Thiet Ke Web
Tham khảo tài liệu 'thiet ke web', công nghệ thông tin, quản trị web phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Chương I.Khái quát chung
Bài viết này dựa trên cơ sở thực tiễn khi chúng tôi thực hiện việc xây dựng
một Web site (khái niệm chỉ đến một máy hay một mạng cung cấp các
trang thông tin dưới dạng WWW). Nó phản ánh những cố gắng và hiểu biết
của chúng tôi trong quá trình học hỏi cũng như thực nghiệm.
Trên Internet, quả thực có rất nhiều Web site chú trọng đến ngôn ngữ
HTML, cũng có rất nhiều Web site dành cho mục đích thương mại, nghệ
thuật. Thế nhưng lại có ít nguồn thông tin đề cập đến việc thiết kế một
trang Web, một Web site, thiết kế đồ hoạ, giao diện người sử dụng hay
những kiến thức về cách thức tổ chức thông tin.
Mục đích của Web site cần thiết kế
Bước đầu tiên trong công đoạn thiết kế một Web site là chúng ta đã có
những quyết định chắc chắn về việc chúng ta sẽ "xuất bản" cái gì với Web
site của mình. Không có chủ định và mục tiêu rõ ràng thì cả web site đó sẽ
trở nên lan man, sa lầy và cuối cùng đi đến một điểm khó có thể quay trở
lại. Thiết kế cẩn thận và định hướng rõ là những chìa khoá dẫn đến thành
công trong việc xây dựng một Web site.
Trước khi xây dựng một Web site, chúng ta nên:
• Xác định đối tượng độc giả của web site.
• Web site có mục đích rõ ràng.
• Thiết lập các chủ đề chính của web site.
• Thiết kế các khối thông tin chủ yếu mà web site sẽ cung cấp.
Chúng ta cũng nên bắt đầu với việc xác định nguồn tài nguyên về nội dung,
hình ảnh thông tin mà chúng ta cần đến để tạo nền web site phù hợp với
mục đích được đề ra - đó là nguồn thông tin sẽ duy trì cho web site hoạt
động sau này nữa.
Xác định mục tiêu cơ bản của web site
Trước tiên cần có một tuyên bố khái quát ngắn và rõ ràng cho các mục tiêu
của web site, điều sẽ giúp đỡ rất nhiều cho công việc thiết kế. Nó là điểm
xuất phát để chúng ta mở rộng đến các mục tiêu chính, và cũng là một công
cụ hữu hiệu để đánh giá sự thành công của một web site. Xây dựng một
web site là cả một quá trình liên tục, nó không đơn thuần chỉ là một dự án
duy nhất, một lần với các thông tin tĩnh. Việc biên tập, quản lý và duy trì kỹ
thuật dài hạn nhất định phải bao trùm lên kế hoạch xây dựng web site.
Thiếu điều này, tương lai của một web site sẽ cùng số phận giống như bao
nhà văn, nhà báo, đầy lòng say mê buổi ban đầu, nhưng chẳng có kết quả
cuối cùng nào cả.
Xác định độc giả
Bước tiếp theo trong công việc thiết kế là xác định các độc giả chính của
web site, để chúng ta có thể thiết kế cấu trúc phù hợp với nhu cầu, mong
muốn của họ. Sự hiểu biết, trình độ, sở thích cũng như yêu cầu của độc giả
thay đổi từ một người đọc hoàn toàn không có kinh nghiệm, người sẽ cần
đến một sự dẫn dắt cẩn thận, đến người đọc thành thục, người sẽ nổi giận
với bất cứ cái gì mang vẻ chiếu cố tới họ, hoặc làm chậm trễ việc truy nhập
thông tin của họ. Một hệ thống được thiết kế tốt sẽ thích hợp cho một dải
rộng trình độ, nhu cầu độc giả. Ví dụ, nếu mục đích web site của chúng ta
là chuyển tải các thông tin về tình hình của nội bộ công ty, các tài liệu về
nhân lực, hay các tài liệu khác dùng cho việc in các hướng dẫn sẽ thích hợp
cho các độc giả đọc hàng ngày, và cho cả các độc giả chỉ truy nhập ít lần.
Độc giả (web surfer)
Các trang web (homepage) cho các chương trình duyệt web cũng nên tương
tự như các bìa tạp chí. Mục tiêu là tính toàn thể với hình ảnh bắt mắt, chủ
đề nội dung gây chú ý. Tất cả các liên kết trên trang chủ này nên chỉ tiếp
đến các trang bên trong web site. Chúng ta cũng phải tạo được thông báo
ngắn gọn, súc tích cái có trong web site có thể được độc giả quan tâm.
Độc giả mới và độc giả không thường xuyên
Số độc giả nhóm này phụ thuộc vào một cấu trúc site rõ ràng, dễ truy nhập
đến sự tổng quát về cấu trúc toàn bộ thông tin trên web site. Người mới truy
nhập sẽ có cảm giác bị đe doạ bởi một cấu trúc menu phức tạp, ngại đi sâu
vào web site nếu trang đầu không có hnhf ảnh hấp dẫn và không được sắp
xếp rõ ràng. Theo Jakob Nielsen ở Sun Microsystems, thì có dưới 10% độc
giả cuộn màn hình xuống dưới phần đầu của một trang web. Các độc giả
không thường xuyên lại chú trọng đến trang khái quát, cấu trúc có phân lớp
và hình ảnh đồ hoạ, biểu tượng giúp họ nhớ, kết nối đến vị trí thông tin họ
cần trong web site của chúng ta. Một từ điển các khái niệm kỹ thuật, từ viết
tắt và danh sách các vấn đề thường được xảy ra (FAQ - frequently asked
questions) có thể rất hữu dụng cho các độc giả mới và không thường xuyên
của chúng ta.
Các độc giả chuyên nghiệp, thường xuyên
Số độc giả này phụ thuộc vào web site của chúng ta để nhận thông tin
nhanh chóng và chính xác. Các độc giả chuyên nghiệp rất sốt ruột với menu
nhiều lớp có đồ hoạ chất lượng kém mà chỉ cung cấp từ 2 đến 6 lựa chọn
một lần. Họ khát khao các menu không đồ hoạ (text), có thể kéo thả được
và thời gian nạp xuống nhanh chóng. Các kiểu cách làm dáng đồ hoạ sẽ
làm họ phát điên. Các độc giả chuyên nghiệp, thường xuyên thường có chủ
định rõ ràng trong đầu, do vậy sẽ đánh giá cao các menu text chi tiết, các
nét chính của web site hoặc các chỉ số site
phong phú giúp họ tìm kiếm, thu nhận thông tin
nhanh chóng.
Các độc giả nước ngoài
Phải luôn nhớ là chúng ta đang thiết kế cho
World Wide Web. Các độc giả của chúng ta có
thể là một người ngay ngoài phố, hoặc một ai đó đang ở bên Mỹ, Nhật bản.
