Quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản mặn lợ bền vững cấp tỉnh
Tài liệu hướng dẫn này nhằm thống nhất và cụ thể hóa (nhấn mạnh đến khía cạnh kỹ thuật) nội dung, phương pháp xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch tổng thể phát triển nuôi trồng thủy sản mặn, lợ bền vững cấp tỉnh.Tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước có chức năng tư vấn, xây dựng, thẩm định,
thực thi, giám sát, điều chỉnh quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản cấp tỉnh và cơ quan
quản lý có liên quan trên phạm vi cả nước.
Áp...
BỘ THUỶ SẢN
-----------------
HƯỚNG DẪN
QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN NUÔI TRỒNG THUỶ
SẢN MẶN LỢ BỀN VỮNG CẤP TỈNH
(Ban hành kèm theo Quyết định số 447/QĐ-BTS ngày 3/4/2007
của Bộ trưởng Bộ Thuỷ sản)
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BTS Bộ Thuỷ sản
CSDL Cơ sở dữ liệu
DT Diện tích
GAP Good Aquaculture Practice
GDP Tổng thu nhập quốc nội
KNXK Kim ngạch xuất khẩu
LĐ Lao động
NTTS Nuôi trồng thuỷ sản
SL Sản lượng
UBND Uỷ ban Nhân dân
i
MỤC LỤC
PHẦN I. CÁC VẤN ĐỀ CHUNG........................................................................................................................ 1
PHẦN II. CHUẨN BỊ QUY HOẠCH ................................................................................................................. 2
1. Xây dựng đề cương dự án quy hoạch và dự toán kinh phí .......................................................................... 2
1.1. Xây dựng đề cương ..................................................................................................................................... 2
1.2. Xây dựng dự toán kinh phí.......................................................................................................................... 2
1.3. Phê duyệt đề cương và dự toán kinh phí .................................................................................................... 3
2. Thống nhất biểu mẫu điều tra và kế hoạch triển khai thực hiện dự án quy hoạch .................................. 3
2.1. Chuẩn bị biểu mẫu điều tra ......................................................................................................................... 3
2.2. Xây dựng và triển khai kế hoạch ................................................................................................................ 4
3. Điều tra, thu thập dữ liệu và xây dựng báo cáo chuyên đề ......................................................................... 4
3.1. Điều tra, thu thập dữ liệu............................................................................................................................. 4
3.2. Xây dựng báo cáo chuyên đề ...................................................................................................................... 4
4. Xây dựng cơ sở dữ liệu và hồ sơ vùng quy hoạch.......................................................................................... 9
4.1. Xây dựng cơ sở dữ liệu ............................................................................................................................... 9
4.2 Xây dựng hồ sơ vùng quy hoạch ................................................................................................................ 9
PHẦN III. XÂY DỰNG QUY HOẠCH............................................................................................................10
1. Luận chứng quan điểm và mục tiêu phát triển ...........................................................................................10
1.1 Xây dựng quan điểm phát triển..................................................................................................................10
1.2. Xây dựng định hướng phát triển ...............................................................................................................10
1.3. Xác định mục tiêu quy hoạch....................................................................................................................11
2. Xây dựng phương án quy hoạch....................................................................................................................11
2.1. Các phương án quy hoạch.........................................................................................................................11
2.2. Thiết kế quy hoạch theo phương án chọn.................................................................................................11
2.3. Đánh giá sơ bộ hiệu quả quy hoạch ..........................................................................................................12
3. Xây dựng các giải pháp thực hiện quy hoạch ..............................................................................................12
4. Lập bản đồ cho vùng quy hoạch....................................................................................................................14
5. Soạn thảo báo cáo quy hoạch.........................................................................................................................15
6. Trình thẩm định và phê duyệt quy hoạch ....................................................................................................15
6.1. Hội thảo góp ý dự thảo báo cáo quy hoạch ..............................................................................................15
6.2. Thẩm định quy hoạch................................................................................................................................15
PHẦN IV. THỰC HIỆN QUY HOẠCH ..........................................................................................................17
1. Tổ chức thực hiện quy hoạch.........................................................................................................................17
2. Giám sát và đánh giá việc thực hiện quy hoạch ..........................................................................................17
3. Rà soát và điều chỉnh quy hoạch ...................................................................................................................18
CÁC PHỤ LỤC ..................................................................................................................................................20
Phụ lục I.1 Giải thích thuật ngữ ......................................................................................................................21
Phụ lục II.1 Nội dung đề cương dự án quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ bền vững......22
Phụ lục II.2 Nội dung thu thập thông tin về điều kiện tự nhiên và tiềm năng nguồn lợi thuỷ sản vùng
quy hoạch ................................................................................................................................26
Phụ lục II.3 Các dữ liệu về điều kiện kinh tế-xã hội liên quan tới phát triển nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ
bền vững ..................................................................................................................................28
Phụ lục II.4 Các dữ liệu về cơ sở hạ tầng và dịch vụ liên quan tới phát triển nuôi trồng thuỷ sản mặn lợ
bền vững ..................................................................................................................................30
Phụ lục II.5 Các dữ liệu về hiện trạng sản xuất kinh doanh NTTS mặn, lợ ...............................................33
Phụ lục II.6 Các dữ liệu về thể chế-chính sách liên quan tới phát triển NTTS mặn, lợ ............................35
Phụ lục II.7 Phương pháp điều tra, thu thập dữ liệu và xác định địa bàn điều tra ...................................36
Phụ lục II.8 Nội dung dự toán kinh phí quy hoạch phát triển NTTS mặn, lợ bền vững...........................37
Phụ lục II.9 Chỉ tiêu và phương pháp đánh giá tình trạng môi trường vùng quy hoạch phát triển NTTS
..................................................................................................................................................39
Phụ lục II.10 Phương pháp phân tích chi phí-lợi ích mở rộng .....................................................................41
Phụ lục II.11 Giới thiệu một số phần mềm dự báo .......................................................................................43
Phụ lục II.12 Nội dung hồ sơ vùng quy hoạch ...............................................................................................44
Phụ lục III.1 Các quy định cho hệ thống bản đồ quy hoạch NTTS mặn, lợ ..............................................47
ii
Phụ lục III.2 Mẫu báo cáo quy hoạch phát triển NTTS mặn, lợ .................................................................49
Phụ lục IV.1 Một số tiêu chí, chỉ số, biểu mẫu đánh giá mức độ thực hiện của quy hoạch phát triển
NTTS mặn, lợ ........................................................................................................................51
Phụ lục IV.2 Một số trách nhiệm của các cơ quan hữu quan và cộng đồng trong giám sát đánh giá tiến
trình thực hiện quy hoạch phát triển NTTS mặn, lợ .........................................................54
iii
Phần I
CÁC VẤN ĐỀ CHUNG
1. Mục đích
Tài liệu hướng dẫn này nhằm thống nhất và cụ thể hoá (nhấn mạnh đến khía cạnh
kỹ thuật) nội dung, phương pháp xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch tổng thể phát
triển nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ bền vững cấp tỉnh.
2. Đối tượng và phạm vi áp dụng
Tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước có chức năng tư vấn, xây dựng, thẩm định,
thực thi, giám sát, điều chỉnh quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản cấp tỉnh và cơ quan
quản lý có liên quan trên phạm vi cả nước.
Áp dụng trước hết cho công tác quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản bền vững ở vùng
sinh thái nước mặn và lợ, cấp tỉnh; ngoài ra có thể tham khảo áp dụng cho cả vùng sinh
thái nước ngọt, nội địa.
