Phân tâm học nhập môn ( Q2 )
Trong nhiều sự tượng trưng, sự so sánh rõ ràng được dùng nền móng của sự so sánh đó nằm ở chỗ nào? Sự suy nghĩ kỹ may ra chúng ta tìm được chăng. Vả lại nếu sự tượng trưng là một sự so sánh thì thực là một sự lạ khi sự liên tưởng lại không giúp ta nằm ở đâu, tuy có dùng đến nó mà chẳng biết mô tê gì cả.
Phên têm hoåc nhêåp mön 1
MUÅC LUÅC
PHÊÌN THÛÁ 2: GIÊËC MÚ (TIÏËP) .................................................................................................. 2
PHÊÌN 3 THUYÏËT TÖÍNG QUAÁT VÏÌ CAÁC CHÛÁNG BÏÅNH THÊÌN KINH .............................. 68
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 2
PHÊÌN THÛÁ 2: GIÊËC MÚ (TIÏËP)
Trong nhiïìu sûå tûúång trûng, sûå so saánh roä raâng àûúåc duâng
laâm nïìn taãng. Nhûng trong nhiïìu trûúâng húåp chuáng ta laåi tûå hoãi
nïìn moáng cuãa sûå so saánh àoá nùçm úã chöî naâo? Sûå suy nghô kyä may
ra chuáng ta tòm àûúåc chùng. Vaã laåi nïëu sûå tûúång trûng laâ möåt sûå
so saánh thò thûåc laâ möåt sûå laå khi sûå liïn tûúãng laåi khöng giuáp ta
tòm ra sûå so saánh àoá, khi chñnh ngûúâi nùçm mú cuäng khöng biïët noá
nùçm úã àêu, tuy coá duâng àïën noá maâ chùèng biïët mö tï gò caã. Àiïìu àùåc
biïåt laâ ngay caã khi ngûúâi ta chó cho ngûúâi ngûúâi nùçm mú roä sûå so
saánh àoá, anh ta cuäng chùèng chõu cöng nhêån. Caác baån hùèn àaä thêëy
laâ liïn quan tûúång trûng laâ möåt sûå so saánh thuöåc loaåi àùåc biïåt maâ
chuáng ta khöng biïët gò hïët. Coá thïí laâ sau naây chuáng ta seä biïët àûúåc
möåt vaâi àiïìu chùng.
Ra khoãi sûå liïåt kï ngùæn nguãi kïí trïn, chuáng ta bûúác vaâo möåt
möi trûúâng trong àoá nhûäng àöëi tûúång vaâ nöåi dung àûúåc hònh dung
bùçng möåt sûå tûúång trûng döìi daâo, coá thiïn hònh vaån traång. Àoá laâ
möi trûúâng cuãa àúâi söëng tònh duåc, cuãa cú quan sinh duåc, cuãa nhûäng
haânh vi giao cêëu. Phêìn lúán nhûäng kyá hiïåu tûúång trûng trong giêëc
mú laâ nhûäng kyá hiïåu tònh duåc. Nhûng úã àêy chuáng ta àûáng trûúác
möåt sûå khaác biïåt kyâ laå. Trong khi nöåi dung thò rêët ñt, nhûäng kyá
hiïåu àïí chó nhûäng nöåi dung àoá thò rêët nhiïìu, thaânh ra möîi àöëi
tûúång àïìu àûúåc tûúång trûng bùçng rêët nhiïìu kyá hiïåu maâ kyá hiïåu
naâo cuäng coá giaá trõ nhû nhau. Nhûng trong khi giaãi thñch, ngûúâi ta
thûúâng gùåp nhûäng sûå ngaåc nhiïn khoá chõu. Traái vúái nhûäng hoaåt
àöång cuãa caác giêëc mú thûúâng coá thiïn hònh vaån traång, sûå giaãi thñch
caác kyá hiïåu tûúång trûng àïìu chaán naãn khöng thïí taã. Àoá laâ sûå kiïån
laâm moåi ngûúâi bûåc mònh nhûnng laâm sao àûúåc bêy giúâ?
Vò àêy laâ lêìn àêìu tiïn chuáng ta noái àïën nöåi dung cuãa àúâi söëng
tònh duåc, töi phaãi noái cho baån nghe roä töi muöën noái àïën vêën àïì àoá
theo caách naâo. Mön phên têm hoåc khöng coá lyá do gò àïí noái möåt
caách uáp múã, hay chó noái àïën bùçng nhûäng sûå aám chó. Mön naây
khöng xêëu höí khi xeát vêën àïì quan troång àoá, thêëy rùçng viïåc goåi sûå
viïåc bùçng chñnh tïn cuãa chuáng laâ phûúng saách hay nhêët àïí traánh
nhûäng yá tûúãng xêëu xa. Viïåc coá mùåt trong cûã toaå àaåi diïån cuãa caã hai
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 3
phaái nam nûä cuäng chùèng thay àöíi gò. Nïëu chuáng ta khöng coá möåt
khoa hoåc daânh riïng cho caác öng hoaâng baâ chuáa thò chuáng ta cuäng
khöng coá khoa hoåc naâo daânh riïng cho caác cö gaái ngêy thú vaâ caác
baâ hiïån diïån trong nhûäng buöíi hoåc naây, chûáng toã rùçng hoå muöën
àûúåc àöëi xûã ngang haâng vúái caác öng, ñt nhêët laâ cuäng vïì phûúng
diïån khoa hoåc.
Vêåy giêëc mú vïì cú quan sinh duåc cuãa àaân öng coá nhiïìu sûå
biïíu thõ coá tñnh caách tûúång trûng trong khi àoá caái gò coá tñnh caách
chung duâng àïí so saánh thûúâng hiïån ra roä raâng. Cú quan naây
thûúâng àûúåc tûúång trûng bùçng con söë 3. Phêìn chñnh trong cú quan
sinh duåc naây, caái dûúng vêåt thûúâng àûúåc caã hai phaái nam nûä chuá yá
àïën möåt caách thñch thuá, àûúåc tûúång trûng bùçng nhûäng àöì vêåt coá
hònh thûác giöëng nhû noá: caái gêåy, caái ö, thên cêy, cêy cöëi.. , röìi àïën
nhûäng àöì vêåt coá thïí ài sêu vaâo möåt vêåt naâo khaác gêy ra trong àoá
nhûäng vïët thûúng: khñ giúái nhoån àuã loaåi: nhû dao, dao gùm, lûúäi
dao, gûúm giaáo, hay suáng, nhêët laâ suáng luåc rêët giöëng caái dûúng vêåt
nhêët. Trong nhûäng cún aác möång cuãa caác cö gaái, hoå thûúâng nùçm mú
ngûúâi àaân öng cêìm dao hoùåc laâ suáng luåc àuöíi theo. Coá thïí àoá laâ
trûúâng húåp hay xaãy ra nhêët vïì tñnh caách tûúång trûng cuãa caác giêëc
mú, vaâ giaãi thñch nhûäng giêëc mú àoá chùèng coá gò laâ khoá. Sûå hònh
dung dûúng vêåt bùçng nhûäng àöì vêåt phun ra möåt thûá nûúác cuäng dïî
hiïíu chùèng keám: voâi nûúác, bònh nûúác, suöëi nûúác voåt ra ngoaâi, hay
bùçng nhûäng àöì vêåt coá keáo daâi ra nhû nhûäng caái àeân, caái buát chò...
röìi nhûäng caái buát, nhûäng caái giuäa moáng tay, nhûäng caái buáa cuäng
àïìu àûúåc duâng tûúång trûng cho dûúng vêåt, àiïìu naây cuäng chùèng coá
gò khoá hiïíu.
Viïåc dûúng vêåt coá thïí cûúng cûáng lïn àûúåc, khöng chõu aãnh
hûúãng cuãa troång lûåc àûúåc tûúång trûng bùçng nhûäng traái banh khinh
khñ, nhûäng maáy bay, nhûäng khinh khñ cêìu Zeppenlin. Nhûäng giêëc
mú cuäng duâng möåt phûúng saách àêìy yá nghôa àïí tûúång trûng cho sûå
cûúng cûáng cuãa dûúng vêåt. Giêëc mú cho dûúng vêåt nhû caái gò cêìn
thiïët nhêët trong con ngûúâi vaâ laâm cho con ngûúâi bay àûúåc lïn cao.
Caác baån àûâng ngaåc nhiïn nïëu töi noái rùçng nhûäng giêëc mú maâ ai
cuäng biïët, nhûäng giêëc mú thûåc àeåp àeä trong àoá sûå bay lïn àoáng möåt
vai troâ vö cuâng quan troång, phaãi àûúåc giaãi thñch nhû do sûå khuynh
hûúáng cuãa cú quan sinh duåc, hiïån tûúång cuãa sûå cûúng cûáng dûúng
vêåt. Trong söë nhûäng nhaâ phên têm hoåc coá P. Federn àaä dûåa vaâo
nhûäng bùçng chûáng khöng thïí phuã nhêån àûúåc àïí chûáng minh àiïìu
àoá, vaâ ngay caã möåt nhaâ thñ nghiïåm danh tiïëng khöng liïn can gò
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 4
àïën phên têm hoåc cuäng ài àïën kïët luêån tûúng tûå bùçng caách àùåt
chên tay ngûúâi chuã theo möåt chiïìu hûúáng àùåc biïåt àïí gêy ra nhûäng
giêëc mú (öng Maury Vold). Caác baån seä caäi laåi rùçng chñnh nhûäng
ngûúâi àaân baâ cuäng nùçm mú thêëy mònh bay lïn. Caác baån haäy nhúá
laåi rùçng giêëc mú thûúâng àûúåc mö taã laåi sûå thûåc hiïån nhûäng àiïìu
maâ mònh muöën laâm trong ngaây vaâ khöng thiïëu gò àaân baâ muöën trúã
thaânh àaân öng duâ loâng ham muöën naây coá yá thûác hay khöng.
Nhûäng baån naâo àaä àûúåc hoåc mön giaãi phêîu hoåc seä khöng ngaåc
nhiïn khi thêëy ngûúâi àaân baâ cuäng muöën thûåc hiïån loâng duåc cuãa
mònh bùçng nhûäng caãm giaác chùèng khaác gò caãm giaác cuãa àaân öng.
Trong cú quan sinh duåc cuãa àaân baâ cuäng coá möåt cú quan cuäng
cûúng cûáng àûúåc lïn nhû dûúng vêåt vaâ trong thúâi thú êëu cuäng nhû
trong tuöíi dêåy thò trûúác khi giao húåp cuäng giûä vai troâ chùèng khaác
gò dûúng vêåt.