Để đáp ứng tối đa số lượng độc giả trên các quốc gia khác nhau, chúng ta
cần biên dịch, ít nhất cũng là các trang chủ đạo. Tránh các từ địa phương,
hoặc các khái niệm kỹ thuật, viết tắt trong bản giới thiệu hay các trang giải
thích. Ví dụ, đừng bao giờ viết tắt ngày trên các trang web, vì đối với một
người Mỹ, thì "10/5/97" sẽ được hiểu là ngày 5 tháng 10 năm 1997, nhưng
đa số độc giả các quốc gia khác sẽ hiểu đó là ngày 10 tháng 5 năm 1997.
Chiến lược thiết kế
Mọi hình thức trình bày thông tin đều bị khống chế bởi các yếu tố được xác
định bởi mục tiêu của web site, bởi môi trường chúng ta chọn và bởi bản
thân các độc giả. Hình ảnh sau đây thể hiện 4 chủ tố đối với thông tin
chuyển tải, phụ thuộc vào hai yếu tố: cấu trúc trình bày và thời gian truy
nhập đối với độc giả.
Dạo chơi trên Web (browsing)
Trong thế giới rộng lớn của World Wide Web, các web surfer là các độc giả
lang thang, không lý do, những người có thể đọc web site của chúng ta mà
không yêu cầu bất cứ sự thúc ép nào, hoặc một ý định nào. Chúng tôi
không có ý định trình bày các kỹ thuật để lôi kéo các độc giả nhóm này vào
các web site với mục đích giải trí, thương mại. Một mục đích khác của các
web site chính là các site cho các doanh nghiệp, giáo dục, dạng "intranet",
nơi mà độc giả tìm đọc với mục đích rõ ràng hơn nhiều.
Đào tạo
Các ứng dụng đào tạo trên cơ sở công nghệ web rất có trình tự trong mặt
thiết kế, có rất ít cơ hội để đi lạc đề từ trang giới thiệu chính. Đừng làm độc
giả và cả mục đích của chúng ta bị lộn xộn bởi các mối liên kết ra ngoài
thông tin chủ chốt. Giới hạn các liên kết bằng nút "Tiếp tục", hay "Quay về
trang trước" đảm bảo mọi độc giả sẽ nhìn thấy cùng một giáo trình, cho
phép chúng ta dự đoán chính xác hơn thời gian truy nhập của người đọc.
Đại đa số giáo trình giả thiết thời gian truy nhập dưới một giờ, hoặc sẽ được
phân đoạn thành các phần ít hơn một giờ. Chúng ta cũng nên thông báo cho
người đọc về lượng thời gian của bài giảng, hoặc cũng lưu ý họ đừng đi xa
khỏi phần chính của bài giảng nếu bài giảng đó cần phải trả tiền để đọc.
Các ứng dụng đào tạo loại này thường yêu cầu sự log-in của độc giả, và
cũng thường sử dụng câu hỏi dạng form có trả lời đúng/sai hoặc theo dạng
lựa chọn câu trả lời từ một danh sách. Thông tin về đọc giả, bảng điểm
được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu được liên kết với web site.
Dạy học
Trong các ứng dụng dạy học dựa trên công nghệ web, thông tin được trình
bày thường tinh tế và có chiều sâu hơn là trong các ứng dụng đào tạo. Các
mối liên kết là mặt mạnh của web, tuy nhiên chúng có thể là một sự gây rối
cho các học sinh từ trang trình bày chính. Nếu chúng ta cho phép người đọc
liên kết đến các tài nguyên web khác ngoài web site của chúng ta, chúng ta
nền nhóm các liên kết trong trang này cách biệt khỏi phần thông tin chính.
Thông thường người đọc muốn in thông tin trên web và sẽ đọc chúng sau
này. Chúng ta nên cung cấp cho họ một phiên bản "in" riêng, trong đó các
trang riêng biệt, ngẵn sẽ được gộp lại thành một trang dài.
Giáo dục
Các độc giả tự học hỏi, tự khám phá sẽ bực mình với phong cách thiết kế
quá thu gọn, quá trình tự. Thông thường các độc giả nhóm này thường có
trình độ cao. Thiết kế một cấu trúc uyển chuyển, có tương tác, không đơn
điệu là lý tưởng đối với các độc giả này, do rất khó đoán định chính xác chủ
đề nào sẽ được quan tâm nhất đối với một giáo sư hay với một sinh viên, kỹ
sư. Thiết kế cũng phải cho phép truy nhập nhanh đến một phạm vi rộng các
chủ đề, và thường cũng rất phong phú với các liên kết đến các thông tin có
liên quan, trên web site của chúng ta hay trên các web site khác. Các danh
sách dạng text của các liên kết cũng rất thích hợp cho các mục lục, bản chỉ
số vì chúng được nạp xuống nhanh, đầy đủ thông tin, nhưng cho nhóm độc
giả này lại dễ chán, và thế cần có hình ảnh đồ hoạ thiết kế đẹp, thay đổi
cùng các minh hoạ đi kèm thông tin. Thời gian truy nhập không thể dự đoán
được, nhưng thươòng ngắn hơn các site cho đào tạo, giáo dục vì độc giả
thường khẩn cấp. Lựa chọn cho in ấn cũng là bắt buộc phải có cho các độc
giả này.
Tham khảo
Các web site tham khảo được thiết kế tốt cho phép người đọc nhanh chóng
đi thẳng vào vấn đề, tìm cái họ cần và sau đó dễ dàng in hoặc lưu giữ cái
họ tìm thấy. Thông thường thông tin không phải là các "câu chuyện", do đó
cấu trúc của nó hoàn toàn không có trình tự. Cấu trúc menu, nội dung nhất
định phải được tổ chức cẩn thận để hỗ trợ tìm kiếm , thu nhận nhanh, dễ
lưu giữ các file, in ấn khi cần. Cần giữ các hình ảnh đồ hoạ nhỏ để thời gian
nạp xuống nhanh, và chúng ta cũng nên nghiên cứu, áp dụng phần mềm
tìm kiếm thay vì chỉ cung cấp một danh sách các liên kết. Thời gian liên kết
càng ngắn càng tốt.
Chương II.Thiết kế giao diện
Khái quát
Các độc giả của web không chỉ xem thông tin, họ tương tác với nó theo
cách thức mới không như các tiền lệ trong việc thiết kế tài liệu giấy. Giao
diện người dùng đồ hoạ (GUI) của hệ thống, cộng thêm các tương tác ẩn
dụ, hình ảnh và các quan niệm được sử dụng để chuyển tải mọi tính năng,
thông tin lên màn hình, và trải qua thời gian các đặc thù trực quan của các
thành phần giao diện đồ hoạ và sự tương tác chức năng hoá đã tạo nên nét
đặc trưng "nhìn thấy và cảm nhận" của các trang web cùng các mối liên kết
hypertext. Thiết kế đồ hoạ và các hình ảnh "ký hiệu" trực giác không chỉ để
làm đẹp trang web - đồ hoạ trở thành một phần được tích hợp của kinh
nghiệm của độc giả đối với web site của chúng ta. Trong các tài liệu có ảnh
lẫn nhau, không thể hoàn toàn tách rời thiết kế đồ hoạ với thiết kế giao
diện.
