo, quản trị hiểu rõ hơn về sự động viên con người, về ảnh hưởng của tập thể đối với tác phong cũng
như các vấn đề tâm lý lãnh đạo, quản trị.
3 - Lý thuyết định lượng trong lãnh đạo, quản trị
Trường phái này ra đời vào thời kỳ đầu của Ðại chiến thế giới II, xuất phát từ nhu cầu giải quyết các
vấn đề phức tạp trong lãnh đạo, quản trị của thời kỳ chiến tranh. Trường phái này do các nhà tốn học, vật lý
học và các nhà khoa học khác đưa ra, họ tập trung vào trong một nhĩm cùng nghiên cứu và đề xuất các
phương pháp lãnh đạo, quản trị, dùng các mơ hình tốn học, các thuật tốn kết hợp với sử dụng máy tính vào
lãnh đạo, quản trị và điều hành các hoạt động kinh doanh trong các DN. Trường phái này tiếp cận trên 3 áp
dụng cơ bản là quản trị khoa học, quản trị tác nghiệp và quản trị hệ thống thơng tin.
* Quản trị khoa học: Một trong những áp dụng chính của trường phái này là quản trị khoa học, nhưng
khác với lãnh đạo, quản trị khoa học của Taylor ra đời ở đầu thế kỷ này. ở đây khoa học lãnh đạo, quản trị là
đường lối lãnh đạo, quản trị dùng những phân tích tốn học trong quyết định, sử dụng các cơng cụ thống kê,
các mơ hình tốn kinh tê để giải quyết các vấn đề trong sản xuất kinh doanh.
* Quản trị tác nghiệp: là áp dụng phương pháp định lượng vào cơng tác tổ chức và kiểm sốt hoạt
động. Lãnh đạo, quản trị hoạt động sử dụng những kỹ thuật định lượng như dự đốn, kiểm tra hàng tồn kho,
lập trình tuyến tính, lý thuyết hệ quả, lý thuyết hệ thống….
* Quản trị hệ thống thơng tin: là những chương trình tích hợp thu thập và xử lý thơng tin giúp cho việc
ra quyết định. Hệ thống thơng tin là kết quả hợp lý của việc ngày càng cĩ sự cơng nhân sức mạnh và giá trị
của thơng tin, và thơng tin phải sẵn sàng dưới dạng thích hợp, đúng thời điểm cho các nhà lãnh đạo, quản trị
làm quyết định.
Trường phái định lượng thâm nhập vào hầu hết trong mọi tổ chức hiện đại với những kỹ thuật phức
tạp. Trường phái này rất quan trong cho các nhà lãnh đạo, quản trị các tổ chức lớn và hiện đại ngày nay. Các
kỹ thuật của trường phái này đã đĩng gĩp rất lớn vào việc nâng cao trình độ hoạch định và kiểm tra hoạt
dộng.
4 - Lý thuyết lãnh đạo, quản trị hiện đại
a - Trường phái tiếp cận theo hệ thống
Trường phái lý thuyết này quan niệm rằng một tổ chức được coi như một hệ thống trực tiếp thống nhất
của các bộ phận cĩ quan hệ hữu cơ với nhau. Các khái niệm dưới đây được sử dụng để mơ tả các quan hệ
của tổ chức trong hoạt động lãnh đạo, quản trị:
* Phân hệ trong lãnh đạo, quản trị: là những bộ phận trong tổ chức liên kết với nhau trong một hệ
thống tổ chức thống nhất.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 17 of 33
* Cộng lực hay phát huy lợi thế của hiệp đồng tập thể: là trạng thái trong đĩ cái chung được coi lớn
hơn cái riêng. Trong một hệ thống tổ chức, cộng lực cĩ nghĩa là các bộ phận tác động qua lại lẫn nhau trong
hoạt động sẽ tạo ra sức mạnh chung được tăng lên gấp bội và mang lại hiệu quả cao hơn nhiều so với trong
trường hợp các bộ phận hoạt động độc lập.
b - Khảo hướng ngẫu nhiên
Theo lý luận này, cách thức để đạt được các mục tiêu của một tổ chức cĩ thể rất khác nhau, điều đĩ phụ
thuộc vào từng điều kiện và hồn cảnh cụ thể. Do đĩ, trong từng mơi trường khác nhau các phương pháp và
kỹ thuật lãnh đạo, quản trị khác nhau, khơng thể cĩ lý thuyết chung áp dụng trong mọi điều kiện, hịan cảnh,
bởi vì mỗi vấn đề nĩ là riêng biệt, độc đáo.
c - Khảo hướng quá trình
Trong sự biến đổi rất nhanh chĩng cả về quy mơ, tính chất và tốc độ của mơi trường kinh doanh trong
và ngồi DN, các nhà lãnh đạo, quản trị hiện nay cho rằng cần phải đổi mới tư duy trong quá trình lãnh đạo,
quản trị, trọng tâm trong các quan điểm đĩ là hoạt động và hiệu quả trong lãnh đạo, quản trị gắn liền với mối
quan hệ với con người và thời gian.
Vấn đề kết hợp năng động nhiều quan điểm và lý thuyết trong lãnh đạo, quản trị là tất yếu và cần thiết,
vì yếu tố thời gian và quan hệ con người đang gây ra sức ép lớn đối với các nhà lãnh đạo, quản trị. Trong
lãnh đạo, quản trị cần vận dụng linh hoạt các lý thuyết cần thiết vào trong từng tình huống cụ thể và lãnh
đạo, quản trị luơn luơn gắn với:
- Các yếu tố mơi trường kinh doanh.
- Ðạo đức và trách nhiệm xã hội trong kinh doanh.
- Vấn đề tồn cầu hĩa và lãnh đạo, quản trị.
- Sáng tạo trong kinh doanh.
- Sự khác biệt về văn hĩa trong lãnh đạo, quản trị.
- Lãnh đạo, quản trị và trách nhiệm về đồng bộ.
c - Mơ hình năng lực
Làm thế nào quản lý doanh nghiệp cĩ hiệu quả là câu hỏi trăn trở của nhiều ơng chủ, bà chủ và giám
đốc các xí nghiệp hiện nay trên thế giới. Hiện nay trên thế giới, các xí nghiệp, nhất là các xí nghiệp của các
nước cơng nghiệp phát triển, đang sử dụng phổ biến mơ hình quản lý gọi là "mơ hình năng lực" được đánh
giá là rất cĩ hiệu quả.
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 18 of 33
Cùng với sự phát triển sản xuất, kinh doanh hậu cơng nghiệp, ngay từ thập kỷ 80 thế kỷ 20, các xí
nghiệp phương Tây đều nghiên cứu phương thức quản lý xí nghiệp hiện đại, trong đĩ cĩ quản lý theo "mơ
hình năng lực" (Competence mode). Tại Trung Quốc, những xí nghiệp liên doanh ở vùng Hoa Bắc đã thí
điểm thực hiện và hiệu quả khá tốt, nên ngày càng nhiều xí nghiệp ở các địa phương khác cũng áp dụng
theo.
"Mơ hình năng lực" là xem xét khả năng chủ yếu của lãnh đạo, cơng nhân viên ở các cương vị cơng
tác khác nhau cũng như những hành vi tương ứng của họ trong các cương vị này, từ đĩ xác định năng lực
chủ yếu của họ cũng như mức độ thành thục để hồn thành cơng việc cần thiết theo yêu cầu đã giao cho họ
đảm nhiệm. Mơ hình này cĩ nước gọi là "Mơ hình tố chất" hay "Mơ hình tin cậy". Xí nghiệp cần phải cĩ khả
năng cạnh tranh cơ bản của mình trên thị trường. Đĩ chính là cơ sở và nguồn gốc để xí nghiệp luơn giành
được ưu thế trong cạnh tranh. Để thực hiện được khả năng cạnh tranh chủ yếu thì cơng nhân viên của xí
nghiệp cũng phải cĩ khả năng cạnh tranh tương ứng. Khả năng chủ yếu này là sự tổng hợp của những trí
thức, kỹ năng, phẩm chất cĩ thể quan sát và nhận biết được với khả năng tổ chức tạo ra sức cạnh tranh.
Hiện nay phương pháp tương đối phổ biến để xây dựng mơ hình này là "D.I.D", nghĩa là phát hiện -
sắp đặt - giao việc (discover-install-delivery).
Trong giai đoạn phát hiện thì trước tiên phải làm rõ mục tiêu, nghiệp vụ hiện nay đối với cơng tác
quản lý nguồn nhân lực cũng như khung tổ chức của xí nghiệp, quan niệm giá trị và văn hố xí nghiệp. Xí
nghiệp cần xác định được chiến lược nghiệp vụ và ảnh hưởng của chiến lược này đối với hệ thống quản lý
nguồn nhân lực. Từ đĩ xí nghiệp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo. Khâu then chốt nhất trong giai đoạn
phát hiện là xác định được "dạng năng lực" thích hợp đối với xí nghiệp, xác định rõ chiến lược và mục tiêu
phát triển của cơng ty, từ đĩ xác định điểm cần tập trung năng lực chủ yếu của cơng ty vào đĩ.
Trong giai đoạn sắp đặt phải xác định rõ khả năng tổng thể, khả năng từng cấp và mơ tả chi tiết khả
năng các cấp, soạn thảo ra mơ hình khả năng của xí nghiệp. Sau đĩ đối chiếu, đánh giá từng điểm với từng
cán bộ cơng nhân để sử dụng, phát huy tốt nhất khả năng của từng người. Khâu then chốt trong giai đoạn
này là xác định rõ khả năng thực thi, đánh giá những hoạt động cĩ hiệu quả, thể hiện cụ thể của năng lực chủ
yếu về lĩnh vực nào.
Giai đoạn giao việc là gắn kết kế hoạch đưa ra với cơng tác quản lý nhân lực của từng người, áp dụng
rộng rãi cho những người quản lý các khâu sản xuất kinh doanh và những người trực tiếp làm việc trên
tuyến một; kịp thời kiểm tra kết quả và rút kinh nghiệm. Trong giai đoạn này điều quan trọng là phải bồi
dưỡng tốt nghiệp vụ và cơng tác quản lý cho cán bộ quản lý ở các tuyến sản xuất. Tìm hiểu tâm lý của nhân
viên khi thực hiện và khuyến khích động viên họ mạnh dạn làm theo yêu cầu và nhiệm vụ được giao. Đồng
thời ơng chủ hoặc giám đốc cơng ty phải xem xét hiệu quả thực sự trong quá trình thực hiện mơ hình này.
Hiện nay hầu hết cơng ty nước ngồi hoặc cơng ty liên doanh với nước ngồi ở Trung Quốc đều thực
hiện mơ hình này. Nhiều cơng ty, xí nghiệp của Trung Quốc đã bắt đầu thực hiện, nhưng gặp phải khơng ít
vấn đề chưa giải quyết ổn thoả, nên vẫn đang trong thời kỳ thăm dị và thí điểm để rút kinh nghiệm. Qua thí
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 19 of 33
điểm ở Trung Quốc, các nhà kinh tế Trung Quốc cho rằng đối với những xí nghiệp kỹ thuật cao hoặc cĩ hàm
lượng kỹ thuật cao thì mơ hình này tương đối thích hợp, cịn đối với những xí nghiệp lao động tập trung cao
thì chưa cĩ hiệu qủa rõ rệt.
d - Phương pháp ba kỹ năng
Mặc dầu việc lựa chọn và đào tạo các nhà quản lý giỏi được đơng đảo mọi người thừa nhận là một
trong những vấn đề phức tạp nhất trong kinh doanh, song điều đáng ngạc nhiên là giữa những người điều
hành hoặc các nhà giáo dục cĩ rất ít sự nhất trí về những tiêu chuẩn của một nhà quản lý giỏi. Các chương
trình phát triển cán bộ điều hành của một số cơng ty và trường đại học hàng đầu đất nước phản ánh một sự
khác biệt ghê gớm trong các mục tiêu của họ.
