http://digiworldhanoi.vn
Cha giàu cha nghèo
Tác giả: Robert Kiyosaki và Sharon Lechter
Thiên Kim (Biên dịch)
Tên tiếng Anh: Rich Dad Poor Dad
Lời nói đầu
Một trong những nguyên nhân khiến người giàu ngày càng giàu, người nghèo ngày
càng nghèo, còn giới trung lưu thì thường mắc nợ chính là vì chủ đề tiền bạc thường
được dạy ở nhà chứ không phải ở trường.
Hầu hết chúng ta học cách xử lý tiền bạc từ cha mẹ mình, và thường thì người nghèo
không dạy con về tiền bạc mà chỉ nói đơn giản là: “Hãy đến trường và học cho chăm
chỉ.” Và rồi đứa trẻ có thể sẽ tốt nghiệp với một số điểm xuất sắc nhưng với một
đầu óc nghèo nàn về cách quản lý tiền bạc, vì trường học không dạy về chuyện tiền
nong mà chỉ tập trung vào việc giáo dục sách vở và những kỹ năng nghề nghiệp mà
không nói gì về kỹ năng tài chính.
Đó chính là lý do tại sao những nhân viên ngân hàng, bác sĩ, kế toán thông minh dù đạt
được nhiều điểm số xuất sắc ở trường nhưng lại gặp nhiều rắc rối tài chính suốt đời.
Và những món nợ quốc gia chóng mặt thường bắt nguồn từ những vị lãnh đạo có học
vấn cao, nhưng chỉ được huấn luyện rất ít hoặc không có chút kỹ năng nào về vấn đề
tài chính.
Một quốc gia có thể tồn tại như thế nào nếu việc dạy trẻ con quản lý tiền bạc vẫn
là trách nhiệm của phụ huynh, mà hầu hết họ không có nhiều kiến thức về vấn đề
này?
Chúng ta phải làm gì để thay đổi số phận tiền bạc lận đận của mình? Nhà giàu đã
làm giàu như thế nào từ hai bàn tay trắng?
Có lẻ bạn sẽ tìm thấy cho mình những lời giải đáp về các vấn đề đó trong cuốn sách
này. Tuy nhiên, do khác biệt về văn hoá, tập quán và chính thể, có thể một số phần
nào đó của cuốn sách sẽ khiến bạn thấy lạ lẫm, thậm chí chưa đồng tình… dù rằng
đây là một cuốn sách đã được đón nhận nồng nhiệt ở rất nhiều nước trên thế giới.
Chúng tôi giới thiệu cuốn sách này với mong muốn giúp bạn có thêm nguồn tham khảo
về một trong những lĩnh vực cần dạy con trẻ biết trước khi vào đời, của các bậc phụ
huynh ở các nước khác…
Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các bạn. Xin trân trọng cảm ơn.
NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
http://digiworldhanoi.vn
Tập 1:
Lời nói đầu
CHƯƠNG 1
Cha Giàu, Cha Nghèo
CHƯƠNG 2
Bài 1: Người giàu không làm việc vì tiền
CHƯƠNG 3
Bài 2
CHƯƠNG 4
Bài 3
CHƯƠNG 5
Bài 4
CHƯƠNG 6
Bài 5
CHƯƠNG 7
Bài 6
CHƯƠNG 8
Vượt chướng ngại vật
CHƯƠNG 9
SỰ KHỞI ĐẦU
CHƯƠNG 10
Chương 1
Cha Giàu, Cha Nghèo
Tôi có hai người cha, một người giàu và một người nghèo - một người cha ruột
và một người cha nuôi (cha của Mike - bạn tôi). Cha ruột tôi đã có bằng thạc sĩ, còn
người cha nuôi thì chưa học hết lớp tám, nhưng cả hai người đều thành công trong sự
nghiệp và có ảnh hưởng đến người khác. Cả hai đều khuyên bảo tôi rất nhiều điều,
nhưng những lời khuyên đó không giống nhau. Cả hai đều tin tưởng mãnh liệt vào sự
học nhưng lại khuyên tôi học những khóa học khác nhau. Nếu tôi chỉ có một người
cha, tôi sẽ hoặc chấp nhận hoặc phản đối ý kiến của ông. Có hai người cha dạy bảo,
tôi thấy được những quan điểm trái ngược nhau giữa một người giàu và một người
nghèo. Và thay vì chỉ đơn giản chấp nhận hay phản đối người này hay người kia, tôi
đã cố suy nghĩ nhiều hơn, so sánh và lựa chọn cho chính mình.
Cả hai người cha của tôi khi bắt đầu tạo dựng sự nghiệp đều phải đấu tranh với
chuyện tiền nong, nhưng cả hai có những quan điểm khác nhau về vấn đề tiền bạc.
Ví dụ, cha ruột tôi thường nói: "Ham mê tiền bạc là nguồn gốc của mọi điều xấu."
Còn cha nuôi của tôi lại bảo rằng: "Thiếu thốn tiền bạc là nguồn gốc của mọi điều
xấu."
Những sự khác nhau trong quan điểm của họ, nhất là khi đề cập đến tiền bạc, khiến
http://digiworldhanoi.vn
tôi trở nên tò mò và bắt đầu suy nghĩ… Vì có hai người cha đầy ảnh hưởng, tôi đã học
từ cả hai người. Tôi suy nghĩ về lời khuyên của mỗi người, và nhờ vậy, tôi có được
một hiểu biết sâu sắc về quyền lực và tác động của suy nghĩ lên cuộc sống con người
như thế nào.
Ví dụ, cha ruột tôi thường nói: “Tôi không mua nổi vật đó.” Còn cha nuôi thì cấm tôi
nói như vậy ông muốn tôi nói: "Làm thế nào để mua được vật đó?" Một bên là câu
khẳng định, còn bên kia là câu hỏi. Một bên khiến bạn rũ bỏ trách nhiệm, còn bên kia
buộc bạn phải suy nghĩ…
Hai người cha của tôi có những quan điểm cực kỳ khác biệt. Chẳng hạn, một người
bảo: "Phải học cho giỏi thì mới được làm việc ở những công ty tốt.”
Người kia bảo: "Học cho giỏi thì mới mua được những công ty tốt." Một người tin
rằng: “Ngôi nhà là số đầu tư nhiều nhất và là tài sản lớn nhất của chúng ta.” Người
kia lại nghĩ khác: "Ngôi nhà cũng là một khoản tiền phải trả, và nếu ngôi nhà là khoản
đầu tư lớn nhất của con thì con gặp rắc rối rồi đây."
Cả hai người cha đều trả tiền hóa đơn đúng thời hạn, nhưng một người luôn trả đầu
tiên còn người kia luôn trả sau cùng.
Một người vật lộn để tiết kiệm từng đồng một. Người kia chỉ làm một việc đơn giản
là đầu tư.
Một người dạy tôi cách viết một lá đơn xin việc thế nào cho ấn tượng để có thể tìm
được việc làm tốt. Người kia dạy tôi cách viết một dự án kinh doanh tài chính như thế
nào để có thể tạo ra công việc.
Được huấn luyện bởi hai người cha, tôi có thể quan sát tác động của những suy nghĩ
khác nhau lên cuộc sống con người. Tôi thấy người ta thật sự định hình cuộc sống của
họ qua suy nghĩ của chính họ.
Ví dụ, người cha nghèo của tôi luôn phàn nàn: "Tôi sẽ không bao giờ giàu lên nổi.” Và
lời tiên đoán đó đã trở thành sự thật. Ngược lại, người cha giàu của tôi luôn nói những
câu đại loại như: “Tôi là một người giàu, mà người giàu thì không làm những việc đó."
Ngay cả khi ông gặp thất bại thảm hại sau một cuộc đầu tư lớn không thành, ông vẫn
nghĩ mình là một người giàu. ông nói: "Có khác biệt giữa nghèo nàn và phá sản. Phá
sản chỉ là tạm thời nhưng nghèo thì vinh tiễn."
Những quyền lực của suy nghĩ không bao giờ có thể đo hay đánh giá được, nhưng đó
là một điều hiển nhiên mà tôi nhận thức được ngay từ khi còn nhỏ. Tôi thấy rằng
người cha nghèo không phải nghèo vì số tiền ông kiếm được, mà vì những suy nghĩ và
hành động của ông.
Dù cả hai người cha của tôi đều rất tôn trọng việc giáo dục và học hỏi nhưng họ
lại bất đồng về việc học cái gì là quan trọng. Một người muốn tôi học hành chăm chỉ,
có thứ hạng chuyên môn cao dể có công việc tốt, kiếm được nhiều tiền. Người kia
khuyến khích tôi học để trở nên giàu có, để hiểu tiền bạc làm việc như thế nào và học
cách bắt tiền bạc phải làm việc cho mình. Ông thường nhắc đi nhắc lại: "Tôi không
làm việc vì tiền. Tiền bạc phải làm việc vì tôi."
