Phân tâm học nhập môn - Sigmund Fread
" Đối với người đời thì do sự phổ biến học thuyết này, Freud đã nổi bật lên như một kẻ phá bĩnh vĩ đại nhất trong lịch sử tư tưởng nhân loại. Ông đã biến đổi sự nhiễu cợt và những niềm vui nhẹ nhàng của con người thành những hiện tượng dồn nén, bí hiểm và sầu thảm, đã tìm thấy sự hằn thù trong nguồn gốc yếu thương ác ý ngay trong lòng sự ấu yếm, loạn luân trong tình yêu thương giữa cha mẹ với con cái.......
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 1
Muåc luåc
Lúâi giúái thiïåu ................................................................................3
Phêìn thûá nhêët ...........................................................................21
Phêìn 2.........................................................................................34
Phêìn 3.........................................................................................42
Phêìn 4.........................................................................................52
Phêìn 5.........................................................................................62
Phêìn 6.........................................................................................75
Phêìn 7.........................................................................................83
Phêìn 8.........................................................................................93
Phêìn 9.......................................................................................101
Phêìn 10 ....................................................................................110
Phêìn 11 ....................................................................................117
Phêìn 12 ....................................................................................123
Phêìn 13 ....................................................................................132
Phêìn 14 ....................................................................................140
Phêìn 15 ....................................................................................149
Phêìn 16 ....................................................................................155
Phêìn 17 ....................................................................................162
Phêìn 18 ....................................................................................169
Phêìn 19 ....................................................................................178
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 2
Phêìn 20 ....................................................................................184
Phêìn 21 ....................................................................................190
Phêìn 22 ....................................................................................196
Phêìn 23 ....................................................................................203
Phêìn 24 ....................................................................................210
Phêìn 25 ....................................................................................218
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 3
Lúâi giúái thiïåu
Sigmund Freud - Têm lyá gia cuãa coäi vö thûác
Trong têët caã caác ngaânh khoa hoåc, ngûúâi ta thûúâng thûâa nhêån
têm lyá hoåc laâ möåt mön khoa hoåc bñ hiïím vaâ töëi tùm nhêët, vaâ khoá coá
thïí chûáng minh bùçng khoa hoåc hún bêët cûá böå mön naâo khaác. Baãn
chêët cuãa nhûäng sûå vêåt úã àêy luön luön coá sûå hû hû thûåc thûåc vaâ sûå
bêët ngúâ, vò nhaâ têm lyá hoåc phaãi nghiïn cûáu vïì möåt hiïån tûúång tûå
nhiïn bñ mêåt nhêët, àoá laâ cuöåc söëng têm lyá cuãa con ngûúâi. Möåt lyá
thuyïët hoáa hoåc hay vêåt lyá coá thïí àûúåc chûáng minh hay baác boã
nhûäng phûúng phaáp kyä thuêåt trong phoâng thñ nghiïåm, nhûng àöëi
vúái giaá trõ cuãa möåt lyá thuyïët têm lyá hoåc, rêët coá thïí khöng sao
chûáng minh àûúåc möåt caách minh baåch, cho nïn nhiïìu cuöåc tranh
luêån baäo taáp àaä nöíi lïn xung quanh Sigmund Freud vaâ khoa phên
têm hoåc suöët saáu chuåc nùm roâng.
Dêìu sao, coá thïí chûáng minh àûúåc hay khöng thò hoåc thuyïët
cuãa Sigmund Freud cuäng àaä coá möåt aãnh hûúãng vö song àöëi vúái tû
duy hiïån àaåi. Ngay Einstein cuäng khöng kñch thñch trñ tûúãng tûúång
hay thêm nhêåp vaâo àúâi söëng cuãa ngûúâi àûúng thúâi bùçng Sigmund
Freud. Nhúâ tòm toâi nghiïn cûáu nhûäng thûá chûa bao giúâ ai hiïíu biïët
vïì trñ naäo con ngûúâi maâ Sigmund Freud àaä àûa ra àûúåc nhûäng yá
tûúãng vaâ nhûäng tûâ ngûä maâ ngaây nay àaä chan hoâa vaâo cuöåc söëng
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 4
thûúâng nhêåt cuãa chuáng ta. Thûåc vêåy, têët caã moåi lônh vûåc tri thûác
cuãa con ngûúâi nhû vùn chûúng, nghïå thuêåt, tön giaáo, nhên chuãng
hoåc, giaáo duåc, luêåt phaáp, xaä höåi hoåc, luêåt hoåc, sûã hoåc vaâ nhûäng mön
hoåc vïì xaä höåi hay caá nhên khaác àïìu chõu aãnh hûúãng cuãa hoåc thuyïët
Sigmund Freud.
Tuy nhiïn, hoåc thuyïët naây laåi quaá khö khan vaâ ñt saáng suãa.
Möåt nhaâ phï bònh khaá haâi hûúác àaä nhêån xeát rùçng:
“Àöëi vúái ngûúâi àúâi thò do sûå phöí biïën hoåc thuyïët naây, Freud
àaä nöíi bêåt lïn nhû möåt keã phaá bônh vô àaåi nhêët trong lõch sûã tû
tûúãng nhên loaåi. Öng àaä biïën àöíi sûå giïîu cúåt vaâ nhûäng niïìm vui
nheå nhaâng cuãa con ngûúâi thaânh nhûäng hiïån tûúång döìn neán, bñ
hiïím vaâ sêìu thaãm, àaä tòm thêëy sûå hùçn thuâ trong nguöìn göëc yïëu
thûúng, aác yá ngay trong loâng sûå êu yïëm, loaån luên trong tònh yïu
thûúng giûäa cha meå vaâ con caái, töåi löîi trong thaái àöå àaåi lûúång vaâ
traång thaái cuãa sûå cùm uêët bõ “döìn neán” cuãa moåi ngûúâi cha nhû laâ
möåt thûá àûúåc lûu truyïìn cuãa nhên loaåi”.
Tuy nhiïn nhúâ Freud maâ ngaây nay ngûúâi ta àaä coá nhûäng yá
nghô rêët khaác nhau vïì chñnh mònh. Hoå chêëp nhêån caác khaái niïåm
cuãa Freud nhû: aãnh hûúãng cuãa tiïìm thûác àöëi vúái yá thûác, nguöìn göëc
tñnh duåc cuãa bïånh thêìn kinh, sûå hiïån hûäu vaâ têìm quan troång cuãa
tñnh duåc treã thú, taác duång mùåc caãm Ú-àip" vaâo caác giêëc möång, tònh
traång "döìn neán"... Nhûäng khuyïët àiïím cuãa con ngûúâi nhû lúä lúâi,
nhúá mùåt quïn tïn vaâ quïn lúâi hûáa àïìu mang möåt yá nghôa múái xeát
theo quan àiïím cuãa Freud. Hiïån nay khoá maâ xaác àõnh àûúåc hïët
nhûäng àõnh kiïën maâ Freud phaãi chöëng laåi àïí truyïìn baá hoåc thuyïët
cuãa öng. Nhûäng àõnh kiïën naây coân cöë chêëp hún caã nhûäng àõnh kiïën
maâ Copernicus vaâ Darwin àaä vêëp phaãi.
