Phỏng vấn các ứng viên thi tuyển vào Microsoft
Một ứng viên đã trả lời: “Đó là tính chặt chẽ của hợp đồng”. Nhiều người khi đó đã nghi ngờ sự nghiêm túc trong câu trả lời của ứng viên này, chỉ duy nhất Bill Gates là không nghĩ như vậy. Ông đã cho ứng viên này điểm tối đa. Trên thương trường, bất kể hoạt động kinh doanh nào của bạn với đối tác bên ngoài cũng đều được thể hiện thông qua hợp đồng.
Bill Gates, trong một lần phỏng vấn các ứng viên thi tuyển vào Microsoft, đã đặt câu hỏi: “Theo các
bạn, đâu là yếu tố duy trì sự ổn định và thành công của các hoạt động kinh doanh ngày nay?”.
Một ứng viên đã trả lời: “Đó là tính chặt chẽ của hợp đồng”. Nhiều người khi đó
đã nghi ngờ sự nghiêm túc trong câu trả lời của ứng viên này, chỉ duy nhất Bill
Gates là không nghĩ như vậy. Ông đã cho ứng viên này điểm tối đa.
Trên thương trường, bất kể hoạt động kinh doanh nào của bạn với đối tác bên ngoài
cũng đều được thể hiện thông qua hợp đồng. Đây chính là ràng buộc pháp lý về nghĩa
vụ của các bên trong kinh doanh. Khá nhiều các tranh chấp kinh doanh ngày nay đều
xuất phát từ những bất cập của hợp đồng. Nhiều công ty, tập đoàn lớn trên toàn thế
giới đã tổ chức bộ phận pháp lý riêng để xem xét, đánh giá và tư vấn cho mình trước
khi ký kết các hợp đồng. Nhiều chuyên gia kinh tế từng đặt câu hỏi: Đâu là yếu tố
quan trọng nhất của một thương vụ làm ăn? Phần lớn câu trả lời nhận được là: tính
chặt chẽ và hình thức của hợp đồng.
Tại Ford, một trong những hãng sản xuất xe hơi lớn nhất thế giới, bên cạnh hàng
nghìn các hợp đồng mua bán xe hơi mỗi ngày, hãng còn tham gia vào rất nhiều giao
dịch kinh doanh khác như đầu tư, phân phối, mua nguyên vật liệu… John Mene, cố
vấn pháp luật của Ford, cho biết: “Trung bình mỗi ngày, các giám đốc, trưởng phòng
ban của hãng chúng tôi phải ký kết gần 3000 hợp đồng khác nhau. Và chỉ cần một hợp
đồng có sai sót thôi cũng đủ để chúng tôi mất đi hàng triệu USD. Do vậy, quá trình
soạn thảo và ký kết hợp đồng luôn được thực hiện rất chặt chẽ, có nhiều chữ ký của
các nhân viên tham gia vào việc soạn thảo hợp đồng”.
Hợp đồng kinh doanh, dù được soạn thảo bằng văn bản hay chỉ là những thỏa thuận
bằng lời, đều đóng vai trò là “hòn đá tảng” cho các hoạt động đầu tư và phần lớn các
hoạt động kinh doanh khác của công ty. Mỗi hợp đồng sẽ là cơ sở tạo thành các yếu
tố liên quan, từ đó thiết lập các quan hệ kinh doanh giữa các đối tác như nhân lực,
khách hàng, nhà thầu, chi phí, quyền lợi và trách nhiệm…Xây dựng được mẫu hợp
đồng chuẩn sẽ giúp công ty tập trung quản lý vào các vấn đề thiết yếu. Muốn vậy,
trước tiên, các công ty phải xác định rõ mối quan hệ làm ăn, sau đó là xác định những
điều khoản và nội dung thiết yếu của mối quan hệ kinh doanh đó, chẳng hạn như
quyền và trách nhiệm của các bên, bồi thường như thế nào khi có thiệt hại xảy ra…
Những bản dự thảo hợp đồng tạm trong quá trình lên kế hoạch kinh doanh sẽ đảm
bảo cho công ty sớm nhận diện và xử lý kịp thời các vấn đề thiết yếu có thể bị bỏ
qua.
