Thủng dạ dày sơ sinh: Phân tích 21 trường hợp
Thủng dạ dày ở sơ sinh là bệnh lý hiếm gặp chiếm tỉ lệ 1/2900 trẻ mới sinh. Hiện nay, với sự phát triển của gây mê hồi sức đã cải thiện đáng kể tình hình tử vong. Tuy nhiên dự hậu của bệnh vẫn còn dè dặt và đặc biệt hơn nữa vẫn còn nhiều tranh luận về bệnh nguyên cho loại dị tật này. Trước đây, đa số các tác giả đều cho rằng thủng dạ dày sơ sinh đều là “tự nhiên”, không tìm được nguyên nhân, nhưng gần đây nhiều báo cáo ghi nhận có nhiều......
THUÛNG DAÏ DAØY SÔ SINH: PHAÂN TÍCH 21 TRÖÔØNG HÔÏP
Huyønh thò Phöông Anh*, Ñaëng Thò Thanh Thuùy*, Huyønh Coâng Tieán*, Ñaøo Trung Hieáu*
TOÙM TAÉT
Muïc tieâu: Hoài cöùu kinh nghieäm trong ñieàu trò 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy sô sinh trong 4 naêm.
Phöông phaùp: Hoài cöùu 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy vaø ghi nhaän veà giôùi tính, troïng löôïng tuoåi thai,
tuoåi nhaäp vieän, dò taät phoái hôïp, vò trí loã thuûng.
Keát quaûû: Coù 14 nam, 7 nöõ, caân naëng trung bình 2405g, tuoåi nhaäp vieän trung bình 3,75 ngaøy. 9
tröôøng hôïp coù dò taät phoái hôïp. Thuûng bôø cong lôùn: 11, maët tröôùc: 5, bôø cong nhoû: 3, maët sau: 1, hoaïi töû: 1.
Taát caû beänh nhaân ñeàu ñöôïc khaâu daï daøy vaø daån löu. Töû vong 8 tröôøng hôïp.
Keát luaän: thuûng daï daøy sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp. Ñeå caûi thieän tæ leä soáng caàn phaûi coù söï phoái hôïp
chaët cheõ giöõa phaãu thuaät vieân, noäi nhi sô sinh vaø eâ kíp ñieàu döôõng thuaàn thuïc.
SUMMARY
NEONATAL GASTRIC PERFORATION: CLINICAL ANALYSIS OF 21 CASES
Huynh Thi Phuong Anh, Dang Thi Thanh Thuy, Huynh Cong Tien, Dao Trung Hieu *
Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 72 – 74
Purpose: To review our experience of treating 21 neonates with gastric perforation over the past 4
years.
Methods: the records of all 21 patients were reviewed, noting gender, weight, gestational age, age at
admission, associated anomalies, site of perforation and clinical outcome
Results:There were 14 boys and 7 girls, with a mean body weight of 2405g. The mean age at
admission was 3,75 days. Nine cases had associated anomalies. Perforation occurred in the greater
curvature in 11, anterior wall in 5, lesser curvature in 3, posterior wall in 1, necrosis in 1. All of patients
were treated with gastrorrhaphy and drainage. Mortality was 8.
Conclusion: Neonatal gastric perforation is rare. For improving the survival, co-operation among
pediatric surgeons, neonatologist and nursing staff is essential.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ Muïc ñích cuûa nghieân cöùu naøy nhaèm trình baøy
nhöõng nhaän ñònh veà ñieàu trò cuõng nhö thaûo luaän veà
Thuûng daï daøy ôû sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp
beänh nguyeân cuûa thuûng daï daøy sô sinh.
chieám tæ leä 1/2900 treû môùi sinh. Hieän nay, vôùi söï phaùt
trieån cuûa gaây meâ hoài söùc ñaõ caûi thieän ñaùng keå tình SOÁ LIEÄU VAØ PHÖÔNGPHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
hình töû vong. Tuy nhieân döï haäu cuûa beänh vaãn coøn deø Chuùng toâi hoài cöùu taát caû nhöõng tröôøng hôïp thuûng
daët vaø ñaëc bieät hôn nöõa vaãn coøn nhieàu tranh luaän veà daï daøy sô sinh ñaõ ñöôïc ñieàu trò töø 01/2001 ñeán
beänh nguyeân cho loaïi dò taät naøy. Tröôùc ñaây, ña soá caùc 06/2004 vaø ghi nhaän caùc döõ kieän nhö: giôùi tính, tuoåi
taùc giaû ñeàu cho raèng thuûng daï daøy sô sinh ñeàu laø “töï nhaäp vieän, kích thöôùc vaø vò trí loã thuûng, phöông phaùp
nhieân”, khoâng tìm ñöôïc nguyeân nhaân, nhöng gaàn phaãu thuaät, dò taät phoái hôïp, caùc yeáu toá goùp phaàn vaø
ñaây nhieàu baùo caùo ghi nhaän coù nhieàu yeáu toá goùp phaàn keát quaû ñieàu trò.
daãn ñeán beänh lyù naøy.