Năm lên 9 tuổi, tôi quyết định nghe theo và học hỏi từ người cha giàu về vấn đề tiền
bạc. Vì lúc đó, tôi chỉ mới 9 tuổi nên những bài học cha nuôi tôi dạy rất đơn giản.
Thực ra tất cả chỉ có 6 bài học lặp đi lặp lại và quyển sách này nói về 6 bài học đó,
cũng theo thứ tự đơn giản như khi cha nuôi tôi dạy tôi. Những bài học này là những lời
hướng dẫn giúp bạn và con cái bạn trở nên giàu có hơn, bất kể điều gì sẽ xảy ra trên
một thế giới không chắc chắn và đang thay đổi nhanh chóng như hiện nay.
http://digiworldhanoi.vn
CHƯƠNG 2
BÀI 1 : NGƯỜI GIÀU KHÔNG LÀM VIỆC VÌ TIỀN.
Bài học bắt đầu:
“Ta sẽ trả cho các con 10 xu một giờ.”
Ngay cả vào những năm 1956, 10 xu một giờ cũng là quá thấp.
Buổi sáng hôm ấy, cha của Mike hẹn gặp tôi và nó lúc 8h. Vì là chủ của một kho hàng,
một công ty xây dựng, một số cửa hiệu bar quán ăn, nên ông rất bận rộn...
Khi chúng tôi đến, cha Mike đang nói chuyện điện thọai và chúng tôi phải ngồi chờ
ông ở băng ghế ngòai hiên sau, cùng với hai người phụ nữ và một người đàn ông trung
niên làm nhiệm vụ quản lý nhà hàng và coi kho cho cha của Mike.
Hai đứa chúng tôi đã ngồi chờ rất lâu, rồi khi tôi cảm thấy mình đã bắt đầu mất hết
kiên nhẫn, thình lình cha Mike xuất hiện. Mike và tôi giật mình bật đứng lên.
“Sẵn sàng học chưa, các con ?” Cha Mike hỏi, kéo một cái ghế đến ngồi với chúng tôi.
Tôi và Mike cũng gật đầu.
“Tốt. Cha sẽ dạy các con, nhưng không phải làm theo kiểu trong lớp học. Nếu các con
làm việc cho cha, cha sẽ dạy cách con cách làm giàu. Nếu không, cha sẽ không dạy...
Thế đấy, đồng ý hay không là tùy các con.”
“ Ơ... con có thể hỏi vài câu được không?”- Tôi hỏi.
“Không. Chịu hay không chịu, thế thôi. Cha có quá nhiều việc phải làm và không thể
lãng phí thời gian được. Nếu con không thể quyết định dứt khóat, con sẽ không học
cách kiếm tiền được đâu. Cơ hợi đến rồi đi. Biết được khi nào cần quyết định là một
kỹ năng quan trọng. Con có cơ hội mà con đang cần. Lớp học sẽ bắt đầu hoặc kết
thúc trong 10 giây nữa.”- Cha của Mike nói cùng với một nụ cười.
“Con chịu,” Tôi và Mike cùng đáp.
“Tốt,” Cha Mike nói. “Các con sẽ làm việc với bà Martin. Cha trả các con 10 xu một
giờ các con phải làm việc 3 tiếng đồng hồ mỗi thứ bảy.”
“Nhưng hôm nay con có một trận bóng chày,” Tôi nói.
Cha Mike trầm trọng nghiêm khắc: “Làm hay không làm nào ?”
“Con làm ạ.” Tôi trả lời, quyết định làm việc và học hỏi thay vì đi chơi bóng.
http://digiworldhanoi.vn
BA MƯƠI XU SAU ĐÓ.
Bà đốc công Martin bắt chúng tôi làm việc không ngơi tay. Trong ba tiếng đồng hồ
chúng tôi phải khiêng những thùng hàng hóa trên kệ xuống, phủi sạch bụi bằng một
cây chổi lông gà, sau đó sắp xếp chúng lại một cách gọn gàng. Đó là một công việc
chán ngấy vì những cánh cửa của cửa hàng luôn mở rộng ra đường và bãi đậu xe. Mỗi
lần có một chiếc xe đi ngang hay chạy qua bãi, bụi mù trời tràn ngập cửa hàng...
Suốt ba tuần tôi và Mike đến làm việc ở chỗ bà Martin trong ba giờ mỗi thứ bảy. Vào
buổi trưa, khi công viêc kết thúc, bà trả cho mỗi đứa 30xu. Vào những năm 1950, với
một đứa trẻ 9 tuổi thì 30xu cũng chẳng nhiều nhặng gì. Một quyển truyện tranh cũng
đã đến 10xu rồi, vì vậy sau khi được trả tiền tôi chỉ đi mua quyển truyện rồi trở về
nhà.
Vào ngày thứ Tư của mỗi tuần thứ tư, tôi quyết định sẽ nghỉ việc. Tôi muốn cha Mike
dạy cho cách làm giàu, chứ đâu có muốn trở thành tên nô lệ của 10xu một giờ. Trên
hết, kể từ ngày thứ bảy đầu tiên đến nay, tôi vẫn chưa được gặp lại ông ấy.
Vào giờ ăn trưa ở căn-tin trường, tôi nói với Mike: “Tớ bỏ việc thôi !”
Mike mỉm cười.
Tôi giận dữ hỏi: “Cậu cười cái gì chứ ?”
“Cha tớ nói rằng cậu sẽ xin nghỉ. Cha nói trước khi nghỉ việc cậu hãy đến gặp ông
ấy.”
Tôi phẫn nộ:
“Cái gì? Thế ra cha cậu đang chờ xem tớ chán việc à ?”
“Cũng gần như vậy. Kiểu dạy của cha tớ khác với cha cậu. Cha cậu nói lý thuyết.
Còn cha tớ thì rất ít lời. Cậu cứ chờ đến thứ Bảy này đi đã. Tớ sẽ nói với cha là cậu
muốn nghĩ việc.”
“Cậu muốn nói là mọi thứ đã được dự liệu à?”
“Không, không hẳn thế... Thứ Bảy này cha tớ sẽ giải thích cho cậu.”
NGÀY THỨ BẢY XẾP HÀNG
Tôi đã sẵn sàng đối mặt với cha của Mike và tôi đã chuẩn bị trước. Thậm chí cha ruột
của tôi cũng nổi giận, ông cho rằng cha của Mike đã vi phạm luật lao động trẻ em và
mọi chuyện phải được làm cho rõ ràng. Ông bảo tôi phải đòi những gì xứng đáng
giành cho mình. Ít nhất là 25xu một giờ. Ông còn nói rằng nếu tôi không được nâng
lương thì tốt hơn là nên nghỉ việc.
Và vào 8h sáng thứ Bảy đó, tôi lại đứng trước cánh cửa văn phòng của cha Mike.
“Hãy ngồi chờ đến phiên mình nhé !” Cha Mike nói thế khi tôi bước vào.
http://digiworldhanoi.vn
Tôi e dè ngồi xuống kế bên hai người phụ nữa đang ngồi trên băng ghế bên ngòai văn
phòng như bốn tuần trước. 45 phút trôi qua và đầu tôi gần như muốn bốc hỏa. Hai
người phụ nữ đã vào gặp cha của Mike và đi ra 30 phút trước đó. Một người đàn ông
lớn tuổi ở đấy khỏang 20 phút cũng đã đi rồi.
Ngôi nhà vắng lặng. Cha của Mike vẫn mãi mê làm việc trong phòng. Cuối cùng, sau
cả tiếng đồng hồ chờ đợi, đúng 9h, cha của Mike mới gọi tôi vào gặp ông. “Bác biết
con muốn được tăng lương họăc sẽ nghĩ việc.” Người cha giàu vừa nói vừa xoay ghế.
“Bác đã không làm đúng thỏa thuận...” tôi nói mà gần như bật khóc. Thật kinh khủng
khi một đứa trẻ 9 tuổi phải đối mặt với người lớn.
“Bác nói là bác sẽ dạy cho con làm việc cho bác. Con đã làm việc chăm chỉ, bỏ cả
những trận bóng chày để đến làm việc cho bác. Thế mà bác không giữ lời. Bác chẳng
dạy con điều gì cả. Bác chỉ muốn có tiền và không thèm quan tâm đến những ngừơi
lao động. Bác bắt con phải chờ đợi quá lâu và không tôn trọng con chút nào cả. Con chỉ
là một đứa trẻ, và con phải cần đối xử tốt hơn chứ !” Tôi ấm ức tuôn ra một tràn.
Ngừơi cha giàu nhìn chằm chằm vào tôi, rồi thông thả nói. “Không tệ. Trong vòng
chưa đầy một tháng, con nói chuyện giống như hầu hết những người làm việc cho bác
vậy.”