Nguồn gốc của sự khác biệt này là ở chỗ các doanh nghiệp tìm kiếm những đặc điểm hay những thuộc
tính sẽ cho phép xác định một cách khách quan "nhà quản lý lý tưởng", người được trang bị để xử lý một
cách cĩ hiệu quả bất cứ vấn đề nào ở bất cứ tổ chức nào.
"Giả thiết cho rằng cĩ một kiểu nhà quản lý đang được cơng nhận rộng rãi, cho dù dưới dạng cơng
khai hay ngấm ngầm. Cho đến nay, bất cứ nhà quản lý nào cĩ lẽ đều biết rằng một cơng ty thì cần đến tất cả
loại cán bộ quản lý cho các cấp cơng việc khác nhau. Những phẩm chất cần thiết cho một giám sát viên ở
cửa hàng cĩ lẽ hồn tồn trái ngược với những phẩm chất cần cho một phĩ giám đốc phụ trách sản xuất.
Đến nay, cuộc săn lùng hình mẫu nhà quản lý đã trở nên sơi nổi đến mức nhiều cơng ty, trong lúc tập
trung vào những tính cách hay những phẩm chất đặc biệt nhất định, cĩ nguy cơ đánh mất tầm nhìn về mối
quan tâm thực sự của họ: Một con người cĩ thể thực hiện được những gì?.
Các nội dung dưới đây đề xuất một phương pháp cĩ thể hữu dụng hơn trong việc lựa chọn và phát triển
các nhà quản lý. Phương pháp này khơng phải dựa trên cách đánh giá người quản lý giỏi là người như thế
nào (những đặc điểm nổi bật và tính cách bẩm sinh của anh ta), mà dựa trên cách đánh giá những cái họ làm
(các loại kỹ năng họ phơ diễn khi tiến hành cơng việc của họ một cách cĩ hiệu quả). Kỹ năng, trong nghĩa sử
dụng ở đây, chỉ ra những khả năng cĩ thể phát triển, khơng nhất thiết là khả năng bẩm sinh, và những gì
được biểu lộ ra trong khi thực hiện cơng việc, khơng chỉ đơn thuần là tiềm năng. Vậy nên tiêu chuẩn cĩ tính
nguyên tắc của kỹ năng cao phải là hành động cĩ hiệu quả trong những điều kiện khác nhau.
Phương pháp này giả thiết rằng hoạt động quản lý cĩ hiệu quả thường dựa trên ba kỹ năng cơ bản cĩ
khả năng phát triển. Những kỹ năng này loại bỏ nhu cầu xác định những đặc điểm đặc biệt và cĩ thể đem lại
một cách nhìn và cách hiểu hữu dụng hơn về quá trình quản lý. Phương pháp này là kết quả tự nhiên của sự
quan sát mắt thấy tai nghe quá trình làm việc của các nhà quản lý, kết hợp với việc xem xét những nghiên
cứu thực nghiệm thời gian vừa qua trong ngành quản lý.
Phương pháp ba kỹ năng giả định rằng, nhà quản lý là người:
a. Định hướng các hoạt động của những người khác
Kỹ năng lãnh đạo và quản trị Page 20 of 33
b. chịu trách nhiệm đạt những mục tiêu nhất định thơng qua những cố gắng đĩ.
Trong định nghĩa này, nhà quản lý thành đạt dựa trên ba kỹ năng cơ bản, mà chúng ta sẽ gọi là kỹ
thuật, con người và nhận thức. Sẽ là khơng thực tiễn nếu khẳng định rằng những kỹ năng này khơng cĩ liên
quan lẫn nhau, tuy nhiên, việc xem xét tách rời từng kỹ năng và phát triển chúng một cách độc lập vẫn cĩ thể
cĩ giá trị thực tiễn.