* Khoa Ngoaïi - Bệnh Viện Nhi Đồng I - TP.HCM
72 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønhi
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
KEÁT QUAÛ Naêm 1825, Siebold laø ngöôøi moâtaû ñaàu tieân, tuy nhieân
hôn moät theá kyû sau vieäc ñieàu trò vaãn beá taéc. Naêm
Coù 21 tröôøng hôïp thuûng daï daøy ñaõ ñöôïc chaån
1950, Stern ñieàu trò thaønh coâng thuûng daï daøy sô sinh
ñoaùn vaø ñieàu trò taïi khoa Ngoaïi Beänh vieän Nhi Ñoàng I
vaø cuõng töø ñaây môû ra moät höôùng môùi trong nghieân
trong thôøi gian töø 01/2001 ñeán 06/2004 trong ñoù coùù
cöùu beänh lyù naøy vôùi tæ leä töû vong ngaøy caøng giaûm(1,2).
nam 14, nöõ 7. Caân naëng trung bình 2.405g (nhoû nhaát
1.800g vaø lôùn nhaát 3.605g). Coù 10 tröôøng hôïp sinh Trong nhieàu naêm qua, baèng nhöõng chöùng côù
thieáu thaùng vôùi tuoåi thai töø 32 ñeán 35 tuaàn (trung laâm saøng vaø thöïc nghieäm, nhieàu taùc giaû ñaõ ñeà ra
bình 34 tuaàn). Dieãn tieán beänh lyù xuaát hieän töø ngaøy nhöõng thuyeát nhaèm giaûi thích beänh sinh cuûa thuûng
thöù 1 ñeán ngaøy thöù 6 sau khi sinh (trung bình 3,25 daï daøy sô sinh. Theo Paddy A. Dewan nhöõng beänh lyù
ngaøy). Tuoåi nhaäp vieän trung bình laø 3,25 ngaøy (thaáp nhö teo moân vò, teo taù traøng, xoaén ruoät gaây taéc
nhaát laø 1 ngaøy cao nhaát laø 7 ngaøy). Trieäu chöùng ñöôøng ra cuûa daï daøy laø moät trong nhöõng nguyeân
thöôøng gaëp laø oùi ra dòch naâu 18/21 tröôøng hôïp, nhaân gaây thuûngdaï daøy sô sinh(4). Trong loâ nghieân
chöôùng buïng 21/21 tröôøng hôïp. cöùu cuûa chuùng toâi coù 6 tröôøng hôïp dò taät baãm sinh
(teo) ñöôøng tieâu hoaù keát hôïp treân beänh lyù thuûng daï
Caùc dò taät phoái hôïp baogoàm: teo hoãng traøng type
daøy. Theo Leoyd vaø Corday(5) cho raèng ngaït sau sinh
I: 1, teo ta traøng keøm theo tuî nhaån: 2, thoaùt vò hoaønh
ù
cuõng laø nguyeân nhaân gaây ra thuûng bôûi leõ quaù trình
theå coù tuùi: 1, beänh Hirschprung vôùi ñoaïn voâ haïch daøi:
ngaït seõ daãn ñeán giaûm töôùi maùu ôû moâ vaø khaû naêng
1, ruoät xoay baát toaøn: 2, böôùu maùu thaønh daï daøy: 1,
hoaïi töû thuûng laø hoaøn toaøn coù theå xaûy ra nhaát laø ôû treû
hoäi chöùng Down: 1.