Trong nhûäng kyá hiïåu tûúång trûng cho dûúng vêåt khoá hiïíu
hún chuáng ta thêëy coá nhûäng loaåi boâ saát vaâ loaâi caá, nhêët laâ con rùæn.
Taåi sao caái muä vaâ caái aáo túi cuäng duâng trong cöng viïåc tûúång trûng
àoá? Thûåc khöng thïí dïî àoaán chuát naâo nhûng quaã laâ sûå tûúång trûng
àoá phaãi coá yá nghôa. Ngoaâi ra ngûúâi ta tûå hoãi viïåc duâng chên tay
thay thïë cho dûúng vêåt coá yá nghôa tûúång trûng naâo khöng? Töi tin
rùçng khi xeát toaân thïí giêëc mú, xeát àïën nhûäng cú quan sinh duåc cuãa
ngûúâi àaân baâ, chuáng ta phaãi nhêån thûác yá nghôa àoá.
Cú quan sinh duåc cuãa ngûúâi àaân baâ àûúåc tûúång trûng bùçng
nhûäng vêåt gò giöëng nhû möåt caái löî coá khaã nùng chûáa àûúåc möåt vêåt
khaác nhû: moã, höë, höëc àaá, chai loå, höåp, rûúng, tuái.. Taâu thuyã cuäng
thïë. Möåt vaâi kyá hiïåu khaác nhû: loâ, tuã, phoâng tûúång trûng cho tûã
cung hún laâ cho cú quan chñnh thûác. Kyá hiïåu phoâng cuäng gùæn liïìn
vúái caác nhaâ , cûãa, cöíng tûúång trûng cho cûãa mònh. Möåt vaâi vêåt khaác
cuäng coá yá nghôa tûúång trûng nhû göî, giêëy, baân, saách vúã. Vïì loaâi vêåt
thò nhûäng con sïn, con soâ cuäng tûúång trûng cho cú quan sinh duåc
cuãa phuå nûä. Cuäng tûúång trûng cho cú quan naây laâ caái möìm, nhûäng
toaâ nhaâ, hay nhûäng nhaâ thúâ, nhaâ nguyïån. Caác baån hùèn àaä thêëy
rùçng khöng phaãi laâ nhûäng sûå tûúång trûng naâo cuäng àïìu dïî hiïíu caã.
Àöi vuá cuäng phaãi àûúåc coi nhû cú quan tònh duåc, cuäng nhû
möåt vaâi cú quan khaác trong ngûúâi àaân baâ àûúåc tûúång trûng bùçng
nhûäng traái àaâo, traái taáo, hoa quaã. Löng úã böå phêån sinh duåc àaân öng
cuäng nhû àaân baâ àûúåc tûúång trûng bùçng nhûäng khu rûâng rêåm, buåi
rêåm. Caách cêëu taåo phûác taåp cuãa cú quan tònh duåc àaân baâ thûúâng
àûúåc tûúång trûng bùçng möåt phong caãnh coá àuã taãng àaá, khu rûâng,
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 5
mêy nûúác. Cú quan cuãa àaân öng àûúåc tûúång trûng bùçng àuã caác thûá
maáy moác khoá taã.
Möåt sûå tûúång trûng khaác cho cú quan tònh duåc cuãa àaân baâ laâ
nhûäng höåp àöì nûä trang cuäng nhû kho taâng thûúâng tûúång trûng cho
nhûäng sûå vuöët ve cuãa ngûúâi àaân öng àöëi vúái ngûúâi mònh yïu;
nhûäng àöì ngoåt nhû keåo baánh tûúång trûng cho sûå thoaã maän tònh
duåc. Sûå thoaã maän duåc tònh maâ khöng cêìn àïën ngûúâi khaác phaái
àûúåc tûúång trûng bùçng nhûäng troâ chúi, vñ duå chúi dûúng cêìm. Sûå
trún trúåt, treâo xuöëng hay beã gêîy caânh cêy tûúång trûng cho sûå thuã
dêm. Coân gaäy rùng hay beã rùng tûúång trûng cho sûå bõ thiïën, möåt
trûâng phaåt àöëi vúái nhûäng thoaã maän traái thiïn nhiïn. Nhûäng kyá
hiïåu tûúång trûng cho sûå giao cêëu khöng nhiïìu nhû ta tûúãng, vñ duå
nhû nhûäng haânh àöång nhõp nhaâng nhû khiïu vuä, cûúäi ngûåa, treâo
nuái, hay nhûäng tai naån kinh khuãng nhû bõ xe húi cheåt, möåt vaâi cûã
àöång bùçng tay nhû doaå dêîm bùçng khñ giúái.
Sûå aáp duång vaâ giaãi thñch nhûäng tûúång trûng naây khöng àún
giaãn nhû mònh tûúãng, caã hai àïìu coá nhiïìu chi tiïët maâ mònh khöng
chúâ àúåi. Coá möåt àiïìu mònh khöng tûúãng tûúång àûúåc laâ nhûäng kyá
hiïåu tûúång trûng naây khöng hïì phên biïåt nhûäng sûå thoaã maän duåc
tònh cuãa àaân öng hay àaân baâ. Coá nhûäng kyá hiïåu chó cú quan cuãa
àaân öng cuäng àûúåc, cuãa àaân baâ cuäng àûåúc: vñ duå nhû hònh dung
cuãa nhûäng àûáa treã con, treã traái hay treã gaái. Coá khi möåt kyá hiïåu
àaân öng chó möåt phêìn trong cú quan tònh duåc cuãa àaân baâ hay traái
laåi. Nhûäng àiïìu naây thûåc khoá hiïíu khi ngûúâi ta chûa biïët àïën
nhûäng sûå phaát triïín cuãa nhûäng sûå biïíu thõ vïì tònh duåc cuãa con
ngûúâi. Coá möåt ñt trûúâng húåp úã trong àoá khöng coá sûå lêîn löån trong
viïåc tûúång trûng, vñ duå nhû tuái, khñ giúái, höåp chó duâng riïng cho
àaân baâ thöi.
Töi seä xeát duyïåt têët caã nhûäng phaåm vi maâ nhûäng sûå tûúång
trûng àaä duâng viïåc hònh dung tònh duåc, nhêët laâ nhûäng trûúâng húåp
maâ yïëu töë chung chûa àûúåc hiïíu roä. Vñ duå nhû caái muä vûâa duâng
cho àaân öng àûúåc, maâ duâng cho àaân baâ cuäng àûúåc. Caái aáo túi
thûúâng chó möåt ngûúâi àaân öng coá khi khöng liïn can gò àïën tònh
duåc caã, chaã hiïíu vò sao. Caái caâ vaåt ruä xuöëng trûúác ngûåc roä raâng laâ
möåt kyá hiïåu riïng cho àaân öng vò àaân baâ khöng àeo caâ vaåt bao giúâ.
Quêìn aáo trùæng, vaãi thûúâng tûúång trûng cho àaân baâ; aáo daâi, àöìng
phuåc tûúång trûng cho sûå trêìn truöìng, hònh thïí; giêìy da, giêìy vaãi
tûúång trûng cho cú quan tònh duåc àaân baâ, cuäng nhû caái baân, àöì göî.
Caái thang, bêåc thang, chöî võn tay àïìu tûúång trûng cho sûå giao húåp.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 6
Nghô kyä hún chuáng ta thêëy yïëu töë chung cho sûå nhõp nhaâng khi
treâo lïn cao cho sûå kñch àöång lïn túái chöî tuyïåt àónh: caâng lïn cao
caâng thêëy khoá thúã.
Phong caãnh tûúång trûng cho êm höå. Nuái non, taãng àaá tûúång
trûng cho dûúng vêåt, vûúân cho êm höå. Traái cêy chó àöi vuá chûá
khöng phaãi àûáa con. Daä thuá chó nhûäng ngûúâi àam mï tònh aái, röìi
nhûäng baãn nùng xêëu xa. Hoa, nhuyå chó êm höå , nhêët laâ sûå trinh
tiïët. Nhûäng àoaá hoa chûa nhuá chñnh laâ cú nùng sinh duåc cuãa loaâi
cêy trong àúâi thûåc. Tûâ caái phoâng, nhûäng cûãa söí, cûãa ra vaâo àïìu chó
nhûäng löî nhû cûãa mònh, chó sûå múã to cuãa cûãa mònh. Phoâng àoáng,
phoâng múã, chó ngûúâi àaân baâ, coân chòa khoaá chó ngûúâi àaân öng.
Àoá laâ nhûäng vêåt liïåu cêëu thaânh nhûäng giêëc mú tûúång trûng.
Thûåc ra chûa àêìy àuã, chuáng ta coá thïí kïí nhiïìu nûäa vïì chiïìu röång
cuäng nhû chiïìu sêu, nhûng nhû thïë cuäng taåm àuã röìi. Coá thïí baån seä
nöíi giêån vaâ baão töi: “Nghe giaáo sû noái thò chuáng ta söëng trong möåt
thïë giúái bao quanh bùçng nhûäng kyá hiïåu tûúång trûng cho tònh duåc.
Têët caã nhûäng gò quanh ta, aáo chuáng ta mùåc, nhûäng àöì chuáng ta
cêìm tay chùèng laâ gò khaác hún nhûäng caái tûúång trûng cho tònh duåc,
khöng hún khöng keám”. Töi cöng nhêån laâ quaã coá nhiïìu àiïìu khoá
hiïíu thûåc vaâ cêu hoãi àêìu tiïn àïën vúái caác baån hùèn laâ cêu sau àêy:
Laâm sao chuáng ta biïët àûúåc yá nghôa cuãa nhûäng kyá hiïåu tûúång
trûng àoá khi chñnh ngûúâi nùçm mú khöng cho ta biïët gò hïët, hay coá
cho biïët thò cuäng chó laâ nhûäng àiïìu thiïëu soát.
Töi traã lúâi: Chuáng ta biïët nhûäng àiïìu àoá laâ nhúâ nhiïìu nguöìn
göëc lùæm, nhûäng chuyïån cöí tñch, huyïìn thoaåi, chuyïån vui cûúâi, dên
ca nghôa laâ nhúâ sûå khaão saát nhûäng têåp quaán, phûúng ngön, tuåc
ngûä, baâi haát, thi ca, tiïëng noái haâng ngaây cuãa caác dên töåc trïn thïë
giúái. úã bêët cûá àêu chuáng ta cuäng thêëy nhûäng kyá hiïåu nhû nhau, dïî
hiïíu. Khaão saát caác nguöìn göëc àoá chuáng ta thêëy laâ chuáng ài rêët sêu
saát vúái tñnh caách tûúång trûng trong caác giêëc mú àïën nöîi nhûäng àiïìu
vûâa noái àûúåc xaác nhêån hoaân toaân.