Thực tế cho thấy đã có nhiều trường hợp các bên giao kết hợp đồng với nhau và tiến
hành các hoạt động kinh doanh, nhưng rồi khi một tranh chấp nhỏ xảy ra, một trong
hai bên đối tác lại lợi dụng sự thiếu chặt chẽ trong hợp đồng để thu lợi riêng cho
mình. Chẳng hạn, nếu đối tác ký kết hợp đồng với bạn chưa có giấy phép đăng ký
kinh doanh và quá trình thực hiện hợp đồng kinh doanh có phát sinh tranh chấp, mà đến
trước thời điểm phát sinh tranh chấp họ vẫn chưa hoàn tất thủ tục pháp lý đó để thực
hiện phần việc đã thoả thuận trong hợp đồng, thì hợp đồng kinh doanh này bị coi là vô
hiệu toàn bộ. Lúc này, người thiệt hại sẽ là bạn bởi bạn là người kinh doanh hợp
pháp, nhưng trong trường hợp này bạn sẽ không có căn cứ để yêu cầu bên đối tác kinh
doanh thực hiện các nghĩa vụ đã ký kết.
Tự do thoả thuận là một trong những nguyên tắc quan trọng trong giao kết hợp đồng
kinh doanh. Điều này có nghĩa là các bên được phép lựa chọn hình thức thích hợp khi
ký kết hợp đồng. Tuy nhiên, để bảo đảm an toàn pháp luật trong các giao dịch hợp
đồng giữa các bên, cũng như để bảo vệ trật tự pháp luật và lợi ích kinh doanh đối với
một số loại hợp đồng pháp luật đòi hỏi người chịu trách nhiệm ở công ty giao kết hợp
đồng phải tuân theo những hình thức nhất định, ngược lại, hợp đồng đó sẽ không có
hiệu lực. Vì thế, yếu tố hình thức hợp đồng kinh doanh và ảnh hưởng của nó đến
hiệu lực của hợp đồng sẽ rất quan trọng trong các hoạt động kinh doanh.
Hình thức của hợp đồng là cách thức thể hiện ý chí ra bên ngoài dưới hình thức nhất
định của các chủ thể hợp đồng. Thông qua cách thức biểu hiện này, người ta có thể
biết được nội dung của giao dịch kinh doanh đã xác lập. Hình thức của hợp đồng có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng trong tố tụng, bởi đó là chứng cứ xác nhận các quan hệ kinh
doanh đã và đang tồn tại giữa các bên, từ đó xác định trách nhiệm khi có vi phạm xảy
ra. Hình thức của hợp đồng có thể là lời nói, văn bản hoặc các hành vi cụ thể. Trong
trường hợp pháp luật có quy định giao dịch kinh doanh phải được thể hiện bằng hình
thức văn bản hoặc phải được công chứng, chứng thực, đăng ký hay xin phép thì các
bên phải tuân thủ quy định về hình thức khi ký kết hợp đồng.
Có thể nói, hình thức hợp đồng được hiểu là sự thể hiện nội dung của hợp đồng và
những thủ tục mà pháp luật quy định bắt buộc các bên giao kết hợp đồng phải tuân
thủ khi ký kết một số loại hợp đồng nhất định.
Việc đưa ra hình thức bắt buộc đối với một số loại giao dịch là nhằm mục đích lưu ý
các bên cần thận trọng hơn khi giao kết kinh doanh và nhằm đảm bảo tính rõ ràng của
việc tồn tại các giao dịch kinh doanh, quyền và nghĩa vụ cũng như đặc điểm của quan
hệ pháp luật kinh doanh.
Một trong các vấn đề mà các chuyên gia về pháp luật kinh doanh quan tâm là hình thức
hợp đồng có ảnh hưởng đến hiệu lực của hợp đồng như thế nào. Về vấn đề này,
pháp luật của các nước có những quan điểm và cách tiếp cận khác nhau.
Ở nhiều nước trên thế giới, pháp luật có những điều khoản cụ thể đối với một số
hợp đồng, bắt buộc từng loại phải được thể hiện bằng hình thức nhất định, nếu vi
phạm quy định này, hợp đồng đã ký kết sẽ không có giá trị pháp lý. Vi phạm các quy
định bắt buộc về hình thức sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến pháp luật và trật tự công. Vì
vậy, chừng nào sự thống nhất của các bên chưa được thể hiện bằng những hình thức
nhất định theo đòi hỏi của pháp luật thì chừng đó chưa có hợp đồng. Pháp luật một số
nước coi sự vi phạm về hình thức là vi phạm lợi ích công cộng nên hợp đồng vô hiệu
tuyệt đối. Ví dụ, pháp luật của Đức đã đưa ra các đòi hỏi đầu tiên là phải tuân thủ
nghiêm ngặt điều kiện về hình thức để nhằm bảo vệ những người không có kinh
nghiệm đối mặt với những tình huống bất ngờ, cũng như để hạn chế phương pháp
chứng cứ. Tuy nhiên, việc pháp luật quy định hợp đồng phải được thiết lập bởi những
hình thức nhất định sẽ vô tình tạo nên khoảng cách nhất định giữa sự thỏa thuận mong
muốn của các bên với hiệu lực của hợp đồng. Hay ở một số nước theo hệ thống luật
Anh - Mỹ (common law), người ta quan niệm hình thức văn bản là bắt buộc đối với
các hợp đồng có giá trị. Đơn cử Anh và Úc, hợp đồng bắt buộc phải được lập thành
văn bản khi giá trị của nó lớn hơn 10 bảng Anh. Quy định này xuất phát từ hệ thống
luật án lệ coi các văn bản hợp đồng có giá trị bắt buộc và có tính chất như luật đối với
các bên và đó chính là căn cứ cơ bản để cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết
tranh chấp. Nhờ đó, hợp đồng ở các nước này được soạn thảo rất chặt chẽ.