3. Giải thích thuật ngữ
(Xem phụ lục I.1. Giải thích thuật ngữ)
1
Phần II
CHUẨN BỊ QUY HOẠCH
1. Xây dựng đề cương dự án quy hoạch và dự toán kinh phí
1.1. Xây dựng đề cương
Yêu cầu chung:
- Đề cương dự án quy hoạch cần nêu rõ sự cần thiết; xác định các căn cứ pháp lý,
phạm vi (địa lý và vấn đề), mục tiêu và nội dung/nhiệm vụ dự án quy hoạch; lựa chọn
phương pháp tiến hành (cách tiếp cận, phương pháp kỹ thuật sẽ áp dụng), tổ chức thực hiện
dự án (bao gồm các thành viên tham gia), tiến độ thực hiện và sản phẩm giao nộp (nêu rõ
số lượng, chất lượng và quy cách sản phẩm). (Xem phụ lục II.1. Nội dung đề cương dự án
quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ bền vững).
- Xác định đúng các dữ liệu cần thu thập, phương pháp và địa điểm điều tra, thu
thập dữ liệu là rất quan trọng. Vì đó là thông tin đầu vào cho quy hoạch và là cơ sở để xây
dựng dự toán kinh phí và kế hoạch thực hiện dự án.
- Đề cương thường do đơn vị tư vấn quy hoạch xây dựng; còn đơn vị chủ đầu
tư/đơn vị tiếp nhận quy hoạch cung cấp hoặc phối hợp chuẩn bị thông tin, tư liệu ban đầu.
Các việc phải làm:
- Thu thập và đánh giá tổng quan các văn bản pháp lý liên quan đến việc xây dựng
dự án quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản và tài liệu về tình hình nuôi trồng thuỷ sản ở vùng quy
hoạch.
- Xác định các vấn đề cơ bản cần giải quyết (kinh tế, xã hội, môi trường, sử dụng
đất, công nghệ nuôi trồng, cơ sở hạ tầng cho nuôi trồng thuỷ sản, thể chế chính sách…) và
các địa điểm quan trọng cần chú ý khi quy hoạch.
- Trao đổi các vấn đề cơ bản cần giải quyết của dự án quy hoạch với các nhà ra
quyết định, các chủ đầu tư dự án (các Sở, Ban, Ngành liên quan); thảo luận sơ bộ về các
mục tiêu dự án quy hoạch và quy hoạch, các chỉ số đánh giá của quy hoạch nuôi trồng thuỷ
sản...
- Xác định các vấn đề và dữ liệu cần thu thập, như: điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã
hội, môi truờng, sản xuất kinh doanh, khoa học công nghệ, thể chế và chính sách; theo thời
gian cần số liệu hiện trạng và dự báo; theo tính chất sẵn có cần dữ liệu sơ cấp và thứ cấp;
theo tính chất cần dữ liệu định tính và định lượng. (Xem các phụ lục II.2, II.3, II.4, II.5,
II.6, II.7).
- Thống nhất phương pháp và địa bàn điều tra, thu thập dữ liệu,... Các công việc
này tiến hành trong nội bộ những người xây dựng đề cương
- Xác định các bên liên quan (cơ quan tư vấn, các sở, ban, ngành, cộng đồng địa
phương, các tổ chức nghiên cứu khoa học-công nghệ liên quan) và khả năng tham gia của
họ trong quá trình quy hoạch.
- Tổng hợp và viết đề cương dự án: theo mẫu chung (Xem phụ lục II.1. Nội dung
đề cương dự án quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ bền vững).
1.2. Xây dựng dự toán kinh phí
2
Yêu cầu chung:
- Cần nêu rõ các căn cứ xây dựng dự toán kinh phí, quy định hiện hành về đơn giá
và tiến hành dự toán các khoản chi theo đúng nội dung và khối lượng công việc ghi trong
đề cương. (Xem phụ lục II.8. Nội dung dự toán kinh phí quy hoạch phát triển NTTS mặn,
lợ bền vững).
- Công việc xây dựng dự toán kinh phí thường do đơn vị tư vấn quy hoạch tiến
hành trên cơ sở trao đổi với đơn vị chủ đầu tư.
Các việc phải làm:
- Thu thập và nghiên cứu kỹ các văn bản quy định về chế độ tài chính hiện hành
đối với các dự án quy hoạch.
- Nghiên cứu kỹ nội dung và hoạt động cụ thể, phương pháp thực hiện từng nội
dung/hoạt động, các địa điểm cần khảo sát...đã được xác định trong đề cương dự án.
- Xây dựng dự toán kinh phí theo nội dung/ hoạt động trên phần mềm Excel để
đảm bảo tính chính xác và tiết kiệm thời gian.
1.3. Phê duyệt đề cương và dự toán kinh phí
- Đơn vị chủ đầu tư sẽ gửi đề cương và dự toán kinh phí sau khi chuẩn bị xong sang
Sở Kế hoạch và Đầu tư để xin ý kiến hoặc thẩm định.
- Đơn vị chủ đầu tư tiếp tục hoàn thiện đề cương kèm dự toán kinh phí và gửi lại Sở
Kế hoạch và Đầu tư để trình UBND tỉnh ra quyết định phê duyệt đề cương, dự toán kinh
phí và giao nhiệm vụ cho đơn vị chủ đầu tư.
2. Thống nhất biểu mẫu điều tra và kế hoạch triển khai thực hiện dự án quy hoạch
2.1. Chuẩn bị biểu mẫu điều tra
Yêu cầu chung:
- Các biểu mẫu điều tra phải đáp ứng tối đa nội dung, yêu cầu về dữ liệu phục vụ
xây dựng quy hoạch, phù hợp với thực tế, đảm bảo độ chính xác và có tính khả thi cao.
- Biểu mẫu điều tra có thể là bảng hỏi cấu trúc, biểu mẫu thống kê hoặc nội dung
cần lấy ý kiến.
Các việc phải làm:
- Nghiên cứu kỹ nội dung các thông tin/dữ liệu cần thu thập theo đề cương được
duyệt.
- Phân loại thông tin cần thu thập
- Đánh giá sát thực khả năng cung cấp thông tin của địa phương, các cơ quan, ban
ngành liên quan.
- Xây dựng biểu mẫu điều tra.
Trong xây dựng biểu mẫu điều tra cần chú ý chuẩn hoá biểu mẫu điều tra, gồm:
- Lựa chọn nội dung cần thu thập, thiết thực, phù hợp tình hình thực tế và trình độ
người trả lời, thuận lợi cho việc xử lý thông tin.
- Lựa chọn ngôn từ dễ hiểu, dễ trả lời, không gây nhầm lẫn cho người trả lời.
- Xây dựng cấu trúc bảng hỏi khoa học (xắp xếp câu hỏi hợp lý, bám sát nội dung
thông tin cần thu thập), sử dụng đúng thuật ngữ chuyên môn (có thể chú giải cho rõ nghĩa),
3
phù hợp với thực tế để tránh gây khó khăn, nhầm lẫn cho người hỏi, người trả lời, người xử
lý biểu mẫu và nhập dữ liệu.
- Tổ chức hội thảo thống nhất hệ thống biểu mẫu điều tra
- Sau đó tổ chức tập huấn điều tra, thu thập dữ liệu: cụ thể hoá nội dung và phương
pháp điều tra thu thập dữ liệu cho các thành viên tham gia xây dựng quy hoạch.
- Tiến hành điều tra thử tại một địa bàn.
- Hội thảo rút kinh nghiệm, hoàn chỉnh biểu mẫu và các phương pháp điều tra thu
thập dữ liệu áp dụng cho điều tra chính thức.
2.2. Xây dựng và triển khai kế hoạch
Yêu cầu chung:
- Xây dựng kế hoạch triển khai dự án quy hoạch là một khâu quan trọng đảm bảo
cho dự án thực hiện đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng, sát với dự toán kinh phí.