“Sao cơ ạ?” Tôi ngơ ngác hỏi lại. Rồi chẳng hiểu ông đang nói gì, tôi tiếp tục bất
bình: “Con nghĩ bác sẽ giữ đúng giao kèo và sẽ dạy con. Nhưng thật ra bác chỉ muốn
hành hạ con thôi...”
“Bác vẫn đang dạy con đấy chứ”. Người cha giàu bình thản nói.
“Dạy con ư? Thậm chí bác không buồn nói chuyện với con kể từ khi con đồng ý làm
việc chỉ vì mấy xu lẻ này. 10 xu một giờ, thế đấy, lẽ ra con phải báo với chính quyền
về bác rồi. Bác biết mà, chúng ta có luật lao động trẻ em. Bác cũng biết là cha con làm
việc cho chính quyền...” tôi la lên giận dữ.
“Úi chà, bây giờ thì con nói chuyện y như những người đã từng làm việc cho bác vậy.
Những người đó hoặc bác cho nghỉ việc hoặc họ tự xin nghỉ rồi.”
“Bác đã nói dối con. Con đã làm việc cho bác, nhưng bác đã không giữ lời. Bác đã
không dạy con điều gì cả.” Tôi nói dồn dập, cảm thấy mình thật can đảm.
“Sao con nghĩ là bác không dạy con gì cả?” Ngừơi cha giàu hỏi lại.
Tôi bĩu môi: “Bác đâu nói chuyện với con. Con đã làm việc được ba tuần, vậy mà bác
chẳng dạy con gì cả.”
“Dạy nghĩa là phải nói chuyện hoặc làm một bài diễn thuyết à?”
“Ừm, vâng ạ.” Tôi dè dặt trả lời.
“Đó là cách dạy ở trường, còn ở đời sẽ rất khác.” Người cha giàu mỉm cười nói. “Đời
http://digiworldhanoi.vn
sẽ chẳng hề nói gì với con mà chỉ xô đẩy con thôi. Khi cuộc đời xô đẩy con, nó muốn
nói rằng: 'Dậy đi thôi, có một cái mới để học đây!' Khi bị đời xô đẩy, Một số người
bỏ cuộc, một số người khác thì chiến đấu. Một số ít học được những bài học và tiếp
tục đi...
Nếu con là lọai người không chút can đảm nào, con sẽ bỏ cuộc mỗi lần cuộc đời xô
đẩy con. Khi đó con sẽ sống một cuộc đời sao cho an tòan, cố tránh những việc có thể
không bao giờ xảy ra. Sau đó con sẽ chết như một ông già tẻ nhạt. Nhưng thật sự con
là con đã để cho cuộc đời đẩy con đến bên bờ khuất phục. Tận đáy lòng con là nỗi
kinh hòang khi phải mạo hiểm. Con muốn chiến thắng, nhưng nỗi lo sợ thất bại còn
lớn hơn cả niềm vui chiến thắng. Con đã chọn sự an tòan mà.”
Tôi nhìn cha của Mike một lúc lâu, rồi bật hỏi: “Thế ra bác đã xô đẩy con ư?”
Người cha giàu mỉm cười. “Bác muốn cho con nếm thử chút mùi vị cuộc đời. Các con
là những người đầu tiên đề nghị bác dạy cách làm giàu. Bác có hơn 150 nhân công,
nhưng chẳng ai hỏi bác về điều đó cả. Họ hỏi bác về công việc, tiền lương mà không
hề yêu cầu bác dạy về tiền bạc. Do đó, hầu hết mọi người dùng những năm tháng tốt
nhất trong đời để làm việc vì tiền mà thật sự không hiểu họ đang làm việc vì cái gì.”
Tôi ngồi im lăng lắng nghe.
“Khi Mike nói với bác là con muốn học cách làm giàu, bác quyết định sẽ thiết kế một
khóa học thật gần với cuộc sống thức. Vì thế mà bác để đời xô đẩy con một chút, khi
đó con sẽ thấm những điều bác nói. Chính vì vậy, bác chỉ trả cho con 10 xu một giờ.”
“Vậy bài học mà con học được khi làm việc để có 10xu một giờ là gì? Là bác bác đã
quá keo kiệt và bóc lột nhân công à?” Tôi vặn lại.
Người cha giàu bật cười thật to.
“Đừng đổ lỗi cho bác và đừng nghĩ bác là nguồn gốc của mọi vấn đề. Nếu con nhận
ra rằng vấn đề là ở chính bản thân con, con mới có thể thay đổi chính mình, học được
cái gì đó và trở nên khôn ngoan hơn.
Hầu hết mọi người đều muốn người khác thay đổi chứ không muốn mình thay
đổi.
Khi không được như ý, họ nghỉ việc và đi tìm một việc làm khác, lương cao hơn, vì họ
nghĩ rằng những đó sẽ giải quyết được vấn đề. Nhưng, họ đã lầm. Trong hầu hết
mọi trường hợp thì không đâu.”
“Thế cái gì giải quyết vấn đề?” Tôi hỏi. “Tiếp tục làm việc với 10 xu một giờ và cố
vui à?”
“Đó là điều mà người còn lại sẽ làm. Chấp nhận tiền lương thấp dù biết rằng họ và
gia đình họ sẽ gặp khó khăn về tài chính. Họ trông chờ được nâng lương, hoặc làm
thêm một công việc thứ hai, hy vọng rằng có nhiều tiền sẽ giải quyết được vấn đề...”
http://digiworldhanoi.vn
Tôi gằm mặt nhìn xuống sàn, bắt đầu hiểu ra bài học mà người cha giàu đang nói đến.
BÀI HỌC SỐ 1.
Ngừơi nghèo làm việc vì tiền bạc.
Người giàu buộc tiền bạc phải làm việc cho mình.
Người cha tiếp tục giảng bài học đầu tiên cho tôi. “Bác rất mừng khi con nổi giận vì
phải làm việc 10 xu một giờ. Nếu con không tức giận và chấp nhận nó một cách vui
vẻ, bác sẽ không thể dạy con được. Con thấy đó, việc học thật sự phải mất công sức,
phải có sự đam mê và khát khao cháy bỏng. Sự giận dữ là một phần lớn trong công
thức đó, vì niềm đam mê là kết hợp của tình yêu và cơn giận. Khi nói đến đến tiền
bạc, hầu hết mọi người đều muốn an tòan và bảo đảm. Vì vậy, không phải niềm đam
mê mà chính sự e ngại sẽ hướng dẫn họ.
Nhiều tiền chưa hẳn giải quyết được vấn đề. Hãy nhìn cha con mà xem. Ông ấy làm
ra nhiều tiền, nhưng vẫn không thể trả hết các hóa đơn.
Hầu hết mọi người được cho tiền vì để mắc nợ nhiều hơn mà thôi.
Nguyên do vì ở trường, họ chẳng được họ gì về tiền bạc cả, vì vậy họ tin rằng phải
làm việc để kiếm tiền.”
“Còn bác không nghĩ vậy à?”
“Không, không hẳn thế. Nếu con muốn học để làm việc vì tiền, hãy học ở trường.
Còn nếu muốn học cách buộc tiền bạc phải làm việc cho mình, bác có thể dậy con,
nhưng chỉ khi con thực sự muốn học mà thôi.”
“Thế không phải mọi người đều muốn học hay sao?”
“Không. Vì học làm việc để có tiền thì dễ hơn rất nhiều, nhất là sự e ngại là cảm giác
đầu tiên khi nhắc đến tiền bạc.”
“Con không hiểu.” Tôi nhăn mặt nói.
“Chính sự lo ngại là nguyên nhân khiến người ta phải làm việc, họ lo không có đủ
tiền, lo phải bắt đầu lại từ đầu. Đó là cái giá của việc học một nghề nghiệp nào đó,
sau đó là phải làm việc vì tiền. Hầu hết mọi người trở thành nô lệ cho tiền bạc... và
sau đó họ nổi giận với ông chủ.”
“Học các buộc tiền bạc làm việc cho mình là một khóa học hòan tòan khác hay sau ạ?”
Tôi hỏi.
http://digiworldhanoi.vn
“Nhất định rồi,” Ngừơi cha giàu nói.”Nhất định là vậy.”
Chúng tôi ngồi im lặng một lúc lâu. Giờ này có thể các bạn đang bắt đầu trận bóng
chày, còn tôi thì đang học những điều mà bạn bè tôi sẽ không được học ở trường.
“Lúc 9 tuổi, con đã được nếm thử cảm giác thế nào là làm việc vì tiền. Chỉ cần như
một tháng vừa qua cho 50 năm, con sẽ hiểu hầu hết người ta làm gì suốt đời.” Người
cha giàu nhẹ nhàng nói.
“Con không hiểu...”
“Con cảm thấy thế nào khi phải ngồi chờ bác để được thuê làm việc và để hỏi xin
tăng lương?”