Trang Web đối lập với thiết kế tài liệu thông thường
Đại đa số nhận thức hiện tại của chúng ta về thông tin có cấu trúc bắt
nguồn từ việc tổ chức các quyển sách, tạp chí xuất bản định kỳđã được in
và công tác chỉ số hoá thư viện, các hệ thống phân loại được phát triển
quanh các ấn bản đó. "Các tiêu chuẩn về hình thức" của các cuốn sách
trong thế giới nói tiếng Anh đã được thiết lập cũng như công nhận rộng rãi;
các hướng dẫn chi tiết cho việc toạ một cuốn sách có thể tìm đọc trong các
quyển như The Chicago Manual of Style. Mọi đặc điểm cho một cuốn sách,
từ mục lục đến chú thích, chỉ số đã được rút ra qua hàng thế kỷ, và người
đọc trước kia cũng đã phải đối diện với các vấn đề tổ chức hệt như người
đọc bây giờ của các tài liệu đa phương tiện (hypermedia). Cuốn Kinh thánh
năm 1456 của Gutenberg thường được trích dẫn như cuốn sách hiện đại
đầu tiên, tuy thế cũng phải sau khi phát triển mạnh việc xuất bản cùng hơn
100 năm kinh nghiệm thì việc đánh số trang, chỉ số, mục lục cũng như các
trang bìa mới trở thành đặc điểm routine cho các cuốn sách. Các tài liệu
web tương tự như vậy, cũng phải trải qua sự phát triển và sự chuẩn hoá
cách thức thông tin được tổ chức, thực hiện ở dạng điện tử.
Các tiền lệ trong in ấn
Mặc dù các tài liệu đa phương tiện trên mạng đưa ra các thách thức mới
cho những nhà thiết kế thông tin, đại đa số hướng dẫn chúng ta cần đến để
thiết kế, tạo lập, lắp ráp, hiệu chỉnh và tổ chức một media phong phú, đa
dạng về căn bản không khác so với thực tế trong công việc của nhà xuất
bản. Đa số trang web có thể được tạo ra phù hợp với các qui ước cho hình
thức biên tập và tổ chức văn bản của The Chicago Manual of Style. Nhiều
điều chúng ta cần biết về phương pháp tạo các tài liệu rõ ràng, bao quát,
nhất quán có thể đọc trong các hướng dẫn như Xerox Publishing Standards:
A Manual of style and Design. Đừng bị lạc trong các trang web lạ thường mà
bỏ qua các chuẩn mực cơ bản của thiết kế đồ hoạ cũng như biên tập.
Hãy làm cho các trang web của chúng ta độc đáo
Các trang World Wide Web khác sách và các tài liệu khác ở một nét cơ bản:
các mối liên kết siêu văn bản cho phép người đọc truy nhập đến một trang
web đơn lẻ không cần đến lời nói đầu hay tựa đề. Điều này thường có nghĩa
là các đầu trang, chân trang của trang web sẽ phức tạp, nhiều thông tin hơn
các trang in trên giấy. Có thể là vô lý, buồn cười khi lặp lại các thông tin bản
quyền, tác giả, thời gian xuất bản ở tất cả các trang sách, nhưng một trang
web riêng lẻ thường cần đến những thông tin này vì các trang đơn lẻ có thể
chỉ là một phần nhỏ của cả web site chúng ta có mà độc giả đó có thể nhìn
thấy. Vấn đề tạo các trang web độc đáo không chỉ có đối với các trang web.
Các báo chuyên đề, tạp chí, đa số các báo ngày đều lặp lại thời gian phát
hành, số bản tại phần đầu hay cuối từng trang vì họ biết độc giả của họ
thường cắt các bài báo, hoặc photocopy các trang từ tạp chí và cần thông
tin trích dẫn để theo dõi nguồn gốc nguyên bản của các bài.
Cho các khó khăn khi tạo các web site vừa dễ sử dụng, vừa đầy đủ nội
dung, chiến lược thiết kế tốt nhất là áp dụng nhất quán một số qui ước thiết
kế cơ bản trong mọi trang web của chúng ta. Các thành phần cơ bản của
một tài liệu không phức tạp, nó cũng chẳng là gì so với công nghệ Internet.
Nó rất giống với điều được giảng trong một lớp báo chí: ai, cái gì, khi nào và
ở đâu.
Ai
Ai đang nói? Câu hỏi này thật cơ bản, và thông tin thường được đảm bảo
đến nỗi các tác giả của web thường bỏ qua phần tin quan trọng nhất mà
một độc giả cần đến để đánh giá nguồn gốc, lai lịch của tài liệu: ai đang nói
cho tôi? Dù trang web có xuất phát từ một cá nhân hay từ một viện nghiên
cứu, cũng luôn phải thông báo cho người đọc ai đã tạo trang web đó. Cơn
thác các web site truyền bá thông tin không chính xác, hơn nữa lừa gạt về
tai nạn máy bay TWA 800 là tột ví dụ sống động của vần đề thông tin
không nguồn gốc hoặc không xác đáng sẽ nhanh chóng trở nên trội hơn,
lấn át cuộc điều tra và kết luận chính thống.
Cái gì
Mọi tài liệu đều cần tiêu đề dễ hiểu để gây sự chú ý của độc giả, nhưng
trong nhiều trường hợp đặc biệt đối với các trang web, yếu tố cơ bản này lại
cự kỳ quan trọng. Tiêu đề là cái đầu tiên các độc giả của các trang World
Wide Web nhìn thấy khi các trang được nạp dần xuống. Trong các trang
nhiều hình ảnh đồ hoạ, tiêu đề là cái duy nhất mà người ta có thể nhìn thấy
trong thời gian chờ ảnh được nạp lên trang web. Ngoài ra, tiêu đề là phần
văn bản sẽ được chương trình duyệt sử dụng như một "đánh dấu trang"
nếu độc giả chọn nó để đưa vào danh sách ghi nhớ. Một tiêu đề không sát
thực, tối nghĩa, hoặc một tiêu đề quá kỹ thuật sẽ không giúp người đọc nhớ
được tại sao họ lại cho trang web này vào danh sách lưu trữ.