- Kế hoạch triển khai, bao gồm: kế hoạch về công việc, biểu đồ tiến độ thi công dự
án, bố trí hợp lý nhân lực đảm bảo chất lượng công việc và theo đúng tiến độ, thời gian
thực hiện; xác định quy cách sản phẩm giao nộp, kinh phí.
- Phân công các đơn vị và cá nhân chịu trách nhiệm, và dự kiến các hợp đồng giao
việc.
Các việc phải làm:
- Xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể về công việc, nhân lực, kinh phí, thời gian
trên cơ sở nội dung đề cương và dự toán kinh phí được duyệt.
- Hội thảo góp ý, hoàn thiện, thống nhất kế hoạch triển khai.
- Xây dựng đề cương chi tiết cho các nội dung công việc.
- Thực hiện ký hợp đồng giao việc theo nội dung đề cương chi tiết, bao gồm phụ
lục các hoạt động, kinh phí, thời gian).
3. Điều tra, thu thập dữ liệu và xây dựng báo cáo chuyên đề
3.1. Điều tra, thu thập dữ liệu
- Hoạt động thu thập dữ liệu có thể đã được tiến hành thử ngay từ bước xây dựng
đề cương dự án quy hoạch và tiếp tục được tiến hành trong quá trình điều tra thực địa để bổ
sung đầy đủ các dữ liệu đầu vào cho việc xây dựng quy hoạch (Chi tiết xem các phụ lục
II.2, II.3, II.4, II.5, II.6, II.7).
- Nội dung, phương pháp, địa điểm, đối tượng, thời gian thu thập dữ liệu và điều tra
thực địa đã được xác định sơ bộ ở bước trên và được giới thiệu chi tiết trong.
- Cần nói rõ mục đích và tác dụng của việc cung cấp thông tin cho đối tượng trả lời.
- Không thể xác định hết các dữ liệu cần thu thập trên giấy, do đó trong quá trình
thu thập dữ liệu và điều tra thực địa luôn phải chú ý quan sát, lắng nghe, ghi chép tỷ mỷ
mọi vấn đề liên quan đến nội dung báo cáo quy hoạch.
- Cần tìm hiểu nguyên nhân sai khác trong quá trình điều tra, chú ý kiểm tra/xác
minh tính chính xác của các số liệu được cung cấp khi tiến hành phỏng vấn, điều tra.
- Cần chú ý giữ thái độ đúng mực, tạo bầu không khí thân thiện, cởi mở trong khi
thu thập dữ liệu đối với mọi đối tượng để có thể khai thác tối đa các thông tin cần thu thập.
3.2. Xây dựng báo cáo chuyên đề
4
- Báo cáo chuyên đề đòi hỏi phải đánh giá sâu theo chuyên môn, rất quan trọng để
thấy được tình trạng, tiềm năng...của các nhóm vấn đề liên quan đến vùng quy hoạch.
- Mỗi chuyên đề cần có phương pháp khảo sát, đánh giá khác nhau và thường do
các cơ quan/nhóm chuyên gia chuyên ngành thực hiện thông qua hợp đồng giao việc của
Cơ quan chủ trì.
- Kèm theo mỗi báo cáo chuyên đề thường có các sơ đồ, bản đồ minh họa mà
phương pháp xây dựng nó được đề cập ở phần sau.
Nội dung điều tra, thu thập dữ liệu theo từng báo cáo chuyên đề dưới đây:
(1) Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên
Để đánh giá tiềm năng về điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên liên quan
đến hoạt động nuôi trồng thuỷ sản, nhà quy hoạch cần thu thập và đánh giá tổng quan các
loại thông tin sau đây:
- Vị trí địa lý: những đặc điểm thuận lợi và khó khăn đối với việc giao lưu, vận
chuyển và tiêu thụ hàng hoá/sản phẩm thuỷ sản; các hoạt động trao đổi, tiếp cận thông tin
và công nghệ tiên tiến đối với các tỉnh khác và các nước khác.
- Địa hình vùng quy hoạch: Liên quan đến việc phân bổ không gian hoạt động và
đối tượng nuôi trồng thuỷ sản, như: Cao trình, độ dốc, xu hướng các bậc địa hình.
- Đặc điểm khí hậu-thuỷ văn vùng quy hoạch: Chế độ gió và hướng gió chủ đạo
theo mùa, nhiệt độ và lượng bức xạ, chế độ mưa, chế độ thuỷ văn, hải văn
- Các loại tài nguyên liên quan đến phát triển nuôi trồng thuỷ sản, như: Tài nguyên
đất (diện tích, chất lượng, các nhóm/loại đất chính, diện tích đất tiềm năng/có khả năng
cho phát triển nuôi trồng thuỷ sản), tài nguyên nước (nước mặt, nước ngầm, trữ lượng, chất
lượng, phân bố, lưu lượng), tiềm năng nguồn lợi thuỷ sản (đa dạng sinh học và hệ sinh thái
thuỷ sinh, cơ sở thức ăn và nguồn giống tự nhiên, động vật đáy, các khu hệ cá nước lợ,
nước mặn, giáp xác,...Đặc biệt, cần xác định các giống loài động thực vật thuỷ sản có phân
bố tự nhiên trong vùng, đặc biệt lưu ý các loài có sản lượng lớn, có giá trị kinh tế cao và
xuất khẩu, các giống loài thuỷ sản được nhập về nuôi và có triển vọng.
- Đánh giá chung về các thuận lợi và khó khăn của đặc điểm tự nhiên và nguồn lợi
thuỷ sinh đối với việc phát triển nuôi trồng thuỷ sản của vùng quy hoạch.
(2) Điều kiện kinh tế-xã hội vùng quy hoạch
Các điều kiện kinh tế-xã hội ảnh hưởng đến phát triển nuôi trồng thuỷ sản cần đánh
giá khái quát là:
- Tình hình dân số (số dân và tỷ lệ tăng dân số),
- Lao động và số lao động (lưu ý đến lao động nông lâm ngư nói chung và lao động
nuôi trồng thuỷ sản nói riêng); chất lượng lao động, trình độ học vấn và khoa học kỹ thuật,
đặc điểm đào tạo của lao động (chú ý đến lao động ngư nghiệp nói chung và lao động nuôi
trồng thuỷ sản nói riêng). Lưu ý đến trình độ kỹ thuật nuôi của người nuôi, như: tham gia
bao nhiêu lớp tập huấn kỹ thuật nuôi, tiếp cận thông tin kỹ thuật nuôi, thị trường và tiêu thụ
sản phẩm bằng cách nào... để có kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực.
- Tình hình việc làm (tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ có việc làm, chất lượng việc làm...).
- Cơ cấu GDP và vốn đầu tư: cần thống kê số liệu về GDP và vốn đầu tư của địa
phương trong 5 năm; phân tích xu hướng bằng các hàm và các công thức toán học trên
phần mềm Microsoft Excel.
5
- Cơ cấu sử dụng đất: Phân tích mối liên quan giữa đất sử dụng trong nuôi trồng
thuỷ sản với các ngành khác như nông nghiệp, lâm nghiệp, diêm nghiệp… để đưa ra các
định hướng điều chỉnh việc sử dụng đất phù hợp giữa các ngành trong phần xây dựng quy
hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản.
- Các vấn đề xã hội khác, gồm: Giáo dục-đào tạo, y tế và an ninh trật tự, nghèo đối
và mức sống, vấn đề giới...
- Đánh giá chung: cần đánh giá chung về các thuận lợi và khó khăn về điều kiện
kinh tế- xã hội có ảnh hưởng đến phát triển nuôi trồng thuỷ sản.
(3) Đánh giá hiện trạng phát triển nuôi trồng thuỷ sản
Đánh giá hiện trạng phát triển nuôi trồng thuỷ sản bao gồm:
- Hiện trạng sản xuất nuôi trồng thuỷ sản mặn lợ của địa phương quy hoạch: Diện
tích nuôi, sản lượng nuôi, công nghệ nuôi theo loại hình mặt nước và theo đối tượng nuôi
và năng suất nuôi theo phương thức nuôi và đối tượng nuôi trong giai đoạn 05 năm tính
đến thời điểm xây dựng quy hoạch,
- Dịch vụ cho nuôi trồng thuỷ sản: gồm các đánh giá về hiện trạng sản xuất, kinh
doanh, quản lý chất lượng và sử dụng con giống của các đối tượng nuôi trong nuôi trồng
thuỷ sản và các dịch vụ thức ăn, hoá chất thú y về số lượng trại giống, sản lượng giống,
nhu cầu giống của nuôi trồng thuỷ sản mặn, lợ địa phương, khả năng đáp ứng và tiêu thụ
giống (lượng giống xuất và lượng giống nhập), hệ thống kinh doanh giống, công tác kiểm
dịch và quản lý chất lượng giống, tình hình sử dụng giống của người nuôi, dịch vụ về thức
ăn và hoá chất thú y. Trên cơ sở đó, đánh giá xu hướng phát triển và các hạn chế của các
loại hình dịch vụ này, các nguyên nhân thành công và thất bại trong phát triển nuôi trồng
thuỷ sản.
- Chế biến và tiêu thụ sản phẩm của nuôi trồng thuỷ sản thông qua phân tích hệ
thống chợ cá, nậu vựa, cơ sở chế biến thuỷ sản-kênh tiêu thụ xuất khẩu và tiêu thụ nội địa,
về số lượng, quy mô, phân bố, phương thức và thị trường tiêu thụ các sản phẩm của nuôi
trồng thuỷ sản.
- Hình thức tổ chức và quản lý sản xuất nuôi trồng thuỷ sản ở địa phương: Cần
đánh giá theo hộ gia đình cá thể, trang trại hoặc doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, vừa và
nhỏ; hoặc các doanh nghiệp quốc doanh và các nông, lâm ngư trường, hợp tác xã nuôi
trồng thuỷ sản; hoặc các hình thức liên kết sản xuất khác như các câu lạc bộ, tổ hợp tác,..
Đánh giá hiệu quả hoạt động của các hình thức tổ chức và quản lý sản xuất này, thống kê
số lượng của mỗi hình thức tổ chức sản xuất (nếu có số liệu).
- Tình hình áp dụng khoa học-công nghệ trong nuôi trồng thuỷ sản: Thống kê và
đánh giá các kết quả nghiên cứu và tiến bộ về khoa học công nghệ đã được ứng dụng và
triển khai trong nuôi trồng thuỷ sản tại địa phương như: Công nghệ sản xuất giống các đối
tượng nuôi mặn lợ; công nghệ chế biến thức ăn; tình hình sử dụng các thiết bị trong ao,
đầm nuôi như máy quạt nước, sục khí...Đồng thời đánh giá hiệu quả các đối tượng nuôi
mới được đưa vào sản xuất như rô phi đơn tính, cá biển, nhuyễn thể...Đánh giá về các hoạt
động chuyển giao công nghệ và kết quả nghiên cứu từ các Viện, Trung tâm nghiên cứu
thuỷ sản ra sản xuất. Có thể liệt kê thêm các Viện, Trung tâm nghiên cứu thuỷ sản đóng
trên địa bàn (nếu có) để thấy được ảnh hưởng của các hoạt động nghiên cứu và chuyển
giao công nghệ đối với sản xuất nuôi trồng thuỷ sản tại địa phương. Cuối cùng, cần đánh
giá các khó khăn, tồn tại và các cản trở trong công tác áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ
vào nuôi trồng thuỷ sản.
6
- Công tác khuyến ngư trong nuôi trồng thuỷ sản: Các hoạt động tập huấn kỹ thuật,
các mô hình trình diễn, các hỗ trợ kỹ thuật của khuyến ngư cho người nuôi, các tài liệu
khuyến ngư, các chương trình chuyển giao công nghệ và giới thiệu đối tượng nuôi mới,
nguồn nhân lực và năng lực của cán bộ, các cơ quan khuyến ngư ở các cấp quản lý tỉnh,
huyện, xã tại địa phương. Các hạn chế và trở ngại trong công tác khuyến ngư.
- Cơ sở hạ tầng nuôi trồng thuỷ sản: Mô tả, thống kê và đánh giá các hạng mục cơ
sở hạ tầng cần thiết như: Hệ thống giao thông, hệ thống điện, hệ thống thuỷ lợi;hệ thống
phao, tiêu neo đậu lồng bè trên biển, hệ thống thông tin liên lạc phục vụ nuôi trồng thuỷ
sản. Đặc biệt chú trọng đến hệ thống thuỷ lợi phục vụ nuôi trồng thuỷ sản (hệ thống kênh
tiêu, kênh cấp cấp 1, 2, 3 và các hệ thống thoát nước).
- Hiệu quả kinh tế của một số mô hình nuôi trồng thuỷ sản điển hình: Mô hình nuôi
tôm sú thâm canh, mô hình nuôi tôm sú bán thâm canh, mô hình nuôi tôm sú quảng canh
cải tiến, mô hình nuôi nhuyễn thể, mô hình nuôi cá lồng biển, mô hình nuôi cá nước mặn
trong ao...Từ đánh giá hiệu quả kinh tế của mô hình nuôi, cần xác định các yếu tố đầu vào
(giống, thức ăn hay giá cả thị trường) có tác động lớn nhất đến hiệu quả kinh tế và đưa ra
các giải pháp can thiệp thích hợp. Đồng thời, đánh giá mức độ ổn định về mặt kinh tế của
các mô hình nuôi đối với các yếu tố biến động này (chi tiết xem phụ lục II.3.Các dữ liệu về
điều kiện kinh tế-xã hội ảnh hưởng tới phát triển NTTS mặn, lợ bền vững).
(4) Hiện trạng môi trường và dịch bệnh trong nuôi trồng thuỷ sản
- Đánh giá tổng quan các vấn đề môi trường xung quanh đang và sẽ tác động đến
hoạt động phát triển nuôi trồng thủy sản, như: vấn đề môi trường từ các hoạt động nông
nghiệp, công nghiệp, khu dân cư...quanh vùng quy hoạch, chất lượng các kênh cấp nước
cho vùng quy hoạch nuôi (các chỉ tiêu lý hóa học, sinh học).
- Kiểm kê và đánh giá các hệ sinh thái quan trọng và các giá trị bảo tồn trong vùng
quy hoạch (rừng ngập mặn, các vùng đất ngập nước, rạn san hô, thảm cỏ biển, các khu bảo
tồn đang có…) về kiểu loại, quy mô phân bố, tầm quan trọng về mặt sinh thái-môi trường,
tình trạng sử dụng, mức độ suy thoái... để lồng ghép các cân nhắc môi trường vào tổ chức
không gian phát triển vùng quy hoạch cho nuôi trồng thuỷ sản bền vững (chi tiết giới thiệu
ở phần sau).
- Kiểm kê và đánh giá các vấn đề môi trường nẩy sinh từ chính hoạt động nuôi
trồng thuỷ sản và ảnh hưởng của nó đến môi trường xung quanh, như: dư lượng thức ăn,
thuốc thú y, chế phẩm sinh học và các hóa phẩm khác trong môi trường ao đầm nuôi thủy
sản...Đặc biệt vấn đề đánh giá mức độ xử lý chất thải từ hoạt động nuôi trồng thủy sản
thông qua: kết quả phân tích chất lượng nước thải, tình hình thu gom và xử lý chất thải rắn,
bùn thải, rác thải sinh hoạt trong vùng nuôi thuỷ sản, hệ thống ao lắng để xử lý nước cấp và
nước thải của các ao đầm nuôi.