sinh non. Chuùng toâi ghi nhaän 8 tröôøng hôïp ngaït sau
- Chaån ñoaùn hình aûnh vôùi X quang buïng khoâng sinh vaø coù khaû naêng ñaây laø yeáu toá thuaän lôïi ñeå daãn
söûa soaïn: hôi töï do 21/21 tröôøng hôïp. ñeán thuûng daï daøy. Theo Rosser, Leone, Krasna,
- Sieâu aâm: 10/21 tröôøng hôïp ghi nhaän coù dòch töï Herbut khi nhaän ñònh veà ñaïi theå vaø quan saùt döôùi vi
do, daïng dòch khoâng thuaàn nhaát 10/10 tröôøng hôïp. theå thì khaúng ñònh raèng: ñoái vôùi thuûng daï daøy sô
- Caùc yeáu toá nguy cô: 8 tröôøng hôïp ghi nhaän ngaït sinh lôùp nieâm vaø döôùi nieâm maïc hoaøn toaøn bình
sau sinh vaø 12 tröôøng hôïp coù hoài söùc hoâ haáp tröôùc khi thöôøng, tuy nhieân coù söï kieám khuyeát cuûa lôùp cô vaø
nhaäp vieän. chính ñieàu naày seõ laø nguyeân nhaân gaây ra thuûng, vôõ
khi aùp löïc daï daøy taêng. 7 tröôøng hôïp trong loâ nghieân
- Giaûi phaãu beänh lyù: 7 tröôøng hôïp coù thieåu döôõng
cöùu cuûa chuùng toâi coù ghi nhaän thaønh daï daøy moûng
lôùp cô daï daøy
vaø thieåu döôõng lôùp cô. Ñeå giaûi thích vaán ñeà treân qua
- Moâ taû thöông toån vaø caùch xöû trí: thöïc nghieäm Silbergleit nhaän thaáy lôùp thanh cô deã
. Vò trí thöông toån: bôø cong lôùn: 11, bôø cong bò thöông toån khi ñöôïc sinh qua ngaõ aâm ñaïo trong
nhoû:3, maët tröôùc daï daøy: 5, maët sau daï daøy: 1, hoaïi töû luùc daï daøy chöùa nhieàu dòch oái nhaát laø coù keøm theo dò
daï daøy: 1. taät taéc ñöôøng ra cuûa daï daøy. Theo Akram J. Jawad vaø
. Chieàu daøi thöông toån: Daøi nhaát 8cm, ngaén nhaát coäng söï nhöõng yeáu toá veà giaûi phaãu, sinh lyù coù theå
1cm (trung bình 4cm) daån ñeán thuûng daï daøy sô sinh:
. Xöû trí: Taát caû caùc tröôøng hôïp ñeàu ñöôïc xeùn bôø loã - Treû bình thöôøng coù theå nuoát moät löôïng lôùn hôi
thuûng, khaâu daï daøy vaø daãn löu. khi cho aên baèng ñöôøng mieäng trong tö theá naèm ngöõa
daån ñeán daï daøy bò caêng chöôùng.
- Keát quaû: 8 tröôøng hôïp töû vong trong beänh caûnh
nhieãm truøng huyeát. Caùc tröôøng hôïp coøn laïi ñöôïc hoài - Daï daøy ôû sô sinh coù nhu ñoäng baát thöôøng vaø khaû
söùc vaø xuaát vieän toát. naêng laøm roång thaáp
- Tröôùc 3 thaùng tuoåi hoaït ñoäng cuûa daï daøy coù
BAØN LUAÄN
nhieàu baát thöôøng.
Thuûng daï daøy sô sinh laø moät beänh lyù hieám gaëp.
73
- Lôùp thanh cô thaønh daï daøy ôû vò trí ñaùy vò vaø taâm chuùng toâi coù 8 tröôøng hôïp dò taät ñöôøng tieâu hoaù bao
vò thöôøng moûng hôn moân vò(1). Vì vaäy Houck vaø goàm: teo taù traøng, teo hoång traøng, thoaùt vò hoaønh,
Griffin cho raèng söï thieáu kieåm soaùt veà thaàn kinh ñaëc ruoät xoay baát toaøn, beänh Hirschsprung, böôùu maùu. 7
bieät laø treû sinh non seõ khoâng phoái hôïp ñoàng boä khi daï tröôøng hôïp thieåu döôõng lôùp cô ôû daï daøy qua söï nhaän
daøy caêng chöôùng vôùi trieäu chöùng noân vaø haäu quaû seõ ñònh cuûa giaûi phaãu beänh ly.ù
laøm taêng aùp löïc daï daøy thöôøng xuyeân. Do ñoù thuûng, Nhö vaäy thuûng daï daøy ôû treû sô sinh coù phaûi “töï
vôõ daï daøy seõ deã daøng xaûy ra hôn(5). nhieân” thaät söï hay khoâng? Chuùng toâi nghó raèng
Garland vaø coäng söï (1985) cho raèng hoå trôï hoâ haáp caàn phaûi coù nhieàu nghieân cöùu hôn nöõa ñeå traû lôøi
baèng caùch thôû O2 qua muõi hay maët naï ôû nhöõng treû caâu hoûi naøy.