Khi nào
Tính hợp thời là một yếu tố quan trọng trong việc đánh giá toàn bộ một tài
liệu. Chúng ta làm thông tin trong thời đại mà mọi tài liệu giấy đã đảm bảo:
báo, tạp chí, và hầu như mọi quan hệ thư từ văn phòng đã được xác định
ngày tháng. Do đó chúng ta hãy đề ngày tháng cho mọi trang web, và thay
đổi mỗi khi tài liệu được cập nhật. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các
văn bản online dai và phức tạp mà chỉ được cập nhật từng phần, tuy vậy
điều này cũng có thể không đủ nổi bật cho các độc giả vãng lai, không
thường xuyên. Thông tin về doanh nghiệp, các bản hướng dẫn, thông tin về
sản phẩm và các tài liệu kỹ thuật dưới dạng trang web nên có thêm thời
gian được sửa chữa, cập nhật lại.
Nơi nào
World Wide Web là một địa điểm duy nhất có chiều thông tin cực lớn nhưng
lại có ít chỉ dẫn rõ ràng về vị trí thực sự của tài liệu. Nhấn vào một liên kết
web, chúng ta có thể kết nối đến một web server ở Sydney (Úc) hay
Chicago (Mỹ) hoặc một nơi nào đó trên Internet rộng lớn. Nếu bạn không
thông thạo lắm trong việc phân tích địa chỉ Internet (URL), thật khó khăn để
xác định tài liệu đang thực sự nằm ở đâu. Sau cùng đây chính là World
Wide Web, và câu hỏi tài liệu đến từ đâu đôi khi không thể tách khỏi câu hỏi
tài liệu này của ai. Chúng ta nên luôn luôn thông báo cho độc giả chúng ta
đang ở đâu, cùng với (nếu nó thích hợp) các thông tin về doanh nghiệp,
viện, cơ quan của chúng ta.
Nên kết hợp địa chỉ của trang chủ (home URL) ít nhất ở các trang chính
trong web site của chúng ta để tạo thuận tiện cho việc thực hiện các kết nối
đến chúng ta. Một khi độc giả lưu các trang như một file text hoặc in ra giấy,
các mối liên kết có thể sẽ bị mất đi. Các phiên bản mới của một số trình
duyệt chính có thêm tính năng tự động thêm địa chỉ vào các banr in, nhưng
rất nhiều độc giả không sử dụng các đặc tính nâng cao này. Và đa số
chúng ta bây giờ có hàng núi bản in các trang web, không dễ gì tìm lại địa
chỉ của một tài liệu nào đó.
Chúng ta hãy sử dụng nhất quán tiêu đề, các thông tin phụ trợ như tên sử
hữu, thời điểm cập nhật và ít nhất một liên kết đến trang chủ trong mọi
trang web của chúng ta. Nên đặt địa chỉ của trang chủ lên một số trang
chính trong web site của chúng ta. Thêm các thành phần cơ bản này và
chúng ta đã thực hiện được 90% con đường để cung cấp cho các độc giả
của chúng ta một giao diện web có thể hiểu được.
Thiết kế giao diện cơ bản
Thiết kế hướng tới người sử dụng
Giao diện đồ hoạ cho người sử dụng
(GUI) được thiết kế nhằm cho người dùng
điều khiển trực tiếp maý tính của họ. Ngày nay, người sử dụng yêu cầu một
mức độ hoàn hảo của mọi thiết kế giao diện đồ hoạ, kể cả các trang web.
Mục đích là cung cấp mọi cần thiết cho tất cả độc giả quan trọng của
chúng ta, mô phỏng công nghệ web cho mọi mong chờ của họ, và không
bao giờ đòi hỏi người đọc chỉ đơn giản là làm theo một giao diện mà đặt
những cản trở không cần thiết lên con đường của họ.
Đây là nơi nghiên cứu của chúng ta về các nhu cầu và tâm lý học khách
hàng là những yếu tố quyết định. Không thể thiết kế cho một độc giả vô
danh mà chúng ta không biết đến các yêu cầu của người đó. Chúng ta nên
tạo các kịch bản mẫu cho các nhóm độc giả đang tìm kiếm thông tin trên
web site của chúng ta. Một độc giả có kinh nghiệm tìm một mẩu tin nhất
định có được giúp đỡ hay cản trở bởi thiết kế của chúng ta? Mọt độc giả
mới có bị lúng túng trước một hệ thống menu phức tap? Thử nghiệm các
thiết kế của chúng ta và nhận các phản hồi từ độc giả là phương pháp tốt
nhất để tìm ra các ý tưởng thiết kế cho phép độc giả nhận được cái họ
muốn từ web site của chúng ta.
Các giúp đỡ định hướng rõ ràng
Với thực tại của công nghệ web, đa số độc giả tương tác với các trang web
bằng cách thực hiện các liên kết giữa các tài liệu. Vấn đề chủ yếu của giao
diện trong các web site là độc giả không ý thức được họ đang ở đâu trong tổ
chức thông tin. Các biểu tượng nhất quán, dễ hiểu, các lược đồ đồ hoạ
đồng nhất và bản khái quát (đồ hoạ hay văn bản), màn hình tổng hợp có
thể cho độc giả sự tin tưởng là họ có thể tìm thấy cái họ tìm mà không lãng
phí thời gian.
Độc giả phải luôn có khả năng quay trở lại trang chủ và các điểm chủ chốt
trên web site của chúng ta. Các liên kết cơ bản này nên có trên mọi trang
web của chúng ta, nó thường là các nút ấn đồ hoạ với hai mục đích: tạo các
mối liên kết cơ bản và giúp tạo một biểu tượng đồ hoạ thông báo cho độc
giả biết họ vẫn còn đang ở trong web site của chúng ta. Ví dụ, trên web site
của Netscape, thanh biểu tượng sau đây có tại cuối mỗi trang web:
Được thu gọn từ hình ảnh lấy tại: home.netscape.com
Thanh nút ấn hay được sử dụng (cho nhiều lựa chọn trong một diện tích
nhỏ), có thể đoán trước (có ở tất các chân trang), và tạo một đặc tính đồng
nhất cho mọi trang web của Netscape site.
Không có trang cuối cùng (dead-end)
Mọi trang web nên có ít nhất một liên kết. Các trang
"dead-end" - các trang không móc nối đến các trang
khác trong cùng site - không chỉ là một sự thất vọng với
độc giả, chúng thường làm mất khả năng đưa độc giả
đến với các trang khác trong web site của chúng ta.
Các trang web thường được đưa ra không có lời tựa
đầu: độc giả thường tạo hay đi theo các liên kết thẳng
đến các trang cất sâu trong cấu trúc của web site. Do vậy họ có thể không
bao giờ nhìn thấy trang chủ (Homepage) hoặc các thông tin mở đầu trên we
site của chúng ta. Nếu các trang phía dưới của site không có các liên kết
quay lên, về trang chủ hoặc quay lại menu, độc giả thực chất là bị loại khỏi
việc truy nhập đến các phần còn lại của web site.