“Thật kinh khủng ạ !”
“Nếu con chọn làm việc vì tiền, cuộc sống của con sẽ như thế đấy.” Người cha giàu
nói tiếp. “Và con cảm thấy thế nào khi bà Martin trả cho con 30 xu sau ba giờ làm
việc?”
“Con cảm thấy không đủ. Có vẻ như nó không là gì cả. Con rất thất vọng.”
“Đó là cảm giác mà hầu hết các nhân viên cảm thấy khi họ nhận tiền lương, nhất là
sau khi phải trả thuế và những chi phí khấu trừ. Ít ra mà con cũng được nhận 100%
rồi.”
“Bác muốn nói là hầu hết mọi người không được nhận tòan bộ tiền lương sao?” Tôi
kinh ngạc hỏi.
“Rất tiếc là không. Chính quyền sẽ lấy phần trước hết bằng các lọai thuế. Con phải
trả thuế khi con làm ra tiền, con phải trả thuế khi con tiêu xài tiền. Con phải trả thuế
khi con tiết kiệm tiền. Con phải trả thuế ngay cả khi con chết.”
“Sao lại như thế được ạ?” Tôi lúng túng hỏi. Tôi chẳng thích những điều tôi vừa nghe
chút nào. Tôi biết cha tôi thường xuyên phàn nàn vì phải trả thuế quá nhiều, nhưng
thật sự ông không làm gì cả. Có phải cuộc đời cũng đang xô đẩy ông hay không?
Ngừơi cha giàu chầm chậm đu đư chiếc ghế và lặng lẽ nhìn tôi. “Bác đã nói rồi, có
rất nhiều điều để học.
Học cách khiến tiền bạc phải làm việc cho mình là phải học suốt đời.
Hầu hết mọi người học đại học trong 4 năm, sau đó không học nữa. Họ đi làm, lãnh
lương, cân đối thu chi, và thế thôi. Trên hết, họ vẫn tự hỏi tại sao họ gặp rất rắc về
tiền bạc. Và họ nghĩ rằng có nhiều tiền sẽ giải quyết được mọi chuyện. Một số rất ít
nhận ra rằng chính vì họ không có kiến thức về vấn đề tài chính nên mới nảy sinh các
http://digiworldhanoi.vn
vấn đề khác. Hôm nay bác chỉ muốn xem liệu con có đủ say mê để học về tiền bạc
hay không thôi. Hầu hết mọi người đều không có. Họ đến trường, học một số nghề gì
đó, vui vẻ làm việc và kiếm được nhiều tiền. Một ngày khi họ thức dậy với những rất
rối tài chính khổng lồ và không thể ngưng làm việc được nữa. Đó là cái giá của việc
chỉ biết làm việc vì tiền thay vì học cách buộc tiền bạc làm việc cho mình. Vậy con có
còn đủ say mê để học hay không ?”
Tôi gật đầu.
“Tốt lắm, “ Người cha giàu nói. “Bây giờ quay lại làm việc đi.
Lần này bác sẽ không trả cho con đồng nào cả.”
“Sao ạ?” Tôi kinh ngạc hỏi.
“Con nghe rồi đấy. Không trả gì cả. Con vẫn phải làm việc ba giờ mỗi thứ Bảy,
nhưng lần này con không được trả 10 xu một giờ nữa. Con nói con muốn học không
phải để làm việc vì tiền, do đó bác sẽ không trả cho con đồng nào hết.”
Tôi không thể tin vào những gì mình đang nghe nữa.
“Bác đã nói chuyện này với Mike. Nó đang làm việc, lau bụi và chất các thùng hàng mà
không được nhận đồng nào cả. Có lẽ con nên nhanh lên và quay lại làm việc thôi.”
Tôi la lên: “Như thế là không công bằng. Bác phải trả con cái gì chứ !”
“Con đã nói là con muốn học mà. Nếu con không học bây giờ thì sau này con sẽ giống
các nhân viên của bác, làm việc vì tiền và hi vọng không bị sa thải. Hoặc giống như
cha con, kiếm thật nhiều tiền chỉ vì để nợ nần đến tận cổ, luôn hi vọng nhiều tiền
hơn sẽ giải quyết được vấn đề. Nếu đó là những điều con muốn, bác sẽ tiếp tục trả
cho con 10 xu một giờ như lúc đầu. Họăc con có thể làm những điều mà hầu hết mọi
người sẽ làm: phàn nàn là tiền lương quá thấp, nghỉ việc và đi tìm một công việc
khác.”
Người cha giàu vỗ đầu tôi và nói tiếp: “Hãy dùng cái này. Nếu con biết dùng cái đầu
của mình một cách tốt nhất, sau này con sẽ phải cảm ơn bác vì đã cho con một cơ hội,
và con sẽ lớn lên thành một người giàu có.”
Tôi đứng đó, không tin nổi vào sự thỏa thuận non nớt của mình. Ban đầu tôi đến đây
để đòi tăng lương, còn bây giờ tôi phải tiếp tục làm việc mà không được trả đồng nào
cả.
*
• *
http://digiworldhanoi.vn
Trong ba tuần kế tiếp, Mike và tôi làm việc ba giờ mỗi thứ Bảy và không được
trả công. Công việc không làm tôi bực mình và mọi việc dần trở nên dễ dàng
hơn. Điều vướng bận còn lại phải bỏ những trận bóng chày và không thể mua
được vài cuốn truyện tranh nữa.
Vào buổi trưa của tuần làm việc thứ ba, người cha giàu ghé lại chỗ chúng tôi.
Sau khi xem xét những việc đang diễn ra trong cửa hàng, ông bước đến tủ kem
lạnh, lấy ra hai cây, trả tiền và ra hiệu cho tôi và Mike cùng ra ngòai đi dạo.
Cha Mike đưa kem cho hai đứa tôi và hòi: “Mọi việc thế nào rồi, hai chàng
trai?”
“Tốt thôi ạ.” Mike nói.
Tôi gật đầu đồng ý.
Người cha giàu lại hỏi. “Đã học được gì chưa?”
Mike và tôi nhìn nhau, nhún vai và đồng lọat lắc đầu.
TRÁNH NHỮNG CẠM BẪY LỚN NHẤT CỦA CUỘC ĐỜI
“Các con thấy không, bà Martin và hầu hết những người ở đây phải làm việc
cật lực để kiếm được một ít tiền, bám vào viễn ảnh của một công việc bảo
đảm, mong chờ một kì nghĩ kéo dài 3 tuần mỗi năm và một số lương hưu bủn
xỉn sau mấy chục năm làm việc. Nếu điều đó làm các con thấy hứng thú, cha
sẽ nâng lương các con lên 25 xu một giờ...”
“Nhưng đó là những người làm việc chăm chỉ. Bác đang chế nhễu họ à?” Tôi
hỏi.
Một nụ cười thóang qua trên gương mặt người cha giàu.
“Có thể những lời nói của bác có vẻ tàn nhẫn, nhưng bác đang cố gắng để các
con thấy được một cái gì đó. Hầu hết mọi người không thấy được cái bẫy mà
họ đang mắc vào chỉ vì tầm nhìn của họ quá hẹp.”
Mike và tôi ngồi ngẩn ra đó, không hiểu rõ hết những gì vừa nghe. Ngừơi cha
giàu nói chuyện nghe thật tàn nhẫn. Tuy nhiên chúng tôi có thể cảm thấy ông ta
đang rất muốn chúng tôi hiểu được một điều gì đó.
Người cha giàu mỉm cười. “25 xu một giờ nghe có vẻ tuyệt đấy chứ? Nó có
làm cho tim các con đập nhanh hơn không?”
Tôi lắc đầu.
“Thôi được, 1 đôla một giờ.” Ngừơi cha giàu nói cùng với một nụ cười kín
đáo.
http://digiworldhanoi.vn
Tim tôi đập mạnh. Trí óc tôi muốn hét lên: “Nhận đi !Nhận đi!" Tôi không thể
tin vào những gì mình đang nghe nữa. Nhưng tôi vẫn không nói gì cả.
“À, thế thì 2 đôla một giờ.”
Bộ óc và trái tim 9 tuổi của tôi gần như muốn nổ tung. Tôi không thể tưởng
tượng là mình có thể kiếm được ngần ấy tiền. Tôi muốn nói: “Vâng ạ”. Tôi
thấy rõ trước mắt một cái xe đạp mới, một bộ găng bóng chày mới và sự
ngưỡng mộ bạn bè khi tôi xòe tiền ra. Nhưng không biết tại sao, tôi vẫn im
lặng.