Khi Freud chaâo àúâi úã Freiberg thuöåc miïìn Moravia, taác phêím
Nguöìn göëc caác chuãng loaâi chûa xuêët hiïån. Nùm àoá laâ nùm 1985.
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 5
Cuäng nhû Karl Marx, töí tiïn Freud coá nhiïìu ngûúâi laâ phaáp sû àaåo
Do Thaái. Öng àûúåc àûa túái thaânh Vienna thuã àö nûúác AÁo vaâo nùm
lïn böën tuöíi vaâ àaä söëng gêìn suöët caã tuöíi trûúãng thaânh taåi àêy.
Theo Ernest Jones, ngûúâi viïët tiïíu sûã chñnh cuãa Freud thò öng àaä
àûúåc thûâa hûúãng cuãa cha öng laâ möåt nhaâ buön len, "tñnh hoaâi nghi
sêu sùæc vïì nhûäng tai biïën bêët thûúâng cuãa cuöåc àúâi, thoái quen duâng
giai thoaåi Do Thaái àïí chêm biïëm caác quan àiïím àaåo àûác, khöng tñn
ngûúäng nhûäng vêën àïì tön giaáo". Baâ meå Freud söëng túái nùm 59
tuöíi, baãn tñnh nùng àöång vaâ nhanh nheån. Sigmund Freud laâ àûáa
con cûng àêìu loâng cuãa baâ. Sau naây Freud àaä viïët "möåt ngûúâi àaä
tûâng laâ con yïu àùåc biïåt cuãa möåt baâ meå thò suöët àúâi ngûúâi êëy coá caái
caãm giaác laâ möåt keã ài chinh phuåc, vaâ chñnh caái loâng tin chiïën thùæng
êëy luön àem laåi thaânh cöng thûåc sûå".
Vaâo nhûäng nùm àêìu cuãa cuöåc àúâi, Freud rêët tin vaâo thuyïët
cuãa Darwin vò öng thêëy rùçng "Nhûäng thuyïët êëy laâm cho ngûúâi ta
coá thïí hy voång vaâo nhûäng bûúác tiïën phi thûúâng trong viïåc tòm hiïíu
thïë giúái". Dûå àõnh seä trúã thaânh thêìy thuöëc, öng àaä theo hoåc trûúâng
Àaåi hoåc Y khoa thaânh Vienna. Vaâ öng àaä àöî baác sô nùm 1881. Laâ
möåt thêìy thuöëc treã tuöíi cuãa bïånh viïån àa khoa, chûäa trõ àuã moåi
loaåi bïånh, öng tiïëp tuåc nghiïn cûáu mön thêìn kinh bïånh hoåc vaâ giaãi
phêîu thêìn kinh. Ñt nùm sau, söë mïånh xoay chiïìu vaâ bêët thêìn laâm
tïn tuöíi cuãa öng nöíi tiïëng khùæp thïë giúái. Möåt baån àöìng nghiïåp cuãa
öng àaä ài Paris vaâ öng beân ài theo sang thaânh phöë naây. Taåi àêy,
öng cuâng laâm viïåc vúái Jean Charcot, luác êëy àaä laâ möåt nhaâ bïånh lyá
hoåc vaâ thêìn kinh hoåc ngûúâi Phaáp nöíi tiïëng. ÚÃ àêy, lêìn àêìu tiïn öng
àûúåc tiïëp xuác vúái cöng trònh cuãa Charcot vïì bïånh loaån thêìn kinh
vaâ caách duâng phûúng phaáp thöi miïn àïí àiïìu trõ bïånh naây. Freud
àaä thoaã maän khi thêëy Charcot chûáng minh àûúåc "bïånh loaån thêìn
kinh thêåt maâ vaâ loaån thêìn kinh giaã do duâng thöi miïn taåo ra.
Nhûng khi trúã laåi thaânh Vienna, Freud khöng laâm thïë naâo àïí
thuyïët phuåc àûúåc caác baác sô àöìng nghiïåp: hoå khöng tin laâ phûúng
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 6
phaáp chûäa bïånh loaån thêìn kinh bùçng thöi miïn laåi coá cú súã khoa
hoåc. Vaâ ngûúâi ta coân trûâng phaåt nhûäng yá nghô quaá taåo baåo cuãa öng
bùçng caách àuöíi öng ra khoãi phoâng thñ nghiïåm giaãi phêîu thêìn kinh.
Tûâ àêëy Freud taách khoãi möi trûúâng àaåi hoåc vaâ khöng coân tiïëp
tuåc tham gia nhûäng buöíi hoåp cuãa giúái trñ thûác úã Vienne nûäa. Trong
luác haânh nghïì baác sô tû, öng tiïëp tuåc duâng phûúng phaáp thöi miïn
àïí thñ nghiïåm trong nhiïìu nùm nûäa, nhûng dêìn dêìn öng àaä boã
phûúng phaáp àiïìu trõ naây chó vò ñt ngûúâi húåp vúái löëi chûäa bùçng thöi
miïn vaâ cuäng vò àöi khi thöi miïn coá nhûäng hiïåu quaã khöng hay
vúái nhên caách ngûúâi bïånh. Thay vaâo àoá, Freud bùæt àêìu phaát triïín
möåt phûúng phaáp múái, öng àùåt tïn laâ "tûå do liïn tûúãng", vïì sau kyä
thuêåt naây àaä trúã thaânh möåt tiïu chuêín thûåc haânh cuãa khoa hoåc
phên têm hoåc.
Freud hùèn laâ ngûúâi saáng lêåp ra mön thêìn kinh bïånh hoåc,
àiïìu àoá khöng coân nghi ngúâ gò nûäa. Trûúác öng, caác nhaâ thêìn kinh
bïånh hoåc chó quan têm àïën nhûäng triïåu chûáng cuãa bïånh têm thêìn
phên liïåt (schizophrenia) vaâ chûáng têm thêìn suy giaãm (lêím cêím),
cêìn phaãi giam laåi trong bïånh viïån. Ngay tûâ khi chûäa chûáng döìn
neán vaâ chûáng thêìn kinh tûúng khùæc, Freud àaä ài túái kïët luêån laâ
khöng phaãi chó riïng con bïånh maâ caã nhûäng ngûúâi laânh
maånh bònh thûúâng cuäng mang trong mònh nhûäng xung
khùæc têm thêìn tûúng tûå. Ài xa hún nûäa, bïånh têm thêìn khöng
phaãi laâ bïånh theo nghôa thöng thûúâng àûúåc chêëp nhêån maâ laâ traång
thaái têm lyá cuãa trñ naäo. Vêën àïì quan troång laâ laâm thïë naâo àïí àiïìu
trõ nhûäng chûáng röëi loaån têm thêìn àang lan traân röång raäi êëy. Cùn
cûá vaâo nhûäng quan saát, thñ nghiïåm vaâ kinh nghiïåm thûåc haânh khi
àiïìu trõ cho nhiïìu ngûúâi bïånh úã Vienna, Freud àaä xêy dûång cú súã
cho khoa phên têm hoåc vaâo khoaãng cuöëi thïë kyã 19.
