Tán sỏi niệu quản dưới qua nội soi tại bệnh viện Đại Học Y Dược TP HCM
Sỏi đường tiết niệu là một bệnh chiếm gần 50% bệnh lý của tiết niệu. Sỏi niệu quản cũng có một vị trí đáng kể từ 30%-40% trong sỏi niệu tùy theo tác giả và sỏi niệu quản 1/3 dưới chiếm đến 70%-75%. Sỏi niệu quản thường gây ra bế tắc đường tiểu và thương tổn cho thận phía trên.
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
TAÙN SOÛI NIEÄU QUAÛN DÖÔÙI QUA NOÄI SOI
TAÏI BEÄNH VIEÄN ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP HCM
Vuõ Hoàng Thònh*, Nguyeãn Minh Quang**, Nguyeãn Hoaøng Ñöùc*,
Traàn Leâ Linh Phöông**, Nguyeãn Taân Cöông**
TOÙM TAÉT
Muïc tieâu nghieân cöùu: Phaân tích 150 TH soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi ñöôïc taùn soûi qua noäi soi nieäu quaûn
baèng hôi ñeå ñaùnh giaù chæ ñònh, keát quaû ñieàu trò cho beänh nhaân.
Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: Hoài cöùu 150 TH ñöôïc taùn soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi qua noäi
soi taïi Beänh vieän Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM töø thaùng 10-2002 ñeán thaùng 10-2004 vôùi oáng soi nieäu quaûn
cöùng cuûa Olympus 10.5F vaø maùy xung hôi phaù soûi.
Keát quaû: Trong 150TH coù 62 TH nam (41,33%) vaø 88 TH nöõ (58,67%). Vò trí: beân P: 66TH (44%),
beân T: 84 (56%). Coù 30TH (20%) soûi dính chaët vaøo nieâm maïc nieäu quaûn. Kích thöôùc soûi töø 1cm trôû xuoáng.
Thôøi gian taùn soûi trung bình laø 40 phuùt. Soûi baùm chaët vaøo nieâm maïc laâu hôn laø 60 phuùt. Keát quaû: Toát 116
TH (77,34%), Trung bình: 29TH (19,33%), Xaáu: 4TH soûi chaïy leân thaän (2,66%), 1TH thuûng nieäu quaûn
chuyeån moå hôû (0,67%).
Keát luaän: Soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi ñöôïc taùn soûi baèng xung hôi qua noäi soi coù chæ ñònh thích hôïp cho
hieäu quaû cao, an toaøn. Ñaây laø moät phöông phaùp ít xaâm laán, ñöa ngöôøi beänh veà cuoäc soàng nhanh choùng vaø
hieäu quaû kinh teá cao.
SUMMARY
DISTAL URETEROSCOPIC LITHOTRIPSY
AT UNIVERSITY MEDICAL CENTER IN HCM CITY
Vu Hong Thinh, Nguyen Minh Quang, Nguyen Hoang Duc, Tran Le Linh Phuong, Nguyen Tan Cuong
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 111 - 114
From Oct- 2002 to Oct- 2004, there were 150 patients with distal ureteral calculi which were treaed
by pneumatic ureteroscopic lithotripsy at University Medical Center in HCM city. 150 patients aged from
20 to over 70 year old, 62 male and 88 female.Location: Right ureter: 66 cases, Left ureter: 84 cases.
There were 30 cases that the stone was compact into the ureter. Diameter: under 1 cm. The time of
lithotrisy is average 40 minutes. The compact stone is 60 minutes.
Results: Very good: 116 cases (77,34%), Good: 29 cases (19,33%), Fail: Ureteral perforation is 1 case
(0,67%), Stone moved to the kidney: 4 cases (2,66%). The success rate is 96,67%
Conclusions: Uretroscopic lithotripsy of distal ureteral calculi could be safe procedure with efficacy
rate. The indication for this treatment is very important. There is a less invasive procedure for treating the
patients with a less complication at University Medical Center in HCM city.
* Beänh vieän ÑHYD TP HCM.