Cây kem chảy xuống tay tôi. Bây giờ chỉ còn lại cái que ở dưới đất và ở dưới
đất là một đống vani và chocolate mà lũ kiến rất khóai. Người cha giàu nhìn hai
đứa trẻ đang chăm chăm ngó ông, mắt mở to và đầu óc trống rỗng. Ông biết
rằng có một phần trong chúng tôi muốn đồng ý thỏa thuận này. Ông biết trong
tâm hồn của mỗi người có một phần yếu đuối và tham lam mà người khác có
thể mua được. Và ông cũng biết rằng trong tâm hồn của mỗi người có một
phần mạnh mẽ và quyết tâm không bao giờ mua được cả. Vấn đề chỉ đơn giản
là phần nào mạnh hơn mà thôi.
“Thôi được rồi, 5 đôla một giờ.”
Bỗng dưng lòng tôi chợt lắng lại. Điều đó đã thay đổi lời mời chào đã trở nên
quá lớn và đâm ra lố bịch. Vào năm 1956 không có nhiều lớn có thể kiếm được
hơn 5 đôla một giờ. Sự cám dỗ biến mất và sự bình tĩnh trở lại. Tôi chầm
chậm quay sang nhìn Mike. Nó quay lại nhìn tôi. Cái phần yếu đuối và tham
lam trong con người tôi đã im lặng. Có một sự điềm tĩnh và chắc chắn về tiền
bạc đến với trí óc, tâm hồn tôi. Tôi biết Mike cũng đang cảm thấy điếu đó.
“Tốt lắm. Hầu hết mọi ngừơi đều có một cái giá. Và họ có cái giá đó vì họ có
những cảm xúc mà ta gọi là nỗi lo sợ và sự tham lam. Đầu tiên, nỗi lo không có
tiền buộc họ phải làm việc, và khi họ lãnh lương thì sự tham lam hoặc lòng
thèm muốn khiến họ bắt đầu nghĩ những thứ tuyệt vời mà tiền bạc có thể mua
được. Khi đó thì một khuôn mẫu bắt đầu...” Người cha giàu dịu dàng nói.
“Khuôn mẫu nào ạ?” Tôi hỏi.
“Cái khuôn mẫu của việc thức dậy, đi làm, trả hóa đơn, thức dậy, đi làm, trả
hóa đơn... Sau đó thì cuộc sống của họ kéo dài mãi với hai cảm giác: nỗi lo sợ
và sự tham lam. Khi được đưa ra nhiều tiền hơn, họ sẽ tiếp tục cái vòng luẩn
quẩn nêu trên bằng cách gia tăng các chi phí. Đó là cái mà cha gọi là Rat Race.”
“Có một con đường khác hả cha?” Mike hỏi.
“Có đấy, nhưng chỉ một ít người tìm ra nó. Đó là con đường cha hi vọng hai
con sẽ tìm ra khi học và làm việc với cha. Chính vì vậy mà cha đề nghị đủ lọai
http://digiworldhanoi.vn
tiền lương cho hai con.”
“Cha có ám chỉ gì không vậy. Tụi con cảm thấy rất mệt khi phải làm việc
nặng, nhất là khi không được trả công gì cả.” Mike nói nho nhỏ.
“Các con có thấy những người làm việc cho cha không? Nỗi lo sợ không có
tiền kiềm giữ họ trong cái cạm bẫy: đi làm, kiếm tiền, đi làm, kiếm tiền, hy
vọng nỗi lo sẽ vơi đi. Nhưng mỗi ngày khi họ thức dậy, nỗi lo lắng đó thức
dậy cùng họ, ngậm nhắm trái tim họ. Tiền bạc điều khiển cuộc sống của họ,
nhưng họ không dám thú nhận sự thật đó. Tiền bạc điều khiển cảm xúc và làm
chủ luôn cả tâm hồn họ...”
Mike và tôi lắng nghe nhưng không thật sự hiểu hết mọi điều... Tôi chỉ biết
rằng tôi vẫn thường tự hỏi tại sao những người lớn luôn phải vội vã đi làm, và
trong họ không bao giờ có vẻ hạnh phúc, như thể có một cái gì đó buộc họ
phải đi làm vậy.
“Cha muốn hai con tránh được cái bẫy đó. Đó là điều mà thật sự cha đang dạy
các con chứ không phải dạy cách kiếm tiền, bới vì tiền không giải quyết được
vấn đề.”
“Không à?” Tôi ngạc nhiên hỏi.
“Không hề. Người ta ham muốn tiền bạc vì những niềm vui mà họ nghĩ có
thể mua được. Nhưng niềm vui do tiền bạc mang đến thường rất ngắn
ngủi, và người ta lại cần tiền để có những niềm vui khác, những điều thứ vị
hơn, tiện nghi hơn, an tòan hơn. Vì vậy mà họ tiếp tục làm việc, nghĩ rằng tiền
sẽ làm dịu đi tâm hồn đang khổ sở vì những nỗi lo lòng ham muốn của họ.
Nhưng tiền không thể làm được điều đó.”
“Ngay cả với những người giàu sao?”
“Ừ, ngay cả những người giàu. Nhiều người giàu khao khát kiếm tiền không
phải vì lòng ham muốn mà vì nỗi sợ bị nghèo túng, vì vậy họ tích lũy hàng tấn
tiền để cho nỗi lo sợ ấy càng ngày càng tệ hại hơn. Cha biết nhiều có hàng
triệu đôla lại càng sợ hơn khi họ không có đồng nào trong túi. Họ rất lo bị mất
tiền. Nỗi sợ đã giúp đã họ giàu có nay lại càng tồi tệ hơn. Cái phần yếu đuối
và tham lam trong tâm hồn họ đang hét lớn hơn. Họ không muốn mất những
ngôi nhà lớn, những chiếc xe hơi và một cuộc sống cao sang mà tiền bạc đã
đem đến. Họ lo không biết bạn bè sẽ nói gì khi họ không còn tiền bạc nữa. Rất
nhiều người cảm thấy tuyệt vọng và bị căng thẳng thần kinh, dù trông họ rất
lộng lẫy và đang có nhiều tiền.”
“Thế những người nghèo có hạnh phúc hơn không ạ?” Tôi rụt rè hỏi.
“Không, sự né tránh về tiền bạc cũng là một kiểu lọan thần kinh giống
http://digiworldhanoi.vn
như gắn bó với tiền bạc thôi. Cha đã gặp rất nhiều người nói rằng họ không
quan tâm đến tiền bạc, nhưng lại làm việc để kiếm tiền 8 giờ một ngày. Nếu
họ không quan tâm đến tiền thì họ đi làm kiếm tiền để làm gì? Kiểu suy nghĩ
đó có lẽ còn tệ hơn cả nhưng người chuyên tích cóp tiền bạc nữa...
Nếu lo không đủ tiền, thay vì phải chạy đi làm việc ngay lập tức để kiếm tiền,
hãy tự hỏi rằng: 'Liệu một công việc có phải là giải pháp tốt nhất để vược qua
nỗi lo này hay không?' Theo cha thì câu trả lời sẽ là 'Không', đặc biệt là khi
con nhìn qua suốt một đời ngừơi. Công việc chỉ là một giải pháp ngắn hạn cho
một vấn đề dài hạn thôi. Cũng giống như câu chuyện về một con lừa kéo xe
trong lúc người chủ treo lủng lẳng một củ cà rốt trước mũi nó vậy. Người chủ
có thể sẽ đến được nơi mà ông ta muốn, còn con lừa thì chỉ theo đuổi một ảo
tường. Nếu con lừa ấy có thể nhìn thấy tòan cảnh bức tranh này, có thể nó sẽ
suy nghĩ lại xem có nên theo đuổi củ cà rốt nữa hay không...”
Trên đường quay trở lại cửa hàng, người cha giàu giải thích cho chúng tôi biết
người giàu đã “làm ra tiền” như thế nào. Lúc đó, chúng tôi không hiểu ông đang
nói gì, nhưng nhiều năm trôi qua thì mọi thứ dần dần sáng tỏ...
NHÌN THẤY NHỮNG GÌ NGƯỜI KHÁC KHÔNG THẤY
Hai tuần nữa trôi qua, chúng tôi tiếp tục suy nghĩ, thảo luận với nhau và tiếp
tục làm việc không lương. Điều đáng buồn nhất với tôi khi không được hưởng
30 xu mỗi thứ Bảy là không có tiền mua truyện tranh nữa...
Hết ngày thứ Bảy thứ hai, khi tạm biệt bà Martin, tôi chợt thấy bà làm một
việc mà trước đây tôi chưa từng thấy, nói đúng ra là đã từng thấy nhưng không
chú ý lắm.
Bà Martin đang cắt trang đầu quyển truyện tranh làm đôi. Bà giữ lại nửa trên
bìa sách và quăng cả cuốn còn lại vào một thùng cạc tông lớn. Khi tôi hỏi bà
đang làm gì, bà trả lời: “Bác bỏ nó đi. Bác đưa trả lại nửa trên bìa sách cho
người giao truyện tranh khi ông ta mang sách mới đến. Khỏang một tiếng nữa
ông ấy sẽ đến đây.”