Chi tiết về đánh giá hiện trạng môi trường, xem phụ lục II.9. Chỉ tiêu và phương
pháp đánh giá hiện trạng môi trường.
- Thống kê, đánh giá nguyên nhân và mức độ thiệt hại của các hiện tượng dịch
bệnh trong hoạt động nuôi trồng thuỷ sản (thường thống kê trong 05 năm), cũng như đánh
giá tính hiệu quả của các đáp ứng quản lý đã có ở vùng quy hoạch (hoạt động quan trắc-
cảnh báo môi trường và dịch bệnh, các giải pháp phòng chống bệnh đã áp dụng...).
- Đánh giá sức tải môi trường vùng quy hoạch (nếu có thể) để xác định lượng chất
thải từ các nguồn thải trong và ngoài vùng quy hoạch, và ngưỡng chịu tải của vùng quy
hoạch để bảo đảm nuôi trồng thuỷ sản bền vững.
7
- Đánh giá chi phí-lợi ích mở rộng của phương án quy hoạch (nếu có thể) dựa trên
việc lượng giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của phương án. Kết quả tính toán sẽ
là một trong những cơ sở lựa chọn phương án quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản bền vững
(Chi tiết xem phụ lục II.10. Phương pháp phân tích chi phí-lợi ích mở rộng).
(5) Đánh giá thể chế-chính sách liên quan đến nuôi trồng thuỷ sản
Thống kê, đánh giá tình hình triển khai và thực thi các chủ trương, chính sách,
chiến lược và quy hoạch liên quan đến nuôi trồng thuỷ sản ở cấp Trung ương (Chính phủ
và ngành thuỷ sản) và địa phương. Cụ thể:
- Cần đánh giá việc vận dụng và tác động của các chính sách quốc gia đối với phát
triển nuôi trồng thủy sản ở địa phương/vùng quy hoạch như thế nào. Những văn bản chính
sách nào được địa phương ban hành để triển khai và thực thi hiệu quả các chính sách của
Trung ương ở địa phương.
Thí dụ như: Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội ngành thuỷ sản được Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt gần nhất, Chiến lược phát triển ngành và các chiến lược có liên
quan (phát triển bền vững, môi trường...), các Chương trình trọng điểm ngành có liên quan
được Chính phủ hoặc Bộ chủ quản phê duyệt (Chương trình: nuôi trồng thủy sản, xuất
khẩu thuỷ sản, phát triển giống thuỷ sản, bảo vệ nguồn lợi thủy sản...); các văn bản pháp
luật và chính sách quốc gia liên quan (luật, nghị định, Nghị quyết 09/2000/NQ-CP của
Chính phủ...).
- Đánh giá xem các chủ trương, chính sách, quy hoạch và chương trình của địa
phương (Tỉnh uỷ, UBND) liên quan đến phát triển nuôi trồng thuỷ sản đã được triển khai
như thế nào và có đạt được mục tiêu nuôi trồng thuỷ sản bền vững không. Những vấn đề
còn tồn tại và những rào cản trong quá trình thực thi các chính sách này cũng như mục tiêu
phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững nói riêng và toàn ngành thủy sản ở địa phương nói
chung. Trên cơ sở đó xác định những chính sách liên quan nào còn thiếu, chưa được ban
hành hoặc chậm được ban hành và triển khai vào thực tế của địa phương.
- Đánh giá hệ thống tổ chức quản lý hoạt động nuôi trồng thuỷ sản ở địa phương,
như: vai trò và trách nhiệm quản lý nhà nước của các cơ quan công quyền các cấp trong
tỉnh, mức độ tham gia của người dân địa phương, mô hình tổ chức sản xuất (HTX, Tổ hợp
tác...), vai trò của các tổ chức dịch vụ (kể cả nậu vựa...). Xem xét mối quan hệ liên kết giữa
các đơn vị trong tổ chức về mặt cơ chế điều hành, phối kết hợp, về quyền hạn và trách
nhiệm đối với phát triển nuôi trồng thuỷ sản bền vững...
(6) Dự báo một số điều kiện phát triển nuôi trồng thuỷ sản
- Dựa vào kết quả phân tích, đánh giá tiềm năng và hiện trạng nuôi trồng thuỷ sản
và các dự báo về dân số, lao động, mức tiêu thụ sản phẩm thuỷ sản bình quân đầu người
(của địa phương, quốc gia và thế giới), các thành tựu khoa học-công nghệ và các yếu tố xã
hội khác để tiến hành dự báo một số điều kiện cơ bản cho phát triển nuôi trồng thuỷ sản.
- Nội dung dự báo chủ yếu là: Nhu cầu thị trường (nội địa và xuất khẩu), nhu cầu
và trình độ lao động, thành tựu khoa học-công nghệ trong lĩnh vực nuôi trồng thuỷ sản, dự
báo về xu hướng biến đổi nguồn lợi và môi trường sinh thái.
- Định mức lao động được sử dụng theo đơn vị diện tích cho các mô hình công
nghệ nuôi chủ yếu (thâm canh, bán thâm canh, quảng canh, quảng canh cải tiến) để làm cơ
sở cho việc tính toán số lượng lao động mà các phương án phát triển nuôi trồng thuỷ sản có
thể tạo ra cho địa phương (thường sử dụng đơn vị tính là số lượng lao động/ha nuôi/vụ
nuôi).
8
- Nên sử dụng các phần mềm dự báo phổ biến để tiến hành dự báo một cách khoa
học (tham khảo phụ lục số II.11. Giới thiệu một số phần mềm dự báo).
4. Xây dựng cơ sở dữ liệu và hồ sơ vùng quy hoạch
4.1. Xây dựng cơ sở dữ liệu
- Xây dựng cơ sở dữ liệu (CSDL) là tiến hành hệ thống hóa các dữ liệu thu thập
được để tiện sử dụng trong phân tích, đánh giá, dự báo các điều kiện ảnh hưởng tới phát
triển nuôi trồng thuỷ sản. Cơ sở dữ llệu còn dùng để cập nhật sử dụng tiếp cho giai đoạn
thực hiện và điều chỉnh quy hoạch…
- Cơ sở dữ liệu thường được tổ chức theo 3 dạng: (1) văn bản, (2) báo cáo số liệu
và (3) bản đồ. Mỗi dạng có phương pháp tổ chức CSDL và các phần mềm máy tính chuyên
dụng.
Bảng 1. Phương pháp tổ chức CSDL và phần mềm máy tính chuyên dụng
STT Dạng cơ sở dữ liệu Phương pháp tổ chức CSDL và phần mềm máy
tính chuyên dụng
1 Văn bản Cây thư mục hoặc ACCESS
2 Báo cáo số liệu Cây thư mục và EXCEL, SPSS, ACCESS
3 Bản đồ Cây thư mục và GIS hoặc MAPINFOR
- Tiện dụng nhất là lưu giữ số liệu trong phần mềm ACCESS để dễ dàng kết xuất
(chuyển) thông tin ra các phần mềm khác để phục vụ cho việc phân tích. Tuy nhiên đơn
giản và dễ hiểu nhất lại là lưu giữ số liệu trong EXCEL.
- Sử dụng cây thư mục để lập một thư viện nhỏ cho tất cả tài liệu, giúp cho việc xác
định một cách nhanh chóng tài liệu đó liên quan đến nội dung nào.
4.2. Xây dựng hồ sơ vùng quy hoạch
- Hồ sơ vùng quy hoạch thực chất là một báo cáo tổng quan về vùng quy hoạch,
được xây dựng trên cơ sở thông tin từ các báo cáo chuyên đề và cơ sở dữ liệu của vùng quy
hoạch, kể cả các sơ đồ/bản đồ các hợp phần đơn tính (Xem phụ lục II.12. Nội dung hồ sơ
vùng quy hoạch).
- Trong hồ sơ vùng quy hoạch, ngoài việc mô tả ngắn gọn, rõ ràng các đặc trưng/
lợi thế về điều kiện tự nhiên, tiềm năng và khả năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản của
vùng, cần có đánh giá chung về hiện trạng sản xuất, hiệu quả kinh tế và mức độ bền vững
của hoạt động phát triển nuôi trồng thuỷ sản tại địa phương; những thành công cần phát
huy, cần mở rộng và những tồn tại, thách thức cần được giải quyết tiếp trong phần quy
hoạch.
- Trong hồ sơ vùng quy hoạch cũng cần nêu rõ các thuận lợi và khó khăn khi phát
triển nuôi trồng thuỷ sản.
- Dựa vào các thông tin và sơ đồ/bản đồ các hợp phần đơn tính đã có, tiến hành lập
bản đồ hiện trạng vùng quy hoạch (thể hiện các nội dung liên quan đến hiện trạng và tiềm
năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản, các địa điểm mô trường nhậy cảm,...) mà phương pháp
thành lập và các quy định về bản đồ được giới thiệu ở nội dung 4, phần III: Lập bản đồ cho
vùng quy hoạch và Phụ lục III.1. Các quy định cho hệ thống bản đồ quy hoạch NTTS mặn,
lợ.
9
Phần III
XÂY DỰNG QUY HOẠCH
1. Luận chứng quan điểm và mục tiêu phát triển
1.1 Xây dựng quan điểm phát triển
- Các quan điểm thể hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước và người dân về kết quả
và định hướng phát triển nuôi trồng thuỷ sản trong giai đoạn quy hoạch.
- Các quan điểm phải phù hợp với các chính sách lớn của Trung ương và địa
phương liên quan đến phát triển nuôi trồng thuỷ sản, đồng thời thể hiện các tư tưởng chủ
đạo, xuyên suốt mà bản quy hoạch sẽ được xây dựng và thực hiện. Vì vậy, các quan điểm
phát triển sẽ được xây dựng rất cô đọng và thể hiện được tư tưởng chủ đạo của quy hoạch,
như: "công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong nuôi trồng thuỷ sản", "phát triển nuôi trồng thuỷ
sản gắn với thị trường", "nuôi trồng thuỷ sản bền vững", “phát triển nuôi trồng thuỷ sản
góp phần đảm bảo an ninh thực phẩm”, “đưa nuôi trồng thuỷ sản trở thành một lĩnh vực
sản xuất hàng hoá lớn, tập trung”, “phát triển nuôi trồng thuỷ sản tạo nguồn cung cấp thực
phẩm cho thị trường nội địa và nguyên liệu cho xuất khẩu”, "phát triển nuôi trồng thuỷ sản
phục vụ xoá đói giảm nghèo",... Đồng thời, việc xây dựng các quan điểm phát triển cũng
cần phải cân nhắc đến xu thế hội nhập kinh tế thế giới trong điều kiện Việt Nam đã là
thành viên của WTO.
1.2. Xây dựng định hướng phát triển
Định hướng phát triển là con đường hướng tới tương lai và phương cách đi tới để
đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu phát triển trong một thời khoảng nhất định (thường sau
thời điểm quy hoạch 5-10 năm hoặc xa hơn). Bởi vậy, định hướng phát triển ít nhiều mang
tính kỹ thuật và cụ thể hơn so với quan điểm phát triển.
Ví dụ: "phát triển nuôi trồng thuỷ sản trên tất cả các loại hình mặt nước lợ, mặn",
"tăng cường đầu tư chiều sâu cho nuôi trồng thuỷ sản", "đẩy mạnh nuôi thâm canh", "phát
triển nuôi trồng thuỷ sản theo phương thức sản xuất hàng hoá", "phát triển giống và cơ sở
hạ tầng đủ đáp ứng yêu cầu phát triển nuôi trồng thuỷ sản”, “đưa nuôi trồng thuỷ sản trở
thành nghề sản xuất hàng hoá lớn”, “đồng thời chú trọng phát triển các mô hình nuôi trồng
thuỷ sản cấp cộng đồng gắn với sinh kế người dân địa phương”,...
10
1.3. Xác định mục tiêu quy hoạch
Mục tiêu quy hoạch bao gồm mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể:
- Mục tiêu tổng quát: thể hiện bức tranh chung về phát triển nuôi trồng thuỷ sản tại
cuối thời điểm dự định quy hoạch. Ví dụ: “phát triển nuôi trồng thuỷ sản vào năm 2015 ở
quy mô hàng hoá", "thu được hiệu quả cao", "bền vững về mặt kinh tế, xã hội, môi
trường", "tăng kim ngạch xuất khẩu" và "xoá đói giảm nghèo"...
- Mục tiêu cụ thể: bao gồm các chỉ tiêu cụ thể như chỉ tiêu diện tích nuôi, sản lượng
nuôi, kim ngạch xuất khẩu, chỉ tiêu giá trị sản xuất, lao động, giá trị lao động, tốc độ phát
triển trong giai đoạn quy hoạch...(không nên dùng các từ như khoảng x%...để mô tả chỉ
tiêu, mà phải đưa ra hoặc con số cụ thể, hoặc mô tả bằng một vài từ “bán định lượng”
trong trường hợp không có cách nào định lượng được).
Lưu ý chung: Không ít nhà quy hoạch, lập kế hoạch và chủ dự án nhầm lẫn giữa:
mục tiêu và quan điểm hay định hướng, và định hướng trùng với mục tiêu tổng quát...
2. Xây dựng phương án quy hoạch
2.1. Các phương án quy hoạch
Từ quan điểm, định hướng, mục tiêu tổng quát và các mục tiêu/chỉ tiêu cụ thể của
quy hoạch, trên cơ sở các kết quả giới thiệu trong hồ sơ vùng quy hoạch và bản đồ hiện
trạng (và tiềm năng) nuôi trồng thuỷ sản, tiến hành xác định các phương án /kịch bản quy
hoạch (thường đưa ra 2-3 phương án để lựa chọn), bao gồm cả vốn đầu tư, các chương
trình/dự án đầu tư, đánh giá hiệu quả quy hoạch. Sau đó luận chứng để chọn phương án tối
ưu nhất, có tính khả thi và thiết kế quy hoạch theo phương án chọn.
2.2. Thiết kế quy hoạch theo phương án chọn
Yêu cầu chung:
Thiết kế quy hoạch theo phương án chọn là việc tổ chức không gian cho phát triển
nuôi trồng thuỷ sản trong vùng quy hoạch theo các tiêu chí cơ bản sau:
- Diện tích nuôi trồng thuỷ sản theo loại hình mặt nước, theo công nghệ nuôi và
theo đối tượng nuôi,
- Sản lượng nuôi trồng thuỷ sản theo loại hình mặt nước, theo công nghệ nuôi và
theo đối tượng nuôi,
- Công nghệ và năng suất nuôi theo đối tượng nuôi,
- Cân nhắc các vấn đề liên ngành và các yếu tố liên quan đến tính bền vững.
- Bố trí các khu vực nuôi tập trung trong vùng quy hoạch.
Tổ chức không gian như vậy nhằm trả lời một số câu hỏi chủ đạo của quy hoạch:
quy hoạch nuôi con gì, ở đâu, diện tích bao nhiêu, sử dụng công nghệ nuôi nào, sản lượng
bao nhiêu và có bền vững không để đạt được các chỉ tiêu cụ thể đã đề ra.
Các việc cần làm:
- Khi bố trí không gian của quy hoạch, phải căn cứ vào kết quả phân tích và đánh
giá tiềm năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản của vùng quy hoạch (và bản đồ hiện trạng
vùng quy hoạch), như: điều kiện tự nhiên, nguồn lợi thuỷ sản và kinh tế-xã hội, hiện trạng
phát triển nuôi trồng thuỷ sản, các dự báo, quan điểm, phương hướng và mục tiêu phát
triển.
11
- Dựa vào kết quả kiểm kê, phân tích, đánh giá hiện trạng và một số dự báo trước
đó về các hệ sinh thái và các địa điểm nhạy cảm môi trường (như các hệ sinh thái, habitat
tự nhiên quan trọng, các tác động môi trường tiềm ẩn, các điểm nóng ô nhiễm, các khu bảo
tồn thiên nhiên hiện có...), cần bố trí khu nuôi trồng thuỷ sản và đối tượng nuôi không
trùng vào các địa điểm cần “kiêng kỵ” như vậy. Trường hợp có thể tận dụng một vài hệ
sinh thái cho mục đích phát triển nuôi trồng thuỷ sản, thì cần cân nhắc lựa chọn các đối
tượng nuôi và công nghệ nuôi thích ứng (như công nghệ nuôi thân thiện với môi trường,
nuôi sạch...).
- Khi thiết kế khu vực nuôi trồng thuỷ sản tập trung, cần cân nhắc đến sức tải môi
trường của vùng quy hoạch (nếu đã ước tính được sức tải môi trường) để giảm thiểu nguy
cơ tự ô nhiễm và suy thoái các hệ sinh thái.
- Cân nhắc xây dựng các mô hình sản xuất phù hợp ở cấp cộng đồng để khuyến
khích người nghèo tham gia vào hoạt động nuôi trồng thủy sản, góp phần xoá đói giảm
nghèo cho cộng đồng địa phương, đảm bảo mục tiêu phát triển nuôi trồng thuỷ sản bền
vững.
- Xây dựng các chương trình và dự án đầu tư trọng điểm, dự toán vốn đầu tư,
nguồn vốn và đưa ra sơ đồ phân kỳ đầu tư và lộ trình thực hiện. Các chương trình và dự án
đầu tư này sẽ tạo ra yếu tố “đòn bẩy” trong quá trình triển khai quy hoạch.
- Xây dựng, khái toán kinh phí và đưa các dự án giám sát và đánh giá tình hình thực
hiện quy hoạch vào danh mục dự án ưu tiên đầu tư của báo cáo quy hoạch.
- Xác định các nguồn vốn khác nhau, như: Ngân sách trung ương, ngân sách địa
phương, vốn vay (tín dụng trung hạn và dài hạn), vốn nước ngoài, vốn huy động từ dân...và
sơ đồ phân kỳ đầu tư các nguồn vốn.
- Thành lập bản đồ quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản toàn vùng quy hoạch
theo tỷ lệ quy định và thể hiện các nội dung cơ bản của quy hoạch dưới dạng các thông tin
không gian (Chi tiết xem nội dung 4, phần III: Lập bản đồ cho vùng quy hoạch và Phụ lục
III.1. Các quy định cho hệ thống bản đồ quy hoạch NTTS mặn, lợ).
2.3. Đánh giá sơ bộ hiệu quả quy hoạch
- Cần thực hiện việc đánh giá sơ bộ hiệu quả chung (về mặt kinh tế, xã hội và môi
trường) của quy hoạch theo phương án chọn và một số dự án đầu tư trọng điểm đề xuất
trong quy hoạch.
- Việc đánh giá chi tiết hiệu quả quy hoạch sẽ được tiến hành sau trong khi thực
hiện quy hoạch, thường vào thời điểm đánh giá giữa kỳ dựa vào kết quả triển khai dự án
giám sát tình hình thực hiện quy hoạch đã nói trên. Hướng dẫn chi tiết hoạt động giám sát
và đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sẽ được giới thiệu ở phần sau.
3. Xây dựng các giải pháp thực hiện quy hoạch
Mục đích, yêu cầu chung:
- Xây dựng các giải pháp để triển khai thực hiện tốt quy hoạch phát triển nuôi trồng
thuỷ sản và để trả lời câu hỏi: Cần làm những gì để có thể triển khai được phương án chọn
của quy hoạch.
- Đây là nội dung quan trọng không thể thiếu trong báo cáo quy hoạch, để quy
hoạch có tính khả thi và không bị “treo” sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
12
- Các nhóm giải pháp trên nên được xắp xếp theo thứ tự ưu tiên thực hiện tuỳ theo
điều kiện cụ thể của từng địa phương, đồng thời phải thể hiện được yêu cầu giải quyết cụ
thể các vấn đề có liên quan (tránh chung chung, đặt vào báo cáo nào cùng được).
Các nhóm giải pháp thường xây dựng:
- Giải pháp chính sách phát triển nuôi trồng thuỷ sản,
- Giải pháp chuyển đổi cơ cấu sản xuất trong nuôi trồng thuỷ sản,
- Giải pháp khoa học-công nghệ và khuyến ngư,
- Giải pháp dịch vụ giống và thức ăn
- Giải pháp thị trường,
- Giải pháp vốn đầu tư,
- Giải pháp phát triển nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế,
- Giải pháp cơ sở hạ tầng và môi trường (bao gồm cả thủy lợi cho nuôi trồng thuỷ
sản),
- Giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch.
13
4. Lập bản đồ cho vùng quy hoạch
Yêu cầu chung:
- Đối với một vùng quy hoạch, tối thiểu có 02 loại bản đồ cần phải được thành lập-
bản đồ hiện trạng và tiềm năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản và bản đồ quy hoạch phát
triển nuôi trồng thuỷ sản.
- Nếu có điều kiện thì thành lập các bản đồ chuyên đề (các hợp phần đơn tính)
cùng tỷ lệ với 02 bản đồ trên và theo các nội dung đã nói ở phần I. Trong trường hợp này
có thể xây dựng một tập Atlas riêng cho vùng quy hoạch.
- Công tác bản đồ phải tuân thủ các nguyên tắc trong quy trình/quy phạm quốc gia
(về tỷ lệ bản đồ, về xây dựng chú giải, về sử dụng ký hiệu mầu hay đen trắng...).
Các việc cần làm:
- Chuẩn bị bản đồ nền (nền giấy hoặc nền số hoá) theo tỷ lệ xác định. Sử dụng bản
đồ mới nhất do Cơ quan đồ bản Nhà nước ban hành. Bản đồ nền phải có đầy đủ các lớp
thông tin cơ bản, như: địa giới hành chính, hệ thống thuỷ văn, hệ thống giao thông, địa
hình đất liền/biển, điểm địa vật độc lập và các điểm dân cư. Bản đồ nền dùng để thể hiện
các thông tin không gian liên quan đến hiện trạng, tiềm năng và nội dung quy hoạch của
phương án chọn.
- Thu thập các sơ đồ, bản đồ quy hoạch của các ngành khác hoặc các hợp phần đơn
tính (địa hình, môi trường, hệ sinh thái, khu bảo tồn...) đã có liên quan tới mục đích và
vùng quy hoạch (thường được xác định ngay trong đề cương dự án quy hoạch đã đề cập ở
phần II, mục 01).
- Xây dựng các bản đồ chuyên đề: không bắt buộc, nên tuỳ thuộc khả năng tài
chính của địa phương mà lựa chọn loại bản đồ chuyên đề nào cần thiết. Bản đồ chuyên đề
(hợp phần đơn tính) thể hiện kết quả điều tra, nghiên cứu, phân tích về điều kiện tự nhiên,
kinh tế-xã hội trên địa bàn và bản đồ quy hoạch của các ngành.