** Phaân moân Nieäu Boä moân Ngoaïi - ÑHYD TP HCM.
111
ÑAËT VAÁN ÑEÀ Phaùi tính
Soûi ñöôøng tieát nieäu laø moät beänh chieám gaàn Nam: 62 TH (41,33%)
50% beänh lyù cuûa tieát nieäu. Soûi nieäu quaûn cuõng coù Nöõ: 88 TH (58,67%)
moät vò trí ñaùng keå töø 30%-40% trong soûi nieäu tuøy Tuoåi
theo taùc giaû vaø soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi chieám ñeán 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 >71
70%-75%. Soûi nieäu quaûn thöôøng gaây ra beá taéc 24 33 52 23 8 8
ñöôøng tieåu vaø thöông toån cho thaän phía treân.
Beänh keøm theo
Ngaøy nay, ñieàu trò soûi nieäu quaûn ñoaïn 1/3 döôùi
Soûi thaän: 5TH
baèng phöông tieän ít xaâm laán nhö noäi soi taùn soûi,
taùn soûi qua da ñaõ vaø ñang ñöôïc phaùt trieån roäng raõi Soûi tuùi maät: 4TH
taïi nöôùc ta. Laâm saøng
Trong thôøi gian töø thaùng 10-2002 ñeán thaùng Taát caû caùc beänh nhaân vaøo vieän vì ñau moät beân
10-2004 taïi Beänh vieän Ñaïi Hoïc Y Döôïc Tp HCM, hoâng löng. Chaån ñoaùn soûi nieäu quaûn ñoaïn 1/3 döôùi
chuùng toâi ñaõ thöïc hieän 150 TH taùn soûi nieäu quaûn chuû yeáu döïa vaøo keát quaû cuûa sieâu aâm, KUB vaø IVP.
1/3 döôùi nhaèm ñöa ra ñöôïc chæ ñònh ñuùng vaø coù keát
Sieâu aâm cho chuùng ta bieát ñöôïc tình traïng öù nöôùc
quaû toát nhaát cho beänh nhaân.
cuaû thaän vaø nieäu quaûn treân soûi giaõn.
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN Thaän ÖÙ nöôùc ñoä 1 ÖÙ nöôùc ñoä 2 ÖÙ nöôùc ñoä 3
Soá tröôøng 53 (35,33%) 77 (51,34%) 20 (13,33%)
CÖÙU
hôïp
Nghieân cöùu hoài cöùu, moâ taû caét ngang. KUB phaùt hieän coù soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi: Beân P
Ñoái töôïng 66TH (44%) . Beân T 84TH (56%) .
Trong thôøi gian töø thaùng 10-2002 ñeán thaùng 10- Kích thöôùc soûi < 1cm.
2004 taïi beänh vieän ÑHYD Tp HCM, chuùng toâi coù 267 IVP: cho bieát chöùc naêng thaän beân coù soûi nhö theá
tröôøng hôïp laáy soûi nieäu quaûn qua noäi soi trong ñoù coù naøo, ñoàng thôøi ñaùnh giaù ñöôïc möùc ñoä giaõn treân thaän.
150 tröôøng hôïp soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi ñöôïc taùn soûi tæ IVP coøn cho pheùp nhaän thaáy ñöôïc hình daïng nieäu
leä 56,17%. quaûn döôùi soûi.
Phöông tieän söû duïng Chöùc naêng thaän coù soûi bình thöôøng ghi nhaän öù
nöôùc thaän ñoä 1: 50TH (33,33%).
Maùy noäi soi nieäu quaûn cöùng Olympus 10.5F
Chöùc naêng thaän chaäm phaân tieát nhöng thaáy roõ
Probe taùn soûi baèng hôi.
caùc ñaøi beå thaän xuoáng taän nieäu quaûn, ghi nhaän thaän öù
Daây daãn, roï baét soûi, thoâng JJ. nöôùc ñoä 2: 79TH (52,67%).