Chuáng ta àaä noái rùçng theo Sherner thò cùn nhaâ tûúång trûng
cho thên thïí ngûúâi ta, cuäng nhû cûãa söí, cûãa ra vaâo tûúång trûng cho
caác löî, bïì mùåt cùn nhaâ chó nhûäng chöî löìi loäm, ban cöng chó nhûäng
chöî dûåa. Chñnh trong tiïëng noái thûúâng ngaây cuãa chuáng ta cuäng
duâng nhûäng kyá hiïåu àoá: chuáng ta chùèng thûúâng goåi baån thên cuãa
chuáng ta laâ: “ngöi nhaâ cuä” vaâ “moåi viïåc àïìu khöng àûúåc trêåt tûå lùæm
trïn têìng lêìu möåt cuãa anh ta” sao? (dõch tûâng chûä trong tiïëng
Àûác).
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 7
Thoaåt nghe ngûúâi ta thêëy thûåc kyâ khi cha meå àûúåc tûúång
trûng bùçng vua chuáa vaâ hoaâng hêåu. Trong nhiïìu chuyïån cöí tñch
khi àoåc thêëy: “Ngaây xûa coá möåt öng vua vaâ möåt baâ hoaâng hêåu
“nhûäng chûä naây thûåc ra chó laâ nhûäng chûä thay thïë cho: Ngaây xûa
coá möåt ngûúâi cha vaâ möåt ngûúâi meå”. Trong gia àònh, ngûúâi ta
thûúâng goåi àûáa treã con laâ nhûäng öng hoaâng, àûáa lúán nhêët laâ hoaâng
thaái tûã (kronprinz). Chñnh vua thûúâng àûúåc goåi laâ cha meå dên.
Nhûäng àûáa beá thûúâng àûúåc goåi àuâa laâ nhûäng con sêu, chuáng ta
chùèng àaä thûúng haåi goåi àuâa chuáng laâ “Nhûäng con sêu nhoã beá àaáng
thûúng” sao? (Das arme Wurm).
Chuáng ta haäy trúã laåi kyá hiïåu cùn nhaâ vaâ caác phuå thuöåc. Khi
chuáng ta trong giêëc mú, duâng nhûäng chöî löìi trong cùn nhaâ laâm chöî
bêëu vñu, chuáng ta hùèn àaä nhúá laåi yá nghôa cuãa quêìn chuáng khi hoå
noái àïën nhûäng cùåp vuá àöì söå laâ “coá thïí àaánh àu vaâo àoá àûúåc”.
Nhûäng ngûúâi ngoaâi phöë coân noái àïën nhûäng ngûúâi coá àöi vuá to laâ:
“baâ naây coá nhiïìu göî trûúác cûãa nhaâ mònh nhó” y nhû hoå muöën
khùèng àõnh caái giaãi thñch cuãa chuáng ta khi ta noái rùçng göî laâ vêåt
tûúång trûng cho ngûúâi àaân baâ.
Vïì rûâng, chuáng ta seä khöng hiïíu taåi sao rûâng laåi àûúåc duâng
tûúång trûng cho àaân baâ nïëu chuáng ta khöng cêìu cûáu mön ngön
ngûä hoåc soá saánh. Tiïëng Àûác Holz (göî) cuäng cuâng möåt göëc rïî vúái
tiïëng Hy laåp coá nghôa laâ vêåt chêët, nguyïn liïåu. Coá nhiïìu khi möåt
tiïëng chung duâng àïí chó möåt vêåt riïng. Trong Àaåi têy dûúng coá
möåt hoân àaão tïn Maderia vò àaão àoá toaân rûâng, Maderia tiïëng Böì
àaâo nha coá nghôa laâ rûâng. Tiïëng Maderia göëc tûâ tiïëng La tinh
Materiasa thaânh Matieáre cuãa phaáp. Chûä materia göëc úã chûä master
nghôa laâ ngûúâi meå. Vêåy matieáre, vêåt chêët cuãa möåt vêåt gò chñnh laâ
meå cuãa vêåt àoá. Chñnh quan niïåm cuä kyä naây àaä phaát sinh ra kyá hiïåu
tûúång trûng göî, rûâng trúã thaânh ngûúâi meå, ngûúâi àaân baâ.
Trong giêëc mú, sûå sinh saãn thûúâng àûúåc tûúång trûng bùçng
nhûäng nûúác, nhaãy xuöëng nûúác hay tûâ dûúái nûúác ài lïn tûác laâ sinh
ra hay ra àúâi. Göëc cuãa sûå tûúång trûng naây laâ do thuyïët tiïën hoaá:
möåt àùçng, moåi vêåt trïn caån, trong àoá phaãi kïí caã töí tiïn loaâi ngûúâi,
àïìu bùæt nguöìn tûâ nhûäng vêåt söëng dûúái nûúác (quan niïåm naây quaá
cuä), àùçng khaác, bêët cûá möåt loaâi coá vuá, möåt ngûúâi naâo trûúác khi ra
àúâi cuäng nùçm mú trong nûúác nghôa laâ nûúác trong tûã cung ngûúâi
meå, vaâ sinh ra tûác laâ trong nûúác ài ra. Töi khöng noái rùçng ngûúâi
nùçm mú biïët nhûäng àiïìu àoá. Nhûng töi cho rùçng anh ta khöng cêìn
biïët àïën àiïìu àoá. Ngûúâi nùçm mú coá thïí biïët nhûäng àiïìu àûúåc kïí
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 8
cho nghe höìi coân nhoã, nhûng duâ anh ta coá biïët chùng nûäa cuäng
chùèng liïn quan gò àïën sûå hònh thaânh cuãa kyá hiïåu tûúång trûng.
Ngaây xûa ngûúâi ta kïí cho chuáng ta nghe rùçng chñnh nhûäng con coâ
àem treã con àïën. Nhûng coá thïí àûáa treã con úã àêu, thò úã dûúái söng
dûúái giïëng, nghôa laâ úã dûúái nûúác chûá coân àêu nûäa? Möåt thên chuã
cuãa töi, höìi coân nhoã àaä àûúåc nghe kïí cêu chuyïån àoá àaä biïën mêët caã
buöíi chiïìu. Maäi sau ngûúâi ta múái tòm ra chuá beá àang cuái àêìu xuöëng
nûúác àïí xem coá àûáa treã con naâo trong àoá khöng?
Trong nhûäng huyïìn thoaåi vïì sûå ra àúâi cuãa nhûäng anh huâng,
maâ O.Rank àaä khaão cûáu (viïåc cuä nhêët laâ sûå ra àúâi cuãa Sargon, úã
Agade nùm 2800 trûúác T.C) viïåc dòm trong nûúác hay tûâ trong nûúác
ài ra giûä möåt vai troâ quan troång haâng àêìu. Rank cho rùçng àoá laâ
nhûäng hònh aãnh tûúång trûng cho sûå sinh söëng nhû trong giêëc mú.
Khi trong giêëc mú chuáng tûå cûáu àûúåc möåt ngûúâi naâo àoá khoãi chïët
àuöëi, chuáng ta thûúâng coi ngûúâi àoá nhû meå mònh: trong nhûäng
huyïìn thoaåi möåt ngûúâi cûáu àûúåc möåt àûáa beá khoãi chïët àuöëi chñnh
laâ meå àûáa beá. Trong möåt cêu chuyïån ngûúâi ta kïí laåi rùçng: ngûúâi ta
hoãi möåt àûáa beá Do thaái thöng minh laâ: “Ai laâ meå cuãa Moise?”.
Thùçng beá traã lúâi khöng ngêåp ngûâng: “Àoá laâ cöng chuáa”. Nhûng
ngûúâi ta baão: “Khöng àuáng. Baâ Cöng chuáa chó laâ ngûúâi cûáu Moise
khoãi chïët àuöëi thöi”. Àûáa beá traã lúâi: “Thò baâ ta baão thïë”. chûáng toã
rùçng noá cuäng biïët yá nghôa àuáng cuãa cêu chuyïån huyïìn thoaåi.
Trong giêëc mú caái chïët thûúâng àûúåc tûúång trûng bùçng sûå ra
ài. Khi möåt àûáa beá hoãi vïì möåt ngûúâi àaä lêu khöng gùåp, thûåc ra àaä
chïët, ngûúâi lúán thûúâng traã lúâi laâ ngûúâi àoá ài du lõch. Ngay úã àêy töi
cuäng cho rùçng sûå tûúång trûng naây khöng liïn can gò àïën sûå giaãi
thñch cho treã con nghe. Nhaâ thi sô cuäng duâng hònh aãnh àoá àïí chó
suöëi vaâng nhû möåt miïìn xa xöi maâ khöng möåt du khaách naâo àïën
àoá maâ coá thïí trúã vïì àûúåc. Ngay trong cêu chuyïån haâng ngaây chuáng
ta cuäng noái àïën nhûäng chuyïën du haânh cuöëi cuâng. Tön giaáo cöí xûa
cuãa xûá Ai cêåp cuäng noái àïën cuöåc du haânh qua coäi chïët. Coân nhiïìu
baãn cuãa cuöën saách, vñ duå nhû cuöën Baedekre ài theo xaác ûúáp trong
cuöåc du haânh. Tûâ khi nghôa àõa àûúåc taách rúâi nhûäng núi coá nhaâ úã,
cuöåc du haânh cuöëi cuâng vïì coäi chïët àaä trúã thaânh hiïån thûåc.
Sûå tûúång trûng cho cú quan sinh duåc cuãa àaân baâ cuäng khöng
phaãi chó coá trong giêëc mú. Trong àúâi söëng haâng ngaây nhiïìu khi baån
goåi möåt phuå nûä laâ “möåt caái höåp cuä kyä” maâ khöng hïì biïët rùçng mònh
àaä duâng chûä àoá tûúång trûng cho cú quan àaân baâ. Trong Tên ûúác
coá noái: ngûúâi àaân baâ laâ möåt caái bònh yïëu. Nhûäng saách kinh cuãa
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 9
ngûúâi Do thaái coá löëi haânh vùn rêët thuá võ, àêìy rêîy nhûäng thaânh ngûä
mûúån cuãa sûå tûúång trûng tònh duåc, thûúâng khöng dïî hiïíu tñ naâo vaâ
gêy ra nhiïìu sûå hiïíu lêìm vñ duå nhû trong cuöën Thaánh ca cuãa caác
thaánh ca. Trong saách vúã Do thaái sau àoá luön luön coá àoaån noái àïën
ngûúâi àaân baâ nhû möåt caái nhaâ vaâ caái cûãa nhû caái cûãa mònh. Vñ duå
nhû ngûúâi chöìng lêëy vúå mêët trinh thûúâng phaân naân laâ mònh thêëy
cûãa àïí ngoã. Ngûúâi àaân baâ noái vïì chöìng mònh nhû sau: Töi doån baân
sùén cho anh nhûng anh lêåt àöí baân. Vò ngûúâi chöìng lêåt ngûúåc baân
nïn con caái múái queâ quùåt. Nhûäng taâi liïåu naây àïìu trñch trong cuöën
Sûå tûúång trûng tònh duåc trong kinh thaánh Giato vaâ thaánh kinh
Höìi giaáo, cuãa M.L.Levy, Brunn.
Chñnh caác nhaâ ngûä nguyïn hoåc àûa ra hònh dung ngûúâi àaân
baâ tûúång trûng bùçng caái taâu thuyã: danh tûâ Schiff (taâu thuyã) luác
àêìu duâng àïí chó möåt caái bònh bùçng àêët seát bùæt nguöìn bùçng chûä
Schaff (caái chaão). Chûä loâ tûúång trûng cho ngûúâi àaân baâ vaâ caái tûã
cung, àoá laâ àiïìu àoåc thêëy trong huyïìn thoaåi Hy laåp liïn can àïën
Peáreanderu úã Corinthe vaâ vúå laâ Meálissa. Theo chuyïån do Heárodote
kïí laåi thò sau khi giïët vúå mònh vò ghe tuöng, tïn hön quên yïu cêìu
boáng mònh cho biïët tin tûác vïì ngûúâi vúå yïu quyá, ngûúâi chïët liïìn cho
anh ta biïët mònh coá mùåt bùçng caách nhùæc cho Peáreanderu biïët laâ
anh ta àaä àïí cho baánh myâ trong loâ laånh ngùæt, thaânh ngûä naây coá
muåc àñch aám chó àïën nhûäng cûã chó maâ khöng möåt ai biïët ngoaâi hai
vúå chöìng. Trong cuöën Anthropophyteia cuãa Kraus thûúâng àûúåc coi
nhû möåt cuöën saách rêët döìi daâo vïì àúâi söëng tònh duåc cuãa caác dên
töåc, ngûúâi ta àoåc thêëy rùçng trong möåt vaâi miïìn úã Àûác khi noái àïën
ngûúâi àaân baâ vûâa sinh xong ngûúâi ta thûúâng noái rùçng chõ ta bõ vúä
loâ. Sûå àöët lûãa cuäng coá yá nghôa tûúång trûng: ngoån lûãa vñ nhû cú
quan sinh duåc àaân öng: coân loâ lûãa laâ cú quan cuãa àaân baâ.
Nïëu ngaåc nhiïn khöng hiïíu vò sao nhûng phong caãnh laåi
luön luön tûúång trûng cho cú quan sinh duåc cuãa àaân baâ, baån haäy
àoåc nhûäng saách vïì thêìn thoaåi trong àoá àêët laânh nuöi söëng con
ngûúâi giûä möåt vai troâ nhû thïë naâo trong caác dên töåc cöí xûa, vaâ
quan niïåm vïì canh nöng àaä aãnh hûúãng rêët nhiïìu trong viïåc tûúång
trûng naây. Thûúâng ngaây ngûúâi àaân baâ Àûác chùèng hay hònh dung
cùn phoâng cuãa ngûúâi àaân baâ àïí chó chñnh ngûúâi àaân baâ àoá sao, thay
thïë con ngûúâi bùçng chöî úã cuãa àaân baâ. Chuáng ta cuäng duâng chûä
“Caánh cûãa thiïng liïng” àïí chó Àûác vua vaâ chñnh phuã. Chûä
Pharaon duâng àïí chó vua Ai cêåp coá nghôa laâ “sên to” (úã miïìn àöng
xûa giûäa hai cûãa thaânh thûúâng coá sên duâng laâm núi hoåp chùèng
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 10
khaác nhûäng caái chúå trong thúâi cöí). Tuy nhiïn töi thêëy nguöìn göëc
naây coá veã húâi húåt . Töi cho rùçng súã dô caái phoâng trúã thaânh tûúång
trûng cho ngûúâi àaân baâ; thêìn thoaåi vaâ thi ca chùèng nhùæc luön àïën
nhûäng chûä duâng tûúång trûng cho ngûúâi àaân baâ àoá sao? Àoá laâ
nhûäng chûä: toaâ lêu àaâi , thaânh quaách , thaânh phöë. Súã dô coá ngûúâi
nghi ngúâ vïì àiïím naây thò chó laâ vò ngûúâi àoá khöng biïët tiïëng Àûác
nïn khöng hiïíu chuáng ta noái thöi. Nhûng trong mêëy nùm gêìn àêy
töi coá chûäa cho nhiïìu ngûúâi ngoaåi quöëc vaâ trong giêëc mú cuãa hoå, hoå
cuäng noái àïën nhûäng caái phoâng àïí chó ngûúâi àaân baâ. Coân nhiïìu lyá
do àïí chûáng minh rùçng sûå tûúång trûng naây àaä vûúåt quaá biïn giúái
cuãa ngön ngûä vaâ sûå kiïån naây àaä àûúåc nhaâ àoaán möång Schubert
cöng nhêån. Duâ sao cuäng cêìn phaãi cho rùçng khöng möåt thên chuã
naâo cuãa töi laåi khöng biïët tñ gò vïì tiïëng Àûác caã, vò thïë töi chúâ àúåi
nhûäng nhaâ phên têm hoåc taåi caác nûúác khaác trïn thïë giúái hiïën cho
nhûäng taâi liïåu àöëi vúái nhûäng ngûúâi noái cuâng möåt thûá tiïëng.
Vïì sûå tûúång trûng cho cú quan sinh duåc cuãa àaân öng khöng
coá möåt kyá hiïåu naâo laåi khöng coá trong cêu noái thûúâng ngaây dûúái
möåt hònh thûác khöi haâi, têìm thûúâng hay thi võ nhû trong caác nhaâ
thi sô thúâi cöí xûa. Trong nhûäng kyá hiïåu àoá khöng nhûäng coá nhûäng
kyá hiïåu thûúâng xuêët hiïån trong caác giêëc mú maâ coân coá nhûäng kyá
hiïåu khaác vñ duå nhû caái cêy. Vaã laåi, sûå tûúång trûng trong cú quan
sinh duåc cuãa àaân öng coá möåt phaåm vi rêët röång, àûúåc baân caäi rêët
nhiïìu nïn chuáng ta seä khöng noái àïën vò khöng àuã chöî . Chuáng ta
chó noái àïën möåt kyá hiïåu thöi: àoá laâ kyá hiïåu vïì Tam võ nhêët thïë.
Chuáng ta gaåt ra möåt bïn yá nghô khöng biïët coá phaãi con söë ba laâ
nguöìn göëc cuãa sûå tûúång trûng naây khöng. Nhûng àiïìu chùæc chùæn laâ
nïëu coá nhûäng àöì vêåt gò göìm ba phêìn (vñ duå nhû cêy vên thaão ba laá)
àûúåc duâng àïí tûúång trûng cho nhûäng binh chuãng hay biïíu hiïån
naâo àoá thò chñnh laâ yá nghôa tûúång trûng àoá.
Àoaá hoa huïå ba caânh cuãa ngûúâi Phaáp, nhûäng huy hiïåu kyâ
khöi cuãa hai àaão caách xa nhau nhû àaão Sicile vaâ àaão Man, theo yá
töi chó laâ tûúång trûng cho cú quan sinh duåc àaân öng. Thúâi cöí xûa,
ngûúâi ta veä laåi dûúng vêåt àïí xua àuöíi nhûäng hònh aãnh xêëu, ngaây
nay ngûúâi ta thûúâng àeo buâa, nhûäng buâa naây khöng gò khaác hún laâ
sûå tûúång trûng cho nhûäng cú quan sinh duåc. Caác baån haäy quan saát
nhûäng buâa thûúâng buöåc quanh cöí maâ xem: naâo möåt àoaá vên thaão
böën laá thay thïë àoaá vên thaão ba laá tûúång trûng; möåt con lúån: ngaây
xûa tûúång trûng cho sûå sinh con àeã caái; möåt caái nêëm tröng thûåc sûå
giöëng dûúng vêåt; möåt caái vaânh moáng ngûåa tröng nhû êm höå ; anh
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 11
chaâng lau loâ sûúãi mang theo möåt caái thang laâ vò ngaây xûa hònh aãnh
àoá tûúång trûng cho sûå giao cêëu. Chuáng ta àaä thêëy caái thang tûúång
trûng cho sûå giao cêëu trong giêëc mú; trong tiïëng Àûác anh tûâ “treâo
lïn cao” coá nghôa laâ tònh duåc. Tiïëng Àûác thûúâng noái “treâo lïn ngûúâi
àaân baâ” vaâ “thùçng cha naây laâ möåt thùçng treâo lêu àúâi”. Trong tiïëng
Phaáp, ngûúâi ta dõch tiïëng Stufe cuãa Àûác bùçng chûä “ài” vaâ ngûúâi ta
goåi anh chaâng chúi búâi àaâng àiïëm bùçng tiïëng “möåt thùçng ài nhiïìu”.
Coá leä danh tûâ cuäng liïn can àïën viïåc nhiïìu giöëng vêåt trong khi
giao cêëu thûúâng cûúäi lïn con caái.
Viïåc duâng danh tûâ beã gaäy caânh àïí chó sûå thuã dêm khöng
nhûäng àuáng vúái nhûäng cûã chó thûúâng thûúâng trong luác thuã dêm maâ
coân giöëng nhû nhiïìu thaânh ngûä trong thêìn thoaåi. Nhûng sûå tûúång
trûng cho viïåc thuã dêm hay sûå thiïën bùçng hònh dung ruång rùng
thûåc àùåc biïåt: khoa nhên chuãng hoåc cho ta möåt thñ duå vïì àiïìu àoá.
Ngaây nay sûå buöåc buöìng trûáng coá leä bùæt nguöìn úã sûå thiïën ngaây
xûa. Coá nhiïìu böå laåc cöí xûa thûúâng raåch cú quan sinh duåc àïí kyã
niïåm viïåc àïën tuöíi dêåy thò cuãa con trai trong khi coá nhûäng böå laåc
laåi nhöí möåt caái rùng trong dõp naây.
Töi chêëm dûát baâi naây bùçng nhûäng thñ duå nhû trïn. Àoá chó laâ
nhûäng thñ duå: chuáng ta biïët nhiïìu hún thïë nûäa vaâ nhûäng thñ duå
naây nïëu khöng phaãi laâ do chuáng mònh laâ nhûäng ngûúâi khöng
chuyïn mön têåp trung laåi maâ do nhûäng nhaâ chuyïn mön vïì khoa
nhên chuãng, thêìn thoaåi, ngön ngûä vaâ nhên loaåi hoåc têåp trung thò
thuá võ hún nhiïìu. Nhûng duâ nhûäng àiïìu mònh biïët haäy coân ñt oãi,
chuáng ta vêîn phaãi àûa ra nhûäng kïët luêån vaâ nhûäng kïët luêån naây
seä laâm chuáng ta suy nghô.
Trûúác hïët chuáng ta coá sûå kiïån laâ ngûúâi nùçm mú coá möåt löëi
diïîn taã tûúång trûng maâ anh ta khöng biïët àïën vaâ cuäng khöng cöng
nhêån khi thûác dêåy. Àiïìu naây khöng laâm chuáng ta ngaåc nhiïn cuäng
nhû khi ta noái rùçng chõ hêìu gaái cuãa chuáng ta biïët chûä Phaån duâ chõ
ta sinh úã Àûác vaâ chûa bao giúâ hoåc chûä Phaån caã. Chuáng ta khöng
thïí duâng quan niïåm cuãa chuáng ta vïì têm lyá hoåc àïí biïët roä àiïìu àoá.
Chuáng ta chó coá thïí noái rùçng nïëu ngûúâi nùçm mú coá biïët àïën nhûäng
sûå tûúång trûng naây thò chñnh laâ vö thûác, sûå biïët naây thuöåc vaâo àúâi
söëng tinh thêìn vö thûác. Àiïìu giaãi thñch naây khöng ài xa àûúåc. Cho
túái nay chuáng ta chó cêìn cöng nhêån laâ coá nhûäng khuynh hûúáng vö
thûác nghôa laâ khuynh hûúáng maâ chuáng ta khöng biïët àïën trong
thúâi gian ngùæn nguãi naâo àoá thöi. Nhûng bêy giúâ coân coá gò hún nûäa:
àoá laâ nhûäng àiïìu hiïíu biïët bùçng vö thûác, nhûäng liïn quan vö thûác
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 12
giûäa caác yá tûúãng , nhûäng sûå so saánh vö thûác giûäa caác vêåt, trong àoá
möåt trong caác vêåt seä thay thïë cho nhûäng vêåt khaác möåt caách thûúâng
trûåc. Nhûäng sûå so saánh naây khöng phaát sinh ra chó àïí duâng möåt
lêìn cho möåt trûúâng húåp naâo àoá, nhûng àïí duâng maäi maäi trong moåi
trûúâng húåp, vaâ bao giúâ cuäng sùén saâng xuêët hiïån. Chuáng ta àaä coá
bùçng cúá vïì àiïím naây vò nhòn thêëy chuáng trong nhûäng ngûúâi khaác
nhau hoaân toaân, noái hai thûá tiïëng khaác nhau.
Nhûäng àiïìu biïët tûúång trûng naây tûâ àêu ra? Tiïëng noái
thûúâng ngaây chó cung cêëp coá möåt phêìn nhoã thöi. Nhûäng sûå giöëng
nhau trong caác phaåm vi khaác, nhiïìu khi ngûúâi nùçm mú khöng hïì
biïët àïën vaâ nïëu chuáng ta coá têåp trung àûúåc vaâi vñ duå thò cuäng khoá
nhoåc lùæm.
Thûá hai, nhûäng liïn quan tûúång trûng naây khöng thuöåc riïng
vïì ngûúâi nùçm mú vaâ khöng biïíu thõ riïng cho cöng viïåc tiïën haânh
trong giêëc mú. Chuáng ta biïët laâ nhûäng thêìn thoaåi, nhûäng chuyïån
cöí tñch, nhûäng cêu ca dao tuåc ngûä, nhûäng baâi dên ca, tiïëng noái
haâng ngaây vaâ nhûäng nhaâ thi sô àïìu duâng sûå tûúång trûng àoá. Phaåm
vi cuãa sûå tûúång trûng röång lúán vö cuâng, sûå tûúång trûng trong giêëc
mú chó laâ möåt khoaãng nhoã trong phaåm vi àoá. Chuáng ta khöng nïn
khaão cûáu toaân thïí vêën àïì bùçng caách ài tûâ nhûäng giêëc mú. Nhiïìu kyá
hiïåu tûúång trûng duâng úã núi khaác, khöng xuêët hiïån trong giêëc mú
hay chó xuêët hiïån rêët ñt; ngûúâi ta cuäng khöng luön luön tòm thêëy úã
ngoaâi àúâi nhûäng kyá hiïåu thûúâng xuêët hiïån trong giêëc mú hay nïëu
coá thò cuäng chó leã teã thöi. Ngûúâi ta coá caãm tûúãng àang àûáng trûúác
möåt löëi diïîn taã cuä kyä nhûng àaä mêët ài röìi trûâ möåt vaâi trûúâng húåp
coân soát laåi, raãi raác khùæp núi, chöî naây möåt ñt chöî kia möåt chuát thay
àöíi trong rêët nhiïìu phaåm vi. Töi nhúá àïën möåt anh chaâng àiïn
khuâng àaä tûúång trûng ra möåt tiïëng noái cùn baãn trong àoá nhûäng
liïn quan tûúång trûng chó laâ nhûäng caái gò coân soát laåi trong tiïëng
noái àoá.
Thûá ba, caác baån chùæc ngaåc nhiïn khi thêëy trong caác phaåm vi
khaác nhûäng liïn quan tûúång trûng naây khöng hoaân toaân thuöåc vïì
tònh duåc, trong khi giêëc mú thò laåi hoaân toaân thuöåc vïì tònh duåc
thöi. Àiïìu naây cuäng chùèng dïî cùæt nghôa gò. Coá phaãi laâ nhûäng kyá
hiïåu tûúång trûng cöí xûa àaä àûúåc aáp duång vaâo nhûäng trûúâng húåp
múái khöng, coá phaãi nhûäng sûå aáp duång múái naây dêìn dêìn àaä àûa
nhûäng kyá hiïåu naây àïën àöå mêët hïët yá nghôa tûúång trûng khöng?
Têët nhiïn laâ chuáng ta khöng thïí traã lúâi caác cêu hoãi àoá khi cûá ài
maäi trong phaåm vi giêëc mú. Chuáng ta chó nïn noái rùçng giûäa nhûäng
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 13
sûå tûúång trûng àoá vaâ àúâi söëng tònh duåc coá nhûäng dêy liïn laåc chùåt
cheä.
Gêìn àêy chuáng ta nhêån àûúåc möåt baâi rêët quan troång vïì vêën
àïì naây. Möåt nhaâ ngön ngûä hoåc, öng M H. Sperber tuy khöng khaão
cûáu vïì phên têm hoåc àaä cho rùçng nhûäng nhu cêìu tònh duåc giûä möåt
vai troâ quan troång trong viïåc phaát sinh vaâ phaát triïín ngön ngûä.
Nhûäng êm thanh àêìu tiïn àûúåc phaát ra àûúåc duâng àïí goåi nhûäng
ngûúâi khaác giúái trong cöng viïåc tònh duåc; röìi sûå phaát triïín sau àoá
cuãa ngön ngûä ài cuâng vúái sûå töí chûác cöng viïåc trong thúâi cöí xûa.
Cöng viïåc àûúåc tiïën haânh chung nhõp nhaâng theo nhûäng cêu hoâ
khoan. Sûå quan têm vïì tònh duåc àaä di chuyïín àïën sûå quan têm vïì
cöng viïåc. Ngûúâi ta coá thïí cho rùçng ngûúâi thúâi cöí xûa chó bùçng loâng
chêëp nhêån cöng viïåc nhû möåt caái gò àïën thay thïë cho tònh duåc vaâ
cuäng quan troång nhû tònh duåc vêåy. Vò thïë nïn nhûäng cêu hoâ khoan
ài theo sûå laâm viïåc coá hai nghôa. möåt nghôa dñnh daáng àïën cöng
viïåc, möåt nghôa dñnh daáng àïën tònh duåc vaâ phuå thuöåc hùèn vaâo cöng
viïåc. Nhûäng thïë hïå sau, sau khi phaát minh ra möåt tiïëng coá yá nghôa
tònh duåc, àaä duâng tiïëng àoá trong möåt loaåi cöng viïåc múái. Nhiïìu
tiïëng göëc sau àoá àaä àûúåc thaânh lêåp, tiïëng naâo cuäng bùæt àêìu coá yá
nghôa laâ tònh duåc nhûng vïì sau boã mêët yá nghôa tònh duåc. Nïëu
nhûäng àiïìu vûâa phaác hoaå àûúåc coi laâ àuáng thò chuáng ta seä coá thïí
hiïíu àûúåc tñnh chêët tûúång trûng trong giêëc mú, hiïíu roä taåi sao giêëc
mú trong khi giûä laåi àûúåc möåt caái gò trong nhûäng àiïìu kiïån cuä kyä
àoá, laåi coá nhiïìu kyá hiïåu liïn quan àïën tònh duåc nhû thïë, taåi sao
nhûäng binh khñ vaâ duång cuå laåi duâng àïí tûúång trûng cho àaân öng,
nhûäng vaãi vaâ àöì vêåt duång laåi tûúång trûng cho àaân baâ. Liïn quan
tûúång trûng hònh nhû caái gò coân soát laåi cuãa sûå àöìng hoaá caác tiïëng
trong thúâi cöí, nhûäng àöì vêåt ngaây xûa coá cuâng möåt tïn vúái nhûäng àöì
vêåt coá dñnh daáng àïën hònh cêìu vaâ àúâi söëng tònh duåc bêy giúâ xuêët
hiïån trong giêëc mú dûúái danh nghôa laâ kyá hiïåu tûúång trûng cho
hònh cêìu vaâ àúâi söëng naây.
Nhûäng sûå viïåc naây àûúåc gúåi ra khi noái àïën caác giêëc mú seä
giuáp cho chuáng ta thêëy rùçng mön phên têm hoåc chñnh laâ möåt mön
hoåc coá tñnh chêët töíng quaát chûá khöng phaãi nhû Têm lyá hoåc vaâ têm
thêìn hoåc. Mön phên têm hoåc coá liïn quan àïën nhiïìu khoa hoåc tinh
thêìn khaác nhû thêìn thoaåi hoåc, ngön ngûä hoåc, nhên chuãng hoåc, têm
lyá quêìn chuáng hoåc, khoa hoåc tön giaáo. Nhûäng cöng trònh khaão cûáu
cuãa nhûäng khoa hoåc naây cuäng giuáp chuáng ta nhiïìu dûä kiïån quyá
baáu. Cho nïn chuáng ta seä khöng àûúåc ngaåc nhiïn khi thêëy phong
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 14
traâo phên têm hoåc àaä àûa àïën sûå xuêët baãn möåt túâ taåp chñ daânh
riïng cho vêën àïì khaão saát caác liïn quan giûäa caác mön hoåc naây vúái
mön phên têm hoåc. Àoá laâ túâ taåp chñ Imago thaânh lêåp nùm 1912 do
Hans Sachs vaâ Otto Rank. Trong sûå liïn laåc vúái caác khoa hoåc khaác,
mön phên têm hoåc cho nhiïìu hún nhêån. Têët nhiïn nhûäng kïët quaã
àoá coá veã kyâ khöi maâ mön phên têm hoåc thu lûúåm àûúåc seä dïî daâng
chêëp nhêån hún möåt khi caác cöng trònh khaão cûáu trong caác khoa hoåc
chêëp nhêån. Nhûng chñnh mön phên têm hoåc àaä cung cêëp phûúng
phaáp kyä thuêåt vaâ caác quan àiïím aáp duång àûúåc trong caác khoa hoåc
khaác. Cöng trònh khaão cûáu cuãa phên têm hoåc àaä tòm ra trong àúâi
söëng tinh thêìn nhûäng sûå kiïån giuáp cho chuáng ta giaãi quyïët hay
àûa ra aánh saáng hún möåt àiïìu bñ êín cuãa àúâi söëng cöng cöång.
Nhûng töi chûa noái cho caác baån nghe trong trûúâng húåp naâo
chuáng ta coá thïí coá àûúåc möåt têìm nhòn sêu xa nhêët vïì vêën àïì ngûúâi
ta goåi laâ “tiïëng noái cùn baãn” vaâ phaåm vi naâo àaä giûä laåi àûúåc nhiïìu
àiïìu truyïìn laåi tûâ ngaây xûa nhêët. Chûa biïët caác àiïìu àoá, caác baån
khöng thïí hiïíu àûúåc hïët têìm quan troång cuãa vêën àïì. Phaåm vi àoá laâ
phaåm vi cuãa caác chûáng loaån thêìn kinh vúái nhûäng triïåu chûáng vaâ
caách phaát hiïån maâ mön phên têm hoåc coá nhiïåm vuå giaãi thñch vaâ
chûäa chaåy.
Phûúng diïån thûá tû cuãa vêën àïì àûa chuáng ta quay laåi àiïím
khúãi àêìu vaâ hûúáng chuáng ta theo chiïìu hûúáng àaä vaåch sùén. Chuáng
ta àaä noái rùçng duâ khöng coá sûå kiïím duyïåt giêëc mú chùng nûäa thò
giêëc mú cuäng khöng phaãi vò thïë maâ trúã nïn dïî hiïíu hún vò chuáng ta
seä phaãi giaãi quyïët vêën àïì diïîn taã ngön ngûä tûúång trûng trong giêëc
mú bùçng ngön ngûä trong khi thûác. Vêåy tñnh chêët tûúång trûng trong
giêëc mú laâ möåt yïëu töë khaác trong sûå biïën daång cuãa giêëc mú khöng
phuå thuöåc vaâo sûå kiïím duyïåt. Nhûng ta coá thïí cho rùçng sûå kiïím
duyïåt coá thïí lúåi duång tñnh chêët tûúång trûng àïí tiïån cho cöng viïåc
cuãa mònh vò caã hai àïìu coá möåt muåc àñch chung : laâm cho giêëc mú
trúã thaânh kyâ khöi vaâ khoá hiïíu.
Vò vêåy, sau naây chuáng ta coá thïí tòm ra àûúåc möåt yïëu töë múái
cho sûå biïën daång nûäa. Nhûng töi khöng muöën rúâi boã vêën àïì tñnh
chêët tûúång trûng maâ khöng nhùæc laåi möåt lêìn nûäa thaái àöå khoá hiïíu
cuãa möåt söë ngûúâi hoåc thûác àöëi vúái vêën àïì naây: chêët tûúång trûng àaä
àûúåc chûáng minh àêìy àuã trong huyïìn thoaåi , tön giaáo nghïå thuêåt
vaâ ngön ngûä. Khöng biïët chuáng ta coá nïn tòm lyá do cuãa thaái àöå naây
trong nhûäng liïn quan maâ chuáng ta àaä tòm ra giûäa tñnh chêët tûúång
trûng vaâ àúâi söëng tònh duåc hay khöng?
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 15
11. SÛÅ XÊY DÛÅNG GIÊËC MÚ
Nïëu caác baån biïët roä sûå kiïím duyïåt vaâ sûå tûúång trûng àaä hoaåt
àöång nhû thïë naâo trong giêëc mú thò baån coá thïí hiïíu roä sûå hoaåt
àöång cuãa caác sûå biïën daång. Muöën hiïíu giêëc mú, caác baån duâng hai
kyä thuêåt böí tuác cho nhau: trûúác hïët, gúåi cho ngûúâi nùçm mú nhúá laåi
nhiïìu àiïìu cho àïën khi dêìn dêìn tòm àûúåc thûåc chêët cuãa giêëc mú,
röìi thay thïë caác kñ hiïåu tûúång trûng bùçng yá nghôa thûåc cuãa chuáng.
Thïë naâo baån cuäng seä gùåp möåt vaâi àiïìu khöng àûúåc chùæc chùæn,
nhûng àoá laâ àiïìu chuáng ta seä noái àïën sau.
Àïën àêy chuáng ta coá thïí tiïëp tuåc cöng viïåc àaä khúãi àêìu trûúác
àêy nhûng vúái phûúng tiïån coân thiïëu soát. Chuáng ta àaä coá yá àõnh
sùæp àùåt caác liïn quan giûäa nhûäng yïëu töë cuãa giêëc mú vaâ thûåc chêët
cuãa chuáng; nhûäng liïn quan naây göìm coá: liïn quan giûäa möåt phêìn
vaâ toaân thïí sûå phoãng chûâng vaâ aám chó, liïn quan tûúång trûng vaâ
sûå biïíu diïîn bùçng lúâi noái. Chuáng ta seä laâm laåi cöng viïåc naây trong
möåt phaåm vi röång lúán hún bùçng caách so saánh nöåi dung roä raâng vúái
giêëc mú tiïìm taâng nhûäng àiïìu tòm ra àûúåc trong khi giaãi thñch.
Töi hy voång laâ caác baån seä khöng lêîn löån nöåi dung roä raâng vaâ
nhûäng yá tûúãng tiïìm taâng nûäa. Vúái sûå phên biïåt naây, caác baån seä
hiïíu vïì giêëc mú hún laâ nhûäng àöåc giaã cuãa cuöën saách “Àoaán möång”
cuãa töi. Cöng viïåc biïën àöíi giêëc mú tiïìm taâng thaânh nöåi dung roä
raâng goåi laâ “sûå xêy dûång giêëc mú”. Cöng viïåc, traái laåi, biïën àöíi nöåi
dung thaânh giêëc mú tiïìm taâng goåi laâ “cöng viïåc giaãi thñch giêëc mú”.
Cöng viïåc giaãi thñch tòm caách xoaá boã cöng viïåc xêy dûång. Nhûäng
giêëc mú thuöåc loaåi treã con, nhûäng sûå thûåc hiïån caác ham muöën coá
möåt phêìn xêy dûång, nhêët laâ sûå biïën àöíi loâng ham muöën cuäng coá
möåt phêìn xêy dûång, nhêët laâ sûå biïën àöíi loâng ham muöën thaânh sûå
thûåc, sûå biïën àöíi nhûäng yá tûúãng thaânh nhûäng hònh aãnh thõ giaác.
Àöëi vúái caác giêëc mú naây chuáng ta khöng cêìn giaãi thñch, chó cêìn xeát
qua loa vïì hai sûå biïën daång thöi. Coân trong caác giêëc mú khaác,
chuáng ta phaãi laâm cöng viïåc xêy dûång, vaâ súã dô phaãi laâm viïåc naây
vò coá sûå biïën daång, sûå biïën daång naây chó coá thïí mêët ài khi chuáng ta
giaãi thñch xong.
Vò àaä coá dõp so saánh nhiïìu caách giaãi thñch giêëc mú nïn töi coá
thïí cùæt nghôa cho caác baån nghe cöng viïåc xêy dûång möåt giêëc mú àaä
lúåi duång àûúåc nhûäng yá tûúãng tiïìm taâng trong àoá nhû thïë naâo. Chó
xin caác baån khöng nïn àûa ra nhûäng lúâi kïët luêån quaá vöåi vaä. Töi
yïu cêìu caác baån àùåc biïåt chuá yá àïën nhûäng àiïìu dûúái àêy.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 16
Cöng viïåc phaãi laâm trûúác hïët àïí xêy dûång möåt giêëc mú laâ sûå
cö àoång laåi giêëc mú. Töi muöën noái laâ nöåi dung giêëc mú roä raâng nhoã
hún muåc àñch cuãa giêëc mú tiïìm taâng vaâ chó laâ möåt baãn toám tùæt
thöi. Cuäng coá khi khöng coá sûå cö àoång nhûng trong thûåc tïë sûå cö
àoång naây bao giúâ cuäng coá mùåt vaâ nhiïìu khi toã ra rêët quan troång.
Chûa bao giúâ ngûúâi ta thêëy nöåi dung cuãa giêëc mú roä raâng laåi röång
vaâ döìi daâo hún giêëc mú tiïìm taâng. Sûå cö àoång tiïën haânh theo ba
phûúng phaáp sau àêy: 1/ Möåt vaâi yïëu töë tiïìm taâng bõ gaåt boã dïî
daâng. 2/ Giêëc mú roä raâng chó nhêån vaâi maãnh nhoã cuãa möåt vaâi
phûúng diïån cuãa giêëc mú tiïìm taâng thöi. 3/ Nhûäng yïëu töë trong
giêëc mú tiïìm taâng vò coá möåt vaâi àiïím àöìng nhêët àûúåc àöìng hoaá vúái
giêëc mú roä raâng.
Nïëu muöën, baån coá thïí daânh cho phûúng phaáp thûá ba naây caái
tïn cö àoång. Hêåu quaã cuãa phûúng phaáp naây rêët dïî chûáng minh.
Chó cêìn nhúá laåi giêëc mú cuãa mònh, baån cuäng dïî daâng tòm thêëy
trûúâng húåp cö àoång cuãa nhiïìu ngûúâi thaânh sûå cö àoång cuãa möåt
ngûúâi. Tûâ möåt öng A, chuáng ta coá thïí hiïíu öng B, röìi öng naây laâm
cho ta nhúá laåi baâ C, röìi vúái têët caã ta tòm ra D. Têët nhiïn trong böën
ngûúâi naây coá tñnh chêët gò àoá chung cho caã böën. Cûá nhû thïë chuáng
ta coá thïí thaânh lêåp möåt húåp thïí göìm nhiïìu àöëi tûúång, vúái àiïìu kiïån
laâ caác àöëi tûúång naây coá möåt vaâi àiïím chung nhau maâ giêëc mú tiïìm
taâng nhêën maånh àùåc biïåt. Gêìn nhû àoá laâ möåt kó niïåm múái maâ àiïím
chung nhau chñnh laâ têm àiïím. Àem nhiïìu phêìn nhoã hoaâ vaâo
thaânh möåt húåp thïí nhû thïë, chuáng ta seä coá nhûäng hònh aãnh mú höì
giöëng nhû möåt têëm kñnh aãnh coá thïí àûúåc in thaânh nhiïìu têëm aãnh
khaác. Cöng viïåc xêy dûång giêëc mú cêìn àïí yá àïën nhûäng húåp thïí àoá
thûúâng do mònh taåo ra khi chuáng khöng coá mùåt, vñ duå nhû khi
chuáng ta tòm möåt chûä àïí diïîn taã möåt yá. Chuáng ta àaä gùåp nhûäng sûå
cö àoång vaâ thaânh lêåp loaåi naây, vñ duå nhû trong trûúâng húåp lúä lúâi.
Caác baån haäy nhúá laåi anh chaâng treã tuöíi muöën begleit — digen (do
hai chûä beglei ten, ài cuâng, vaâ belei digen, thêët lïî, hoåp thaânh) möåt
baâ. Coá nhûäng gaåch trñ khön cuäng àûúåc hoåp thaânh bùçng nhûäng kyä
thuêåt loaåi àoá. Nhûng ngoaâi trûúâng húåp naây thò phûúng phaáp cö
àoång àoá coá veã kyâ laå vaâ kyâ khöi. Sûå thaânh lêåp nhûäng húåp thïí cuäng
giöëng nhûäng sûå viïåc do trñ tûúãng tûúång döìi daâo cuãa chuáng ta saáng
taåo ra bùçng nhûäng yïëu töë khöng hïì coá trong cuöåc thñ nghiïåm: vñ duå
nhû nhûäng con vêåt khöíng löì thúâi tiïìn sûã trong thêìn thoaåi vaâ trong
caác bûác hoaå cuãa Bocklin. Vaã laåi, trñ tûúãng tûúång saáng taåo cuãa mònh
thûåc ra chùèng saáng taåo àûúåc gò bao giúâ, maâ chó têåp trung laåi möåt
núi nhûäng yïëu töë khaác biïåt thöi. Nhûng phûúng phaáp duâng trong
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 17
cöng viïåc xêy dûång coá àùåc biïåt laâ nhûäng vêåt liïåu duâng àïí xêy dûång
toaân laâ nhûäng yá tûúãng, trong àoá coá möåt vaâi yá thö tuåc khöng thïí
àûúåc chêëp nhêån nhûng têët caã àïìu àûúåc thaânh lêåp vaâ diïîn taã möåt
caách àuáng àùæn. Cöng viïåc xêy dûång gaán cho nhûäng yá tûúãng naây
möåt hònh thûác khaác nhûng thûåc laâ möåt àiïìu àaáng chuá yá vaâ khoá
hiïíu khi cöng viïåc naây laåi duâng sûå dung húåp àïí diïîn taã nhûäng yá
tûúãng naây. Trong khi diïîn dõch chuáng ta àùåc biïåt chuá yá àïën nhûäng
àiïím àùåc biïåt trong nguyïn baãn vaâ cöë traánh khöng lêîn löån nhûäng
chûä coá nghôa giöëng nhau. Cöng viïåc xêy dûång traái laåi cöë gùæng coá
hai yá khaác nhau àïí tòm ra möåt chûä coá thïí diïîn taã àûúåc caã hai yá.
Chuáng ta khöng nïn àûa ra nhûäng kïët luêån vöåi vaä vïì àiïím àùåc
biïåt naây, vò chñnh àiïím àoá coá thïí trúã thaânh quan troång trong khaái
niïåm vïì cöng viïåc xêy dûång.
Duâ sûå cö àoång laåi coá laâm cho giêëc mú töëi tùm hún ài nûäa,
ngûúâi ta cuäng khöng cho àoá laâ kïët quaã cuãa kiïím duyïåt. Noá coá thïí
coá nhûäng nguyïn nhên coá tñnh chêët cú khñ hay kinh tïë nhûng duâ
sao sûå kiïím duyïåt cuäng coá dûå phêìn vaâo àoá.
Nhûäng hêåu quaã cuãa sûå cö àoång coá thïí hïët sûác kyâ laå. Sûå cö
àoång laâm cho chuáng ta coá thïí têåp trung vaâo trong giêëc mú roä raâng
hai yá tûúãng tiïìm taâng khaác hùèn nhau, vaâ do àoá giaãi thñch àûúåc maâ
khöng cêìn möåt caách giaãi thñch phuå naâo khaác nûäa. Sûå cö àoång coân
coá hêåu quaã laâm cho liïn quan giûäa caác yïëu töë cuãa giêëc mú tiïìm
taâng vaâ cuãa giêëc mú roä raâng trúã nïn phûác taåp. Vò thïë nïn möåt yïëu
töë trong giêëc mú roä raâng coá thïí tûúng ûáng vúái nhiïìu yá tûúãng tiïìm
taâng vaâ traái laåi: nhû vêåy tûác laâ coá möåt sûå trao ài àöíi laåi. Trong khi
giaãi thñch giêëc mú ngûúâi ta cêìn àïí yá rùçng nhûäng yá tûúãng xuêët hiïån
tuêìn tûå khöng nïn àem ra duâng ngay maâ phaãi chúâ cho chuáng ra
hïët röìi múái àem duâng.
Vêåy cöng viïåc xêy dûång diïîn taã nhûäng yá tûúãng trong giêëc mú
möåt caách khaác thûúâng, khöng phaãi bùçng caách dõch tûâng chûä möåt,
hay choån lûåa theo möåt quy tùæc naâo àoá, hay tòm caách thay thïë möåt yá
naây bùçng möåt yá khaác. Cöng viïåc xêy dûång laâ möåt cöng viïåc khaác
hùèn vaâ phûác taåp hún nhiïìu.
Möåt hêåu quaã khaác cuãa cöng viïåc xêy dûång laâ sûå di chuyïín,
möåt cöng viïåc chuáng ta àaä coá dõp àûúåc biïët àïën röìi vaâ hoaân toaân laâ
cöng viïåc cuãa sûå kiïím duyïåt. Sûå di chuyïín, diïîn tiïën theo hai caách:
möåt laâ thay thïë möåt yïëu töë tiïìm taâng khöng phaãi bùçng möåt yïëu töë
khaác cuâng loaåi nhûng bùçng möåt yïëu töë khaác xa hún, nghôa laâ bùçng
möåt sûå aám chó, hai laâ tñnh chêët tinh thêìn àûúåc chuyïín tûâ möåt yïëu
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 18
töë quan troång àïën möåt yïëu töë búát quan troång hún laâm cho giêëc mú
thaânh ra coá möåt yá nghôa khaác hùèn.
Sûå thay thïë bùçng möåt sûå aám chó cuäng xaãy ra trong khi ta
thûác nhûng húi khaác. Trong tû tûúãng trong khi thûác sûå aám chó cêìn
dïî hiïíu, giûäa sûå aám chó vaâ yá tûúãng thûåc sûå phaãi coá möåt liïn quan
vïì nöåi dung. Gaåch trñ khön thûúâng lúåi duång sûå aám chó nhûng
khöng theo àiïìu kiïån phaãi coá sûå liïn tûúãng giûäa caác nöåi dung. Sûå
liïn tûúãng naây àûúåc thay thïë bùçng möåt sûå liïn tûúãng bïn ngoaâi ñt
khi duâng àïën, àùåt cùn baãn trïn sûå giöëng nhau giûäa caác thanh êm,
caác nghôa khaác nhau cuãa möåt chûä. v.v...Nhûng gaåch trñ khön laåi
theo thûåc saát àiïìu kiïån vïì sûå dïî hiïíu: gaåch trñ khön seä khöng àaåt
àûúåc muåc àñch nïëu ngûúâi ta hay möåt sûå cùæt nghôa gùæng gûúång. Sûå
kiïím duyïåt trong giêëc mú chó àaåt àûúåc muåc àñch khi laâm cho ngûúâi
ta khöng thïí tòm ra àûúåc con àûúâng àûa tûâ sûå aám chó túái thûåc chêët
cuãa noá.
Sûå di chuyïín yïëu töë tinh thêìn tûâ möåt yïëu töë naây qua möåt yïëu
töë khaác trong giêëc mú laâ phûúng saách töët nhêët àïí diïîn taã tû tûúãng.
Nhiïìu khi thûác ta cuäng duâng noá àïí coá möåt yá nghôa khöi haâi. Töi kïí
caác baån nghe cêu chuyïån sau àêy: Trong möåt laâng coá möåt anh
chaâng àoáng moáng ngûåa phaåm möåt töåi nùång. Toaâ aán quyïët àõnh
rùçng anh ta phaãi àïìn töåi, nhûng vò trong laâng ngoaâi anh ta ra
khöng coân ngûúâi àoáng moáng naâo khaác, vò thïë anh trúã nïn cêìn thiïët
khöng thïí giïët àûúåc, trong khi àoá trong laâng coá túái ba anh thúå may,
nïn ba anh naây bõ treo cöí thay thïë cho anh àoáng moáng.
Hêåu quaã cuãa cöng viïåc xêy dûång, vïì phûúng diïån têm lyá laâ
hêåu quaã thñch thuá nhêët. Àoá laâ sûå biïën àöíi caác yá tûúãng thaânh nhûäng
hònh aãnh thõ giaác. Àiïìu àoá khöng coá nghôa laâ têët caã nhûäng yïëu töë
cêëu thaânh àïìu bõ biïën àöíi hïët; nhiïìu yïëu töë giûä nguyïn tñnh caách
vaâ xuêët hiïån nguyïn hònh trong giêëc mú roä raâng; ngoaâi ra khöng
phaãi caác yá tûúãng chó xuêët hiïån dûúái hònh thûác cuãa hònh aãnh thõ
giaác. Duâ sao thò nhûäng hònh aãnh thõ giaác naây cuäng giûä phêìn chñnh
yïëu trong sûå thaânh lêåp möåt giêëc mú. Phêìn viïåc naây cuãa cöng trònh
xêy dûång khöng thay àöíi: chuáng ta biïët àiïìu naây röìi cuäng nhû
chuáng ta àaä biïët àïën “sûå biïíu diïîn bùçng lúâi noái” cuãa nhûäng yïëu töë
riïng biïåt trong mú.
Têët nhiïn ngûúâi ta khöng dïî daâng gò àaåt àûúåc kïët quaã àoá. Àïí
hiïíu nhûäng sûå khoá khùn àoá baån cûá tûúãng tûúång trong möåt baâi luêån
thuyïët vïì chñnh trõ, nghôa laâ thay nhûäng chûä in bùçng nhûäng hònh
veä. Àöëi vúái ngûúâi vaâ vêåt noái trong baâi àoá viïåc thay thïë bùçng hònh
http://ebooks.vdcmedia.com
Phên têm hoåc nhêåp mön 19
aãnh chùèng coá gò laâ khoá, nhûng khi muöën thay thïë nhûäng yá tûúãng
trûâu tûúång hay nhûäng sûå liïn laåc giûäa yá naây vaâ yá noå thò quaã laâ möåt
cöng viïåc àöåi àaá vaá trúâi. Àöëi vúái nhûäng chûä trûâu tûúång baån coá thïí
duâng àuã moåi caách, vñ duå nhû coá thïí viïët laåi theo möåt löëi noái coá leä ñt
àûúåc thöng duång hún nhûng chûáa àûång nhiïìu hònh aãnh cuå thïí hún.
Caác baån seä nhúá laåi rùçng nhûäng tiïëng trûâu tûúång naây chñnh laâ
nhûäng chûä cuå thïí ngaây xûa röìi baån seä tòm àuã moåi caách àïí tòm laåi
àûúåc yá nghôa cuå thïí luác àêìu. Vñ duå baån seä rêët thñch khi coá thïí diïîn
taã yá “coá möåt àöì vêåt gò” (be sizen) bùçng yá nghôa cuå thïí laâ “ngöìi trïn
vêåt àoá” (àa rua fsizen). Cöng viïåc xêy dûång khöng laâm gò khaác hún.
Chuáng ta khöng nïn àoâi hoãi möåt sûå chñnh xaác quaá àaáng àöëi vúái möåt
sûå biïíu diïîn tiïën haânh trong àiïìu kiïån nhû thïë. Cho nïn chuáng ta
khöng traánh cöng viïåc xêy dûång naây khi noá thay thïë möåt yïëu töë rêët
khoá hònh dung nhû sûå ngoaåi tònh (Ehebruch) bùçng möåt hònh aãnh
cuå thïí nhû “gaäy möåt caánh tay” (Armburch). Biïët nhûäng chi tiïët àoá
baån coá thïí sûãa chûäa laåi nhûäng sûå vuång vïì cuãa hònh veä khi duâng àïí
thay thïë lúâi noái.
Nhûng nhûäng phûúng tiïån naây thiïëu thöën khi diïîn taã nhûäng
dêy liïn laåc giûäa hai yá: búãi vò, vò lñ do, v.v... Nhûäng yïëu töë naây
khöng thïí àûúåc diïîn taã bùçng hònh aãnh. Cuäng thïë, cöng trònh xêy
dûång trong giêëc mú ruát goån nöåi dung giêëc mú thaânh nhûäng àöëi
tûúång vaâ haânh àöång cuå thïí. Caác baån seä haâi loâng nïëu coá thïí diïîn taã
nhûäng liïn quan trûâu tûúång bùçng nhûäng hònh aãnh. Cöng viïåc xêy
dûång duâng nhûäng tñnh chêët hònh thûác trong giêëc mú roä raâng,
nhûäng maãnh nhoã, nhûäng mûác àöå roä raâng hay tùm töëi àïí diïîn taã
möåt vaâi phêìn nöåi dung nhûäng yá tûúãng tiïìm taâng trong giêëc mú.
Nhûäng yá tûúãng tiïìm taâng àûúåc phên chia thaânh nhiïìu giêëc mú nhoã
vaâ söë nhûäng giêëc mú naây cuäng tûúng ûáng vúái söë chuã àïì chñnh trong
giêëc mú, vúái nhûäng loaåi yá tûúãng coá trong àoá; möåt giêëc mú nhoã diïîn
ra trûúác giêëc mú chñnh y nhû möåt baâi múã àêìu cho möåt cuöën saách;
möåt yá tûúãng phuå thuöåc thïm vaâo yá chñnh àûúåc thay thïë bùçng möåt
vaâi caãnh bao göìm caác biïën cöë cuãa giêëc mú tiïìm taâng àûúåc diïîn taã
trong giêëc mú roä raâng. Sûå viïåc cûá tiïëp tuåc nhû thïë. Hònh thûác cuãa
giêëc mú khöng phaãi laâ khöng quan troång vaâ cuäng cêìn giaãi thñch.
Nhiïìu giêëc mú coá thïí xaãy ra trong möåt àïm, giêëc mú naâo cuäng
quan troång nhû nhau chûáng toã rùçng coá möåt vaâi sûå kñch àöång caâng
ngaây caâng tùng cûúâng àöå cêìn phaãi bõ chïë ngûå. Trong möåt giêëc mú,
möåt yïëu töë àùåc biïåt coá thïí àûúåc biïíu diïîn bùçng nhiïìu kyá hiïåu tûúång
trûng.
http://ebooks.vdcmedia.com
Sigmund Freud 20
Laâm cöng viïåc so saánh nhûäng yá tûúãng trong giêëc mú vaâ giêëc
mú thûåc sûå diïîn ra, chuáng ta biïët àûúåc nhûäng àiïìu khöng chúâ àúåi,
vñ duå nhû chuáng ta thêëy rùçng ngay nhûäng àiïìu khoá hiïíu trong giêëc
mú cuäng coá möåt yá nghôa àùåc biïåt. Vïì àiïím naây, sûå traái ngûúåc giûäa
quan niïåm y hoåc vaâ quan niïåm phên têm hoåc vïì giêëc mú túái möåt
mûác àöå ghï gúám àïën nöîi trúã thaânh tuyïåt àöëi khöng giaãi quyïët àûúåc.
Theo quan niïåm trïn thò giêëc mú chùèng coá nghôa lyá gò caã, vò tinh
thêìn maâ giêëc mú laâ hêåu quaã mêët hïët khaã nùng phï phaán; theo
quan niïåm sau thò giêëc mú trúã thaânh vö nghôa lyá möåt khi ngay
trong giêëc mú ngûúâi ta àaä phï phaán laâ àiïìu àoá thûåc vö nghôa lyá. Vñ
duå nhû viïåc mua ba veá giaá 1 fl.50 maâ chuáng ta àaä thêëy. Sûå phï
phaán trong dõp naây: lêëy chöìng súám quaá laâ möåt àiïìu khöng hiïíu
àûúåc (hay laâ möåt àiïìu daåi döåt).
Trong cöng viïåc xêy dûång giêëc mú, chuáng ta cuäng biïët àiïìu gò
tûúng ûáng vúái nhûäng sûå nghi ngúâ, bêët àõnh cuãa ngûúâi nùçm mú,
nghôa laâ coá thûåc möåt yïëu töë naâo àaä àûúåc diïîn taã trong giêëc mú hay
khöng, vaâ yïëu töë naây coá àuáng nhû àiïìu maâ mònh nghô hay khöng
hay laâ möåt àiïìu khaác. Khöng coá gò trong giêëc mú tiïìm taâng cho ta
biïët vïì nhûäng àiïìu nghi ngúâ, bêët àõnh àoá; chuáng chó laâ hêåu quaã cuãa
sûå kiïím duyïåt thöi vaâ phaãi àûúåc coi nhû möåt mûu toan gaåt boã àûúåc
sûå döìn eáp.
Möåt trong caác nhêån xeát laâm mònh ngaåc nhiïn nhêët laâ nhêån
xeát liïn quan àïën caác cöng viïåc xêy dûång duâng àïí giaãi quyïët nhûäng
sûå traái ngûúåc nhau trong giêëc mú tiïìm taâng. Chuáng ta àaä biïët laâ
nhûäng yïëu töë tûúng tûå trong giêëc mú tiïìm taâng àûúåc thay thïë bùçng
nhûäng sûå cö àoång trong giêëc mú roä raâng. Nhûng nhûäng sûå traái
ngûúåc cuäng àûúåc giaãi quyïët nhû nhûäng sûå giöëng nhau vaâ cuäng
àûúåc diïîn taã bùçng möåt yïëu töë nhû nhau trong giêëc mú roä raâng. Vò
thïë nïn möåt yïëu töë coá àiïím traái ngûúåc trong giêëc mú roä raâng cuäng
coá thïí coá yá nghôa, chuáng ta phaãi tuyâ theo yá chñnh maâ giaãi thñch. Vò
thïë cho nïn chuáng ta múái hiïíu taåi sao trong giêëc mú khöng hïì coá
hònh dung cêu traã lúâi “khöng” bao giúâ.
Caách laâm viïåc kyâ laå cuãa cöng viïåc xêy dûång coá möåt àiïím
tûúng tûå trong cöng viïåc phaát triïín ngön ngûä. Nhiïìu nhaâ ngön ngûä
hoåc nhêån thêëy rùçng trong ngön ngûä thúâi cöí coá nhûäng sûå traái ngûúåc
nhû: yïëu — khoeã, roä raâng — tùm töëi, lúán — nhoã àïìu àûúåc diïîn taã
cuâng möåt göëc (nghôa traái ngûúåc trong nhûäng tiïëng cöí xûa). Vñ duå
nhû trong tiïëng cöí Ai Cêåp yá khoeã vaâ yïëu àïìu àûúåc diïîn taã bùçng
tiïëng “ken”. Khi noái ngûúâi ta duâng gioång cao hay thêëp àïí phên biïåt
http://ebooks.vdcmedia.com