sinh non hoaëc sinh ngaït ñeàu coù khaû naêng laøm taêng aùp Maëc duø thuûng daï daøy thöôøng xaûy ra ôû treû ñuû
löïc trong daï daøy thöôøng xuyeân laøm aûnh höôûng ñeán söï thaùng keøm vôùi nhöõng tieán boä cuûa gaây meâ hoài söùc,
töôùi maùu ôû moâ daãn ñeán hoaïi töû vaø gaây thuûng(2,3) phaãu thuaät nhöng tæ leä töû vong coøn cao 50% - 80% tuyø
Theo ñònh luaät vaät lyù cuûa Laplace: trong moät vaät theo caùc taùc giaû(1,2,3,5). Trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng
theå hình truï, söùc caêng lôùn nhaát ôû nôi coù ñöôøng kính toâi coù 8/21 tröôøng hôïp töû vong. Ñoàng quan ñieåm vôùi
lôùn nhaát. Do vaäy vò trí thuûng daï daøy sô sinh thöôøng caùc taùc giaû khaùc(4,5), chuùng toâi nhaän thaáy raèng nhaäp
xaûy ra ôû ñaùy vò(5). Trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vieän treã laøm taêng caùc yeáu toá nguy cô töû vong vaø
coù 16 tröôøng hôïp thuûng vôõ ôû bôø cong lôùn vaø maët tröôùc nhieãm truøng huyeát laø nguyeân nhaân chính.
daï daøy vôùi chieàu daøi thay ñoåi töø 5cm ñeán 8cm. Theo
KEÁT LUAÄN
Cem Sultan Kara vaø coäng söï ghi nhaän qua 13 tröôøng
hôïp thuûng daï daøy thöôøng xaûy ra ôû bôø cong nhoû Thuûng daï daøy sô sinh laø beänh lyù hieám gaëp,
(7/15)(2). Tuy nhieân ña soá caùc taùc giaû thoáng nhaát raèng nguyeân nhaân coøn nhieàu baøn luaän, tæ leä töû vong cao.
chieàu daøi loã thuûng vôõ thöôøng lôùn hôn 2cm vaø khoâng Ñeå caûi thieän töû vong caàn phaûi phoái hôïp chaët cheõ giöõa
phaùt hieän beänh lyù neàn taïi vò trí naày(1,2,3,4,5). Ñieàu naøy coù phaãu thuaät vieân vôùi chuyeân gia veà hoài söùc sô sinh
yù nghóa khaùc bieät raát roû neùt so vôùi thuûng daï daøy ôû treû trong moät moâi tröôøng trang thieát bò phuø hôïp vaø eâ kíp
lôùn hoaëc ngöôøi lôùn. ñieàu döôõng thuaàn thuïc.
Trong nhieàu naêm qua, thuûng daï daøy ôû treû sô sinh TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
thöôøng cho raèng khoâng coù nguyeân nhaân, laø “töï 1. Akram J Jaward: Spontaneous neonatal gastric
perforation, Pediatr Surg Int (2002) 18: 396-399.
nhieân”(4). Nhöõng naêm gaàn ñaây döïa vaøo nhöõng chöùng
2. Cem Sultan Kara: Neonatal gastric perforation.
côù laâm saøng, kinh nghieäm, thöïc nghieäm caùc taùc giaû Review of 23 years experience. J Pediatr Surg.(2004);
ñaõ thay ñoåi quan nieäm veà beänh nguyeân cuûa thuûng daï 34: 243-245.
3. Kuremu RT: Neonatal gastric perforation, Afr Med J
daøy sô sinh. Theo Leone RJ Jr, Krasna IH, thoâng baùo (2004) Jan; 81(1): 56 -8.
7 tröôøng hôïp trong ñoù coù 4 tröôøng hôïp coù nguyeân 4. Leone RJ JR: “ Spontaneous” neonatal gastric
perforation is it realy spontaneous ? J Pediatr Surg
nhaân (bao goàm: vieâm ruoät hoaïi töû sô sinh 2, doø khí-
(2000 Jul) 35(7): 1006 – 9.
thöïc quaûn 1, hoäi chöùng nuùt phaân su 1)(4). Caùc taùc giaû 5. Ozturk H: Gastric perforation in neonates: analysis of
khaùc nhö Kuremu RT, Cem Sultan Kara, Akram J, five cases, Acta Gastroenterol Belg (2003) Oct –
Dec:66(4): 271 – 3.
Jaward(1,2,3) cuõng xaùc ñònh 30% - 40% nguyeân nhaân
trong thuûng daï daøy sô sinh. Trong loâ nghieân cöùu cuûa
74 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønhi
