Tiểu luận “Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đổi mới đến nay”

Trong công cuộc xây dựng và phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, lý luận nhận thức, vấn đề cải tạo thực tiễn nền kinh tế luôn thu hút sự quan tâm của nhiều đối tượng.

TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC -  Tiểu luận “Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đổi mới đến nay” Trang 1 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 2 CHƯƠNG I: 5 MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU I. Thực tiễn 5 II. Thực tiễn có vai trò quan trọng đối với quá trình nhận thức 6 III. Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn 8 CHƯƠNG II: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở VIỆT 12 NAM I. Vị trí địa lý 12 II. Quá trình phát triển kinh tế ở Việt Nam 12 III. Biện pháp giải quyết tình hình để phát triển kinh tế 15 CHƯƠNG III: 18 ÁP DỤNG LÝ LUẬN THỰC TIỄN TRONG QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI HIỆN NAY I.Lý luận thực tiễn trong sự nghiệp phát triển kinh tế và đổi mới 18 hiện nay II.Ý nghĩa thực tiễn 21 III. Đề xuất nhiệm vụ và giải pháp cho tương lai 21 KẾT LUẬN 24 TÀI LIỆU THAM KHẢO 25 MỤC LỤC 26 Trang 2 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - LỜI MỞ ĐẦU Trong công cuộc xây dựng và phát triển nền kinh tế nhiều thành ph ần, v ận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo đ ịnh h ướng xã h ội ch ủ nghĩa ở nước ta hiện nay, lý luận nhận thức, vấn đề cải t ạo th ực ti ễn n ền kinh t ế luôn thu hút sự quan tâm của nhiều đối tượng. Ngày nay, triết học là một bộ phận không thể tách rời với s ự phát tri ển c ủa b ất cứ hình thái kinh tế nào. Những vấn đề triết học về lý luận nhận th ức và th ực ti ễn, phương pháp biện chứng... luôn là cơ sở, là phương hướng, là tôn chỉ cho hoạt động thực tiễn, xây dựng và phát triển xã hội. Nếu xuất phát từ một lập trường tri ết h ọc đúng đắn, con người có thể có được những cách giải quyết phù hợp với các vấn dề do cuộc sống đặt ra. Việc chấp nhận hay không chấp nh ận một l ập tr ường tri ết h ọc nào đó sẽ không chỉ đơn thuần là sự chấp nhận một thế giới quan nhất định, một cách lý giải nhất định về thế giới, mà còn là sự chấp nhận một cơ sở ph ương pháp lu ận nh ất định chỉ đạo cho hoạt động. Chúng ta biết rằng, triết học là một trong ba bộ phận cấu thành của ch ủ nghĩa Mác. Lênin đã chỉ rõ rằng chủ nghĩa duy vật biện ch ứng đó chính là tri ết h ọc c ủa ch ủ nghĩa Mác. Cho đến nay, chỉ có triết học Mác là mang tính ưu vi ệt h ơn c ả. Trên c ơ s ở nền tảng triết học Mác - Lênin, Đảng và Nhà nước ta đã h ọc t ập và ti ếp thu t ư t ưởng tiến bộ, đề ra những mục tiêu, phương hướng chỉ đạo chính xác, đúng đắn để xây dựng và phát triển xã hội, phù hợp với hoàn cảnh đất n ước. Mặc dù có nh ững khi ếm khuyết không thể tránh khỏi song chúng ta luôn đi đúng h ướng trong c ải t ạo th ực ti ễn, phát triển kinh tế, từng bước đưa đất nước ta tiến kịp trình độ các nước trong khu v ực và thế giới về mọi mặt. Chính những thành tựu của xây dựng ch ủ nghĩa xã h ội và qua mười năm đổi mới là minh chứng xác đáng cho vấn đề nêu trên. Ho ạt động nh ận th ức và cải tạo thực tiễn cùng với sự nắm bắt các quy luật khách quan trong v ận hành n ền Trang 3 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - kinh tế ở nước ta là một vấn ềề còn nhiều xem xét và tranh cãi, nh ất là trong quá trình đổi mới hiện nay.Vì vậy, em quyết định chọn đề tài “ Lý luận nhận thức, vận dụng quan điểm đó vào nền kinh tế Việt Nam trước và sau mười năm đ ổi m ới đ ến nay”. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI I, TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Sự tất thắng của chủ nghĩa cộng sản, sự thay thế xã h ội t ư bản ch ủ nghĩa b ằng xã hội cộng sản chủ nghĩa trong tiến trình lịch s ử của nhân loại là m ột quy lu ật khách quan. Việt Nam hiện nay đang ở vào thời kỳ quá độ, chúng ta đã bỏ qua giai đoạn t ư bản chủ nghĩa, tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội. Vì v ậy trong quá trình phát tri ển, luôn luôn nảy sinh những mâu thuẫn cần giải quyết. Với sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng và Chính phủ, chúng ta đã có những chiến lược và sách lược đúng đắn. Trên cơ sở nền tảng của chủ nghĩa Mác- Lênin, đặc biệt là lý lu ận tri ết h ọc Mác- Lênin, chúng ta đã vạch rõ được con đường phát triển kinh tế đúng đắn đó là: ”luôn luôn xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng và hoạt động theo quy luật khách quan.’