Một số nước theo hệ thống luật lục địa (continental law) như Pháp, Thụy Sỹ... thì coi
tự do ký kết hợp đồng là nguyên tắc cơ bản. Ở các nước này, sự thoả thuận thể hiện
ý chí chung của các bên đã là điều kiện đủ để hình thành nên hợp đồng, cho dù chúng
được thể hiện dưới bất cứ hình thức nào. Nguyên tắc này coi trọng “chữ tín”, nghĩa là
khi đã cam kết điều gì thì các bên phải tự giác thực hiện. Thực tế này đã giúp loại bỏ
các trường hợp hợp đồng bị vô hiệu vì có vi phạm về hình thức.
Có lẽ do không coi hình thức là điều kiện xác định tính hợp pháp của hợp đồng mà
luật của nước Pháp có sự phân biệt giữa giao dịch kinh doanh không có hiệu lực với
giao dịch kinh doanh do không tuân thủ theo thủ tục nhất định (mà trên thực tế dù hợp
đồng có hiệu lực song lại không thể chứng minh được, hoặc không đủ chứng cứ để
chứng minh trước toà án về sự tồn tại của hợp đồng khi có tranh chấp). Tuy nhiên, sự
phân biệt giữa giao dịch kinh doanh không có hiệu lực và giao dịch kinh doanh có hiệu
lực nhưng không thể chứng minh được trên thực tế là không lớn, bởi nếu giao dịch có
hiệu lực nhưng không thể chứng minh được một cách dễ dàng thì rất khó khăn để xác
định sự tồn tại của nó, mà chỉ có thể được xác định khi có sự thừa nhận của các chủ
công ty mà thôi. Vì vậy, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, các chủ công
ty Pháp thường ký kết hợp đồng bằng văn bản cho dù pháp luật có đòi hỏi hay không.
Hệ thống pháp luật của Đức lại hoàn toàn khác. Mặc dù, hình thức của giao dịch kinh
doanh không có chức năng chứng cứ, nhưng vi phạm điều kiện về hình thức sẽ đưa
đến sự vô hiệu của hợp đồng. Sự giải thích duy nhất đối với việc trói buộc một chế
tài mạnh như vậy là do nhà làm luật quan tâm tới việc bảo vệ các bên trước những
tình huống bất ngờ. Do đó, Đức đã đưa vào phần chung của Bộ luật dân sự nguyên
tắc: giao dịch pháp luật không được thực hiện bằng hình thức hợp pháp thì sẽ bị vô
hiệu hoặc không có giá trị. Điều này được lý giải là các đòi hỏi hình thức được dự
liệu để nhằm bảo vệ những người không có kinh nghiệm trước sự bất ngờ, cũng như
hạn chế phương pháp chứng cứ. Luật dân sự Việt cũng có cách tiếp cận như vậy về
hình thức hợp đồng.
Đối với các giao dịch thương mại, khuynh hướng của các nước thuộc hệ thống luật
châu Âu là hướng tới sự không bắt buộc về hình thức. Khuynh hướng này đã được thể
hiện rất rõ trong nguyên tắc hợp đồng thương mại quốc tế, theo đó không có sự bắt
buộc về hình thức của hợp đồng. Ngược lại, ở Mỹ, Bộ luật thương mại đòi hỏi hợp
đồng mua bán hàng hoá phải thể hiện bằng văn bản nếu giá cả vượt quá một con số
xác định và hướng tới mục đích tất cả các giao dịch đều phải được thể hiện bằng văn
bản.