Ñaùnh giaù keát quaû Chöùc naêng thaän keùm, giaõn lôùn caùc ñaøi beå thaän,
Toát: Taùn ñöôïc soûi, laáy ñöôïc soûi, coøn vaøi maûnh thaän öù nöôùc ñoä 3: 21TH (14%).
nhoû, khoâng nhieãm truøng, khoâng thuûng nieäu quaûn, coù Thaáy ñöôïc thuoác caûn quang qua soûi nieäu quaûn:
chaûy maùu ít. Trung bình: Taùn ñöôïc soûi laáy ñöôïc soûi, coù 87TH (58%).
toån thöông nieâm maïc nieäu quaûn, chaûy maùu nhieàu.
Phöông phaùp taùn soûi
Xaáu: Khoâng taùn ñöôïc soûi, thuûng nieäu quaûn.
Taát caû beänh nhaân ñöôïc gaây teâ tuûy soáng, naèm theá
KEÁT QUAÛ saûn phuï khoa.
Moät soá ñaëc ñieåm laâm saøng chính: Taát caû 150 TH ñeàu ñöôïc taùn soûi baèng hôi. Thôøi
gian taùn soûi trung bình laø 40 phuùt.Trong luùc thöïc
112
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
hieän thao taùc taùn soûi nieäu quaûn chuùng toâi coù 30TH soûi maïc. Chuùng toâi coù 30TH(20%) soûi baùm chaët vaøo nieâm
nieäu quaûn baùm chaët vaøo nieâm maïc nieäu quaûn, laøm maïc nieäu quaûn vaø coù nhieàu polyp döôùi soûi taùn khoù
maát ñi tính lieân tuïc cuûa nieâm maïc, phía döôùi soûi raát khaên, maát nhieàu thôøi gian vaø cuõng deå xaûy ra bieán
nhieàu polyp chieám tæ leä 20%. Thôøi gian trung bình ñeå chöùng (1TH thuûng nieäu quaûn 0,67%) vaø phaù nhieàu
taùn soûi baùm chaët vaøo nieâm maïc nieäu quaûn laø 60 phuùt. nieâm maïc nieäu quaûn trong khi taùn soûi, cuõng nhö bò
Sau taùn soûi nieäu quaûn, chuùng toâi ñeàu ñaët thoâng nieäu chaûy maùu trong nieäu quaûn.Tuy nhieân soûi nieäu quaûn
quaûn beå thaän. Coù 5 TH ñaët thoâng nieäu quaûn ñöôïc ruùt sau khoâng baùm vaøo nieâm maïc luoàn daây daãn qua deå daøng,
2 ngaøy. 145 TH ñaët thoâng JJ, thôøi gian löu thoâng laø 30 thôøi gian taùn soûi nhanh, nhöng soûi raát deå di chuyeån leân
ngaøy. Taát caû beänh nhaân taùi khaùm sau I thaùng ñeàu ñöôïc treân thaän (4TH 2,67%) so vôùi moät soá taùc giaû khaùc coù
chuïp KUB vaø laøm sieâu aâm kieåm tra ñeàu khoâng coøn soûi bieán chöùng vaø thaát baïi laø 38%(5), 3,1%(7), 22%(10), 8,6%(2)
vaø ñoä öù nöôùc cuûa thaän giaõm ñaùng keå. ôû trong nöôùc. Nhöng caùc taùc giaû baùo caùo bao goàm taùn
soûi nieäu quaûn noùi chung. Bieán chöùng cuûa taùn soûi nieäu
Coù 4TH keøm theo soûi tuùi maät ñöôïc caét tuùi maät noäi
quaûn qua noäi soi töø 5%-30%(9), 1,6%(4) vaø 28%(8) bao
soi cuøng moät luùc.
goàm thuûng nieäu quaûn, chaûu maùu, choaùng nhieãm
Thôøi gian beänh nhaân naèm vieän trung bình laø 3 truøng, heïp nieäu quaûn hay thaát baïi khi soûi chaïy leân treân
ngaøy. thaän cuõng thay ñoåi tuøy caùc taùc giaû ôû nöôùc ngoaøi.
Keát quaû Tyû leä thaøng coâng so vôùi taùn soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi
Ñaùnh giaù keát quaû: Toát: 116TH (77,34%). Trung raát cao vaø cuõng thay ñoåi töøng taùc giaû 66%-100%(9),
bình: 29TH (19,33%), Thaát baïi: 5TH (3,33%) goàm coù 90%(4), 85%-89%(3) vaø 90%(8). Ñoái vôùi chuùng toâi tyû leä
4TH soûi chaïy leân thaän khoâng taùn ñöôïc. 1TH thuûng thaønh coâng cho soûi 1/3 döôùi nieäu quaûn laø 96,67%.
nieäu quaûn vì soûi baùm chaët vaøo nieâm maïc nieäu quaûn Nguoàn taùn soûi cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng.
phaûi chuyeån moå hôû. Chuùng toâi chæ taùn baèng hôi, trong khi neáu taùn soûi
baèng sieâu aâm hay laser keát quaû coù leõ khaû quan hôn.
BAØN LUAÄN
Trong tröôøng hôïp taùn soûi nieäu quaûn ngoaøi cô theå
Lòch söû soi nieäu quaûn baèng oáng cöùng baét ñaàu töø ôû ñoaïn 1/3 döôùi cuõng coù keát quaû toát töông ñöông(3),
Hugh Hampton Young naêm 1929 khi soi nieäu quaûn nhöng phaûi taùn laïi nhieàu laàn tuøy theo kích thöôùc soûi.
baèng oáng soi baøng quang. Mc Govern vaø Walzak soi
Toùm laïi chæ ñònh ñeå taùn soûi nieäu quaûn ñoaïn 1/3
nieäu quaûn baèng oáng soi meàm 9F vaø thaáy ñöôïc soûi
döôùi caàn coù nhaän xeùt roõ raøng veà phía phaãu thuaät vieân.
nieäu quaûn (1964).Cuoái thaäp nieân 1970 Goodman vaø
Soûi coù kích thöôùc töø 1 cm trôû xuoáng, ít hoaëc khoâng
Lyon ñaõ phaùt trieån maïnh veà noäi soi nieäu quaûn. 1980
baùm chaët vaøo nieâm maïc nieäu quaûn. Toaøn thaân beänh
Perez vaø Castro baùo caùo thaønh coâng soi tôùi beà thaän
nhaân phaûi ñöôïc chuaån bò choáng nhieãm truøng neáu coù
baèng oáng soi cöùng daøi 40 cm vaø 1981 Das baùo caùo
tröôùc khi tieán haønh taùn soûi.
thaønh coâng laáy soûi nieäu quaûn coù camera(8).
Ngaøy nay vôùi söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät,
Soi nieäu quaûn ñeå ñieàu trò soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi trôû
chæ rieâng ñoái vôùi taùn soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi qua ngaõ
neân thoâng duïng töø naêm 1988(1).Taïi nöôùc ta ngoaøi
noäi soi cho pheùp chuùng ta ruùt ngaén thôøi gian phaãu
phöông phaùp moå hôû laáy soûi nieäu quaûn ra, rieâng ñoái vôùi
thuaät, raát tieän lôïi treân nhöõng beänh nhaân coù phaãu
soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi ñeå ñieàu trò soûi laø taùn soûi ngoaøi cô
thuaät vuøng chaäu tröôùc(9). Thôøi gian naèm vieän cuõng
theå, laáy soûi qua noäi soi. Chæ ñònh taùn soûi qua noäi soi ôû
ngaén ngaøy (trung bình 3 ngaøy). Beänh nhaân ít ñau
1/3 döôùi caên cöù vaøo phim KUB xaùc ñònh hình daïng soûi
hôn moå hôû, taâm lyù nheï nhaøng hôn, ít toán keùm veà maët
troøn nhaün hay xuø xì gôïi yù cho chuùng ta soûi baùm chaëy
kinh teá vaø ñöa ngöôøi beänh veà cuoäc soáng ñôøi thöôøng
vaøo nieâm maïc nieäu quaûn hay chöa. Treân phim IVP,
nhanh hôn.