Freud laâ möåt trong nhûäng nhaâ khoa hoåc àaä saáng taác nhiïìu
hún hïët trong thúâi àaåi chuáng ta. Sûå phong phuá vïì nhûäng àïì taâi múái
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 7
meã cuâng nhûäng phêìn àoáng goáp vïì têm lyá do ngoâi buát cuãa öng àem
laåi khöng thïí thu goån trong bêët cûá möåt cuöën saách hay túâ baáo naâo.
Theo öng, thò chùæc chùæn cuöën saách quan troång ra àúâi súám
nhêët cuãa öng maâ cuäng àûúåc öng yïu thñch nhêët laâ cuöën Àoaán Möång
xuêët baãn nùm 1900. Saách naây göìm hêìu hïët nhûäng quan saát cú baãn
vaâ nhûäng suy luêån cuãa öng. Trong cuöën Nghiïn cûáu vïì chûáng loaån
thêìn kinh xuêët baãn súám hún (tûác laâ vaâo nùm 1895), öng àaä böåc löå
niïìm tin rùçng "yïëu töë chñnh trong sûå röëi loaån vïì tñnh duåc laâ sûå suy
yïëu gêy ra caã bïånh têm thêìn (neuros) lêîn bïånh têm thêìn suy
nhûúåc (psychoneuroses)". Àoá laâ nïìn taãng cuãa thuyïët phên têm. Vaâi
nùm sau àoá, Freud hoaân chónh àûúåc lyá thuyïët cuãa öng vïì sûác àöëi
khaáng, hiïån tûúång chuyïín biïën tñnh duåc tuöíi thú, möëi tûúng quan
giûäa nhûäng kyá ûác bêët maän vaâ aão tûúãng, giûäa cú chïë tûå vïå (defense
mechanism) vaâ sûå döìn neán.
Möåt baãn toám lûúåc nhûäng luêån àïì chñnh seä cho ta thêëy àûúåc
phêìn naâo tñnh phûác taåp cuãa thuyïët phên têm. Trûúác hïët, thêìn
kinh bïånh hoåc vaâ phên têm hoåc khöng phaãi laâ hai tûâ àöìng nghôa.
Phên têm hoåc coá thïí àûúåc coi nhû möåt ngaânh cuãa thêìn kinh bïånh
hoåc vaâ chó aáp duång cho nhûäng trûúâng húåp khoá khùn nhêët laâ röëi
loaån nhên caách. Cho nïn, phên têm hoåc coá thïí àûúåc àõnh nghôa
nhû möåt phûúng phaáp duâng àïí trõ nhûäng bïånh röëi loaån têm lyá vaâ
thêìn kinh. Theo möåt baãn tûúâng trònh múái àêy thò úã Myä chó coá 300
trïn 4.000 caác baác sô thêìn kinh àûúåc tñn nhiïåm laâ nhûäng nhaâ phên
têm hoåc maâ thöi.
Hoåa hoùçn lùæm Freud múái chuá yá túái viïåc àiïìu trõ caá nhên.
Nhûäng trûúâng húåp caá nhên khöng bònh thûúâng chó àûúåc coi laâ
nhûäng triïåu chûáng xaáo tröån vïì kinh tïë, xaä höåi vaâ vùn hoaá cuãa thïë
giúái ngaây nay. Muåc àñch cuãa öng laâ trõ bïånh têån göëc.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 8
Nhiïìu nhaâ phï bònh àaä àöìng yá laâ thaânh tûåu maâ Freud àaä àaåt
àûúåc dûåa chuã yïëu trïn cöng trònh phaát giaác vaâ khaão saát vïì lônh vûåc
vö thûác cuãa con ngûúâi.
So saánh têm linh con ngûúâi vúái möåt taãng bùng, maâ túái taám
chñn phêìn mûúâi taãng bùng naây chòm dûúái nûúác biïín, Freud cho
rùçng phêìn chñnh têm lyá con ngûúâi cuäng àûúåc êín giêëu trong coäi vö
thûác. Bïn dûúái lúáp voã ngoaâi, vò nhûäng lyá do naâo àoá, nhûäng caãm giaác
vaâ nhûäng muåc àñch maâ möåt caá nhên àaä khöng nhûäng giêëu kñn
ngûúâi khaác maâ coân tûå giêëu ngay chñnh baãn thên mònh nûäa. Trong
têm lyá hoåc cuãa Freud, coäi vö thûác laâ töëi thûúång vaâ moåi hoaåt àöång yá
thûác chó coá möåt võ trñ phuå thuöåc. Nïëu hiïíu àûúåc caái thêìm kñn bñ
mêåt sêu xa cuãa coäi vö thûác ùæt chuáng ta hiïíu àûúåc baãn chêët nöåi têm
cuãa con ngûúâi. Freud tuyïn böë laâ chuáng ta thûúâng suy nghô möåt
caách vö thûác vaâ chó thónh thoaãng suy tû cuãa chuáng ta múái coá tñnh
chêët yá thûác. Têm linh vö thûác chñnh laâ nguöìn göëc gêy bïånh têm
thêìn, vò bïånh nhên thûúâng cöë gùæng gaåt ra ngoaâi coäi yá thûác moåi kyá
ûác khoá chõu, moåi ûúác voång bõ "döìn neán" vö hiïåu, nhûng kïët quaã laâ
anh ta tñch tuå ngaây caâng nhiïìu kyá ûác, nhûäng ûúác voång, àïí döìn
thaânh bïånh.
Freud phên loaåi moåi hoaåt àöång tinh thêìn cuãa möîi nhên con
ngûúâi àûúåc thïí hiïån thaânh ba cêëp àöå àûúåc öng goåi laâ Tûå Ngaä, (Id.
Soi); Baãn Ngaä (ego moi) vaâ Siïu Ngaä (superego Surmoi). Quan
troång söë möåt laâ caái Id, Freud baão: Phaåm vi cuãa Id laâ phêìn nhên
caách töëi tùm vaâ khöng thïí ài àïën àûúåc cuãa chuáng ta. Baãn thên ta
chó biïët chuát ñt vïì caái Id qua nghiïn cûáu caác giêëc möång vaâ qua sûå
biïíu hiïån caác triïåu chûáng bïn ngoaâi cuãa bïånh têm thêìn, Id laâ núi
truá nguå caác baãn nùng nguyïn thuyã vaâ caác xuác caãm ài ngûúåc lïn túái
caái quaá khûá xa xûa khi maâ con ngûúâi coân laâ möåt con thuá, Id coá tñnh
chêët thuá vêåy vaâ baãn chêët cuãa noá laâ thuöåc vïì duåc tñnh (sexual in
nature), noá vöën vö thûác. Freud viïët tiïëp: Caái Id bao göìm têët caã
nhûäng gò do di truyïìn, coá ngay tûâ luác sinh ra àûúåc kïët tuå laåi trong
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 9
sûå cêëu thaânh. Id muâ quaáng vaâ àöåc aác. Muåc àñch àöåc nhêët cuãa noá laâ
thoaã maän caác ham muöën baãn nùng vaâ caác khoaái caãm, khöng cêìn
biïët àïën caác hêåu quaã. Noái theo Thomas Mann thò: "Noá khöng biïët
gò àïën giaá trõ, thiïån hay aác, vaâ caã àaåo àûác nûäa".
Àûáa beá sú sinh laâ Id àûúåc nhên caách hoáa. Dêìn dêìn caái Id
phaát triïín lïn thaânh caái Ego (baãn ngaä Moi). Khi àûáa beá lúán lïn.
Thay vò àûúåc hoaân toaân dêîn dùæt bùçng nguyïn lyá khoaái laåc, caái Ego
bõ chi phöëi búãi nguyïn lyá “thñch ûáng vúái thûåc taåi”. Ego biïët àûúåc thïë
giúái xung quanh, nhêån ra rùçng phaãi kòm haäm nhûäng khuynh
hûúáng phaåm phaáp cuãa caái Id àïí ngùn ngûâa moåi xung àöåt vúái luêåt lïå
cuãa xaä höåi. Nhû Freud viïët, caái Ego laâ “viïn troång taâi giûäa nhûäng
àoâi hoãi baåt maång cuãa caái Id vaâ sûå kiïím soaát cuãa thïë giúái bïn
ngoaâi”. Vò vêåy Ego thûåc sûå haânh àöång nhû möåt nhên viïn kiïím
duyïåt, cùæt xeán, sûãa àöíi nhûäng thuác giuåc cuãa caái Id laâm cho nhûäng
thuác giuåc naây phuâ húåp vúái tònh hònh thûåc tïë, biïët rùçng viïåc traánh
khoãi bõ xaä höåi trûâng phaåt vaâ caã àïí tûå baão toaân hay laâ ngay caã àïën
sûå baão töìn, àïìu phaãi tuây thuöåc vaâo nhûäng “döìn neán”. Tuy nhiïn
cuöåc àêëu tranh giûäa caái Ego vaâ Id coá thïí gêy ra nhûäng bïånh têm
thêìn, aãnh hûúãng nghiïm troång túái nhên caách caá nhên.
Sau hïët, coân möåt thûá yïëu töë thûá ba trong quaá trònh sinh hoaåt
tinh thêìn goåi laâ Superego (Siïu ngaä). Siïu ngaä naây coá thïí àûúåc
àõnh nghôa möåt caách àaåi khaái laâ “lûúng têm”. Hoåc troâ chñnh cuãa
Freud úã Hoa Kyâ laâ A.A Brill àaä viïët:
“Caái Superego laâ sûå phaát triïín tinh thêìn cao hún caã maâ con
ngûúâi coá thïí àaåt túái àûúåc vaâ bao göìm lêîn löån moåi sûå cêëm àoaán, moåi
quy tùæc cû xûã do cha meå taåo ra núi àûáa treã. Tri giaác lûúng têm
hoaân toaân tuây thuöåc vaâo sûå phaát triïín cuãa caái Superego.
Cuäng nhû caái Id, caái Superego cuäng nùçm trong vö thûác vaâ caã
hai cuâng luön úã thïë tûúng tranh, trong khi caái Ego luön hoaåt àöång
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 10
úã giûäa nhû möåt troång taâi. Lyá tûúãng àaåo àûác vaâ quy tùæc cû xûã àïìu
nùçm trong Superego. Khi ba caái Id vaâ Superego tûúng àöëi hoâa húåp
thò caá nhên luác êëy úã traång thaái àiïìu hoâa vaâ haånh phuác. Nïëu caái
Ego àïí cho caái Id vi phaåm caác luêåt lïå, caái Superego seä gêy ra lo
lùæng, caãm giaác coá töåi vaâ moåi biïíu löå cuãa lûúng têm.
Lyá thuyïët tñnh duåc hay coân goåi laâ nhuåc duåc (Libido) laâ möåt
khaái niïåm khaác àûúåc gheáp chung vúái Id vaâ do Freud taåo ra. Öng
daåy rùçng têët caã nhûäng xuác caãm cuãa Id àïìu laâ hònh thûác thïí hiïån
cuãa “nùng lûúång tñnh duåc” (sexual). Thuyïët tñnh duåc àaä tûâng àûúåc
goåi laâ “caái loäi cuãa phên têm hoåc”. Moåi saáng taåo vùn hoáa cuãa con
ngûúâi: nghïå thuêåt, luêåt phaáp, tön giaáo, vên vên.. àïìu àûúåc coi laâ sûå
phaát triïín cuãa tñnh duåc. Khi noái “nùng lûåc cuãa tñnh duåc” (sexual
energy), thò úã àêy chûä “tñnh” (sexual) àûúåc duâng theo nghôa röång. ÚÃ
àûáa treã baãn nùng tñnh duåc böåc löå qua nhûäng haânh àöång nhû muát
tay, buá sûäa chai vaâ baâi tiïët. Nhûäng nùm sau àoá nùng lûúång tñnh
duåc coá thïí àûúåc truyïìn cho ngûúâi khaác qua hön nhên, mang hònh
thûác möåt hû hoãng thuöåc vïì “tñnh” hay àûúåc thïí hiïån qua hoaåt àöång
saáng taåo nghïå thuêåt, vùn chûúng hay êm nhaåc - àoá laâ phûúng phaáp
àûúåc goåi laâ “dõch chuyïín”. Theo Freud thò baãn nùng tñnh duåc (sex
instinct) laâ nguöìn göëc cuãa moåi cöng trònh saáng taåo vô àaåi nhêët.
Thêåt vêåy, Freud àaä tuyïn böë: “Caác bïnh têm thêìn, khöng
chûâa möåt bïånh naâo, àïìu laâ nhûäng röëi loaån cuãa àúâi söëng sinh lyá”.
Nïëu luêån thïm, khöng thïí cho rùçng bïånh têm thêìn laâ do nhûäng
cuöåc hön nhên thêët baåi hay nhûäng möëi tònh lúä laâng gêy ra; traái laåi
coá thïí tòm thêëy dêëu vïët têët caã nhûäng bïånh naây úã thúâi kyâ êëu thú vúái
caác mùåc caãm tñnh duåc. Freud àaä aáp duång lyá thuyïët cuãa öng sang
lônh vûåc nhên chuãng hoåc trong taác phêím Vêåt töí vaâ cêëm kyå. Öng tin
rùçng ngay tön giaáo cuäng chó laâ biïíu hiïån cuãa mùåc caãm tñnh duåc.
Sau khi phên tñch kyä lûúäng tûâng chi tiïët haâng trùm trûúâng húåp
bïånh nhên àïën chûäa bïånh, Freud àaä nêng baãn nùng tñnh duåc vaâ
theâm khaát nhuåc duåc lïn thaânh yïëu töë àêìu tiïn vaâ maånh meä nhêët
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 11
trong viïåc taåo thaânh nhên caách con ngûúâi, àöìng thúâi laâ nguyïn
nhên sêu xa cuãa moåi bïånh têm thêìn. Àoá laâ möåt phaán àoaán maâ möåt
söë caác nhaâ phên têm hoåc nöíi tiïëng khaác àaä baác boã nhû seä noái sau
àêy.
Vò xaä höåi buöåc möîi con ngûúâi phaãi kiïìm chïë nhiïìu ham
muöën, theo caách noái cuãa Freud thò möîi caá nhên àaä vö tònh tñch trûä
nhiïìu “döìn neán”. Bònh thûúâng thò yá thûác con ngûúâi vêîn thaânh cöng
trong viïåc ngùn trúã, khöng cho “nhûäng sûác maånh vö thûác àen töëi”
bõ döìn neán kia xuêët hiïån. Nhûng sûå kiïím soaát êëy coá thïí laâm cho
nhûäng con bïånh têm thêìn traãi qua nhûäng giai àoaån xuác caãm bõ röëi
loaån sêu xa. Freud cho cöng viïåc chûäa bïånh cuãa nhaâ phên têm hoåc
laâ “laâm böåc löå vaâ thay thïë nhûäng döìn neán bùçng nhûäng haânh àöång
phaán àoaán coá thïí àûa àïën, hoùåc sûå chêëp nhêån hoùåc sûå loaåi boã
nhûäng gò àaä bõ khûúác tûâ tûâ trûúác”. Vò baãn chêët cuãa sûå döìn neán laâ
gêy ra sûå àau khöí, nïn ngûúâi bïånh thûúâng cöë tòm caách ngùn khöng
cho nhûäng döìn neán êëy böåc löå ra ngoaâi. Sûå cöë gùæng che àêåy êëy Freud
goåi laâ “sûác àöëi khaáng”. Nhiïåm vuå cuãa thêìy thuöëc laâ loaåi boã sûác àöëi
khaáng naây, àïí ngûúâi bïånh böåc löå ra caái “döìn neán” kia.
Kyä thuêåt do Freud phaát minh ra àïí giaãi toãa vúái moåi “döìn
neán” vaâ loaåi boã moåi àöëi khaáng laâ phûúng phaáp “gúåi tûå do liïn
tûúãng”: Nhûäng lúâi noái thao thao bêët tuyïåt coá yá thûác cuãa ngûúâi bïånh
khi nùçm trïn caái giûúâng cuãa nhaâ phên têm hoåc trong caãnh àeân
saáng múâ múâ, nhaâ phên têm hoåc kñch thñch, khïu gúåi àïí ngûúâi bïånh
khöng nghô möåt caách coá yá thûác vïì bêët cûá chiïìu hûúáng naâo, Freud
cho rùçng phûúng phaáp “kñch thñch tûå do liïn tûúãng” laâ phûúng
phaáp duy nhêët hûäu hiïåu àïí chûäa bïånh têm thêìn. Öng cuäng chuã
trûúng laâ phûúng phaáp êëy “hoaân thaânh àûúåc àiïìu maâ ngûúâi ta
tröng àúåi, nghôa laâ àûa nhûäng mong muöën bõ sûác àöëi khaáng döìn
neán tûâ xûa ta lônh vûåc yá thûác”.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 12
Brill àaä mö taã caách Freud chûäa bïånh nhû sau: “Öng thuyïët
phuåc con bïånh gaåt moåi suy nghô coá yá thûác, tûå buöng thaã mònh vaâo
möåt traång thaái têåp trung bònh thaãn, tûå phoá mùåc theo nhûäng caãm
xuác vaâ suy nghô naãy sinh, röìi thuêåt laåi têët caã nhûäng àiïìu àoá cho
öng biïët. Nhúâ phûúng phaáp êëy, öng àûa dêìn bïånh nhên túái traång
thaái “tûå do liïn tûúãng”; vaâ nhúâ nghe ngûúâi bïånh tûå do liïn tûúãng,
maâ thêìy thuöëc coá thïí tòm ra àûúåc nguöìn göëc sêu xa cuãa caác triïåu
chûáng”. Sûå viïåc àaä quïn röìi nay laåi àûúåc ngûúâi bïånh keáo ra khoãi coäi
vö thûác, coá khi phaãi sau haâng thaáng trúâi àiïìu trõ bùçng phûúng
phaáp phên têm. Nguöìn göëc thûúâng laâ möåt sûå viïåc naâo àoá àau àúán,
khoá chõu, àaáng súå hay noái caách khaác àaáng gheát, tûâ trong quaá khûá
cuãa bïånh nhên. Àoá chñnh laâ nhûäng “kyã niïåm” maâ ngûúâi bïånh hoaân
toaân khöng muöën nhúá laåi möåt caách coá yá thûác.
Trong quaá trònh tûå do liïn tûúãng, nhûäng höìi tûúãng löng böng
êëy khöng traánh khoãi taåo ra möåt múá löån xöån, röëi rùæm nhûäng sûå kiïån
lúâ múâ khöng roä, vaâ tûúãng nhû vö ñch. Vò vêåy, ngûúâi thêìy thuöëc nhû
nhiïìu nhaâ phï bònh cho biïët, gêìn nhû coá vö vaân caách giaãi thñch
nhûäng dûä kiïån êëy. Vò thïë nhaâ phên têm hoåc phaãi hïët sûác saáng suöët
vaâ coá taâi kheáo leáo.
Trong khi chûäa bïånh bùçng phûúng phaáp phên têm, Freud
phaát hiïån ra caái maâ öng goåi laâ “möåt yïëu töë quan troång khoá thïí naâo
lûúâng àûúåc”, möåt giêy liïn laåc tònh caãm nöìng nhiïåt giûäa con bïånh
vaâ nhaâ phên têm hoåc. Caái àoá goåi laâ “chuyïín dõch”.
“Bïånh nhên khöng thoãa maän nïëu chó coi nhaâ phên têm hoåc
nhû laâ ngûúâi giuáp àúä vaâ cöë vêën cho hoå.. Ngûúåc laåi con bïånh laåi nhòn
thêëy qua nhaâ phên têm hoåc möåt hònh aãnh quan troång trong thúâi
thú êëu hay quaá khûá cuãa hoå hiïån laåi. Vaâ vò thïë maâ hoå sùén saâng böåc
löå moåi tònh caãm vaâ phaãn ûáng maâ chùæc chùæn laâ àaä àûúåc daânh cho
hònh aãnh êëy “dõch chuyïín” sang phña nhaâ phên têm hoåc”.
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 13
Sûå dõch chuyïín “coá thïí thay àöíi giûäa hai thaái cûåc, tûâ möåt tònh
yïu hoaân toaân xaác thõt vaâ cuöìng nhiïåt túái möåt thaái àöå nghi ngúâ
chua chaát vaâ oaán húân khöng kòm chïë àûúåc.”
Trong tònh traång êëy, nhaâ phên têm hoåc “nhû àûúåc àùåt vaâo
àõa võ cuãa cha meå ngûúâi bïånh”. Freud coi sûå kiïån dõch chuyïín nhû
“cöng cuå töët hún hïët àïí chûäa bïånh theo phûúng phaáp phên têm”
nhûng öng cuäng cho biïët “tuy nhiïn viïåc sûã duång phûúng phaáp naây
laâ phêìn khoá khùn vaâ quan troång hún hïët trong kyä thuêåt phên
têm”. Freud xaác nhêån laâ viïåc naây “àûúåc thûåc hiïån bùçng caách
thuyïët phuåc con bïånh laâ hoå àang söëng laåi nhûäng möëi liïn hïå tònh
caãm phaát sinh tûâ thúâi êëu thú”.
Möåt phûúng phaáp hûäu hiïåu khaác àïí nghiïn cûáu nhûäng xung
àöåt vaâ caãm xuác nöåi têm àûúåc Freud khai triïín thïm laâ phên tñch
nhûäng giêëc möång. Trong lônh vûåc naây, Freud cuäng laåi laâ möåt nhaâ
tiïn phong. Trûúác öng, ngûúâi ta coi giêëc möång laâ vö nghôa hoùåc
khöng coá muåc tiïu. Taác phêím Àoaán möång cuãa öng laâ cöng trònh
khoa hoåc àêìu tiïn nghiïn cûáu vïì hiïån tûúång nùçm möång. Ba mûúi
möët nùm sau khi taác phêím naây àûúåc êën haânh, Freud nhêån ra
rùçng: “Theo nhêån xeát cuãa töi ngaây nay thò taác phêím naây chûáa àûång
têët caã nhûäng phaát kiïën giaá trõ nhêët maâ töi àaä may mùæn tòm ra”.
Theo Freud thò “chuáng ta àaä coá lyá khi cho rùçng giêëc möång laâ
sûå biïën daång cuãa möåt ûúác voång khi bõ döìn neán”. Möîi möåt giêëc möång
àïìu biïíu hiïån möåt bi kõch trong thïë giúái nöåi têm cuãa con ngûúâi.
Freud xaác nhêån rùçng: “Giêëc möång bao giúâ cuäng laâ saãn phêím cuãa
möåt cuöåc tranh chêëp” vaâ “möång baão vïå cho giêëc nguã”. Nhiïåm vuå
cuãa giêëc möång laâ trúå giuáp chûá khöng phaãi laâ phaá röëi giêëc nguã. Giêëc
möång laâm tan ài caãm giaác cùng thùèng do nhûäng ûúác mong khöng
àaåt àûúåc gêy ra.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 14
Theo quan àiïím cuãa Freud thò giêëc möång thuöåc phaåm vi chi
phöëi cuãa vö thûác, cuãa Id vaâ möång rêët quan troång àöëi vúái nhaâ phên
têm hoåc vò nhúâ noá maâ phên têm hoåc ài àûúåc vaâo coäi vö thûác cuãa con
bïånh. Trong coäi vö thûác coá têët caã nhûäng ûúác voång àêìu tiïn vaâ
nhûäng ham muöën thuöåc caãm xuác àaä bõ hai caái Ego vaâ Superego gaåt
ra khoãi yá thûác. Nhûäng ham muöën thuá tñnh luön luön nùçm ngay
bïn dûúái caái voã ngoaâi yá thûác, vaâ tûå thuác àêíy tiïën vaâo thïë giúái möång
mõ. Tuy nhiïn, ngay trong giêëc möång, Ego vaâ Superego vêîn coá mùåt
àïí canh chûâng, kiïím duyïåt. Vò leä àoá, yá nghôa cuãa giêëc möång khöng
luön roä raâng, nhûäng yá nghôa naây àûúåc biïíu löå bùçng nhûäng hiïån
tûúång vaâ thêìy thuöëc cêìn biïíu löå chuáng möåt caách laäo luyïån. Vò
mang tñnh kñ hiïåu cho nïn yá nghôa cuãa giêëc möång ta khöng thïí
hiïíu àûúåc theo nghôa àen, ngoaåi trûâ nhûäng giêëc möång àún giaãn cuãa
treã thú. Trong taác phêím Àoaán möång coá nhiïìu vñ duå àûúåc Freud
duâng phûúng phaáp phên têm phên tñch.
Àoåc nhêìm, noái lúä lúâi vaâ nhûäng biïíu hiïån àaäng trñ lùåt vùåt khaác
àïìu laâ nhûäng dêëu hiïåu cho biïët hoaåt àöång ngêìm cuãa vö thûác.
Freud viïët: “Àaä biïët duâng pheáp àoaán möång àïí ài vaâo coäi vö thûác thò
phên têm hoåc cuäng sûã duång nhûäng lêìm lúä cuãa con ngûúâi nhùçm muåc
àñch àoá. Nhûäng lêìm lúä êëy nhaâ phên têm hoåc goåi laâ triïåu chûáng
hoaåt àöång”. Vêën àïì naây coân àûúåc Freud nghiïn cûáu vaâo nùm 1904
trong cuöën Têm thêìn bïånh lyá hoåc cuãa àúâi söëng thûúâng ngaây (The
psychopathology of everyday life). Trong taác phêím naây, öng vêîn
chuã trûúng “nhûäng hiïån tûúång àoá khöng phaãi ngêîu nhiïn... chuáng
coá möåt yá nghôa vaâ yá nghôa àoá coá thïí diïîn giaãi ra àûúåc. Vaâ ngûúâi ta
coá lyá khi tûâ nhûäng hiïån tûúång àoá suy ra sûå hiïån hûäu cuãa nhûäng
xuác àöång vaâ mong muöën bõ döìn neán, ngùn cêëm”. Quïn tïn ai coá thïí
coá nghôa laâ mònh khöng ûa gò ngûúâi mang tïn êëy. Möåt ngûúâi lúä têìu
vò nhêìm lêîn baãng têìu chaåy, coá thïí coá nghôa laâ ngûúâi êëy khöng
muöën ài chuyïën têìu êëy. Möåt ngûúâi chöìng àaánh mêët hay quïn chòa
khoáa nhaâ coá thïí vò ngûúâi êëy caãm thêëy àaä phaãi söëng khöí súã trong
gia àònh vaâ khöng muöën vïì nhaâ. Nghiïn cûáu nhûäng lêìm lêîn nhû
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 15
vêåy coá thïí àûa nhaâ phên têm hoåc ài vaâo coäi vö thûác àêìy röëi rùæm
cuãa con ngûúâi.
Ngûúâi ta coân tûå giaãi thoaát àûúåc nhûäng gò bõ döìn neán nhúâ biïët
giïîu cúåt. Giïîu cúåt àaä àûúåc Freud mïånh danh laâ “caái nùæp xaã húi töëi
tên vaâ an toaân nhêët maâ con ngûúâi àaä dêìn taåo ra àûúåc” vò chñnh nhúâ
giïîu cúåt maâ chuáng ta taåm thúâi thoaát ra khoãi nhûäng döìn neán maâ caái
xaä höåi lïî giaáo naây àoâi hoãi chuáng ta phaãi che giêëu ài.
Coá thïí vò nhûäng phaãn ûáng chung quanh hoùåc vò caâng ngaây
caâng bêët maän hay bi quan, khi vïì giaâ Freud toã ra lo lùæng vïì caái
chïët (baãn nùng ài àïën caái chïët). Coá lêìn öng quan niïåm “baãn nùng
chïët” naây quan troång ngang vúái baãn nùng tñnh duåc. Freud cho rùçng
coá möåt “baãn nùng ài àïën caái chïët” thuác àêíy têët caã nhûäng thûá àang
söëng trúã vïì traång thaái vö cú (khöng söëng). Baãn nùng naây cuäng laâm
biïën daång moåi vêåt. Theo quan àiïím êëy con ngûúâi luön luön bõ xêu
xeá giûäa nhu cêìu tûác baãn nùng sinh lyá vaâ möåt sûác maånh àöëi khaáng,
sûå thöi thuác cuãa huãy diïåt, hay laâ baãn nùng tûã vong. Leä dô nhiïn thò
cuöëi cuâng baãn nùng tûã vong àaä chiïën thùæng. Baãn nùng naây gêy ra
chiïën tranh vaâ nhûäng thuá àï heân àöìi baåi nhû gêy töín haåi cho doâng
giöëng vaâ giai cêëp, gêy ra niïìm thñch thuá haå àùèng khi xem nhûäng
vuå xûã töåi phaåm, àêëu boâ rûâng, vaâ xûã lùng trò tuâng xeão.
Toám laåi, nhûäng àiïìu vûâa noái trïn laâ nhûäng khña caånh cuãa hoåc
thuyïët Freud. Caác nhaâ phên têm hoåc ngaây nay cuäng chia ra laâm
hai hay hún nûäa, phe phaái chöëng àöëi nhau, möåt phe chöëng laåi vaâ
möåt phe huâa theo Freud. Alfried Adler, möåt trong nhûäng hoåc troâ ài
theo Freud ngay tûâ àêìu àaä taách ra khoãi nhoám Freud vò öng tin
rùçng Freud àaä quaá quan troång hoáa baãn nùng tñnh duåc. Vaâ àêy laâ
hoåc thuyïët cuãa Adler àöëi laåi Freud. Theo Adler thò niïìm mong
muöën toã ra mònh hún àöìng loaåi laâ àöång lûåc chñnh löëi cû xûã cuãa con
ngûúâi. Öng àaä múã röång yá tûúãng vïì “mùåc caãm tûå ti”. Mùåc caãm naây
thuác giuåc möîi caá nhên con ngûúâi cöë gùæng coá möåt hoaåt àöång àïí
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 16
ngûúâi khaác thûâa nhêån mònh. Möåt nhaâ ly khai nöíi danh khaác laâ
Karl Jung úã Zurich cuäng àaä cöë gùæng laâm giaãm búát têìm quan troång
cuãa vai troâ tñnh duåc (sex). Jung chia nhên loaåi ra laâm hai loaåi têm
lyá: loaåi hûúáng ngoaåi vaâ loaåi hûúáng nöåi, mùåc duâ öng vêîn thûâa nhêån
rùçng möîi caá nhên àïìu laâ möåt höîn húåp cuãa hai loaåi têm lyá àoá. Khaác
vúái Freud, Jung nhêën maånh vaâo yïëu töë di truyïìn trong sûå phaát
triïín nhên caách.
Noái chung nhûäng ngûúâi phï phaán Freud àaä taách rúâi khoãi
Freud vò nhûäng bêët àöìng nhû: Freud quaá nhêën maånh vaâo yá nghôa
khúãi àêìu cuãa bïånh têm thêìn thú êëu, Freud tin rùçng chñnh nhûäng
baãn nùng dûä döåi, töëi sú àaä giaám saát con ngûúâi. Cuäng coá möåt söë
ngûúâi àaä khöng àöìng yá vúái Freud tin rùçng “tûå do liïn tûúãng” laâ möåt
kyä thuêåt khöng thïí sai lêìm trong viïåc thaám hiïím coäi vö thûác cuãa
con ngûúâi. Hoå àùåc biïåt nïu ra nhûäng khoá khùn trong viïåc giaãi thñch
nhûäng dûä kiïån do phûúng phaáp êëy àem laåi.
Tuy nhiïn, möåt nhaâ têm thêìn hoåc, àaä nhêån xeát laåi:
“Nhûäng biïën àöíi vaâ phaát triïín trong saáu chuåc nùm qua àaä
khöng hïì laâm giaãm giaá trõ tinh thêìn hay aãnh hûúãng cuãa Freud.
Öng àaä phaát hiïån ra coäi vö thûác. Öng àaä cho biïët vö thûác êëy giuáp
taåo thaânh caái “töi” nhû thïë naâo vaâ ta phaãi laâm thïë naâo àïí àaåt túái
noá. Caác nhaâ phên têm hoåc sau àoá àaä thay àöíi nöåi dung nhiïìu yá
tûúãng vaâ khaái niïåm cuãa Freud dûúái aánh saáng cuãa nhûäng kinh
nghiïåm sêu xa hún. Quyá àöåc giaã coá thïí baão rùçng caác nhaâ phên têm
hoåc naây àaä viïët àûúåc möåt cuöën Tên ûúác vïì têm thêìn bïånh hoåc, coân
Freud thò viïët cuöën Cûåu ûúác. Taác phêím cuãa Freud seä vêîn laâ taác
phêím nïìn moáng”.
Àa söë thaái àöå hiïån nay cuãa chuáng ta àöëi vúái bïånh àiïn àïìu do
Freud maâ coá. Hiïån nay coá khuynh hûúáng cho rùçng “Bïånh nhên
têm thêìn àïìu giöëng y nhû chuáng ta, chó khaác laâ hoå àaä giöëng nhiïìu
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 17
hún maâ thöi”. Alexander Reid Martin nhêën maånh: “Duâ thûâa nhêån
hay chöëi boã hoåc thuyïët Freud thò hiïån nay têët caã nhûäng bïånh viïån
têm thêìn àïìu sûã duång nhûäng yïëu töë vaâ nhûäng nguyïn lyá cú baãn
trong khoa têm lyá hoåc cuãa Freud. Caái maâ trûúác àêy àûúåc coi nhû
möåt thïë giúái bñ hiïím, cêëm ngùn, kyâ cuåc, khöng àêu vaâo àêu, vö
nghôa thò qua Freud, àaä trúã thaânh saáng suãa àêìy yá nghôa, khöng
nhûäng àûúåc y hoåc maâ coân àûúåc têët caã caác khoa hoåc xaä höåi thûâa
nhêån vaâ chuá yá túái”.
AÃnh hûúãng cuãa hoåc thuyïët Freud àöëi vúái vùn hoåc vaâ nghïå
thuêåt cuäng àaáng chuá yá khöng keám. Trong tiïíu thuyïët, thú, kõch vaâ
caác hònh thûác vùn chûúng khaác, nhûäng yá tûúãng chñnh cuãa Freud àaä
àûúåc phaát triïín trong ñt nùm gêìn àêy. Bernard Dana Evans Voto
àaä miïu taã quan niïåm laâ “chûa coá möåt nhaâ khoa hoåc naâo khaác coá
möåt aãnh hûúãng maånh meä vaâ röång raäi àïën vùn hoåc nhû Freud”. AÃnh
hûúãng cuãa Freud trong höåi hoåa, àiïu khùæc vaâ thïë giúái nghïå thuêåt
noái chung cuäng sêu xa khöng keám.
Toám tùæt laåi, àaánh giaá sûå àoáng goáp phûác taåp cuãa thiïn taâi
Freud laâ viïåc vö cuâng khoá khùn vò phaåm vi öng quan têm quaá röång
vaâ vò tñnh chêët mêu thuêîn trong nhûäng khaám phaá cuãa öng. Möåt
nhaâ vùn Anh, Robert Hamilton àaä cöë gùæng laâm cöng viïåc êëy, öng
àaánh giaá nhû sau:
“Freud àaä veä baãn àöì khoa hoåc têm lyá hoåc. Öng laâ möåt nhaâ
tiïn phong vô àaåi vaâ phêìn lúán nhûäng thaânh cöng cuãa öng laâ nhúâ úã
caái múái laå cuâng buát phaáp cuãa öng. Mùåc duâ phûúng phaáp naây coá mùåt
àaáng hoaâi nghi, nhûng chûa bao giúâ coá möåt phûúng phaáp naâo lyá
thuá hún vaâ múái laå hún, ngay caã vïì mùåt buát phaáp nïëu khöng kïí loaåi
thuêìn tuáy vùn chûúng, cuäng chûa bao giúâ coá möåt buát phaáp naâo
quyïën ruä hún cuãa Freud. Öng àaä buöåc thïë giúái phaãi suy tû theo
kiïíu têm lyá hoåc, àoá laâ möåt nhu cêìu cöët yïëu cuãa thúâi àaåi chuáng ta.
Öng cuäng àaä buöåc con ngûúâi phaãi tûå àùåt cho mònh nhûäng cêu hoãi
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 18
liïn quan àïën haånh phuác cuãa loaâi ngûúâi. Àaánh àöí luêån thuyïët têm
lyá khö khan, cêìu kyâ cuãa thïë kyã mûúâi chñn, Freud àaä àûa ra phaãn
luêån “phên têm” chûáa àêìy röëi ren”.
Möåt nhaâ têm thêìn hoåc Hoa kyâ nöíi tiïëng laâ Frederic Wertham
àaä àûáng trïn möåt quan àiïím khaác àïí nhêån àõnh vïì trûúâng húåp cuãa
Freud nhû sau:
“Phaãi thûâa nhêån rùçng ngoaâi möåt söë lúán sûå kiïån bïånh lyá cuãa
caác bïånh nhên maâ öng quan saát àûúåc, Freud àaä àem laåi ba thay
àöíi cú baãn trïn con àûúâng nghiïn cûáu vïì nhên caách vaâ têm thêìn
bïånh lyá. Àiïìu thûá nhêët laâ ñt ra öng àaä noái vïì nhûäng phûúng phaáp
têm lyá vaâ àaä suy tûâ nhûäng phûúng phaáp êëy vúái caách lyá luêån cuãa
khoa hoåc tûå nhiïn. Àiïìu àoá chó thûåc hiïån àûúåc khi maâ Freud àûa
ra khaái niïåm thûåc tïë vïì coäi vö thûác vaâ nhûäng phûúng phaáp thûåc
tiïîn àïí khaão saát noá. Àiïìu thûá hai laâ Freud àaä tòm ra möåt khña
caånh múái cho mön têm thêìn bïånh lyá hoåc. Àoá laâ tuöíi thú. Trûúác
Freud, khoa têm thêìn bïånh hoåc àaä chûäa trõ theo caách coi möîi bïånh
nhên nhû möåt Adam, con ngûúâi chûa bao giúâ söëng qua tuöíi thú.
Àiïìu thûá ba, öng àaä múã àêìu sûå hiïíu biïët vïì sûå di truyïìn cuãa tñnh
duåc. Phaát hiïån thûåc sûå cuãa öng úã àêy laâ baãn nùng tñnh duåc úã daång
tiïìm êín nhiïìu hún laâ treã con coá àúâi söëng tñnh duåc”.
Möåt sûå àaánh giaá tûúng tûå àaä àûúåc A.G.Tansley diïîn taã trong
baâi kyã niïåm Freud viïët cho Höåi Khoa hoåc Hoaâng gia Luên àön:
“Tñnh caách maång trong nhûäng kïët luêån cuãa Freud seä trúã
thaânh dïî hiïíu nïëu chuáng ta nhúá laåi rùçng öng àaä thaám hiïím möåt
lônh vûåc hoaân toaân chûa ai thaám hiïím, lônh vûåc cuãa trñ naäo con
ngûúâi maâ trûúác öng chûa ai bûúác vaâo. Nhûäng hiïån tûúång roä rïåt cuãa
lônh vûåc trñ naäo naây, vöën bõ coi laâ khöng thïí giaãi thñch àûåúc hay bõ
coi nhû laâ nhûäng thaác loaån thêìn kinh, hoùåc bõ boã qua vò nhûäng
hiïån tûúång naây thuöåc vïì nhûäng cêëm kyå nghiïm khùæc nhêët cuãa con
http://ebooks.vdcmedia.com
PHÊN TÊM HOÅC NHÊÅP MÖN 19
ngûúâi. Sûå töìn taåi cuãa lônh vûåc naây trûúác kia khöng àûúåc thûâa
nhêån. Freud buöåc loâng phaãi khùèng àõnh coäi vö thûác cuãa trñ naäo laâ
coá thûåc àïí röìi cöë gùæng thaám hiïím, khaám phaá miïìn àêët àoá ”.
Sau àoá, Winfred Overholser àaä nhêån àõnh: “Coá nhiïìu lyá do àïí
noái rùçng tûâ möåt nùm nay Freud àûúåc àùåt ngang haâng vúái
Copernicus vaâ Newton vaâ laâ möåt trong nhûäng vô nhên àaä múã ra
nhûäng chên trúâi múái cho tû tûúãng con ngûúâi. Möåt àiïìu chùæc chùæn laâ
úã thúâi àaåi chuáng ta chûa ai laåi àem nhiïìu aánh saáng doåi vaâo sûå hoaåt
àöång trñ naäo cuãa con ngûúâi nhiïìu bùçng Freud”.
Nhûäng thaáng cuöëi cuâng trong cuöåc àúâi daâi dùçng dùåc cuãa
Freud àaä diïîn ra trong tònh traång lûu àaây. Sau khi Àûác quöëc xaä
chiïëm àoáng nûúác aáo, öng buöåc phaãi rúâi Vienna vaâo nùm 1938. Nûúác
Anh chêëp nhêån öng cû nguå, nhûng chûa àûúåc möåt nùm sau thò öng
àaä mêët vò bïånh ung thû miïång, vaâo khoaãng thaáng chñn nùm 1939.
Theo Jostein Gaarder
(Nhûäng luêån thuyïët nöíi tiïëng thïë giúái - NXB Grasset - Paris)
Baãn dõch sau àêy cuãa Nguyïîn Xuên Hiïën, Nhaâ xuêët baãn àaåi
hoåc quöëc gia Haâ Nöåi, nùm 2002.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 20
... Chùæc hùèn caác baån seä khöng phêåt loâng khi töi bùæt
àêìu bùçng caách coi ngay caác baån laâ nhûäng ngûúâi mùæc bïånh
thêìn kinh. Töi khöng khuyïn caác baån trúã laåi giaãng àûúâng
naây möåt lêìn nûäa. Töi seä phaãi laâm cho caác baån quen vúái
nhûäng àiïìu coân khiïëm khuyïët trong viïåc giaãng daåy mön
phên têm hoåc, vúái nhûäng khoá khùn seä gùåp nïëu muöën coá möåt
yá niïåm caác nhên vïì mön hoåc àoá.
http://ebooks.vdcmedia.com