Như vậy, không có hệ thống pháp luật nào có thể miễn trừ hoàn toàn các đòi hỏi về
hình thức, song việc có thừa nhận hình thức là điều kiện hiệu lực của hợp đồng hay
không lại phụ thuộc cách tiếp cận vấn đề của pháp luật từng nước. Do vậy, trong
giao dịch kinh doanh, trước khi tiến hành ký kết hợp động kinh doanh với các đối tác
nước ngoài, bạn cần xem xét và nắm vững các quy định pháp luật về hợp đồng của
nước đó. Một lời khuyên đối với các công ty là khi ký kết Hợp đồng kinh doanh quốc
tế, công ty nên thoả thuận với đối tác để luật điều chỉnh Hợp đồng là luật của nước
mình. Có như thế, khi có tranh chấp xảy ra, công ty sẽ đỡ mất thời gian tìm hiểu pháp
luật nước ngoài và có thêm lợi thế để giải quyết các vướng mắc phát sinh.
Sau cùng, văn hoá và trình độ kinh doanh của mỗi công ty thể hiện ở việc giao tiếp
trong đàm phán và ký kết hợp đồng. Đó là mối quan hệ giữa người bán và người mua,
là văn hoá trong giao tiếp với khách hàng, với đối tác kinh doanh. “Lời chào cao hơn
mâm cỗ”, bạn nên thể hiện sự tôn trọng khách hàng và đối tác qua sự chặt chẽ và
nghiêm túc của các bản hợp đồng. “Xây dựng và chuẩn bị các bản hợp đồng kinh
doanh cũng đồng nghĩa với thành công trong các giao dịch kinh doanh và thiết lập hình
ảnh đẹp về công ty trong con mắt đối tác”- một chuyên gia pháp luật của Mỹ đã nhận
định như vậy.
(Tổng hợp)
[Trở về]
Các tin khác:
• Hình thức của hợp đồng kinh doanh - yếu tố không nên xem nhẹ! (21/10)
• Hợp đồng thuê địa điểm kinh doanh: mấy điều cần
Caùc hình thöùctranh chaáp hôïp ñoàng coù theå xaãy ra trong mua
baùn haøng hoùa quoác teá:
- tranh chaáp veà chuû theå tham gia kyù keâùt hôïp ñoàng
trong hôïp ñoàng thöông maïi noùi chung vaø hôïp ñoàng mua baùn
haøng hoùa quoác teá noùi rieâng, vieäc xaùc ñònh ñuùng chuû theå
tham gia kyù keát hôïp ñoång heát söùc quan troïng, neáu khoâng
coù theå daãn ñeán nhöõng thieät haïi khoâng löôøng do yeáu toá
chuû theå khoâng hôïp phaùp.
Chaüng haïn thöông nhaân coù ñieàu kieän
- tranh chaáp lieân quan ñeán ñieàu khoaûn teân haøng
- tranh chaáp trong ñieàu khoaûn soá löôïng
- tranh chaáp lieân quan ñieàu khoaûn soá löôïng
- tranh chaáp trong ñieàu khoaûn chaát löôïng
- tranh chaáp trong ñieàu khoaûn giao haøng
- tranh chaáp trong ñieàu khoaûn giaù caû
- tranh chaáp trong ñieàu khoaûn luaät aùp duïng
ñieàu khoaûn luaät aùp duïng coù yù nghóa quan trong trong hôïp
ñoàng thong maïi quoác teá noùi chung vaø hôïp ñoàng mua baùn
haøng hoùa noùi rieâng, khi kyù keát hôïp ñoàng thieän chí cuûa hai
bean ñi tôùi vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng. Tuy nhieân caùc yeáu toá
chuû quan vaø khaùch quan maø 2 beân khoâng theå löôøng tröôùc
ñöôïc laøm phaùt sinh caùc maâu thuaån, nhöõng tranh chaáp, vieäc
aùp duïng luaät ñeå giaûi quyeát tranh chaáp phaûi ñöôïc thoûa
thuaän töø luùc kyù keát seõ ñôn giaûn hôn nhieàu, vì khi xaãy ra
tranh chaáp vieäc thoûa thuaän choïn luaät seõ gaëp nhieàu khoù
khaên. Ngoaøi ra neáu caùc beân khoâng thoûa thuaän roû vaán ñeà
naøy seõ daãn tôùi haäu quaû laø laøm phaùt sinh tranh chaáp môùi
veà luaät aùp duïng cho toaøn theå hôïp ñoàng; luaät aùp duïng cho
thoûa thuaän troïng taøi, luaät noäi dung vaø luaät toá tuïng.
Ñieàu khoaûn luaät aùp duïng trong hôïp ñoàng ñöôïc hieåu luaät
noäi dung cuûa quoác gia ñieàu chænh hoaêc ñieàu öôùc quoác teá
ñöôïc aùp duïng ñieàu chænh caùc vaán ñeà veà:
quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân trong hôïp ñoàng.
Caùc ñieàu kieän hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng