Quản lý phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp ở Việt Nam thông qua quản lý tài
Những khái niệm và kiến thức cần biết để có thể nắm rõ cách quản lý vốn một cách hiệu quả. Tác giả: Vũ Lan Anh
QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM
TH¤NG QUA QU¶N Lý TµI CHÝNH
Vò Lan Anh*
V iÖt Nam tiÕn hµnh qu¸ tr×nh ®æi míi
doanh nghiÖp nhµ níc tõ n¨m 1992.
l·nh ®¹o doanh nghiÖp. Hä kh«ng sö dông
c¸c th«ng tin tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ
c«ng cô tµi chÝnh ®Ó dù b¸o kh¶ n¨ng sinh
Qua h¬n mét thËp kû thùc hiÖn qu¸ tr×nh
nµy, h¬n 2500 DNNN ®· tiÕn hµnh t¸i c¬ lêi mµ chØ ®a ra mét chØ tiªu lîi nhuËn võa
cÊu. Dù kiÕn kho¶ng 1000 doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®Ó n¨m sau cßn cã kh¶ n¨ng ®¹t chØ
hoµn tÊt qu¸ tr×nh nµy tõ nay ®Õn n¨m tiªu cao h¬n n¨m tríc. Nh vËy, chØ tiªu ®ã
2010. Trong c¸c biÖn ph¸p t¸i c¬ cÊu, cæ kh«ng thùc sù ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng cña
phÇn hãa lµ biÖn ph¸p ®îc ¸p dông réng r·i doanh nghiÖp. Bµi viÕt nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn
nhÊt. Theo ®ã, doanh nghiÖp sÏ b¸n vµ/hoÆc mét sè nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a kh¶
ph¸t hµnh thªm cæ phÇn cho cæ ®«ng bªn n¨ng sinh lêi vµ viÖc ¸p dông c¸c thùc tiÔn
trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp. Nh vËy, qu¶n lý tµi chÝnh tiªn tiÕn t¹i c¸c doanh
tõ vÞ thÕ ngêi qu¶n lý doanh nghiÖp chñ nghiÖp. C¸c nghiªn cøu ®ã cho thÊy c¸c
yÕu vÒ mÆt hµnh chÝnh, Nhµ níc trë thµnh doanh nghiÖp ®· cã ý thøc ¸p dông c¸c c«ng
mét cæ ®«ng trong doanh nghiÖp, tham gia cô qu¶n lý tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
vµo c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña doanh sinh lêi cña doanh nghiÖp. §©y cã thÓ lµ mét
nghiÖp tïy thuéc vµo tû lÖ cæ phÇn n¾m gi÷ gîi ý cho viÖc ¸p dông thùc tiÔn nµy trong
vµ ®îc chia cæ tøc t¬ng øng víi tû lÖ cæ ho¹t ®éng qu¶n lý doanh nghiÖp sau cæ phÇn
phÇn n¾m gi÷ ®ã. VÊn ®Ò nµy lµm n¶y sinh hãa ë ViÖt Nam nh»m n©ng cao gi¸ trÞ phÇn
nhu cÇu Nhµ níc ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p vèn nhµ níc ®Çu t t¹i doanh nghiÖp.
qu¶n lý phÇn vèn nhµ níc ®Çu t t¹i doanh 1. Mét sè kh¸i niÖm
nghiÖp víi t c¸ch lµ mét cæ ®«ng chø kh«ng Qu¶n lý tµi chÝnh bao gåm tÊt c¶ c¸c
ph¶i lµ mét c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh. VÒ lÜnh vùc qu¶n lý cã liªn quan ®Õn tµi chÝnh –
mÆt kinh doanh, ngêi ta thêng thèng nhÊt kh«ng chØ lµ c¸c nguån vµ c¸ch sö dông tµi
r»ng viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp sÏ dùa trªn chÝnh trong doanh nghiÖp mµ cßn lµ c¸c vÊn
tiªu chÝ lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong suèt ®Ò vÒ tµi chÝnh xuÊt ph¸t tõ c¸c quyÕt ®Þnh
mét thêi gian dµi, chØ tiªu lîi nhuËn ®èi víi ®Çu t, s¶n xuÊt, tiÕp thÞ hoÆc nh©n sù vµ
c¸c DNNN thêng lµ ph¶i ®¶m b¶o n¨m sau ho¹t ®éng tæng thÓ cña doanh nghiÖp
cao h¬n n¨m tríc. §iÒu nµy hoµn toµn (Meredith, 1986). Qu¶n lý tµi chÝnh bao gåm
mang tÝnh chñ quan vµ kh«ng tÝnh ®Õn viÖc huy ®éng vèn ®Ó mua s¾m tµi s¶n vµ tµi
nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ trêng cã thÓ ¶nh
hëng ®Õn lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
* Vò Lan Anh, Th¹c sü kinh tÕ, Hµ Néi.