- Thành lập bản đồ hiện trạng vùng quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản. Thể hiện trên
bản đồ nền (cùng tỷ lệ) mối quan hệ không gian của các thông tin về: hiện trạng nuôi trồng
thuỷ sản, tiềm năng phát triển nuôi trồng thuỷ sản, tình trạng môi trường và hệ sinh
thái/habitat, các địa điểm nhậy cảm về sinh thái, môi trường...
- Thành lập bản đồ quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản dựa trên cơ sở bản đồ
hiện trạng vùng quy hoạch (cùng tỷ lệ) và kết quả thiết kế quy hoạch theo phương án chọn.
Thể hiện trên bản đồ nền cùng tỷ lệ kết quả bố trí không gian quy hoạch cho các khu vực
nuôi trồng thuỷ sản tập trung, các chỉ tiêu, các vùng sinh thái thích nghi đối với các nhóm
loài thuỷ sản nuôi, các đối tượng nuôi theo vùng, bố trí phát triển cơ sở hạ tầng vùng nuôi,
dự kiến hệ thống thuỷ lợi cho nuôi thuỷ sản (thuỷ ngư) và các nội dung quy hoạch nuôi
trồng thuỷ sản khác.
Lưu ý chung:
- Cần xây dựng thống nhất (trước khi bắt tay vào lập bản đồ) bản Chú giải bản đồ
(tỷ lệ tương ứng) cho 02 loại bản đồ nói trên.
- Khi khảo sát ngoài hiện trường vùng quy hoạch thường sử dụng bản đồ (bản
copy) có tỷ lệ lớn hơn tỷ lệ bản đồ cần thành lập; nếu có điều kiện nên tiến hành giải đoán
ảnh vệ tinh/không ảnh trong phòng trước khi khảo sát hiện trường.
- 02 tờ bản đồ chính (hiện trạng và quy hoạch) phải viết báo cáo thuyết minh kèm
theo và tổ chức thẩm định/nghiệm thu do dự án quy hoạch tổ chức.
14
- Chi tiết về tỷ lệ bản đồ và các kỹ thuật liên quan đến bản đồ,...xem phụ lục III.1.
Các quy định cho hệ thống bản đồ quy hoạch NTTS mặn, lợ.
5. Soạn thảo báo cáo quy hoạch
- Hệ thống báo cáo quy hoạch bao gồm: các báo cáo chuyên đề (như đã đề cập ở
phần trên), báo cáo thuyết minh 02 bản đồ, hồ sơ vùng quy hoạch, báo cáo quy hoạch và
tóm tắt báo cáo quy hoạch.
- Báo cáo quy hoạch (tổng hợp) được xây dựng dựa trên các báo cáo chuyên đề,
thuyết minh bản đồ và hồ sơ vùng quy hoạch. Mẫu báo cáo quy hoạch/tổng hợp theo được
trình bày ở phụ lục III.2. Mẫu báo cáo quy hoạch phát triển NTTS mặn, lợ bền vững cấp
tỉnh.
- Dự thảo hệ thống báo cáo quy hoạch phải được các thành viên tham gia thực hiện
dự án quy hoạch đóng góp ý kiến và thống nhất sửa chữa.
6. Trình thẩm định và phê duyệt quy hoạch
6.1. Hội thảo góp ý dự thảo báo cáo quy hoạch
- Trước khi trình cơ quan có thẩm quyền tổ chức thẩm định quy hoạch, Cơ quan tư
vấn nên tổ chức một hội thảo tham kiến diện rộng về dự thảo Báo cáo quy hoạch nói trên.
- Thành phần chủ yếu tham gia hội thảo góp ý kiến gồm: các sở, ban, ngành của
tỉnh có liên quan; các hội, hiệp hội và tổ chức quần chúng-xã hội, như: Hội Nghề cá tỉnh,
Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên,…, đại diện cộng đồng; các cơ quan trung ương, các viện
nghiên cứu và trường (nếu có) đóng trên địa bàn; đại diện cộng đồng vùng quy hoạch; một
số chuyên gia.
- Hoàn chỉnh dự thảo báo cáo quy hoạch.
6.2. Thẩm định quy hoạch
- Dự thảo báo cáo quy hoạch sau khi hoàn chỉnh được Cơ quan tư vấn có Công văn
giải trình và giao nộp (kèm theo thuyết minh 02 bản đồ, hồ sơ vùng quy hoạch và tóm tắt
báo cáo quy hoạch, 02 bản đồ hiện trạng và quy hoạch) cho Cơ quan chủ đầu tư (theo
Quyết định giao chủ đầu tư dự án quy hoạch của UBND tỉnh) để tổ chức thẩm định.
- Số lượng sản phẩm giao nộp của dự án quy hoạch theo yêu cầu của Cơ quan chủ
đầu tư và UBND tỉnh (đã ghi trong hợp đồng tư vấn xây dựng quy hoạch phát triển nuôi
trồng thuỷ sản...ký giữa Cơ quan chủ đầu tư và Cơ quan tư vấn).
- Hội đồng thẩm định quy hoạch cấp tỉnh do UBND tỉnh ra quyết định thành lập
trên cơ sở ý kiến tư vấn bằng văn bản của cơ quan chủ đầu tư (và Sở Kế hoạch và Đầu tư).
Lưu ý chung:
- Đại diện cơ quan tư vấn, cơ quan chủ đầu tư, các cơ quan/ cá nhân trực tiếp tham
gia thực hiện dự án quy hoạch không được mời vào trong Hội đồng thẩm định.
- Sau thẩm định, căn cứ vào kết luận của hội đồng, cơ quan thực hiện dự án quy
hoạch sẽ tiếp tục sửa chữa và gửi lại Cơ quan chủ đầu tư (UBND tỉnh) kèm theo Dự thảo
Tờ trình UBND tỉnh về việc xin phê duyệt quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản...và Dự
thảo Quyết định của UBND tỉnh v/v phê duyệt quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản...
6.3. Trình và phê duyệt quy hoạch
- Sau khi tiếp nhận lại toàn bộ hồ sơ quy hoạch đã được Cơ quan tư vấn và Ban chủ
nhiệm dự án chỉnh sửa, Cơ quan chủ đầu tư/ Sở Kế hoạch và Đầu tư cần đối chiếu với kết
luận của Hội đồng thẩm định và mức độ chỉnh sửa quy hoạch.
15
- Trong quá trình thẩm định và trước khi UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch, phải lấy
ý kiến đóng góp cho quy hoạch của Cơ quan quản lý nhà nước về thuỷ sản (Bộ Thuỷ sản).
- Cơ quan chủ đầu tư/ Sở Kế hoạch và Đầu tư sẽ chính thức trình lên UBND tỉnh
các văn bản liên quan đến phê duyệt quy hoạch: Báo cáo quy hoạch, Dự thảo Tờ trình
UBND tỉnh v/v xin phê duyệt quy hoạch..., Dự thảo Quyết định của UBND tỉnh v/v phê
duyệt quy hoạch phát triển nuôi trồng thuỷ sản..., Bản giải trình tiếp thu và sửa chữa quy
hoạch theo các góp ý của các ban, ngành trong tỉnh liên quan
- Dựa trên kết quả thẩm định của Hội đồng thẩm định quy hoạch và các văn bản nói
trên, UBND tỉnh ra quyết định phê duyệt quy hoạch.
- Căn cứ vào quyết định của UBND tỉnh, Ban chủ nhiệm dự án quy hoạch phối hợp
với Cơ quan tư vấn quy hoạch và các ban, ngành của tỉnh để tổ chức thanh quyết toán đề
tài.
16