(Trích’Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI”). Từ năm 1986, chúng ta đã tổng kết được những bài học kinh nghiệm quý báu để đổi mới và cải cách kinh tế. Xây dựng một nền kinh tế thị trường, một nền kinh t ế nhi ều thành ph ần, lành mạnh chính là sự vận dụng sáng tạo quan điểm chỉ đạo của Đ ảng vào th ực ti ễn hoàn cảnh trong nước và trên thế giới. Những quan điểm đổi mới, tiến bộ đó là sự tôn trọng hoàn toàn những lý luận nhận thức và thực tiễn chi phối nền kinh tế. Đứng trên quan điểm triết học Mác- Lênin, ta càng có cơ sở để khẳng định những khởi sắc trong mười năm đổi mới cho dến nay từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI là những thành công mang tính tất yếu do chúng ta đã vận d ụng đúng đ ắn các quy lu ật khách quan vào cải tạo thực tiễn. Chúng ta đã tôn trọng nh ững bước phát tri ển có tính quy luật của lịch sử, không đi ngược lại “guồng quay” của lịch sử. Trang 4 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - II, MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI Luôn luôn gắn lý thuyết với thực hành, nắm vững kiến thức thông qua sự hiểu biết sâu rộngvấn đề là một phương châm hành động của sinh viên trong th ời đ ại m ới. Nghiên cứu lý luận nhận thức và thực tiễn là một sự nghiên cứu sâu rộng của triết học trong mối liên quan với phát triển kinh tế và phát triển xã hội. Hơn thế nữa, đứng trước ngưỡng cửa thế kỷ 21, khi mà xu thé hội nhập đang tăng cao, nền kinh tế ngày càng phát triển mạnh mẽ thì các hành động đều xuất phát từ quá trình nhận thức và cải tạo thực tiễn là ph ương châm ch ỉ đạo và ho ạt đ ộng c ủa Đảng, Nhà nước ta. Muốn phát triển kinh tế vững mạnh thì phải luôn đặt nó với mối quan h ệ v ới những khoa học khác, đặc biệt là triết học. Sự thành công hay th ất bại, phát tri ển hay lạc hậu của bất cứ nền kinh tế nào là do có lập trường triết h ọc đúng đ ắn. B ởi vì xuất phát từ một lập trường triết học đúng đắn, con người có thể có được cách giải quyết phù hợp với những vấn đề do cuộc sống đặt ra. Còn ngược lại, xu ất phát từ một lập trường triết học sai lầm, con ngưòi khó có th ể tránh kh ỏi hành đ ộng sai l ầm. Trong hoạt dông kinh tế, một lập trường triết học đúng đắn là tối cần thi ết. Ch ỉ có triết học Mác - Lênin mới có được những tính ưu việt này. Đối với một sinh viên ngân hàng nói riêng và những cán bộ kinh t ế nói chung, viếc nắm vững triét học với những quy luật, lý luận, phương pháp của nó là không thể thiếu được. Vì khi giải quyết những vấn đề phức tạp cụ thể như: các cán bộ làm công tác thực tiễn này không thể tìm thấy được ở những cán bộ thuộc lĩnh vực chuyên ngành triết học một câu trả lời cụ thể về vấn đề đó dược, nhưng trong ho ạt đ ộng thực tiễn, những vấn đề phức tạp này lại luôn nảy sinh. III, PHẠM VI NGHIÊN CỨU Triết học Mác - Lênin về vật chất, vận động trong không gian, thời gian và về sự thống nhất vật chất của thế giới đã góp phần xác lập thế giới quan duy vật khoa học và có ý nghĩa về phương pháp luận to lớn trong nhận th ức khoa h ọc và ho ạt đ ộng thực tiễn. Triết học không phải là một cái gì quá xa xôi, vi ển vông, ng ược l ại nó g ắn Trang 5 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - bó hết sức chặt chẽ với cuộc sống, thực tiễn, chỉ đạo cho con ng ười hành đ ộng. N ắm vững được mọi nội dung của triết học, đặc biệt là lý luận nhận th ức và c ải t ạo th ực tiễn sẽ làm cho con người làm chủ thế giới, chinh phục thiên nhiên, cải tạo được xã hội, phát triển kinh tế mạnh mẽ. Vấn đề đã nêu trong văn kiện Đại hội Đảng VI có tác d ụng tích c ực đ ối v ới s ự phát triển của nền kinh tế hiện nay. Sau hơn mười năm đ ổi mới v ới nh ững thành t ựu nhất định ta càng thấy rõ sự đúng đắn và cần thi ết c ủa bài h ọc kinh nghi ệm đó. Trong bài viết này, chỉ tập trung phân tích vấn đề lý luận nh ận th ức và c ải t ạo th ực ti ễn c ủa nền kinh tế Việt Nam trong quá trình phát triển. Cùng với s ự t ổng k ết c ủa đ ại h ội Đảng toàn quốc lần thứ VI trong văn kiện đã đánh dấu m ột m ốc son l ịch s ử c ủa Vi ệt Nam chuyển từ cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Hoạt động xây dựng kinh tế, đổi mới kinh tế những năm g ần đây và mối liên hệ của nó với thực tiễn và các quy lu ật tri ết h ọc là trung tâm c ủa n ội dung này. IV, CƠ SỞ LÝ LUẬN Đại