Ngoµi ra, nã cßn t¹o ra tÝnh thô ®éng cña
14 qu¶n lý kinh tÕ Sè 19 (3+4/2008)
QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ... nghiªn cøu - trao ®æi VEMR
trî cho c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, viÖc doanh nghiÖp n¾m v÷ng t×nh h×nh tµi chÝnh
ph©n bæ c¸c nguån quü h¹n hÑp nµy vµo c¸c cña doanh nghiÖp ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh
môc ®Ých sö dông mang tÝnh ®¸nh ®æi cho kÞp thêi.
nhau vµ viÖc sö dông c¸c nguån quü nµy mét Kh¶ n¨ng sinh lêi lµ mét trong nh÷ng
c¸ch hiÖu qu¶ nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu môc tiªu quan träng nhÊt cña qu¶n lý tµi
cña doanh nghiÖp (McMahon vµ c¸c céng sù, chÝnh v× môc tiªu cña qu¶n lý tµi chÝnh lµ tèi
1993). ®a hãa thu nhËp cho chñ së h÷u doanh
C¸c thùc tiÔn qu¶n lý tµi chÝnh thêng nghiÖp (McMahon, 1995). Mét trong nh÷ng
bao gåm: vÊn ®Ò khã kh¨n nhÊt ®èi víi doanh nghiÖp
- Thùc tiÔn vÒ hÖ thèng th«ng tin kÕ to¸n: lµ ®Þnh nghÜa vµ ®o lêng kh¶ n¨ng sinh lêi
tÝnh chÊt vµ môc ®Ých cña c¸c ghi chÐp tµi (Ross vµ c¸c céng sù, 1999). Nãi chung,
chÝnh, bót to¸n, kÕ to¸n chi phÝ vµ viÖc sö ngêi ta thêng ®¬n thuÇn dïng lîi nhuËn
dông m¸y tÝnh trong viÖc lu tr÷, ghi chÐp kÕ to¸n – ®îc tÝnh b»ng chªnh lÖch gi÷a
tµi chÝnh vµ qu¶n lý tµi chÝnh. doanh thu vµ chi phÝ. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®èi
víi viÖc ®o lêng lîi nhuËn trªn c¬ së kÕ to¸n
- Thùc tiÔn ph©n tÝch vµ b¸o c¸o tµi chÝnh:
lµ nã kh«ng tÝnh ®Õn c¸c rñi ro. Theo ph¹m
tÝnh chÊt, tÇn suÊt vµ môc ®Ých cña chÕ ®é
trï kinh tÕ, c«ng ty chØ cã l·i nÕu lîi nhuËn
b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n, ph©n tÝch vµ
cña nã lín h¬n gi¸ trÞ mµ nhµ ®Çu t thu
gi¶i thÝch ho¹t ®éng tµi chÝnh.
®îc tõ mét dù ¸n ®Çu t ®éc lËp kh¸c trªn
- Thùc tiÔn qu¶n lý vèn lu ®éng: c¸c c©n thÞ trêng vèn. V× vËy, Ross vµ c¸c céng sù
nh¾c tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh khi mua (1999) ®· ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p ®Ó ®o
nguyªn vËt liÖu, thuª tuyÓn lao ®éng, c¸c kü lêng lîi nhuËn bao gåm tû suÊt lîi nhuËn
thuËt ®Þnh lîng ®Ó ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t, hay lîi nhuËn trªn doanh thu, lîi nhuËn
x¸c ®Þnh ngìng ®Çu t vµ xö lý rñi ro. trªn tµi s¶n vµ lîi nhuËn trªn vèn chñ së
- Thùc tiÔn qu¶n lý tµi s¶n cè ®Þnh: c¸c h÷u.
c©n nh¾c tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh khi mua - Tû suÊt lîi nhuËn ®îc tÝnh b»ng c¸ch
tµi s¶n cè ®Þnh, c¸c kü thuËt ®Þnh lîng ®Ó chia lîi nhuËn cho tæng doanh thu ho¹t
®¸nh gi¸ dù ¸n ®Çu t, x¸c ®Þnh tû lÖ t¸i ®Çu ®éng. ChØ sè nµy thÓ hiÖn lîi nhuËn díi
t vµ xö lý rñi ro. d¹ng tû lÖ phÇn tr¨m cña tæng doanh thu
- Thùc tiÔn qu¶n lý c¬ cÊu vèn: ®ßn bÈy tµi ho¹t ®éng.
chÝnh, kÕ to¸n ®èi víi chñ nî, kiÕn thøc vÒ - Lîi nhuËn trªn tµi s¶n lµ tû lÖ gi÷a thu
nguån vèn vµ c¸ch sö dông tµi chÝnh, c¸c nhËp víi tæng tµi s¶n b×nh qu©n, tríc vµ
c©n nh¾c tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh khi sau thuÕ. ChØ sè nµy ®o lêng hiÖu qu¶ ho¹t
quyÕt ®Þnh c¬ cÊu tµi chÝnh vµ c¸c c©n nh¾c ®éng qu¶n lý.
tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh khi quyÕt ®Þnh - Lîi nhuËn trªn vèn chñ së h÷u lµ thu
ph©n bæ lîi nhuËn. nhËp rßng trªn vèn cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng.
- Thùc tiÔn lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh: c¸c ChØ sè nµy thÓ hiÖn lîi nhuËn cã thÓ ®îc
môc tiªu vµ chØ tiªu tµi chÝnh, ph©n tÝch chi chia cho c¸c cæ ®«ng.
phÝ – s¶n lîng – lîi nhuËn, lËp dù to¸n vµ HiÖn nay, c¸c chØ sè trªn ®· ®îc sö dông
kiÓm so¸t tµi chÝnh vµ ®Çu mèi chÞu tr¸ch rÊt réng r·i ®Ó dù b¸o vµ b¸o c¸o vÒ hiÖu qu¶
nhiÖm qu¶n lý. kinh doanh cña doanh nghiÖp. Hay nãi c¸ch
T¹i nhiÒu quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c níc kh¸c, doanh nghiÖp sÏ ph¶i ¸p dông c¸c biÖn
ph¸t triÓn, c¸c thùc tiÔn nµy ®· ®îc ¸p ph¸p qu¶n lý tµi chÝnh tèt nhÊt ®Ó ®¹t ®îc
dông rÊt réng r·i nh»m ®¶m b¶o r»ng chñ c¸c chØ tiªu nµy.
Sè 19 (3+4/2008) qu¶n lý kinh tÕ 15
VEMR nghiªn cøu - trao ®æi QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ...
2. Mèi quan hÖ gi÷a thùc tiÔn qu¶n lý qua viÖc kiÓm so¸t chi phÝ, chÝnh s¸ch gi¸ c¶,
tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh thu, qu¶n lý hµng tån kho vµ chi phÝ
doanh nghiÖp vèn. Môc tiªu nµy còng lµ môc tiªu xuyªn
Khi thµnh lËp mét doanh nghiÖp, bÊt kú suèt cña hÇu hÕt doanh nghiÖp.
chñ doanh nghiÖp nµo còng híng tíi môc - Qu¶n lý tÝnh thanh kho¶n lµ nh»m ®¶m
tiªu lîi nhuËn. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy, b¶o kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi
chñ doanh nghiÖp sÏ ph¶i sö dông c¸c biÖn chÝnh cña doanh nghiÖp (tr¶ l¬ng, thanh
ph¸p nh»m t¨ng doanh thu, gi¶m chi phÝ to¸n c¸c hãa ®¬n, tr¶ nî, nép thuÕ, v.v…).
sao cho phÇn chªnh lÖch gi÷a hai ®¹i lîng Chñ doanh nghiÖp muèn tr¸nh mäi thiÖt h¹i
nµy lµ lín nhÊt cã thÓ. Mét trong nh÷ng ®èi víi møc ®é tÝn nhiÖm cña doanh nghiÖp
nÕu doanh nghiÖp t¹m thêi kh«ng ®¸p øng
c«ng cô nh vËy chÝnh lµ qu¶n lý tµi chÝnh.
®îc c¸c nghÜa vô nªu trªn b»ng c¸ch dù
Hay nãi c¸ch kh¸c, môc tiªu cuèi cïng cña
®o¸n kh¶ n¨ng thiÕu tiÒn mÆt, duy tr× niÒm
viÖc qu¶n lý tµi chÝnh lµ ®Ó tèi ®a hãa thu
tin cña c¸c chñ nî, ng©n hµng, bè trÝ mét
nhËp tµi chÝnh cña chñ doanh nghiÖp
kho¶n tµi chÝnh nhÊt ®Þnh ®Ó phßng trêng
(McMahon, 1995). Môc tiªu nµy ®îc thÓ hîp thiÕu tiÒn mÆt. Nãi c¸ch kh¸c, viÖc qu¶n
hiÖn b»ng hai môc tiªu cô thÓ lµ kh¶ n¨ng lý kh¶ n¨ng thanh kho¶n sÏ gi¶m thiÓu gi¸
sinh lêi vµ tÝnh thanh kho¶n. trÞ tiÒn mÆt nhµn rçi vèn sÏ ®em l¹i lîi
- Qu¶n lý kh¶ n¨ng sinh lêi lµ viÖc duy tr× nhuËn cao h¬n nÕu ®îc ®em ®i ®Çu t
hoÆc t¨ng thu nhËp cña doanh nghiÖp th«ng (McMahon, 1995).
BiÓu 1: M« h×nh qu¶n lý tµi chÝnh
Qu¶n lý tµi chÝnh
Sö dông nguån lùc: Ra quyÕt ®Þnh:
- Vèn - §Çu t
- Lao ®éng - Tµi trî
- Nguyªn vËt liÖu - Ph©n chia lîi nhuËn
- C«ng nghÖ
- Th«ng tin
C¸c môc tiªu cô thÓ:
- Kh¶ n¨ng sinh lêi
- TÝnh thanh kho¶n
Môc ®Ých
Tèi ®a hãa thu nhËp cña
chñ së h÷u
Nguån: Major Decisions in Financial Management (McMahon, 1995).
Ngoµi hai môc tiªu nªu trªn, English quan hÖ gi÷a ba môc tiªu nµy díi d¹ng mét
(1990) cßn coi t¨ng trëng lµ mét môc tiªu tam gi¸c môc tiªu.
n÷a cña qu¶n lý tµi chÝnh. ¤ng thÓ hiÖn mèi
16 qu¶n lý kinh tÕ Sè 19 (3+4/2008)
QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ... nghiªn cøu - trao ®æi VEMR
BiÓu 2: Mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu cña qu¶n lý tµi chÝnh
TÝnh thanh
kho¶n
T¨ng
trëng
Kh¶ n¨ng
sinh lêi
Nguån: Financial Management for Small Business, English (1990).
C¸c nhµ nghiªn cøu còng ®a ra mét sè Nh×n chung, bÊt cø khi nµo lîi nhuËn
ph©n tÝch s©u h¬n vÒ lý thuyÕt. Van Horne trªn tµi s¶n lín h¬n chi phÝ vay nî, th× ®ßn
(1986, trang 145) ®· chøng tá mèi quan hÖ bÈy tµi chÝnh lµ thuËn lîi vµ ®ßn bÈy cµng
gi÷a tÝnh thanh kho¶n vµ kh¶ n¨ng sinh lêi: cao th× tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn chñ së h÷u
Tû lÖ t¬ng ®èi cña c¸c tµi s¶n cã tÝnh cµng cao.
thanh kho¶n cao cµng lín, th× rñi ro thiÕu
tiÒn mÆt cµng thÊp… nhng thËt kh«ng may 3. Mét sè nghiªn cøu vÒ qu¶n lý tµi
lµ kh¶ n¨ng sinh lêi còng cµng thÊp… c¸c chÝnh vµ kh¶ n¨ng sinh lêi
quyÕt ®Þnh mang tÝnh ®¸nh ®æi gi÷a rñi ro Cho ®Õn nay, ®· cã kh¸ nhiÒu nghiªn
vµ kh¶ n¨ng sinh lêi phô thuéc vµo møc ®é cøu/®iÒu tra vÒ c¸c thùc tiÔn qu¶n lý tµi
chÊp nhËn rñi ro cña ban l·nh ®¹o.
chÝnh vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c doanh
Nh vËy, theo Van Horne (1986), nÕu nghiÖp ¸p dông chóng. VÒ c¸c thùc tiÔn kÕ
c«ng ty duy tr× mét tû lÖ lín c¸c tµi s¶n cã
to¸n, ®©y lµ yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi doanh
tÝnh thanh kho¶n cao, th× kh¶ n¨ng sinh lêi
nghiÖp ë nhiÒu níc do môc ®Ých thùc hiÖn
cña c«ng ty cã thÓ gi¶m xuèng.
nghÜa vô thuÕ vµ kiÓm to¸n. T¹i c¸c níc
VÒ mèi quan hÖ gi÷a kh¶ n¨ng sinh lêi vµ
ph¸t triÓn, ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp nhá
®ßn bÈy tµi chÝnh, Edwards vµ Cooley (1979)
chØ ra r»ng t¸c ®éng cña ®ßn bÈy tµi chÝnh còng sö dông hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ.
®Õn lîi nhuËn cña cæ ®«ng thêng ®îc ph©n D’Amboise vµ Gasse (1980) ®iÒu tra 25
tÝch theo mét trong hai c¸ch. Trong nhiÒu sæ doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy vµ 26 doanh
tay qu¶n lý tµi chÝnh, ®ßn bÈy tµi chÝnh ®îc nghiÖp s¶n xuÊt nhùa quy m« nhá vµ ph¸t
tÝnh b»ng thu nhËp ho¹t ®éng rßng (NOI) hiÖn ra r»ng cã tíi 88% sè doanh nghiÖp ¸p
hoÆc mét chØ sè t¬ng ®¬ng tïy theo hoµn dông kÕ to¸n chi phÝ. C¸c tiªu chuÈn kÕ to¸n
c¶nh ®Ó thÓ hiÖn t¸c ®éng cña nã ®Õn phÇn còng ®îc c¸c doanh nghiÖp tu©n thñ ë møc
thu nhËp mµ cæ ®«ng cã thÓ ®îc chia. Trong
®é cao. §èi víi viÖc sö dông th«ng tin tµi
c¸c s¸ch vÒ tµi chÝnh bÊt ®éng s¶n, t¸c ®éng
chÝnh, DeThomas vµ Fredenberger (1985)
cña ®ßn bÈy ®èi víi thu nhËp trªn vèn chñ së
h÷u ®îc tÝnh b»ng dßng tiÒn (CF). Trong c¶ ph¸t hiÖn ra r»ng chñ doanh nghiÖp lµ ngêi
hai c¸ch trªn, viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®ßn chñ yÕu sö dông c¸c th«ng tin nµy cho viÖc ra
bÈy tµi chÝnh cã thÓ ®îc m« t¶ b»ng quy t¾c quyÕt ®Þnh kinh doanh vµ chØ cã 4% doanh
®¬n gi¶n nh sau (Edward vµ Cooley, 1979): nghiÖp lµ sö dông c¸n bé kÕ to¸n bªn ngoµi.
Sè 19 (3+4/2008) qu¶n lý kinh tÕ 17
VEMR nghiªn cøu - trao ®æi QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ...
B¶ng 1. Tr¸ch nhiÖm lËp vµ sö dông c¸c th«ng tin tµi chÝnh
Tû lÖ (%)
Tr¸ch nhiÖm diÔn gi¶i th«ng tin tõ b¸o c¸o tµi chÝnh
Kh«ng ph©n chia tr¸ch nhiÖm cô thÓ 0
Tr¸ch nhiÖm cña chñ së h÷u/c¸n bé qu¶n lý 82
Tr¸ch nhiÖm cña kÕ to¸n trëng 14
C¸n bé kÕ to¸n bªn ngoµi 4
Sö dông th«ng tin tõ b¸o c¸o tµi chÝnh
Kh«ng sö dông 0
Sö dông qua loa 89
Sö dông chÝnh thøc 11
Nguån: DeThomas vµ Fredenberger (1985).
Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp còng sö dông nghiÖp s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu cña Raymond
c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh cho ho¹t ®éng qu¶n ®èi víi 464 doanh nghiÖp ë Quebec, doanh
lý tµi chÝnh. Theo nghiªn cøu cña Raymond nghiÖp sö dông phÇn mÒm m¸y tÝnh trong
vµ Magnenat – Thalmann ®èi víi 129 doanh nhiÒu ho¹t ®éng.
B¶ng 2. KÕt qu¶ ®iÒu tra viÖc sö dông c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh trong doanh nghiÖp
Nghiªn cøu cña Raymond vµ Nghiªn cøu cña Raymond
LÜnh vùc ¸p dông Magnenat-Thalmann (1982) (1985)
Tû lÖ sö dông (%) Tû lÖ sö dông (%)
C¸c kho¶n ph¶i thu 85 58,5
C¸c kho¶n ph¶i tr¶ 77 80,6
Sæ c¸i 75 78,8
LËp hãa ®¬n 68 72,6
Ph©n tÝch doanh thu 75 68,5
Hµng tån kho 54 56,4
NhËp ®¬n hµng 42 47,3
KÕ to¸n chi phÝ 43 43
Dù to¸n Kh«ng ®iÒu tra 35,4
Mua s¾m Kh«ng ®iÒu tra 31,5
Dù b¸o Kh«ng ®iÒu tra 31,3
Qu¶n lý s¶n xuÊt 11 29,6
LËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt 14 16,8
Xö lý v¨n b¶n 10 15,8
Nh©n sù Kh«ng ®iÒu tra 15,1
Thanh to¸n tiÒn l¬ng 79 Kh«ng ®iÒu tra
Kh¸c 9 5,8
Nguån: DeThomas vµ Fredenberger (1985).
18 qu¶n lý kinh tÕ Sè 19 (3+4/2008)
QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ... nghiªn cøu - trao ®æi VEMR
VÒ hÖ thèng dù to¸n chi phÝ, Corner (1967) Tû lÖ doanh nghiÖp biÕt ®Õn c¸c phÇn mÒm lËp
nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy th«ng qua viÖc ®iÒu dù to¸n chi phÝ cao h¬n tû lÖ øng dông chóng
tra 119 doanh nghiÖp nhá, 62 doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp (Murphy,
võa vµ 29 doanh nghiÖp lín n¨m 1963. KÕt 1978). §iÒu nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÝch lµ c¸c
qu¶ cho thÊy møc ®é sö dông hÖ thèng dù to¸n doanh nghiÖp quy m« nhá cã biÕt ®Õn c¸c phÇn
chi phÝ ë doanh nghiÖp lín lµ 82,1%, doanh mÒm nµy nhng thêng kh«ng ®ñ thêi gian vµ
nghiÖp võa 62,1% vµ doanh nghiÖp nhá 69,4%. kü n¨ng ®Ó ¸p dông chóng.
B¶ng 3. Tû lÖ nhËn thøc vµ sö dông c¸c hÖ thèng dù to¸n chi phÝ
Quy m« doanh nghiÖp (sè lao ®éng) NhËn thøc (%) Sö dông (%)
11-50 91 45
51-100 100 66
101-200 91 63
201-500 100 80
Nguån: Murphy (1978).
Lovett (1980) nhËn thÊy nhiÒu doanh ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ ph¸t hiÖn ra r»ng:
nghiÖp kh«ng cã hÖ thèng dù to¸n chi phÝ - C¸c doanh nghiÖp cã chÕ ®é b¸o c¸o toµn
hoÆc chØ dùa vµo c¸c íc tÝnh ®Þnh kú vÒ ®¬n diÖn h¬n vÒ sè lîng c¸c b¶n b¸o c¸o vµ tÇn
gi¸ s¶n phÈm th«ng qua viÖc tÝnh to¸n s¬ bé suÊt b¸o c¸o cã xu híng thùc hiÖn c¸c ph©n
vÒ chi phÝ lao ®éng vµ nguyªn vËt liÖu råi tÝch tµi chÝnh.
céng thªm mét tû lÖ nhÊt ®Þnh chi phÝ hµnh - Dêng nh kh«ng cã mèi liªn hÖ cã ý
chÝnh vµ lîi nhuËn. nghÜa ®ñ lín vÒ mÆt thèng kª gi÷a tèc ®é
B¸o c¸o vµ ph©n tÝch tµi chÝnh. ViÖc ghi t¨ng trëng doanh thu vµ viÖc lµm víi chÕ
chÐp kÕ to¸n sÏ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ nÕu ®é b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
thiÕu sù ph©n tÝch c¸c th«ng tin nµy cho viÖc - Dêng nh kh«ng cã mèi liªn hÖ cã ý
ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Louma (1967) ®iÒu nghÜa vÒ mÆt thèng kª gi÷a tèc ®é t¨ng
tra 62 doanh nghiÖp s¶n xuÊt vÒ viÖc sö trëng doanh thu, viÖc lµm vµ lîi nhuËn
dông c¸c th«ng tin kÕ to¸n cho viÖc ra quyÕt rßng víi viÖc sö dông c¸c ph©n tÝch hÖ sè tµi
®Þnh qu¶n lý. T¸m m¬i s¸u phÇn tr¨m cho chÝnh.
biÕt hä sö dông mét sè ph©n tÝch vµ diÔn gi¶i
VÒ viÖc qu¶n lý vèn lu ®éng, nhiÒu
b¸o c¸o tµi chÝnh. Trong sè ®ã, 40% cho biÕt nghiªn cøu cho thÊy dêng nh c¸c doanh
ngêi s¸ng lËp doanh nghiÖp rÊt tÝch cùc nghiÖp võa vµ nhá kh«ng thùc sù quan t©m
lµm viÖc nµy. Trong khi ®ã, ®iÒu tra cña ®Õn vÊn ®Ò nµy. Grablowsky (1978) vµ
DeThomas vµ Fredenberger cho thÊy 61% Grablowsky vµ Rowell (1980) ®iÒu tra 66
doanh nghiÖp cho r»ng b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp ë bang Virginia vµ ph¸t hiÖn
cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc lËp kÕ ra r»ng chØ cã kho¶ng 10% sè doanh nghiÖp
ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh, nhng chØ cã 11% ¸p dông mét sè ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng nµo
doanh nghiÖp thùc sù sö dông c¸c th«ng tin ®ã ®Ó dù b¸o dßng tiÒn mÆt. Hä thêng íc
nµy mét c¸ch chÝnh thøc cho viÖc ®¸nh gi¸, tÝnh lîng tiÒn mÆt b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh
lËp kÕ ho¹ch vµ ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý. cña tæng chi phÝ dù kiÕn, doanh thu dù kiÕn
McMahon vµ Davies (1994) nghiªn cøu hoÆc chi phÝ mua s¾m dù kiÕn. Trong khi ®ã,
mèi quan hÖ gi÷a chÕ ®é b¸o c¸o vµ ph©n tÝch nghiªn cøu cña Anvari vµ Gopal (1983) cho
tµi chÝnh víi tèc ®é t¨ng trëng vµ hiÖu qu¶ thÊy dêng nh c¸c doanh nghiÖp Cana®a
Sè 19 (3+4/2008) qu¶n lý kinh tÕ 19
VEMR nghiªn cøu - trao ®æi QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ...
quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn viÖc dù b¸o dßng Ngoµi ra, víi sè tiÒn mÆt t¹m thêi nhµn rçi,
tiÒn mÆt, víi viÖc 53% sè doanh nghiÖp ®îc hä lu«n nghÜ c¸ch ®Çu t ng¾n h¹n ®Ó thu
hái cho biÕt hä cã tiÕn hµnh dù b¸o tiÒn mÆt. mét kho¶n lîi nhuËn nhÊt ®Þnh.
B¶ng 4. C¸c c«ng cô ®Çu t ng¾n h¹n mµ doanh nghiÖp sö dông
C«ng cô Tû lÖ (%)
Tµi kho¶n sÐc 1,5
Tµi kho¶n tiÕt kiÖm 9,1
Tr¸i phiÕu chÝnh phñ 3
Kú phiÕu ng©n hµng 28,8
TiÒn göi kú h¹n 56,1
GiÊy tê th¬ng m¹i 1,5
Nguån: Anvari vµ Gopal (1983).
VÒ mèi quan hÖ gi÷a thùc tiÔn qu¶n lý kho¶n tÝn dông th¬ng m¹i.
vèn lu ®éng vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh VÒ thùc tiÔn qu¶n lý vèn cè ®Þnh, dêng
nghiÖp, Burns vµ Walker (1991) cã mét sè nh ®©y lµ vÊn ®Ò ®îc c¸c doanh nghiÖp
ph¸t hiÖn nh sau: quan t©m nhiÒu h¬n. Qua thêi gian, doanh
- C¸c doanh nghiÖp cã l·i thêng xem xÐt nghiÖp ¸p dông nhiÒu ph¬ng ph¸p dù b¸o
c¸c chÝnh s¸ch vÒ vèn lu ®éng hµng th¸ng dßng tiÒn tiªn tiÕn h¬n. Trong khi c¸c doanh
vµ hµng quý; nghiÖp quy m« nhá vÉn chñ yÕu dïng
- C¸c doanh nghiÖp cã l·i sö dông tiªu chÝ ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n thêi h¹n thu l·i
lîi nhuËn trªn vèn ®Çu t (ROI) ®Ó xem xÐt truyÒn thèng (Block, 1997) th× c¸c doanh
c¸c thay ®æi trong viÖc qu¶n lý c¸c cÊu phÇn nghiÖp lín l¹i a thÝch sö dông ph¬ng ph¸p
cña vèn lu ®éng; vµ chiÕt khÊu dßng tiÒn (Proctor vµ Canada,
- C¸c doanh nghiÖp cã l·i thêng xuyªn 1992). Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp quy m«
hoÆc thØnh tho¶ng nhËn chiÕt khÊu ®èi víi nhá ngµy cµng nhËn thÊy tÝnh phï hîp cña
c¸c kho¶n ph¶i tr¶ trong khi c¸c c«ng ty cã c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n lîi nhuËn cña dù
lîi thÕ vµ c¸c c«ng ty cã chÝnh s¸ch râ rµng ¸n ®Çu t vµ ¸p dông trong ho¹t ®éng qu¶n
vÒ vèn lu ®éng thêng tËn dông tèi ®a c¸c lý tµi chÝnh cña m×nh.
B¶ng 5. C¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Çu t thêng ®îc doanh nghiÖp sö dông
Ph¬ng ph¸p Sè c«ng ty Tû lÖ (%)
Thêi h¹n thu l·i (PP) 99 42,7
Tû suÊt hoµn vèn kÕ to¸n (ARR) 52 22,4
Tû suÊt hoµn vèn néi bé (IRR) 38 16,4
Gi¸ trÞ hiÖn t¹i rßng (NPV) 26 11,2
Kh¸c 17 7,3
Tæng céng 232 100
Nguån: Block (1997).
20 qu¶n lý kinh tÕ Sè 19 (3+4/2008)
QU¶N Lý PHÇN VèN NHµ N¦íC T¹I DOANH NGHIÖP ë VIÖT NAM ... nghiªn cøu - trao ®æi VEMR
Tãm l¹i, c¸c nghiªn cøu trªn cho thÊy c¸c § Grablowsky, B. J. vµ Rowell, D. R. (1980), Small
doanh nghiÖp ngµy cµng ý thøc ®îc tÇm business financial management: Theory and practice,
quan träng cña viÖc qu¶n lý tµi chÝnh tèt ®èi Old Dominion University, Norfork.
víi kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp. Hä § Lovett, I. (1980), Financial advice for the smaller
ngµy cµng ¸p dông nhiÒu thùc tiÔn qu¶n lý company trong A. Gibb vµ T. Webb (biªn tËp), Policy
issues in small business, Saxon House, Farborough,
tµi chÝnh tiªn tiÕn h¬n. C¸c doanh nghiÖp ¸p
Hants, England, tr. 102 – 111.
dông c¸c thùc tiÔn tèt thêng lµ c¸c doanh
§ Luoma, G. A. (1967), Accounting information in
nghiÖp cã tû suÊt lîi nhuËn vµ tèc ®é t¨ng
managerial decision-making for small medium
trëng cao h¬n møc b×nh qu©n cña ngµnh.
manufacturers, Nghiªn cøu sè 2, HiÖp héi KÕ to¸n
viªn quèc gia, New York.
(Xem tiÕp trang 58) § McMahon, R. G. P., Holmes, S., Hutchinson, P. J.,
Forsaith, D. M. (1993), Small Enterprise Financial
Management: Theory and Practice, Harcourt Brace,
Sydney.
§ McMahon, R. G. P. vµ Davies, L. G., (1994),
Tµi liÖu tham kh¶o
Financial reporting and analysis practices in small
§ Anvari, M. vµ Gopal, V. V., (1983), A survey of cash
enterprises: their association with growth rate and
management practices of small Canadian firms,
financial performance, Journal of Small Business
Journal of Small Business Management, sè th¸ng T,
tr. 53 – 58. Management, January, tr. 9 – 17.
§ Block, S., (1997), Capital budgeting techniques used § McMahon, R. G. P. (1995), Financial Management
by small business firms in the 1990s, The for Small Business, t¸i b¶n lÇn 2, CCH Australia.
Engineering Economist, 42(2), tr. 289 – 302. § Meredith, G. G. (1986), Financial Management of
§ Burns, R. vµ Walker, J. (1991), A survey of working the Small Enterprise, Mc Graw-Hill, Sydney, New
capital policy among small manufacturing firms, The South Wales.
Journal of Small Business Finance, 1(1), tr. 61 – 74. § Murphy, B. (1978), Financial control in the small
§ Corner, D.C. (1967), Financial incentive in the small firm, Certified Accountant, 70(6), tr. 415 – 6, 446.
business, Occasional Paper in Social and Economic § Proctor, M. D. vµ Canada, J. R., (1992), Past and
Administration, Sè 5, Nhµ xuÊt b¶n Edutex, London. present methods of manufacturing investment
§ D’Amboise, G., vµ Gasse, Y. (1980), Performance in evaluation: A review of the empirical and theoretical
small firms and utilization of formal management literature, The Engineering Economist, Mïa Thu,
techniques, Tµi liÖu héi th¶o TIMS/ORSA, TËp 38, Sè 1, tr. 45 – 62.
Washington. § Raymond, L., vµ Magnenat-Thalmann, N. (1982),
§ DeThomas, A. R. vµ Fredenberger, W. B., (1985), Information system in small business: Are they used
Accounting needs of very small business, CPA in managerial decisions? American Journal of Small
Journal, 55(10), tr. 15 – 22. Business, 6(4), tr. 20 – 26.
§ Edwards, C. E., Cooley, P. L., (1979), Financial § Raymond, L. (1985), Organizational characteristics
leverage analysis for small business, American and MIS success in the context of small business,
Journal of Small Business, 4(2), tr. 12 – 21. MIS Quarterly 9(1), tr. 37 – 52.
§ English, J. W. (1990), Small Business Financial § Ross, S. A., Westerfield, R. W. vµ Jaffe, J. (1999),
Management in Australia, Allen & Unwin, Sydney. Corporate Finance, t¸i b¶n lÇn 5, Irwin and McRaw-
§ Grablowsky, B. J. (1978), Management of cash posi- Hill, Boston.
tion, Journal of Small Business Management, 22(3), § Van Horne, J. C., (1986), Fundamental of Financial
tr. 59 – 65. Management, Prentice Hall International.
Sè 19 (3+4/2008) qu¶n lý kinh tÕ 21