Hoạt động quản lý hiệu quả phụ thuộc vào ba chức năng cá nhân cơ bản, được gọi là kỹ năng kỹ thuật,
kỹ năng con người và kỹ năng nhận thức. Nhà quản lý cần cĩ: (a) đủ kỹ năng kỹ thuật để hồn thành phần cơ
học của cơng việc riêng biệt mà ơng ta chịu trách nhiệm; (b) đủ kỹ năng con người trong cơng tác với những
người khác để làm một thành viên tích cực của nhĩm và để cĩ khả năng phát triển những cố gắng hợp tác
trong đội hình mà ơng ta lãnh đạo; (c)đủ kỹ năng nhận thức để nhận biết những mối liên quan lẫn nhau giữa
những yếu tố khác nhau tham gia vào tình huống của ơng ta, kỹ năng sẽ đưa ơng ta tới những hành động
chắc chắn đem lại tối đa hiệu quả cho tồn bộ tổ chức.
Tầm quan trọng tương đối của ba kỹ năng này theo cấp trách nhiệm điều hành. Tại những cấp thấp
hơn, kỹ năng kỹ thuật và kỹ năng con người là những yếu tố cần thiết nhất. Tại những cấp cao hơn, tính hiệu
quả của hoạt động điều hành phần lớn phụ thuộc vào kỹ năng con người và kỹ năng nhận thức. ở cấp cao
nhất, kỹ năng nhận thức trở thành yếu tố quan trọng nhất trong tất cả những hoạt động quản lý thành cơng.
Phương pháp ba kỹ năng này nhấn mạnh rằng những nhà quản lý giỏi khơng nhất thiết phải là bẩm
sinh; họ cĩ thể được phát triển mà thành. Nĩ vượt qua sự cần thiết phải xác định những điểm đặc thù bằng
cách cố gắng đưa ra một phương pháp xem xét quá trình điều hành một cách hữu ích hơn. Bằng cách giúp
cho người ta xác định được những kỹ năng cần thiết nhất tại những cấp trách nhiệm khác nhau, nĩ cĩ thể tự
chứng minh là hữu ích cho việc lựa chọn, đào tạo và đề bạt các cán bộ điều hành.
Kỹ năng kỹ thuật
Với nghĩa sử dụng ở đây, kỹ năng kỹ thuật bao hàm sự hiểu biết và sự thành thạo về một loại hình
hoạt động đặc biệt, nhất là loại hình hoạt động cĩ liên quan đến các phương pháp, các chu trình, các thủ tục
hay các kỹ thuật. Chúng ta cĩ thể mường tượng tương đối dễ dàng những kỹ năng kỹ thuật của nhà phẫu
thuật, nhạc sĩ, nhân viên kế tốn hay kỹ sư khi mỗi người trong số họ thực hiện những chức năng riêng biệt
của họ. Kỹ năng kỹ thuật địi hỏi kiến thức chuyên mơn, khả năng phân tích trong chuyên mơn đĩ và sự
thành thạo, dễ dàng trong việc sử dụng các cơng cụ và kỹ thuật của chuyên ngành đặc biệt đĩ. Trong số ba
kỹ năng nĩi trên, kỹ năng kỹ thuật cĩ lẽ là cái quen thuộc nhất bởi vì nĩ cụ thể nhất,số người địi hỏi là đơng
nhất. Hầu hết các chương trình hướng nghiệp và đào tạo vừa học vừa làm chủ yếu quan tâm đến việc phát
triển kỹ năng kỹ thuật chuyên mơn này.
Kỹ năng con người
Với nghĩa sử dụng ở đây, kỹ năng con người là khả năng của người quản lý trong việc lao động một
cách cĩ hiệu quả với tư cách là một thành viên của nhĩm và động viên cố gắng hợp tác trong nhĩm mà ơng ta