Mike và tôi ngồi chờ. Khi người giao sách đến, tôi hỏi ông xem liệu chúng tôi
có thể lấy những cuốn truyện tranh này không. Ông trả lời:"Các cậu có thể lấy
chúng nếu các cậu làm việc cho cửa hàng và nếu các cậu không bán chúng
lại...”
Nhà Mike có một căn phòng còn bỏ trống ở tầng hầm. Chúng tôi lau dọn căn
phòng thật sạch sẽ và bắt đầu chất hàng trăm cuốn truyện tranh vào. Sau đó,
thư viện truyện tranh của chúng tôi nhanh chóng được khai trương, với khách
hàng là bọn trẻ trong xóm. Chúng tôi thuê chị gái cùa Mike, một người rất thích
đọc sách, đến làm thủ thư. Chị ấy lấy mỗi đứa trẻ 10 xu khi vào thư viện, và
trong hai tiếng mở cửa mỗi ngày, khách hàng của chúng tôi có thể đọc bao
http://digiworldhanoi.vn
nhiêu cuốn truyện cũng được. Như thế bọn trẻ rất có lời vì mua một cuốn
truyện tranh phải mất 10 xu, nhưng với 10 xu đó, nếu đến thư viện của chúng
tôi, trong hai giờ có thể đọc đến 5, 6 cuốn.
Chị của Mike sẽ kiển tra bọn trẻ khi chúng ra về, để chắc chắn rằng chúng
không đem quyển nào về nhà. Chị ấy cũng giữ gìn những quyển sách, ghi lại có
bao nhiêu đứa trẻ vào xem, chúng tên gì và chúng bình luận gì... Tính trung bình
sau ba tháng, Mike và tôi kiếm được 9.5$ một tuần. Mỗi tuần chúng tôi tra cho
chị của Mike 1 $ và cho chị ấy đọc truyện thỏai mái, dù rất hiếm khi chị ấy
đọc truyện vì lúc nào chị ấy cũng phải học bài cả.
Mike và tôi thu nhập tất cả truyện tranh từ những cửa hàng khác. Chúng tôi giữ
lời hứa với người giao sách là sẽ không bán đi cuốn truyện tranh nào cà. Khi
chúng bị rách nát, chúng tôi đốt đi. Chúng tôi cố gắn mở một chi nhánh nữa,
nhưng không thể tìm ra người nào tốt bụng và có thể tin tưởng được như chị
của Mike.
Ngay từ khi còn nhỏ, chúng tôi đã hiểu được rằng: tìm được những nhân
viên tốt là rất khó.
Người cha giàu rất vui vì chúng tôi đã học bài học đầu tiên rất tốt – học cách
buộc tiền bạc phải làm việc cho mình. Không được trả lương cho công việc
ở cửa hàng, chúng tôi buộc phải suy nghĩ để tìm ra cơ hội kiếm tiền. Khi bắt
đầu công việc kinh doanh, mở cửa thư viện truyện tranh, chúng tôi tự quản lý
vấn đề tài chính của mình, không còn phụ thuộc vào một ông chủ nào khác
nữa, điều tốt nhất là việc kinh doanh này đã sinh ra tiền bạc cho chúng tôi,
thậm chí cả khi chúng tôi không cần có mặt ở đó.
Thay vì trả công, người cha giàu đã cho chúng tôi nhiều hơn thế...
Chương 3: Bài 2 Tại sao phải dạy con về tài chính?
Hầu hết mọi người không nhận ra rằng: trong cuộc sống, vấn đề không phải
là bạn kiếm được bao nhiêu tiền mà là bạn giữ được bao nhiêu tiền và làm cho nó
sinh sôi nảy nở như thế nào.
Điều đó cũng giống như trồng một cái cây vậy. Ban đầu, bạn sẽ phải mất rất
nhiều công sức để chăm bón nó, đến một ngày nào đó, khi rễ cây đã đâm sâu vào
lòng đất, cái cây đã đủ lớn để tự mình phát triển, bạn sẽ không cần phải tốn công
chăm bón nữa mà vẫn có thể được hưởng những mùa quả ngọt lành.
Muốn cho cái cây tiền bạc của bạn phát triển, bạn phải có nhiều kiến thức về tài
chánh để biết chăm bón nó thật đúng cách.
Khi bắt đầu học cách làm giàu. tôi và Mike hãy còn là những đứa trẻ nên người cha
giàu đã nghĩ ra một cách đơn giản để dạy chúng tôi. Trong nhiều năm, ông đã vẽ
những bức vẽ và sử dụng những từ ngữ đơn giản để Mike và tôi hiểu được những
http://digiworldhanoi.vn
biệt ngữ và sự vận động của tiền bạc. Nhiều năm sau đó ông mới bắt đầu thêm
vào những con số. Tuy đơn giản nhưng những bức vẽ này đã góp phần hướng dẫn
hai đứa trẻ bé nhỏ trong một bài toán số học khổng lồ về tài chính, hình thành một
nền tảng sâu sắc và kiên cố
Quy luật 1. Bạn phải biết sự khác nhau giữa tài sản (asset) và tiêu sản (liability)
và để được giàu có, bạn phải mua tài sản.
Nghe thì có vẻ đơn giản đến buồn cười, nhưng hầu hết mọi người đều không
biết được nó uyên thâm đến mức nào, vì họ không biết được sự khác nhau giữa
một tài sản và một tiêu sản là ở đâu.
"Người giàu kiếm được tài sản. Người nghèo và người trung lưu chỉ thu được tiêu
sản, nhưng họ nghĩ rằng họ đã kiếm được tài sản." Khi người cha giàu giải thích
điều này cho Mike và tôi, chúng tôi nghĩ ông đang nói đùa. Chúng tôi đang chờ đợi
một bí mật làm giàu, vậy mà ông lại trả lời như thế đấy. Nó đơn giản đến mức
chúng tôi phải khựng lại một lúc lâu để suy nghĩ về điều đó.
“Bác muốn nói tất cả những điều chúng con cần biết là: tài sản là gì, sau đó phải
đi kiếm nó và rồi chúng con sẽ giàu có sao?” Tôi ngờ vực hỏi.
Người cha giàu gật đầu. “Đơn giản thế thôi.” “Nếu chỉ đơn giản như thế, tại sao
những người khác không giàu được?” Tôi lại hỏi.
Người cha giàu mỉm cười. “Vì người ta không biết được sự khác nhau giữa tài sản
và tiêu sản.”
“Tại sao người lớn lại ngớ ngẩn thế nhỉ? Nếu đó chỉ là một điều đơn giản nhưng
quan trọng thì tại sao người ta lại không muốn tìm hiểu?”
Người cha giàu phải mất vài phút mới giải thích được cho chúng tôi biết tài sản là
gì và tiêu sản là gì.
Là một người lớn, tôi cảm thấy giải thích điều này với những người lớn khác thật
khó khăn. Vì sao vậy? Vì người lớn khôn ngoan hơn. Gần như trong mọi trường
hợp, hầu hết người lớn không nắm được sự đơn giản của một ý tưởng vì họ được
giáo dục khác nhau. Và một người lớn thông minh thường cảm thấy bị hạ thấp khi
phải chú ý đến những khái niệm quá đơn giản.
Người cha giàu tin vào quy luật KISS - "Giữ Cho Đơn Giản" (Keep It Simple
Stupid) - vì vậy ông cố làm cho mọi thứ trở nên thật đơn giản với hai chúng tôi…
Ông nói: "Những điều xác định nên một tài sản không phải là từ ngữ mà là những
con số. Và nếu các con không biết đọc số thì các con không thể xác định được một
tài sản trong mớ bòng bong ấy đâu."
Trong kế toán, vấn đề không phải ở bản thân những con số mà là những con số ấy
nói lên điều gì. Cũng như từ ngữ vậy, vấn đề không phải ở bản thân từ ngữ mà là
câu chuyện những từ ngữ ấy kể.
“Nếu con muốn trở nên giàu có, con phải đọc được và hiểu được những con số.”
Người cha giàu lặp đi lặp lại câu nói ấy cả ngàn lần với chúng tôi: "Người giàu
kiếm được tài sản. Người nghèo và người trung lưu chỉ kiếm được tiêu sản."
Mô hình vòng quay của một tài sản:
Hình hộp ở trên là Bản kê lợi tức, hay còn gọi là Bản kê lời lỗ. Nó đo các khoản
thu nhập và chi phí, tiền vào và tiền ra. Cái hộp bên dưới là Bản cân đối thu chi.
Nó được gọi như vậy vì nó đòi hỏi phải có sự cân đối giữa tài sản và tiêu sản. Lý
do chính gây ra những cuộc vật lộn tài chính đơn giản là vì người ta không biết
được sự khác nhau giữa một tài sản và một tiêu sản. Nguyên nhân của sự nhầm
http://digiworldhanoi.vn
lẫn chính là vì định nghĩa của hai từ này. Càng cố tra tự điển, bạn sẽ chỉ càng
nhầm lẫn nhiều hơn thôi.
Người cha giàu đã nói với hai chúng tôi một cách đơn giản rằng:
"Tài sản bỏ tiền vào túi các con, còn tiêu sản thì lôi tiền ra khỏi túi."
Mô hình vòng quay của một tiêu sản:
Nếu bạn muốn trở nên giàu có, hãy mua tài sản. Nếu muốn trở nên nghèo đi, hãy
mua tiêu sản.
Chính vì không phân biệt được sự khác nhau này mà rất nhiều người gặp các rắc
rối về tài chính.
“Mù chữ” và “mù số” đều là nguyên nhân gây ra những khó khăn tài chính. Nếu
người ta gặp khó khăn tài chính nghĩa là đang có một điều gì đó mà họ không hiểu
được: hoặc những từ ngữ hoặc những con số. Người giàu phát tài được là nhờ họ
"biết đọc biết viết" trong nhiều lĩnh vực khác nhau hơn những người đang phải
vật lộn về tài chính. Vì vậy, nếu bạn muốn giàu có và giữ được của cải, bạn cần
phải hiểu biết về tài chính, cả về từ ngữ lẫn những con số.
Mũi tên trong sơ đồ biểu thị vòng quay tiền mặt. Chỉ toàn những con số thì thể
hiện được rất ít. Chỉ toàn từ ngữ cũng không nói lên được gì nhiều. Đó là câu
chuyện về sự tính toán. Khi báo cáo tài chính, việc đọc những con số nghĩa là đang
nhìn vào cốt truyện, câu chuyện kể về nơi đến của vòng quay tiền mặt. Trong
80% các gia đình, câu chuyện tài chính kém vui không phải vì họ không làm ra tiền
mà vì họ dùng tiền để mua tiêu sản chứ không mua tài sản.
Những sơ đồ trên thể hiện vòng quay tiền mặt trong cuộc sống người nghèo,
người trung lưu và người giàu. Chính là vòng quay tiền mặt đang kể chuyện, câu
chuyện về một người sử dụng tiền bạc của anh ta như thế nào, anh ta làm gì sau
khi cầm tiền trong tay
Người ta thường nói rằng: “Tôi đang mắc nợ, vì vậy tôi phải đi kiếm tiền.”
Nhưng có nhiều tiền thường không giải quyết được vấn đề thật sự nó chỉ làm cho
mọi chuyện trở nên trầm trọng hơn thôi.
Tiền làm cho những sai lầm bi thảm của con người trở nên hiển nhiên. Chính vì
vậy mà thông thường, khi người ta được hưởng một vận may bất ngờ - ví dụ như
được thừa hưởng gia tài, tăng lương hay trúng số - trước sau gì thì họ cũng sẽ trở
về với tình trạng tài chính hỗn độn như ban đầu, nếu không muốn nói là tệ hơn lúc
đầu nữa. Tiền chỉ làm nổi bật mô hình vòng quay tiền mặt trong đầu bạn. Nếu
bạn thường sử dụng hết mọi thứ bạn có thì gần như chắc chắn là việc tăng lương
sẽ dẫn đến tăng chi tiêu.
Chúng ta thường kiếm tiền bằng kỹ năng nghề nghiệp của mình và đa số sinh viên
rời trường mà không có một kỹ năng tài chính nào, nên dù hàng triệu người có học
theo đuổi nghề nghiệp của mình một cách thành công, họ vẫn gặp phải rất nhiều
khó khăn tài chính. Họ làm việc vất vả nhưng không giàu được. Điều thiếu sót
trong vốn học của họ không phải là làm thế nào để kiếm tiền, mà là làm thế nào
để sử dụng tiền - kiếm được tiền rồi thì cần phải làm gì với chúng. Cái đó gọi là
năng lực tài chính - bạn làm gì với tiền bạc sau khi đã kiếm ra chúng, làm sao để
giữ không cho người khác chiếm lấy, bạn giữ chúng được bao lâu, tiền bạc sẽ làm
việc cho bạn như thế nào?
Hầu hết những khó khăn tài chính người ta gặp phải là do họ không hiểu được
vòng quay tiền mặt. Một người có thể được học hành tới nơi tới chốn, thành công
http://digiworldhanoi.vn
trong sự nghiệp nhưng vẫn không hiểu gì về tài chính. Những người này thường
phải làm việc nhiều hơn cần thiết vì họ đã học cách làm việc chăm chỉ, nhưng
không được học cách buộc tiền bạc phải làm việc cho mình.
CÂU CHUYỆN VỀ MỘT GIẤC MƠ TÀI CHÍNH TRỞ THÀNH MỘT CƠN
ÁC MỘNG TÀI CHÍNH
Cuốn phim về những người làm việc chăm chỉ có sẵn một khuôn mẫu. Sau khi
kết hôn, những cặp vợ chồng trẻ liền thuê một căn hộ để ở. Vấn đề là căn hộ thì
quá tù túng, nên họ quyết định phải tiết kiệm để mua một ngôi nhà trong mộng và
có thể có con. Lúc này họ có hai nguồn thu nhập và họ bắt đầu tập trung vào sự
nghiệp của mình. Thu nhập của họ bắt đầu tăng lên.
Chi phí số một của hầu hết mọi người là thuế: thuế thu nhập, thuế giá trị gia tăng
khi tiêu xài, mua sắm hàng hoá… Khi thu nhập tăng, chi phí tăng theo, số tiêu sản
cũng sẽ tăng lên.
Có thể chứng minh bằng cách quay lại ví dụ của cặp vợ chồng trẻ. Kết quả của
việc thu nhập tăng lên là họ quyết định sẽ đi mua ngôi nhà trong mộng. Khi đã có
nhà, họ sẽ phải trả một thứ thuế mới gọi là thuế bất động sản. Sau đó họ mua
một chiếc xe mới, đồ đạc mới và những dụng cụ mới để hợp với ngôi nhà mới
của mình. Rồi họ bỗng giật mình nhận ra rằng phía cột tiêu sản đầy những món
nợ cầm cố và nợ tín dụng.
Lúc này, họ rơi vào cái bẫy Rat Race. Rồi một đứa trẻ ra đời. Họ làm việc nhiều
hơn. Nhiều tiền hơn và thuế cao hơn, gọi là đóng thuế theo thu nhập. Quá trình đó
cứ lặp đi lặp lại. Một tấm thẻ tín dụng được gởi đến. Họ sử dụng nó. Nó hết hạn.
Một công ty cho vay gọi đến và bảo rằng "tài sản" lớn nhất của họ, ngôi nhà,
được định giá cao. Công ty này đưa ra một món nợ bảo đảm (bill consolidation
loan) và bảo rằng tốt hơn hết là thanh toán những món nợ lãi suất cao bằng thẻ tín
dụng của họ. Bên cạnh đó, lợi tức nhờ mái nhà của họ chính là sự khấu trừ thuế.
Họ làm theo điều đó, và thở dài nhẹ nhõm. Những tấm thẻ tín dụng đã được trả.
Bây giờ họ gom những món nợ tiêu thụ lại thành một văn tự cầm nhà. Số tiền phải
trả giảm xuống vì họ gia hạn món nợ đến 30 năm cơ mà.
Những người hàng xóm gọi điện rủ họ đi mua sắm, vì đang có đợt bán hàng giảm
giá Một cơ hội để tiết kiệm chút ít tiền. Họ tự nhủ: “Tôi sẽ không mua gì cả. Tôi
chỉ đi xem thôi.” Nhưng ngay khi nhìn thấy một vật gì đó, họ lại lấy tấm thẻ tín
dụng ra
Tôi rất thường gặp những cặp vợ chồng như thế. Tên họ thì khác nhau nhưng
tình trạng tài chính thì giống nhau cả. Những thói quen tiêu xài đã buộc họ phải
kiếm thêm nhiều nguồn thu nhập khác.
Họ không biết rằng chính cách tiêu xài tiền của họ, là nguyên nhân chính gây ra
những cuộc vật lộn tài chính. Mọi chuyện là do không hiểu biết về tài chính và
không phân biệt được sự khác nhau giữa tài sản và tiêu sản.
Người nghèo và người trung lưu rất thường cho phép tiền bạc làm chủ mình. Mỗi
buổi sáng họ chỉ đơn giản thức dậy và đi làm mà quên tự hỏi rằng những điều
mình đang làm có ý nghĩa gì hay không. Không am hiểu nhiều về tiền bạc, phần
lớn mọi người để cho quyền lực đáng sợ của tiền bạc điều khiển mình.