hình aûnh thaän öù nöôùc ñoä 3 vaøthuoác khoâng xuoáng nieäu
quaûn döôùi soûi cuõng gôïi yù soûi ñaõ baùm chaët vaøo nieâm
113
3 Lingerman JE, Lifshitz DA, Evan AP. Surgical
KEÁT LUAÄN management of urinary lithiasis in Campell’s Urology
Phöông phaùp taùn soûi noäi soi cho nieäu quaûn 1/3 8th ed, vol 4, p 3378-3384.
4 Morse RM, Resnick MI. Ureteral calculi: Natural
döôùi laø moät phöông phaùp ñieàu trò raát hieäu quaû cho history and treatment in an era of advanced
beänh nhaân. Maëc daàu beân caïnh ñoù cuõng coøn nhöõng technology. J Uro, 1991 Feb: 145 (2) p 263-265.
5 Ñaøm Vaên Cöông, Leâ Quang Duõng. Keát quaû böôùc ñaàu
phöông phaùp khaùc nhö taùn soûi ngoaøi cô theå ít xaâm
50 ca taùn soûi nieäu quaûn döôùi baèng phöông phaùp noäi
laán hôn. Taát nhieân phaûi tuøy thuoäc vaøo trang thieát bò soi. Taïp chí Y Hoïc Vieät Nam, soá 4-5-6 2001, tr34-38.
coù saün. 6 Nguyeãn Minh Quang, Vuõ Ñình Kha. Noäi soi nieäu quaûn
taùn soûi baèng laser, kinh nghieäm ban ñaàu qua 50TH. Y
Chæ ñònh ñieàu trò phaûi can nhaéc kyõ tuøy vaøo kích Hoïc TP HCM, taäp 7, phuï baûn soá 1, 2003 tr 75-79.
thöôùc soûi, ñaùnh giaù ñöôïc tình traïng soûi baùm vaøo nieäu 7 Phaïm Höõu Ñöông vaø cs. Taùn soûi nieäu quaûn qua ngaõ
noäi soi (nhaân 129 TH) .Toaøn vaên nhöõng baøi baùo caùo
quaûn nhö theá naøo qua IVP, KUB. Neân ñieàu trò nhieãm trong toång keát nghieân cöùu khoa hoïc vaø caûi tieán kyõ
truøng neáu coù tröôùc khi taùn soûi keát quaû seõ toát hôn. Moå thuaät 10 naêm taïi Beänh vieän Bình Daân 1990-1999, tr
228-233.
hôû vaãn coøn coù moät vò trí trong soûi nieäu quaûn 1/3 döôùi
8 Spirnak P, Resnick MI. Stone treatment in Adult and
neáu soûi quaù lôùn. Pediatric Urology 3rd ed Mosby, vol 1 1996, p734-741.
9 Stoler ML. Urinary stone disease in Smith’s General
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Urology 16th ed, Mc Graw- Hill Company 2004, p280.
1 Bagley, DH. Indication for ureteropyeloscopy in 10 Traàn Ngoïc Sinh vaø cs. Nhaân moät soá tröôøng hôïp taùn soûi
Ureteroscopy. Huffman JL. Bageley DH. Lyon ES. WB nieäu quaûn qua noäi soi taïi Beänh vieän Chôï Raãy. Y Hoïc
Sahndders accompany 1988, p 77-30. Tp HCM, taäp 5, phuï baûn soá 4, tr 142-147.
2 Döông Quang Trung, Leâ Ngoïc Töø, Nguyeãn Vaên Oai.
Nhaän xeùt böôùc ñaàu taùn soûi nieäu quaûn noäi soi qua 210
beänh nhaân taïi Beänh vieän Böu Ñieän. Taïp chí Y Hoïc
Vieät Nam, soá 4-5-6, 2001, tr 50-54.
114