Cho phép truy nhập trực tiếp
Mục đích là cung cấp cho độc giả thông tin họ cần với ít bước nhất và với
thời gian ngắn nhất. Điều này có nghĩa là chúng ta cần thiết kế cấu trúc
thông tin hiệu quả nhất, giảm tối đa các bước qua hệ thống menu. Các
nghiên cứu về giao diện chỉ ra rằng độc giả thích các menu mà có từ 5 đến
7 liên kết, và độc giả cũng thích ít màn hình dày dặc các lựa chọn hơn là
nhiều trang với các menu đơn giản.
Bảng sau đây cho thấy chúng ta không cần nhiều mức menu để tạo nên
một số lượng lớn lựa chọn:
Dải thông và ảnh hưởng
Độc giả không chịu đựng thời gian trễ dài. Các nghiên cứu nhân tố con
người cho thấy đối với đa số công việc tính toán, ngưỡng của sự mất tác
dụng là khoảng 10 giây. Các thiết kế trang web mà không thích hợp với tốc
độ truy nhập mạng của độc giả sẽ chỉ làm cho họ thêm thất vọng. Nếu độc
giả chỉ là một người dạo chơi web bình thường sử dụng modem tốc độ 28.8
kbps qua đường điện thoại, thật dại dột đặt một ảnh lớn (kích thước) lên
trang web, độc giả sẽ không đủ kiên nhẫn chờ đến khi ảnh được nạp
xuống. Thế nhưng, nếu chúng ta xây dựng một web site cho nội bộ
(intranet) trường học, doanh nghiệp, nơi mà mọi người truy nhập web server
với tốc độ mạng LAN hay cao hơn nữa, thì chúng ta lại nên sử dụng nhiều
ảnh và multimedia.
Đơn giản và nhất quán
Độc giả sẽ không ấn tượng với sự phức tạp không lý do, đặc biệt các độc
giả phụ thuộc vào web site của chúng ta về thời gian hoặc thông tin chính
xác, liên quan đến công việc. Các biểu tượng nên đơn giản, quen thuộc là
dẽ hiểu với độc giả, ví dụ nếu chúng ta muốn một biểu tượng cho việc thiết
kế thông tin, nên chọn quyển sách hay thư viện, chứ đừng chọn tầu vữ trụ
hay vo tuyến truyền hình. Thiết kế thông tin tốt nhất là những cái mà đa số
độc giả chưa bao giờ nhận thấy.
Được thu nhỏ từ ảnh của www.adobe.com
Adobe (do Studio Archetype thiết kế) là một mô hình xuất sắc cho thiết kế
web site. Các trang sử dụng đồ hoạ một cách rộng rãi với các trợ giúp định
vị (navigation), áp dụng nhất quán ở tất cả các trang trên web site. Một khi
chúng ta biết các liên kết cơ bản nằm trên đầu trang, ranh giới trở thành vô
hình và việc định vị sẽ dễ dàng hơn.
Để đạt được tối đa việc chức năng hoá và tính rõ ràng, thiết kế trang của
chúng ta nên được xây dựng trên các đơn vị mẫu nhất quán, tất cả đều sử
dụng chung một kiểu đồ hoạ, phong cách biên tập và mô hình tổ chức. Mục
đích là tính đồng nhất, có thể đoán trước, để độc giả cẩm thấy thoải mái khi
khai thác web site của chúng ta, và chắc chắn họ biết phải tìm cái họ cần
tìm. Các biểu tượng đồ hoạ trên trang web cung cấp các tín hiệu trực quan
về sự tiếp nối của thông tin. Biểu tượng đồ hoạ trên tất cả đầu trang của
Adobe site tạo nên một giao diện độc giả nhất quán, và cũng là nét nhận
dạng duy nhất cho site của Adobe:
Được thu nhỏ từ ảnh của www.adobe.com
Ngay cả khi các trang của chúng ta không sử dụng đồ hoạ, sử dụng nhất
quán các tiêu đề, các chân trang và các liên kết đến trang chủ, các trang
liên quan sẽ tăng cường cảm giác của độc giả là họ đang trong khung cảnh
web site của chúng ta.
Để tạo hiệu quả cho một hệ thống "không đứt đoạn - seamless", chúng ta
nên xem xét đến việc đưa các thông tin quan trọng vào web site của chúng
ta, gộp nó vào hệ thống hơn là tạo liên kết đưa độc giả của chúng ta ra khỏi
site của chúng ta (nếu không vi phạm bản quyền cho việc sao chép thông
tin).
Tính ổn định thiết kế
Nếu chúng ta mong muốn thuyết phục độc giả của chúng ta rằng cái mà
chúng ta cung cấp là chính xác, đáng tin cậy, chúng ta cũng phải thiết kế
web site của chúng ta cẩn thận, giống như chúng ta tạo các mối liên hệ với
các doanh nghiệp khác, với cùng sự biên tập và các trình độ thiết kế cao.
Một site trông luộm thuộm, với thiết kế trực quan nghèo nàn, trình độ biên
tập kém sẽ không truyền được sự tin cậy cho các độc giả.
Tính ổn định chức năng trong thiết kế web có nghĩa là giữ các thành phần
giao tiếp của web site làm việc ổn định. Tính ổn định chức năng có hai
thành phần - đặt các vật đúng chỗ ngay từ đầu khi thiết kế web site, và sau
đó giữ chúng hoạt động nhịp nhàng trong suốt thời gian. Các web site tốt có
tự nó đã có tác động qua lại, với nhiều liên kết đến các trang trong site đó,
và có các liên kết đến các site khác. Trong khi thiết kế, chúng ta cần kiểm
tra thường xuyên các liên kết để đảm bảo chúng còn tồn tại, mọi cái trên
web thay đổi rất nhanh, cả trên web site của chúng ta và các web site khác.
Chúng ta cần có lịch kiểm tra lại các liên kết và cả nội dung của nó có còn
thích hợp không.
Phản hồi và đối thoại
Thông qua hình ảnh đồ hoạ, các nút bấm, các liên kết đặt một nơi duy nhất,
thiết kế web của chúng ta nên đưa ra khả năng xác nhận vị trí, lựa chọn
của độc giả.
Phản hồi cũng có nghĩa là bước chuẩn bị cho việc trả lời, đáp ứng các đòi
hỏi, góp ý của độc giả. Các web site thiết kế tốt luôn cung cấp mối liên hệ
trực tiếp tới ban biên tập hoặc "webmaster" phụ trách kỹ thuật của site. Lên
kế hoạch đảm bảo quan hệ liên tục với các độc giả là quan trọng sống còn
đối với sự thành công lâu dài của một doanh nghiệp.
Thiết kế cho các trình duyệt khác
Không phải mọi độc giả của chúng ta có hưởng lợi từ các ảnh đồ hoạ chúng
ta đưa ra trên trang web, và rất nhiều độc giả không có chương trình duyệt
đồ hoạ. Một trong những cái hay của web và HTML là khả năng thay thế
thông báo (nhãn ALT trong HTML) để các độc giả với web browser không có
khả năng đồ hoạ (lynx) vẫn hiểu được chức năng của hình ảnh trên trang
web. Sử dụng chương trình đặc biệt, các độc giả mù có thể nghe các thông
báo thay thế mà chúng ta cho hỗ trợ cùng hình ảnh đồ hoạ, do đó không
hoàn toàn mất hẳn nội dung của bức ảnh, phím đồ hoạ đi kèm trang web.
Điều khiển
Cung cấp một tập hợp phong phú các điều khiển đồ hoạ và liên kết tương
tác trong trang web sẽ thu hút sự chú ý của độc giả xuống trang web, quên
đi các liên kết đa năng của trình duyệt và lôi cuốn họ vào nội dung. Bằng
cách sử dụng các phím ấn đồng nhất, có thể ưự đoán được, chúng ta đã
giúp độc giả có được cảm nhận của web site của mình, và làm cho logic và
trật tự của web site trở nên rõ ràng. Ví dụ sau đây từ trang chủ của PBS
phong phú đồ hoạ, liên kết đã hấp dẫn ngay người đọc vào site này:
Được thu nhỏ từ ảnh của www.pbs.org
Tạo ngữ cảnh hoặc mất độc giả
Độc giả cần cảm nhận ngữ cảnh, về vị trí của họ trong tổ chức thông tin.
Trong các tài liệu trên giấy, cảm giác "ta đang ở đâu" là sự phối hợp các
cách xử lý về biên tập, đồ hoạ có được từ thiết kế sách, cách tổ chức văn
bản và cảm giác vật lý của cuốn sách. Các tài liệu điện tử không cung cấp
một ám chỉ vật lý nào cho việc truy nhập thông tin. Khi chúng ta thấy một
liên kết web trên một trang, chúng ta có ít càm nhận chúng ta sẽ được dẫn
đi đâu, có bao nhiêu thông tin ở đó, và chính xác thông tin đó quan hệ thế
nào đến trang hiện tại như thế nào. Đại đa số các trang web không vừa
khớp với màn hình 14-15 inch, và do đó luôn có một phần của trang mà độc
giả không thể nhìn thấy.
Các trang web cần cho độc giả cảm nhận rõ ràng ngữ cảnh và tổ chức
thông tin, vì chỉ có một phần nhỏ của web site (ít hơn một trang) được hiển
thị vào một thời điểm:
Nếu là một người thiết kế web, chúng ta cần chuẩn bị để cung cấp cho độc
giả các khả năng này.
Liên kết và điều khiển
"Quay lại"và quay về trang trước
Tất cả các hệ thống siêu văn bản đều chia sẻ một vấn đề chung đó là: quay
lại từ một loạt các liên kết mà độc giả đã đi qua sẽ không giống như lật các
trang ngược lại trong các tài liệu in, khi mà các trang được đánh số. Khi độc
giả nhấn vào một liên kết trong một tài liệu web, họ thường di chuyển từ
một web site này đến cái khác, có khi từ một quốc gia này đến một quốc gia
khác. Cũng do liên kết là hai chiều, độc giả có thể quay lại web site mà họ
vừa rời khỏi bằng cách nhấn vào phím "Back" của trình duyệt. Có phím
"Back", thì phím "Forward" cho phép độc giả lại đi đến web site mới.
Tác dụng của thanh phím ấn
Đối với các nhà thiết kế thông tin, các liên kết siêu văn bản là một may mắn
pha tạp. Sự thay đổi căn bản trong ngữ cảnh mà các liên kết tạo ra dễ dàng
làm lúng túng các độc giả, những người cần đến các ám chỉ và các yếu tố
tác động có tổ chức, khi họ theo đuổi và hiểu các liên kết siêu văn bản từ
trang này sang trang khác. Điều này đặc biệt đúng khi chúng ta đưa ra cho
độc giả các tài liệu có nhiều phần đánh số. Trên hình trên, độc giả đã nhảy
đến web site thứ hai tại trang 6, và web site đó gồm các trang được đánh
số.
Bằng việc tăng thêm các phím chuẩn (Back và Forward) của trình duyệt với
các phím "Trang trước" và "Trang tiếp" được đưa váo các trang, bản thân
độc giả đã có thêm công cụ để định vị qua hệ thông thông tin của web site
như chúng ta mong muốn. Thanh phím ấn cũng có thể hiển thị vị trí của
thông tin, giống như tiêu đề chương của các cuốn sách in:
Liên kết cố định và tương đối
Không như các phím Back hay Forward trong các trình duyệt như Netscape
và MS Internet Eplorer, Mosaic, chỉ có chức năng tương đối đến các trang
mà độc giả vừa rời khỏi, phím Trang tiếp và Trang trước trong các trang
web là các liên kết cố định do chúng ta tạo nên chỉ đến một văn bản nhất
định. Bắng cách tạo các phím lật trang, phím chỉ đến mục lục, chúng ta đã
cung cấp cho độc giả phương tiện hiểu cách thức chúng ta tổ chức thông tin
trên web site, ngay cả khi họ đến không phải từ trang chủ, hoặc từ mục lục
nội dụng. Phím ấn không cho phép độc giả đọc tin theo thứ tự họ chọn,
nhưng cho phép họ đọc các trang liên tiếp như ta trình bày:
Chương III.Thiết kế web site
Khái quát
Tồn tại những lý thuyết có hệ thống và cơ bản cho việc chia nhỏ bất cứ
khối thông tin lớn nào, cho dù nó được đem đi in hay cho World Wide Web.
Cơ sở của mọi hệ thống lý luận là giới hạn của con người trong việc lưu giữ
và nhớ lại thông tin. Các nhà tâm lý học nhận thức đã biết từ hàng thập niên
trước rằng đại đa số chúng ta chỉ có thể lưu giữ khoảng 4 đến 7 mẫu thông
tin rời rạc trong trí nhớ ngắn hạn. Mục đích của các hệ thống tổ chức là giữ
số lượng mẫu thông tin mà người đọc cần lưu nhớ đên tối thiểu, bằng việc
sử dụng kết hợp giữa thiết kế đồ hoạ, qui ước lớp và biên tập thông tin
thành các đơn vị riêng rẽ. Phương pháp độc giả timg kiếm và sử dụng thông
tin cũng thừa nhận, các tin ngẵn hơn, riêng biệt sẽ chức năng hoá hơn và
dễ định vị hơn khối thông tin dài.
Đại đa số web site có thông tin tham khảo để độc giả tìm kiếm trong các bài
ngắn hơn. Độc giả rất ít khi đọc các tài liệu dài, liên tục trên màn hình, và đa
số họ, những người đi tìm một mẩu tin, sẽ khó chịu khi phải rà soát một bài
dài toàn chữ để cuối cùng tìm cái họ cần. Các đoạn tin nhỏ của các thông
tin có liên quan sẽ dễ tổ chức hơn thành các khối thông tin riêng để tạo nên
hệ thống đồng nhất, hình thành nên cơ sở các liên kết hypertext. "Nhỏ" chỉ
có thể được xác định trong ngữ cảnh của tài liệu chúng ta trình bày và cái ta
mong muốn cho độc giả.