hội Đảng lần thứ VI đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam. Trước văn kiện này, những bài học kinh nghiệm đã được rút ra trong triết học Mác - Lênin và Đảng ta lấy đó làm “kim ch ỉ nam’ cho hoạt động của mình. Triết học là một bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác- Lênin đã chỉ rõ; triết học của chủ nghĩa Mác là chủ nghĩa duy vật. Nhưng Mác không dừng lại ở chủ nghĩa duy vật thế kỷ XVIII mà những thiếu sót ch ủ y ếu nh ất của nó là máy móc, siêu hình và duy tâm khi xem xét các hiện tượng xã h ội. C.Mác và F.Enghen đã kh ắc phục những thiếu sót ấy, đẩy triết học tiến lên hơn nữa bằng cách ti ếp thu m ột cách có phê phán và có chọn lọc những thành quả của tri ết hoc c ổ đi ển Đ ức và nh ất là c ủa hệ thống triết học Hêghen. Trong những thành quả đó thì thành quả chủ yếu là phép biện chứng, tức là học thuyết về sự phát triển dưới hình th ức toàn di ện nh ất, sâu s ắc nhất và thoát hẳn được tính phiến diện. Nhưng phép biện ch ứng c ủa Heeghen là phép Trang 6 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - biện chứng duy tâm nên Mác và Enghen đã cải tạo nó. Chính trong quá trình c ải tạo này, Mác và Enghen đã gắn phép biện chứng Hêghen với th ực ti ễn, phát tri ển ti ếp t ục chủ nghĩa duy vật cũ, đẩy nó lên thành chủ nghĩa duy vật b ịên ch ứng.Vì vậy chính Mác và Enghen đã xây dựng một triết học mới với thế giới quan duy v ật nh ất quán trong việc nhận thức xã hội. Cơ sở của những lí luận trong h ọc thuy ết đó là nh ững quy luật khách quan và thực tiễn xã hội (“Triết học Mác- Lênin”- Chương trình cao cấp. Tập I;Tập san triết học). Vậy trong quá trình xây dựng nên triết học Mác, C.Mác và Enghen đã luôn đi t ừ thực tiễn và những quy luật khách quan để định hướng lý luận nghiên cứu. Những lý luận đó vì thế có cơ sở khoa học vững chắc, không sa vào siêu hình hay nh ị nguyên luận như các nhà triết học đi trước. Để chỉ đạo hoạt động được đúng đắn, triết học Mác- Lênin chính là nền tảng bền vững cho mọi mục tiêu, phương hướng phát triển mọi mặt của Đảng và Nhà nước ta. Trang 7 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - CHƯƠNG I MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU I. THỰC TIỄN 1. Khái niệm Hoạt động con người chia làm hai lĩnh vực cơ bản. Một trong hai lĩnh v ực quan trọng đó là: hoạt động thực tiễn. Thực tiễn: (theo quan điểm triết học Mác xít): Là những hoạt động vật chất cảm tính, có mục đích, có tính l ịch s ử - xã h ội c ủa con người nhằm cải tạo, làm biến đổi tự nhiên và xã hội. 2. Tính vật chất trong hoạt động thực tiễn Đó là hoạt động có mục đích của xã hội, phải sử dụng nh ững phương tiện vật chất đề tác động tới đối tượng vật chất nhất định của tự nhiên hay xã hội, làm biến đổi nó, tạo ra sản phẩm vật chất nhằm thoả mãn nhu cầu của con người. Chỉ có thực tiễn mới trực tiếp làm thay đổi th ế gi ới hiện th ực, m ới th ực s ự mang tính chất phê phán và cách mạng. Đây là đặc đi ểm quan tr ọng nh ất c ủa th ực tiễn, là cơ sở đề phân biệt hoạt động thực tiễn khác với hoạt động lý luận c ủa con người. 3. Tính chất lịch sử xã hội Ở những giai đoạn lịch sử khác nhau, hoạt động th ực ti ễn di ễn ra là khác nhau, thay đổi về phương thức hoạt động. Thực tiễn là sản phẩm lịch sử toàn thế giới, th ể hiện nh ững m ối quan h ệ muôn vẻ và vô tận giữa con người với giới tự nhiên và con người với con người trong quá trình sản xuất vật chất và tinh thần, là ph ương thúc cơ b ản c ủa s ự t ồn t ại xã h ội c ủa con người. 4. Thực tiễn của con người được tiến hành dưới nhiều hình thức Trang 8 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Trong quá trình hoạt động cải tạo thế giới, con người tạo ra một hiện thực mới, một ”thiên nhiên thứ hai”. Đó là thế giới của văn hóa tinh thần và vật chất, những điều kiện mới cho sự tồn tại của con người, những điều kiện này không được giới tự nhiên mang lại dưới dạng có sẵn. Đồng thời với quá trình đó, con người cũng phát triển và hoàn thiện bản thân mình. Chính sự cải tạo hiện thực thông qua hoạt động thực tiễn là cơ sở của tất cả những biểu hiện khác có tính tích cực, sáng tạo của con người. Con người không thích nghi một cách thụ động mà thông qua hoạt động của mình, tác động một cách tích cực để biến đổi và cải tạo thế giới bên ngoài. Hoạt động đó chính là thực tiễn. a,Hoạt động sản xuất vật chất Là hoạt động thực tiễn quan trọng nhất của xã hội.Thực ti ễn sản xu ất v ật ch ất là tiền đề xuất phát để hình thành những mối quan hệ đặc bi ệt c ủa con ng ười đ ối v ới thế giới, giúp con người vượt ra khỏi khuôn khổ tồn tại của các loài vật. b.Hoạt động chính trị xã hội Là hoạt dộng của con người trong các lĩnh vực chính trị xã hội nh ằm phát tri ển và hoàn thiện các thiết chế xã hội, các quan hệ xã hội làm địa bàn rộng rãi cho hoạt động sản xuất và tạo ra những môi trường xã hội xứng đáng với bản ch ất con người bằng cách đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội. c. Hoạt động thực nghiệm khoa học Là hoạt động thực tiễn đặc biệt vì con người phải tạo ra một th ế gi ới riêng cho thực nghiệm của khoa học tự nhiên và cả khoa học xã hội. II, THỰC TIỄN CÓ VAI TRÒ RẤT TO LỚN ĐỐI VỚI NHẬN THỨC Hoạt động thực tiễn là cơ sở, là nguồn gốc, là động l ực, là m ục đích, là tiêu chuẩn của nhận thức. 1.Thực tiễn là cơ sở, nguồn gốc của nhận thức Trong hoạt động thực tiễn, con người làm biến đổi th ế giới khách quan, bắt các sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan phải bộc lộ nh ững thuộc tính và quy lu ật của chúng. Trong quá trình hoạt động thực tiễn luôn luôn n ảy sinh các v ấn đ ề đòi h ỏi Trang 9 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - con người phải giải đáp và do đó nhận thức được hình thành. Như v ậy, qua ho ạt đ ộng thực tiễn mà con người tự hoàn thiện và phát triển thế giới quan( tạo điều kiện cho nhận thức cao hơn). Qua hoạt động thực tiễn, não bộ con người cũng ngày càng phát triển hơn, các giác quan ngày càng hoàn thiện hơn. Thực tiễn là nguồn tri thức, đồng thời cũng là đối tượng của nhận thức. Chính hoạt động thực tiễn đã đặt ra các nhu cầu cho nhận thức, tạo ra các phương tiện hiện đại giúp con người đi sâu tìm hiểu tự nhiên. 1,Thực tiễn là động lực của nhận thức Ngay từ đầu, nhận thức đã bắt nguồn từ thực tiễn, do thực tiễn quy định. Mỗi b ước phát triển của thực tiễn lại luôn luôn đặt ra những vấn đề mới cho nh ận th ức, thúc đẩy nhận thức tiếp tục phát triển. Như vậy thực tiễn trang bị những phương tiện mới, đặt ra những nhu cầu cấp bách hơn, nó rà soát s ự nh ận th ức. Th ực ti ễn l ắp đi l ắp l ại nhiều lần, các tài liệu thu thập được phong phú, nhiều vẻ, con người mới phân bi ệt được đâu là mối quan hệ ngẫu nhiên bề ngoài, đâu là mối liên hệ bản ch ất, những quy luật vận động và phát triển của sự vật. 2,Thực tiễn là mục đích của nhận thức Những tri thức khoa học chỉ có ý nghĩa th ực tiễn khi nó đ ược v ận d ụng vào th ực ti ễn. Mục đích cuối cùng của nhận thức không phải là bản thân các tri th ức mà là nh ằm c ải tạo hiện thức khách quan, đáp ứng những nhu cầu vật chất và tinh th ần xã h ội. S ự hình thành và phát triển của nhận thức là bắt nguồn t ừ th ực ti ễn, do yêu c ầu c ủa th ực tiễn. Nhận thức chỉ trở về hoàn thành chức năng của mình khi nó ch ỉ đạo hoạt đ ộng thực tiễn, giúp cho hoạt động thực tiễn có hiệu quả h ơn. Ch ỉ có thông qua ho ạt đ ộng thực tiễn, thì tri thức con người mới thể hiện được sức mạnh của mình, s ự hi ểu bi ết của con người mới có ý nghĩa. 3,Thực tiễn là tiêu chuẩn của nhận thức Trang 10 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Bằng thực tiễn mà kiểm chứng nhận thức đúng hay sai. Khi nhận th ức đúng thì nó phục vụ thực tiễn phát triển và ngược lại. 4,Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý a.Chân lý Là những tri thức phản ánh đúng đắn thế giới khách quan được thực ti ễn kh ẳng định ( nội dung khách quan, có ý nghĩa giá trị đối với đời sống con người) Chân lý mang tính khách quan, nó không phụ thuộc vào số đông (ví dụ: chân lý tôn giáo). Chân lý mang tính hai mặt ( tuyệt đối và tương đối ) vì tính hai m ặt trong quá trình nhận thức của nhân loại. b.Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, tiêu chuẩn đ ể ki ểm tra chân lý không phải là ý thức tư tưởng, tư duy mà là th ực ti ễn. B ởi vì ch ỉ có thông qua ho ạt động thực tiễn, tri thức mới trở lại tác động vào thế giới vật chất, qua đó nó đ ược ”hiện thực hoá”, “vật chất hơn” thành các khách thể cảm tính. Từ đó mới có căn cứ để đánh giá nhận thức của con người đúng hay sai, có đạt tới chân lý hay không. Thực tiễn có rất nhiều hình thức khác nhau, nên nhận th ức của con người cũng đ ược kiểm tra thông qua rất nhiều hình thức khác nhau. +Thực tiễn của xã hội luôn luôn vận động và phát triển. +Thực tiễn trong mỗi giai đoạn lịch sử đều có giới hạn. Nó không th ể ch ứng minh hay bác bỏ hoàn toàn một tri thức nào đó của con người mà nó được thực ti ễn tiếp theo chứng minh, bổ sung thêm. Như vậy tiêu chuẩn thực tiễn cũng mang tính chất biện chứng và nh ư vậy m ới có khả năng kiểm tra một cách chính xác sự phát triển biện chứng của nhận thức. c.Ý nghĩa: Trang 11 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Thực tiễn lớn nhất ở nước ta hiện nay là thực tiễn xây dựng n ền kinh t ế th ị trường mới, nền văn hoá mới đậm đà bản sắc dân tộc và ch ế độ xã h ội m ới: công bằng, bình đẳng, tién bộ. Trong lĩnh vực kinh tế, đường lối, chính sách hay các giải pháp kinh tế cụ thể muốn biết đúng hay sai đều phải thông qua vận dụng chúng trong sản xuất, kinh doanh cũng như quản lý các quá trình đó. Đường lối chính sách cũng như các giải pháp kinh tế chỉ đúng khi chúng mang lại hiệu quả kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát tri ển, nâng cao năng suất lao động, làm cho dân giàu, nước mạnh, xã h ội công b ằng, văn minh. Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội sau những bước tiến và nh ững thành t ựu to lớn mang lại ý nghĩa lịch sử, giờ đây lại đặt ra nhiều vấn đề cần giải quy ết. Nh ững hoạt động nghiên cứu lý luận chính là nh ằm tìm ra l ời gi ải đáp cho nh ững v ấn đ ề c ủa giai đoạn cách mạng hiện nay. Công cuộc đổi mới ở nước ta vừa là mục tiêu, v ừa là động lực mạnh mẽ thúc đẩy hoạt động nhận thức nói chung và công tác lý lu ận nói riêng, nhất định sẽ đem lại cho chúng ta những hiểu biết mới, phong phú h ơn và c ụ thể hơn về mô hình chủ nghĩa xã hội, về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. III. MỐI QUAN HỆ GIỮA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Lý luận a. Khái niệm Là một hệ thống những tri thức được khái quát từ thực tiễn. Nó phản ánh những quy luật, của từng lĩnh vực trong hiện thực khách quan. b. Đặc điểm Lý luận mang tính hệ thống, nó ra đời trên cơ sở đáp ứng nhu cầu của xã h ội nên bất kỳ một lý luận nào cũng mang tính mục đích và ứng dụng. Nó mang tính hệ thống cao, tổ chức có khoa học. 2. Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn Trang 12 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Được thể hiện bằng mối quan hệ giữa nhận thức và thực ti ễn. GI ữa lý lu ận và thực tiễn thống nhất biện chứng với nhau. Sự th ống nhất đó b ắt ngu ồn t ừ ch ỗ: chúng đều là hoạt động của con người, đều nhằm mục đích cải tạo tự nhiên và cải t ạo xã hội để thoả mãn nhu cầu của con người. a. Lý luận bắt nguồn từ thực tiễn Lý luận dựa trên nhu cầu của thực tiễn và lấy được ch ất li ệu c ủa th ực ti ễn. Thực tiễn là hoạt động cơ bản nhất của con người, quyết định sự tồn tại và phát triển xã hội. Lý luận không có mục đích tự nó mà mục đích cu ối cùng là ph ục v ụ th ực ti ễn. Sức sống của lý luận chính là luôn luôn gắn liền với thực tiễn, phục vụ cho yêu c ầu của thực tiến. b. Lý luận mở đường và hướng dẫn hoạt động của thực tiễn Ví dụ: lý luận Mác - Lênin hướng dẫn con đường đấu tranh của giai cấp vô sản. Sự thành công hay thất bại của hoạt động thực tiễn là tuỳ thuộc vào nó đ ược hướng dẫn bởi lý luận nào, có khoa học hay không? Sự phát triển của lý luận là do yêu cầu của thực tiễn, điều đó cũng nói lên thực tiễn không tách rời lý luận, không th ể thiếu sự hướng dẫn của lý luận. Vai trò của lý luận khoa học là ở chỗ: nó đưa l ại cho th ực ti ễn các tri th ức đúng đắn về các quy luật vận động, phát triển của hiện thực khách quan, từ đó mới có cơ sở để định ra mục tiêu và phương pháp đúng đắn cho hoạt động thực tiễn. Quan hệ lý luận và thực tiễn mang tính ch ất phức tạp, quan h ệ đó có th ể là thống nhất hoặc mâu thuẫn đối lập. c. Lý luận và thực tiễn là thống nhất Lý luận và thực tiễn thống nhất khi giai cấp th ống trị còn mang tinh th ần ti ến bộ và còn giữ sứ mệnh lịch sử. Khi lý luận và thực ti ễn th ống nh ất thì chúng s ẽ tăng cường lẫn nhau và phát huy vai trò của nhau. Sự thống nhất đó là một trong nh ững nguyên lý căn bản của triết học Mác- Lênin. d. Sự mâu thuẫn của lý luận và thực tiễn Trang 13 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Xảy ra khi giai cấp thống trị trở nên phản động, lỗi thời, lạc hậu. Khi mâu thuẫn nảy sinh, chúng sẽ làm giảm ảnh hưởng của nhau. Điều đó dẫn đến mọi đường lối, chính sách xã hội trở nên lạc hậu và phản động. *Ý nghĩa: Cần phải tăng cường, phát huy vai trò của lý luận đ ối v ới xã h ội, đ ặc bi ệt là lý luận xã hội mà quan trọng là lý luận Mác - Lênin và các lý luận về kinh tế. Trước chủ nghĩa Mác, trong lý luận nhận thức, phạm trù thực tiễn hầu như không có chỗ đứng nào. Nhiều người còn hình dung thực tiễn với bộ mặt xấu xí của con buôn (Phơ-Bách). Trong “Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghi ệm phê phán”, sau khi phê phán E. Ma Khơ và một số ngươi khác đã ”cố gạt th ực ti ễn ra kh ỏi lý lu ận nhận thức, coi thực tiễn như một cái gì không đáng nghiên c ứu v ề m ặt nh ận th ức luận, đã ”đem cái tiêu chuẩn thực tiễn là cái giúp cho mỗi người phân bi ệt được ảo tưởng với hiện thực đặt ra ngoài giới hạn của khoa học, của lý luận nh ận th ức... để dọn chỗ cho chủ nghĩa duy tâm và thuyết bất khả tri”. V.I.Lênin đã khẳng định: quan điểm về đời sống, về thực tiễn phải là quan điểm thứ nhất và cơ bản của lý luận về nhận thức. (“V.I.Lênin toàn tập” – 1980) Chính vì sự quan trọng của mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn nên đối với nước ta trong giai đoạn này cần đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và hoạt đ ộng. Hiện nay, nước ta đang tiến hành đổi mới một cách toàn diện các mặt của đời sống xã hội, mà trong đó đổi mới kinh tế là trung tâm. Đổi mới từ nền kinh t ế t ập trung quan liêu sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước là một vấn đề hết sức mới mẻ chưa có lời giải đáp sẵn. Và chúng ta cũng không bao giờ có thể có một l ời giải sẵn sau đó mới đi vào tiến hành đổi mới. Quá trình đổi mới nói chung, đ ổi m ới kinh tế nói riêng và việc nhận thức quá trình đổi mới đó không tách r ời nhau, tác đ ộng qua lại lẫn nhau cùng phát triển. Vậy trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, phải xuất phát từ th ực t ế khách quan, phải lấy hiện thực khách quan làm cơ sở cho hoạt động của mình. G ắn lý lu ận Trang 14 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - vào thực tiễn để hoạt động trở nên khoa học, có cơ s ở v ững ch ắc. Tinh th ần ấy chính là vấn đề cần nghiên cứu trong văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VI. e. Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là m ột nguyên t ắc căn b ản c ủa ch ủ nghĩa Mác- Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng đẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không liên hệ với thực tiễn là lý luận suông. Vì vậy cho nên trong khi nh ấn m ạnh s ự quan trọng của lý luận, đã nhiều lần Lênin nhắc đi nhắc lại rằng lý luận cách m ạng không phải là giáo điều, nó là kim chỉ nang cho hành động cách mạng, và lý luận không phải là một cái gì cứng nhắc, nó đầy tính sáng t ạo. Lý lu ận luôn luôn c ần đ ược bổ sung bằng những kết luận mới rút ra từ trong thực tiễn sinh động. Những ng ười cộng sản các nước phải cụ thể hoá chủ nghĩa Mác _ Lênin cho thích h ợp v ới đi ều kiện, hoàn cảnh từng lúc và từng nơi (“Hồ Chí Minh: toàn tập”-1996) *Con đường biện chứng của sự nhận thức: Nhận thức của con người diễn ra trên cơ sở thực tiễn và không ngừng vận động, phát triển. Sự vận động và phát triển của nhận thức diễn ra một cách biện chứng: - “Từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng và t ừ t ư duy trìu t ượng đ ến thực tiễn - đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nh ận th ức thực tại khách quan”. +Trực quan sinh động (hay nhận thức cảm tính) là giai đoạn đầu của quá trình nhận thức, được hình thành trong quá trình thực tiễn.Giai đoạn này được hình thành thông qua các hình thức cơ bản nối tiếp nhau: cảm giác, tri giác, biểu tượng... +Tư duy trì tượng (hay nhận thức lý tính) là giai đoạn cao của quá trình nh ận thức dựa trên cơ sở những tài liệu do giai đoạn trực quan sinh động mang lại. - Nhận thức của con người phát triển đến giai đoạn tư duy trìu tượng ch ưa phải là chấm dứt, mà nó lại tiếp tục vận động trở về với th ực ti ễn. Nh ận th ức ph ải tr ở v ề với thực tiễn vì: Trang 15 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - + Mục đích của nhận thức là phục vụ hoạt động thực tiễn. Vì vậy nó phải trở về chỉ đạo hoạt động thực tiễn cải tạo thế giới. +Đến giai đoạn tư duy trìu tượng vẫn có khả năng phản ánh sai lạc hiện thực. Vì vậy, nhận thức phải quay trở về thực tiễn để kiểm tra kết quả nh ận th ức, phân biệt đâu là nhận thức đúng, đâu là nhận thức sai lầm. +Thực tiễn luôn luôn vận động, phát triển. Vì vậy nhận th ức ph ải trở v ề với thực tiễn để trên cơ sở thực tiễn mới tiếp tục bổ sung, phát triển nhận thức. - Từ trực quan sinh động dến tư duy trìu tượng, và từ tư duy trìu tượng đến thực tiễn là một vòng khâu của quá trình nhận thức. Nó cứ lặp đi lặp lại làm cho nh ận th ức của con người phát triển không ngừng, ngày càng phản ánh sâu sắc b ản ch ất, quy lu ật của thế giới khách quan. CHƯƠNG II QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở VIỆT NAM I,VỊ TRÍ ĐỊA LÝ -Việt Nam nằm ở phía đông của bán đảo Đông Dương, gần trung tâm Đông Nam Á, có một vùng biển rộng, giàu tiềm năng. -Vị trí tiếp giáp trên đất liền và trên biển tạo điều kiện cho nước ta có th ể dễ dàng giao lưu với các nước trên thế giới. +Trên đất liền, nước ta giáp Trung Quốc, Lào, Campuchia. Thông qua các tuy ến giao thông (đường bộ, đường sắt...) với các cửa khẩu quan trọng, Việt Nam có th ể liên hệ với nhiều nước trên thế giới. + Nước ta nằm gần các tuyến đường biển quốc tế. Thông qua đường biển, có thể quan hệ với nhiều quốc gia. Trang 16 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - +Vùng biển rộng lớn, giàu tiềm năng cho phép phát triển kinh tế biển. -Việt Nam là nơi giao thoa của các nền văn hoá khác nhau. Đi ều đó góp ph ần làm giàu bản sắc văn hoá. -Việt Nam nằm ở khu vực đang diễn ra những hoạt động kinh tế sôi động của thế giới. Từ đó cho phép nước ta có thể dễ dàng hội nh ập v ới các n ước trong khu v ực và trên thế giới. Ta có thể tiếp thu và ch ọn lọc những bài h ọc, kinh nghi ệm thành công cũng như thất bại về phát triển kinh tế của các nước và vận dụng vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của nước ta. II, QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở VIỆT NAM 1.Tình hình: - Sau kháng chiến chống Pháp thắng lợi, dựa vào kinh nghi ệm c ủa các n ước xã hội chủ nghĩa lúc đó, nước ta bắt đầu xây dựng một mô hình kinh tế kế hoạch hoá t ập trung dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất. Các hình thức tổ chức sản xuất và dịch vụ quốc doanh được phát triển. Cùng với quốc doanh, hợp tác xã được tổ chức rộng rãi ở nông thôn và thành thị. Với hai hình thức sở hữu toàn dân và tập thể, sở hữu tư nhân bị thu hẹp lại, không còn cơ sở cho tư nhân phát triển. Cùng với quốc doanh, hợp tác xã được tổ chức rộng rãi vì ta đã học tập được mô hình tổ chức kinh t ế của Liên Xô cũ. Với sự nỗ lực cao độ của nhân dân ta, cùng với sự giúp đỡ tận tình của các nước xã hội chủ nghĩa lúc đó, mô hình kế hoạch hoá tập trung đã phát huy đ ược những tính ưu việt đó. - Từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu, phân tán và manh mún, bằng công cụ kế hoạch hóa, ta đã tập trung được vào trong tay một lực lượng vật ch ất quan trọng về cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng thành thị và nông thôn, đất đai, máy móc, tiền vốn để ổn định và phát triển kinh tế. Vào những năm sau của thập niên 60, ở Miền Bắc đã có nh ững chuy ền bi ến v ề kinh tế, xã hội. Trong thời kỳ đầu, nền kinh tế t ập trung bao c ấp đã t ỏ ra phù h ợp v ới nền kinh tế tự cung, tự cấp, phù hợp với điều kiện hai nhiệm vụ sản xuất và chiến đấu trong chiến tranh lúc đó. Trang 17 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - - Năm 1975, sau ngày giải phóng miền Nam, một bức tranh mới về hiện trạng kinh tế Việt Nam đã thay đổi. Đó là sự duy trì một nền kinh tế tồn tại cả ba loại hình: +Kinh tế cổ truyền (tự cung tự cấp) +Kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp (ở miền Bắc) +Kinh tế thị trường (đặc trưng ở miền Nam). Mặc dù đây là một tồn tại khách quan sau năm 1975 nhưng chúng ta vẫn tiếp tục xây dựng nền kinh tế tập trung theo cơ chế kế hoạch hoá trên phạm vi c ả n ước. Đó là sự áp đặt rất bất lợi. 2. Hậu quả: Do chủ quan nóng vội, cứng nhắc, chúng ta đã không quản lý được hiệu quả các nguồn lực dẫn tới việc sử dụng lãng phí nghiêm trọng các nguồn lực của đất nước. - Tài nguyên bị phá hoại, sử dụng khai thác không h ợp lý, môi trường b ị ô nhiễm. - Nhà nước bao cấp và tiến hành bù lỗ ph ổ biến gây hậu qu ả nghi ệm tr ọng cho nền kinh tế. + Sự tăng trưởng kinh tế chậm lại, tăng trưởng kinh tế trên lý thuyết, giấy tờ. +Hàng hoá, sản phẩm trở nên khan hiếm, không đáp ứng được nhu c ầu trong nước. +Ngân sách thâm hụt nặng nề. Vốn nợ đọng nước ngoài ngày càng tăng và không có khả năng cho chi trả. +Thu nhập từ nền kinh tế quốc dân không đủ chi dùng, tích lu ỹ h ầu nh ư không có. +Vốn đầu tư cho sản xuất và xây dựng chủ yếu là dựa vào vay và viện trợ nước ngoài. - Cùng với đó là sự thoái hoá về mặt con người và xã hội. - Đến năm 1979, nền kinh tế rất suy yếu, sản xuất trì trệ, đời sống nhân dân khó khăn, nguồn trợ giúp từ bên ngoài giảm mạnh. Trang 18 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - - Từ năm 1975 đến năm 1985, các thành phần kinh tế tư bản tư nhân, cá thể bị tiêu diệt hoặc không còn điều kiện phát triển dẫn đến thực trạng tiềm năng to lớn của các thành phần kinh tế này không được khai thác và phục vụ cho mục tiêu chung c ủa nền kinh tế. Ngược lại, thành phần kinh tế quốc doanh đã phát tri ển ồ ạt, tràn lan trên mọi lĩnh vực trở thành địa vị đọc tôn trong hầu hết các ngành công nghi ệp, xây d ựng, dịch vụ (trừ ngành nông nghiệp, thành phần kinh tế tập thể là chủ yếu).Thời điểm cao nhất, thànhphần kinh tế quốc doanhđã cõ gần 13 nghìn doanh nghi ệp v ới s ố tài s ản c ố định chiếm 70% tổng số tài sản cố định của nền kinh tế. Th ời kỳ này, kinh t ế n ước ta tuy có đạt được tốc độ tăng trưởng nhất định nhưng sự tăng trưởng đó không có c ơ s ở để phát triển vì đã dựa vào điều kiện bao cấp, bội chi ngân sách, lạm phát và vay nợ nước ngoài. - Do phát triển tràn lan lại quản lý theo cơ ch ế bao c ấp, k ế ho ạch hoá t ập trung nên nhà nước gặp nhiều khó khăn trong việc quản lý, đi ều hành các doanh nghi ệp quốc doanh, nhiều doanh nghiệp quốc doanh làm ăn thua lỗ, lực lượng sản xuất không được giải phóng, nền kinh tế lâm vào tình trạng khủng hoảng và tụt hậu. 3.Nguyên nhân Trong nhận thức cũng như trong hành động, chúng ta ch ưa th ật sự th ừa nh ận cơ cấu kinh tế nhiều thành phần còn tồn tại trong thời gian tương đ ối dài, ch ưa n ắm vững và vận dụng đúng lý luận và thực tiễn vào tinh hình nước ta. Đến năm 1986, cơ chế tập trung quan liêu, bao cấp về căn bản v ẫn ch ưa b ị xoá bỏ. Cơ chế mới chưa được thiết lập đồng bộ, nhiều chính sách, thể ch ế lỗi th ời ch ưa được thay đổi. Tình trạng tập trung quan liêu còn nặng, đồng thời những hiện tượng vô tổ chức, vô kỷ luật còn khá phổ biến. Việc đổi mới cơ chế và bộ máy quản lý, việc điều hành không nh ạy bén, là những nguyên nhân quan trọng dẫn tới hành động không thống nh ất t ừ trên xu ống dưới. Trang 19 TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - Chúng ta mới nêu ra được phương hướng chủ yếu của cơ chế mới, hình thức, bước đi, cách làm cụ thể thì còn nhiều vấn đề chưa giải quy ết đ ược thoả đáng c ả v ề lý luận và thực tiễn. 4. Tư tưởng chỉ đạo Ta đã bộc lộ sự lạc hậu về nhận thức lý luận trong th ời kỳ quá độ:”Khuynh hướng tư tưởng chủ yếu của những sai lầm ấy,đặc biệt là những chính sách kinh tế là bệnh chủ quan, duy ý chí, lối suy nghĩ và hành động gi ản đ ơn, nóng v ội ch ạy theo nguyện vọng chủ quan” (Đảng công sản Việt nam - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI-1986). Chúng ta đã có nh ững thành kiến không đúng, trên th ực t ế, chưa thừa nhận thật sự những quy luật của sản xuất hàng hóa đang t ồn t ại khách quan. Chúng ta đã ưu tiên phát triển công nghiệp nặng một cách quá mức mà hi ệu qu ả kinh tế phát triển chậm. Hơn thế nữa, ta chưa chú ý đúng mức tới s ản xu ất nông nghiệp và sản xuất hàng tiêu dùng nên đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. - Bên cạnh đó, sự tan rã của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa vào những năm cuối thập kỷ 80, đầu thập kỷ 90 làm cho chúng ta mất đi m ột th ị tr ường truy ền th ống, nguồn viện trợ quan trọng, gây nhiều khó khăn đối với sản xuất và đời sống. - Chính sách cấm vận của Hoa Kỳ kéo dài, s ự thù đ ịch của các th ế l ực ph ản động cũng có tác động không nhỏ đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tất cả những nguyên nhân trên cộng với thiên tai, mất mùa liên ti ếp vào nh ững năm 1979 - 1980 đã đưa nước ta vào tình trạng khủng hoảng, công nghi ệp ch ỉ tăng 0,6%, nông nghiệp tăng 1,9% trong khi lạm phát ở mức siêu cấp năm 1986 : 74% Chính vì vậy, bài học kinh nghiệm được rút ra trong “ Văn ki ện Đ ại h ội Đ ại biểu toàn quốc lần thứ VI về phát triển kinh tế ph ải xu ất phát t ừ th ực ti ễn, tôn tr ọng và hoạt động theo quy luật khách quan là hoàn toàn đúng đ ắn. Chính t ừ nh ững khó khăn trên đòi hỏi phải đổi mới nền kinh tế, xã hội. Đại hội Đảng toàn quốc l ần th ứ VI đã đánh dấu một mốc phát triển quan trọng trong quá trình phát triển của đất nước. Trang 20

Tải về miễn phí