Người ta thường làm một việc gì đó vì những người khác cũng làm như vậy. Họ
http://digiworldhanoi.vn
thích ứng mà không chịu đặt câu hỏi. Họ lặp lại một cách không suy nghĩ những
điều họ nghe được, những ý tưởng theo kiểu "căn nhà là cả một tài sản", "ngôi nhà
là sự đầu tư lớn nhất của bạn", "hãy tìm một công việc an toàn", "đừng mạo
hiểm"
Khi Mike và tôi 16 tuổi, chúng tôi bắt đầu làm việc cho cha Mike sau giờ học và
mỗi cuối tuần. Chúng tôi thường ngồi cùng với cha Mike trong khi ông tiếp những
nhân viên ngân hàng, luật sư, kế toán viên, người môi giới, nhà đầu tư, nhà quản lý
và những người lao động… Cha Mike đã không đi theo đám đông. Ông có những
suy nghĩ riêng và ông rất ghét câu nói: "Chúng tôi phải làm vậy vì mọi người đều
làm vậy." Ông cũng không ưa những từ như “không thể.” Nếu bạn muốn ông làm
một điều gì đó, chỉ cần nói khích rằng: “Tôi không nghĩ anh có thể làm được điều
đó.”
Khi ngồi dự những buổi họp của ông, Mike và tôi học được nhiều thứ. Cha của
Mike không được học nhiều ở trường nhưng ông rành về tài chính và cuối cùng đã
thành công. Ông thường nói với chúng tôi: "Một người thông minh thuê những
người còn thông minh hơn anh ta nữa."
Tôi nhớ lúc tôi vẽ những sơ đồ này cho cha tôi xem và chỉ cho ông hướng đi của
một vòng quay tiền mặt, những chi phí lệ thuộc khi làm chủ một ngôi nhà. Một
ngôi nhà lớn nghĩa là chi phí lớn, và vòng quay tiền mặt sẽ tiếp tục đi ra ngoài qua
cột chi phí.
Tôi biết rằng với nhiều người, một ngôi nhà đẹp là sự đầu tư lớn nhất của họ,
dù rằng nó không phải là một tài sản mà là một tiêu sản, vì nó làm cho tiền ra khỏi
túi nhiều hơn. Tuy nhiên, sẽ có nhiều người không đồng ý với tôi bởi lẽ một ngôi
nhà đẹp rất dễ gây xúc cảm. Và khi nói đến chuyện tiền bạc thì những cảm xúc
mạnh mẽ sẽ làm mờ đi trí thông minh tài chính.
1. Khi nhắc chuyện nhà cửa, tôi muốn nói rằng: hầu hết mọi người phải làm việc
suốt đời để trả tiền cho một ngôi nhà mà họ không bao giờ thực sự được sở hữu.
Nói cách khác, sau nhiều năm, hầu hết mọi người đều muốn mua một ngôi nhà
mới, mỗi lần mua nhà sẽ dẫn đến một món nợ kéo dài nhiều năm trong khi nợ căn
nhà trước còn chưa trả xong.
2. Nhà cửa không phải lúc nào cũng tăng giá. Điều mất mát lớn nhất là bạn để mất
đi những cơ hội. Nếu bạn đầu tư toàn bộ tiền bạc cho ngôi nhà, bạn bị buộc phải
làm việc vất vả hơn vì tiền bạc sẽ tiếp tục chuyển qua bên cột chi phí thay vì
thêm vào cột tài sản, đó chính là khuôn mẫu kinh điển vòng quay tiền mặt của
những gia đình trung lưu. Nếu ban đầu một cặp vợ chồng trẻ để dành nhiều tiền
vào cột tài sản thì những năm sau này họ sẽ sống dễ dàng hơn, nhất là khi con cái
đến tuổi đi học. Tài sản của họ sẽ phát triển lên và có thể giúp họ kiểm soát các
chi phí. Thông thường thì có một ngôi nhà cũng giống như gánh một món nợ trị giá
nhà phải trả và làm tăng các chi phí của bạn.
Tóm lại, kết quả cuối cùng khi quyết định sở hữu một căn nhà quá đắt tiền thay vì
nên bắt đầu một danh mục vốn đầu tư, sẽ tác động mạnh vào một cá nhân theo ít
nhất là ba cách:
1. Mất thời gian, trong lúc những tài sản khác có thể sẽ được nâng giá trị lên.
2. Mất một phần vốn, vì số tiền đó có thể được đem đi đầu tư thay vì phải trả các
chi phí bảo quản trực tiếp liên quan đến ngôi nhà.
3. Mất cơ hội rèn luyện. Người ta thường coi ngôi nhà, tiền tiết kiệm và kế hoạch
http://digiworldhanoi.vn
lương hưu là tất cả những gì họ có trong cột tài sản. Vì không đầu tư nên họ để
mất đi những kinh nghiệm đầu tư và sẽ không bao giờ có thể trở thành “những nhà
đầu tư sành điệu.”
Tôi không nói bạn đừng mua nhà. Tôi muốn nói, hãy hiểu được sự khác nhau giữa
một tài sản và một tiêu sản. Khi muốn có một căn nhà lớn hơn, đầu tiên tôi phải
mua một số tài sản để có thể phát sinh vòng quay tiền mặt đủ trả cho ngôi nhà ấy
đã.
Những bản kê tài chính cá nhân của cha ruột tôi là minh chứng tốt nhất cho
cuộc sống của một con người trong vòng Rat Race. Các chi phí của ông dường như
luôn đuổi kịp các thu nhập, không hề cho phép ông đầu tư vào một tài sản nào. Kết
quả là số tiêu sản của ông, ví dụ như những món cầm cố hay nợ thẻ tín dụng, còn
lớn hơn cả số tài sản. Những bức tranh sau còn có giá trị hơn cả ngàn từ ngữ:
Trái lại, bản kê tài chính cá nhân của người cha giàu lại phản ánh kết quả của
một cuộc sống dành cho việc đầu tư và giảm đến mức tối thiểu các tiêu sản:
Xem lại bản kê tài chính của người cha giàu ta sẽ hiểu tại sao người giàu càng
ngày càng giàu hơn. Cột tài sản làm phát sinh nhiều thu nhập hơn số cần thiết cho
các chi phí, và chúng lại được đem đầu tư lại vào cột tài sản. Cột tài sản sẽ ngày
càng phát triển và vì vậy mà số thu nhập sẽ ngày càng nhiều hơn.
Kết quả là người giàu ngày càng giàu hơn.
Những người trung lưu luôn gặp phải những khó khăn tài chính không dứt vì thu
nhập chính của họ là tiền lương, và khi tiền lương tăng thì thuế cũng tăng. Mà khi
lương tăng thì các chi phí của họ cũng có khuynh hướng gia tăng bằng số tiền dư,
vì vậy mà xuất hiện cụm từ "Rat Race." Họ xem ngôi nhà như một tài sản lớn nhất
trong khi nó thực ra là một loại tiêu sản, thay vì phải đầu tư tiền bạc cho những tài
sản thật sự có thể tạo ra thu nhập.
Khuôn mẫu của việc xem ngôi nhà như một sự đầu tư và triết lý cho rằng:
lương tăng nghĩa là bạn có thể mua một ngôi nhà lớn hơn, hay tiêu xài nhiều hơn,
chính là nền tảng cho một xã hội đầy nợ nần như ngày nay. Quá trình gia tăng chi
phí đẩy nhiều gia đình đến những món nợ ngày càng lớn hơn và tình trạng tài chính
không chắc chắn hơn, dù rằng có thể họ đang được thăng tiến trong công việc và
được trả lương cao hơn mức bình thường.
Bi kịch ở đây là việc thiếu kiến thức tài chính ban đầu đã tạo ra những rủi ro mà
giai cấp trung lưu phải đối mặt. Lý do họ muốn được an toàn là vì vị thế tài chính
của họ quá mong manh. Bản cân đối thu chi của họ không cân bằng. Chúng chịu
gánh nặng của quá nhiều tiêu sản mà không có một tài sản thực sự nào làm phát
sinh thu nhập cả. Thông thường, nguồn thu nhập duy nhất của họ là tiền lương.
Sinh kế của họ phụ thuộc vào các ông chủ.
Vì vậy, khi đến lượt mình được cuộc sống "chia bài", những người này không thể
nắm bắt được những cơ hội tốt. Họ muốn được an toàn đơn giản vì họ đang phải
làm việc vất vả trả thuế ở mức cao nhất và gánh hàng đống nợ nần
Như tôi đã nói ở phần trước, quy luật quan trọng nhất là biết được sự khác nhau
giữa tài sản và tiêu sản. Một khi bạn đã hiểu được những khác biệt này, hãy tập
trung mọi nỗ lực để mua những tài sản có khá năng phát sinh thu nhập. Đó là cách
tốt nhất để bắt đầu con đường làm giàu. Cứ tiếp tục như vậy cột tài sản của bạn
sẽ tăng lên. Cố gắng chiết giảm tiêu sản và chi phí xuống, bạn sẽ có nhiều tiền