Các bước trong tổ chức thông tin
Ngày lại ngày, cuộc sống xã hội và công nghiệp càng ít đòi hỏi chúng ta tạo
bản tường trình chi tiết về cái chúng ta biết và những cái đó liên quan đến
nhau như thế nào, nhưng không có một nền tảng hệ thống hoá logíc và
vững chắc, web site của chúng ta sẽ không hoạt động tốt, ngay cả khi các
nội dung cơ bản của chúng ta là xác đáng và hay. Bốn bước cơ bản trong
việc tổ chức thông tin của chúng ta là chia nó thành các đơn vị logic, thiết
lập hệ thống cấp bậc theo tầm quan trọng và tính tổng quát, sử dụng hệ
thống này để tạo cấu trúc quan hệ giữa chúng, sau đó phân tích sự thành
công về chức năng và thẩm mỹ của các hệ thống.
Cắt đoạn thông tin
Đa số thông tin trên World Wide Web gồm có các bài giới thiệu ngắn không
cần đọc nối tiếp. Điều này rất đúng đối với các web site của các tổ chức,
chính phủ, doanh nghiệp và giáo dục hay cung cấp các thông tin đã được in
trên giấy trước đó. Những nhà viết tài liệu kỹ thuật đã phát hiện rất lâu trước
khi web ra đời rằng độc giả đánh giá cao các đoạn thông tin ngắn do có thể
nhanh chóng rà soát và định vị chúng. Các đoạn thông tin ngắn, tổ chức
thống nhất đặc biệt thích hợp với trình bày của web, do
• Có ít độc giả dành thời gian để đọc tài liệu dài trên màn hình. Đa số họ
sẽ lưu tài liệu dài vào đĩa, hoặc in chúng, chỉ đọc những gì bao quát trực
tuyến.
• Các mẩu tin ngắn, riwng biệt thích hợp với liên kết web. Độc giả thường
muốn tìm thấy một phần thông tin chủ định, chứ không phải toàn bộ cả
quyển sách để rồi lọc nó ra. Nhưng cũng đừng chia cắt quá nhỏ thông tin,
chúng ta sẽ làm độc giả thất vọng. Từ một đến ba trang (in) thông tin là
đủ cho một đoạn thông tin trên web. Một liên kết mà chỉ đến một mẩu tin
cụt lủn sẽ thật ngớ ngẩn trong mọi trường hợp.
• Hình thức đồng nhất của cách tổ chức và hình thức trình bầy thông tin
cho phép độc giả áp dụng kinh nghiệm của họ có từ web site của chúng
ta để tìm kiếm, khám phá, và cũng cho phép độc giả dự đoán được phần
web site mới, lạ sẽ được tổ chức như thế nào.
• Các đoạn thông tin ngắn gọn, súc tích sẽ thích hợp hơn với màn hình
máy tính, cái mà giới hạn tầm nhìn của các văn bản dài.
Việc áp dụng phân chia thông tin phải linh động, và nhất quán với ý thức
chung, với hệ thống logic và với sự thuận tiện cho độc giả web. Cách tốt
nhất để phân chia và tổ chức thông tin thực hiện theo bản chất của nội
dung. Cũng có lúc cần tạo một tài liệu dài trên web như một bản tổng hợp
của các đoạn thông tin. Điều này cần thiết khi chúng ta tạo các trang web
để độc giả có thể lưu hay in chúng.
Hệ thống phân cấp
Nếu chỉ xác định cấu trúc định vị cơ bản cho độc giả thì mọi tổ chức cần
đến sự phân cấp theo tầm quan trọng. Mọi "đoạn" thông tin có thể và nên
được sắp xếp theo mức quan trọng, và được hệ thống theo mức độ quan
hệ giữa các thành phần. Khi chúng ta đã xác định được hợp lý các mức ưu
tiên, chúng ta có thể xấy dựng một hệ thông phân cấp từ mức ưu tiên nhất
hay mức tổng quát nhất, xuống đến mức cụ thể nhất hay mức chi tiết nhất.
Hệ thống phân cấp thực sự là cần thiết đối với web, vì ý tưởng trang chủ-
liên kết phụ thuộc vào sự phân cấp, di chuyển từ cái nhìn khái quát nhất
của toàn web site (trang chủ), qua các menu con xuống đến trang nội dung
đã ngày càng trở nên đặc trưng.
Các mối quan hệ
Khi đối diện với một hệ thống thông tin mới, phức tạp, độc giả bắt đầu xây
dựng các mô hình lý trí, và sau đó sử dụng chúng để đánh giá các mối liên
hệ giữa những chủ đề, và giả thiết về vị trí tìm thấy thông tin họ chưa thấy
trước đó. Sự thành công của web site chúng ta như một hệ thống thông tin
sẽ chủ yếu được xác định bởi hệ thống thống đó cân xứng bao nhiêu với
các mong muốn của độc giả. Hệ thống hợp lý cho phép độc giả dự đoán
đúng vị trí họ tìm thấy thông tin họ cần tìm. Thông tin được sắp xếp bằng
hình ảnh, dán nhãn, được nhóm và phân loại nhất quán cho phép độc giả
mở rộng nhận biết từ các trang đã xem vào các trang mới lạ đối với họ. Nếu
chúng ta làm độc giả lạc lối với một cấu trúc không hợp lý, dễ hiểu, độc giả
sẽ bị thất vọng liên miên bởi các khó khăn khi tìm thông tin. Đừng nên xây
dựng một web site trong như sau:
Chức năng
Sau khi đã tạo nên web site, chúng ta nên phân tích tính thẩm mỹ của nó,
và tính thực tế cũng như tính hiệu quả của cả cơ cấu hệ thống. Chúng ta
chọn cấu trúc hệ thống nào cho web site không quan trọng, quan trọng là
thiết kế web site thích hợp, cân bằng giữa cấu trúc và quan hệ của menu
hay các trang "homepage" với các trang nội dung độc lập, các đồ hoạ liên
kết, tài liệu. Mục đích là để xây dựng một hệ thống phân cấp của menu,
trang web sao cho tự nhiên đối với độc giả, không gây trở ngại hoặc làm
lúng túng khi đọc web site.
Các web site quá nông, chỉ có một mức liên kết, uỷ thác vào các trang menu
nặng nề mà sau một thời gian sẽ giống như một mớ hỗn độn các thông tin
không liên quan đến nhau, được liệt kê không theo một trật tự nào cả:
Hệ thống menu lại có thể quá sâu, cất giấu thông tin dưới nhiều lớp menu:
Các Gopher site là ví dụ điển hình cho những bất tiện của các menu lồng
nhau, nơi mà chúng ta đôi khi phải mở nhiều thư mục trước khi chúng ta
gặp các tài liệu. Menu mất giá trị khi chúng không chuyển tải từ 4 đến 5 liên
kết; các trang menu dựa trên danh sách, bằng chữ có thể tải rất nhiều liên
kết mà không dìm sâu độc giả hay bắt họ cuộn màn hình qua một danh
sách dài dặc. Bắt độc giả phải định vị qua nhiều mức menu lồng nhau trước
khi đọc được thông tin là trọc tức độc giả và không cần thiết.
Nếu web site phát triển nhanh, sự cân bằng các menu và trang web là rất
cần thiết. Các phản hồi của độc giả (và sự phân tích việc sử dụng web site)
có thể giúp chúng ta quyết định được cấu trúc web site có còn thích hợp
không, hay có phần nào thiết kế kém không.Các tài liệu phức tập đòi hỏi sự
phân bổ menu sâu, nhưng độc giả lại không bao giờ muốn vào các trang lại
các trang toàn menu nếu có khả năng truy nhập trực tiếp. Mục tiêu là tạo
một cây phân lớp thích hợp có khả năng truy nhập thông tin nhanh, và giúp
độc giả hiểu được thông tin được tổ chức như thế nào.
Cấu trúc site
Nếu bạn là người quan tâm, chú ý đến World Wide Web, bạn thật khó thoát
khỏi dính dáng đến hypertext, hypermedia. Ngày nay, chế bản máy tính đầy
ắp ý nghĩ kỳ quặc về việc thông tin trên web có thể bằng cách nào đó liên
kết mọi cái với nhau. Với gợi ý này, bạn có thể bỏ qua một trong những
thách thức lớn nhất của việc trình bày thông tin - đặt thông tin vào trật tự
logic như thế nào và tạo một web site dễ hiểu, đáng quan tâm cho độc giả.
Không có gì xa sự thật cả. Nếu chúng ta chỉ có ý tưởng mơ hồ về cách thức
một phần web site liên quan đến phần khác, nếu chúng ta không có một cái
nhìn tổng thể hoặc ý thức rõ ràng về tổ chức, độc giả của chúng ta sẽ sớm
biết đủ, và đai đa số họ sẽ bỏ đi để tìm thông tin khác tốt hơn.
Sự nối tiếp
Cách đơn giản nhất để hệ thống thông tin là theo dãy, với nó chúng ta có
thể hiển thị thông tin một cách tuần tự. Thông tin sẽ tiếp nối nhau như một
bản tường thuật, theo thời gian, hoặc trong sự sắp xếp logic nó là ý tưởng
cho sự luận bàn nối tiếp. Sắp xếp tuần tự có thể theo thứ tự thời gian, ví dụ
như một chuỗi logic các chủ đề được phát triển từ tổng quát đến cụ thể,
hoặc cũng có thể theo thứ tự abc, như các chỉ số, tự điển bách khoa, từ
điển thuật ngữ. Tuy nhiên, cách tổ chức này chỉ thích hợp với các web site
nhỏ (hoặc các danh sách cấu trúc như chỉ số), các chuỗi càng dài càng trở
nên phức tạp hơn, và khi đó càng cần có cấu trúc hơn để vẫn dữ được tính
dễ hiểu.
Nhiều web site lớn vẫn còn được tổ chức kiểu nối tiếp, nhưng mỗi trang
trong chuỗi chính có thể có một hay nhiều trang nói ngoài đề, thông tin chen
giữa, hoặc các liên kết đến các web site khác.
Ô lưới
Nhiều bản hướng dẫn, danh sách các khoá học của trường đại học hoặc
các giải nghĩa cho các trường hợp kỹ thuật được tổ chức tốt nhất theo
phương thức ô lưới. Nó là cách tốt để tương quan các biến số như sự kiện,
công nghệ, văn hoá,...Để thành công, từng đơn vị riêng biệt trong lưới nhất
định phải có cùng cấu trúc cho các chủ đề lớn và nhỏ. Các chủ đề thường
không có sự phân cấp về mức quan trọng. Ví dụ, "TCP/IP" cũng quan trọng
không hơn, không kém so với "IPX/SPX", do vậy cả hai mô tả nên có cùng
cấu trúc. Như vậy độc giả có thể đi tiếp (dọc xuống lưới) để đọc diễn giải
về "TCP/IP", hay đi ngang (đi ngang lưới) bằng cách đọc phần "packet" của
cả hai chủ đề TCP/IP và IPX/SPX. Có điều không hay là tổ chức lưới có thể
khó hiểu với độc giả chừng nào độc giả xác định được mối liên quan giữa
các loại thông tin. Nhưng nó rất tốt với các độc giả có kinh nghiệm, những
người đã có sẵn kiến thức về chủ đề và hệ thống của nó. Các sơ đồ tổng
quát có thể rất hữu ích đối với các site kiểu lưới.
Phân cấp
Sự phân cấp thông tin là một trong những cách tốt nhất để tổ chức các khối
thông tin phức hợp. Sắp xếp có phân cấp đặc biệt thích hợp cho các web
site, vì các web site luôn được thực hiện theo cách rẽ nhánh từ một trang
chủ duy nhất. Đa số độc giả quen thuộc với các biểu đồ phân cấp, và các
chỉ dụ sẽ trở nên dễ hiểu hơn. Một tổ chức phân cấp cũng tác động có ích
đến bản thân việc phân tích nội dung web site do sự phân cấp chỉ hoạt
động hiệu quả khi chúng ta đã tổ chức hoàn hảo nội dụng của chúng ta. Do
biểu đồ phân cấp rất giống đến cấu trúc của các doanh nghiệp, viện, độc
giả dễ dàng xây dựng mô hình lý trí của cả web site:
Web (mạng nhện)
Cấu trúc tổ chức giống mạng nhện yêu cầu ít hạn chế cho việc sử dụng
mẫu thông tin. Mục đích thường cho ý tưởng liên kết giống nhau và tự do,
nơi mà độc giả đi theo sự quan tâm của họ trong một mô hình tự khám phá,
tự do tư tưởng đối với từng độc giả đến web site. Mô hình web site này đầy
rẫy các liên kết đến các tài liệu ở trong web site đó cũng như trên toàn
World Wide Web. Mục đích là khai thác triệt để năng lực của web trong việc
liên kết và kết hợp, tuy vậy các cấu trúc theo kiểu mạng nhện này rất dễ
phát triển thành một mớ hỗn độn, lộn xộn của các khối thông tin. Cũng rất
trớ trêu, các web có tổ chức lại thường có cấu trúc phi thực tế nhất đối với
các web site, vì nó rất khó hiểu, dự đoán đối với độc giả. Các web làm việc
tốt nhất cho các site nhỏ, có nhiều danh sách liên kết, nhắm vào các độc