Nội quy và phương pháp bình phương bé nhất
Tài liệu toán học: " Nội quy và phương pháp bình phương bé nhất "
CHÆÅNG 4
NÄÜI SUY VAÌ PHÆÅNG PHAÏP BÇNH PHÆÅNG BEÏ NHÁÚT
4.1 NÄÜI SUY ÂA THÆÏC
4.1.1 Váún âãö näüi suy
Trong thæûc tãú nhiãöu khi phaíi phuûc häöi mäüt haìm säú f(x) taûi moüi giaï trë cuía x
trãn âoaûn a ≤ x ≤ b maì chè biãút mäüt säú hæîu haûn giaï trë cuía haìm säú taûi mäüt säú hæîu
haûn caïc âiãøm råìi raûc cuía âoaûn âoï. Caïc giaï trë âoï âæåüc cung cáúp qua thæûc nghiãûm
hay tênh toaïn. Váûy ta coï váún âãö toaïn hoüc sau :
Trãn âoaûn a ≤ x ≤ b coï mäüt læåïi caïc âiãøm chia ( ta goüi caïc âiãøm chia naìy laì nuït)
xi, i = 0,1,2,..,n tæïc laì a ≤ x0, x1, x2, .. , xn ≤ b tæång æïng taûi caïc xi ta coï giaï trë
cuía haìm säú y = f(x) laì yi = f(xi) nhæ trãn baíng sau:
Baíng 4-1
x x0 x1 x2 .. xn-1 xn
y y0 y1 y2 .. yn-1 yn
Báy giåì ta phaíi tçm haìm f(x) dæåïi daûng mäüt âa thæïc dæûa vaìo baíng trãn âáy.
Giaí sæí ta xáy dæûng âæåüc âa thæïc báûc n : pn(x) =a0xn + a1xn-1 + ...+ an-1x + an. Sao
cho pn(x) truìng våïi f(x) taûi caïc nuït xi, tæïc laì pn(xi) = yi, i = 0,1,2,..,n . Âa thæïc
pn(x) goüi laì âa thæïc näüi suy cuía haìm f(x). Ta choün âa thæïc âãø näüi suy haìm f(x) vç
âa thæïc laì loaûi haìm âån giaín, luän coï âaûo haìm vaì nguyãn haìm, viãûc tênh giaï trë
cuîng dãù daìng. Ta coï pn(x) = ((a0x +a1)x +a2) ...) +an Do âoï coï så âäö Hoocne
tênh giaï trë pn(c):
b0 = a0, b1 = b0c + a1, b2 = b1c +a2, ... ,bn = bn-1c + an = pn(c)
4.1.2 Sæû duy nháút cuía âa thæïc näüi suy
Âënh lyï 4.1 Âa thæïc näüi suy pn(x) cuía haìm säú f(x) âënh nghéa åí trãn nãúu coï
thç chè coï mäüt maì thäi.
Chæïng minh: Giaí sæí coï hai âa thæïc pn(x) vaì qn(x) cuìng näüi suy cho mäüt
haìm f(x) Luïc âoï ta phaíi coï :
pn(xi) = yi, qn(xi) = yi
Váûy hiãûu pn(x) - qn(x) laì mäüt âa thæïc coï báûc ≤n laûi triãût tiãu taûi n + 1 giaï trë khaïc
nhau xi vç pn(xi) - qn(xi) = yi - yi = 0. Do âoï pn(x) - qn(x) phaíi âäöng nháút khäng,
nghéa laì pn(x) ≡ qn(x). Âa thæïc näüi suy coï thãø xáy dæûng bàòng nhiãöu caïch, nhæng
vç noï coï tênh duy nháút, nãn táút caí caïc daûng cuía noï âãöu coï thãø quy vãö nhau âæåüc.
4.1.3 Âa thæïc näüi suy Lagrangiå
Dæåïi âáy ta xáy dæûng âa thæïc näüi suy theo kiãøu Lagrangiå. Goüi Ii(x) laì:
37
( x − x 0 )...( x − x i −1 )( x − x i +1 )...( x − x n )
I i ( x) =
( x i − x 0 )...( x i − x i −1 )( x i − x i +1 )...( x i − x n )
⎧1 j =i
Roî raìng Ii(x) laì âa thæïc báûc n vaì Ii(xj) = ⎨ (4-1)
⎩0 j≠i
Ta goüi âoï laì âa thæïc Lagrangiå cå baín.
Báy giåì ta thiãút láûp biãøu thæïc
n
p n ( x) = ∑ y i I i ( x) (4-2)
i =0
Ta tháúy pn(x) væìa laì mäüt âa thæïc báûc n vç caïc Ii(x) coï báûc n væìa thoía maîn âënh
nghéa pn(xj) = yj vç (4-1. Váûy pn(x) xaïc âënh theo (4-2) laì mäüt âa thæïc näüi suy. Ta
goüi noï laì âa thæïc näüi suy Lagrangiå.
4.1.4 Mäüt säú træåìng håüp hay gàûp vaì thê duû
1) Näüi suy báûc nháút ( näüi suy tuyãún tênh)
Våïi n = 1 ta coï læåïi trong baíng dæåïi:
Baíng 4-2
x x0 x1
y y0 y1
Âa thæïc näüi suy (4-2) seî laì:
p1(x) = y0I0(x) + y1I1(x) (4-3)
x − x1 x − x0
I 0 ( x) = ; I 1 ( x) =
x 0 − x1 x1 − x 0
x − x1 x − x0
Do âoï p1 ( x) = y 0 + y1
x 0 − x1 x1 − x 0
Âa thæïc p1(x) laì báûc nháút âäúi våïi x coï daûng Ax + b.
2) Näüi suy báûc hai
Våïi n = 2 ta coï læåïi
Baíng 4-3
x x0 x1 x2
y y0 y1 y2
Âa thæïc näüi suy (4-2) laì :
p2(x) = y0I0(x) + y1I1(x) + y2I2(x) (4-4)
( x − x1 )( x − x2 )
I 0 ( x) =
( x0 − x1 )( x0 − x2 )
( x − x0 )( x − x2 )
I1 ( x) =
( x1 − x0 )( x1 − x2 )
38
( x − x 0 )( x − x1 )
I 2 ( x) =
( x 2 − x 0 )( x 2 − x1 )
Âa thæïc p2(x) laì mäüt âa thæïc báûc hai âäúi våïi x coï daûng Ax2 + Bx + C.
3) Thê duû aïp duûng
Cho læåïi
Baíng 4-4
x 1 2 3 4
y 17 27,5 76 210,5
Haîy thiãút láûp âa thæïc näüi suy.
Giaíi : Ta coï n = 3 âa thæïc näüi suy laì âa thæïc báûc ba. Theo (4-2) ta coï:
( x − 2)( x − 3)( x − 4) ( x − 1)( x − 3)( x − 4)
p 3 ( x) = 17 + 27,5 +
(1 − 2)(1 − 3)(1 − 4) (2 − 1)(2 − 3)(2 − 4)
( x − 1)( x − 2)( x − 4) ( x − 1)( x − 2)( x − 3)
+ 76 + 210,5
(3 − 1)(3 − 2)(3 − 4) (4 − 1)(4 − 2)(4 − 3)
Sau khi ruït goün ta âæåüc :
p3(x) = 8x3 - 29x2 + 41,5x - 3,5
4.1.5 Sai säú näüi suy vaì váún âãö choün nuït näüi suy
Âënh lyï 4-2. Nãúu haìm f(x) liãn tuûc trãn [a,b} vaì coï trong (a,b) âaûo haìm
âãún cáúp n+1 thç sai säú näüi suy rn(x) = f(x) -pn(x) coï biãøu thæïc :
π ( x)
rn ( x) = f ( n +1)
(c ) , c ∈ [a, b] (4-5)
(n + 1)!
Trong âoï π(x) = (x-x0)(x-x1)...(x-xn) (4-6)
Âënh lyï naìy coï nghéa laì nãúu taûi mäüt giaï trë xaïc âënh x ∈ [a,b] ta thay f(x)
båíi pn(x) cho âån giaín thç ta phaûm phaíi mäüt sai säú tênh båíi (4-5).
Chuï thêch : Sai säú näüi suy rn(x) phuû thuäüc vaìo âa thæïc π(x) tæïc laì phuû
thuäüc sæû phán bäú caïc nuït xi trãn âoaûn [x0,xn]. Trong træåìng håüp caïc nuït caïch âãöu
(hçnh 4-1 våïi n = 4) ta tháúy |π(x)| nhoí khi x åí khoaíng giæîa cuía x0, xn låïn dáön khi
x ra gáön hai muït vaì caìng låïn khi x væåüt ra ngoaìi khoaíng âoï. Váûy liãûu coï thãø choün
caïc nuït xi khäng caïch âãöu sao cho |π(x)| “beï nháút” âæåüc khäng? Coï cáu traí låìi laì
våïi a = -1, b =1 thç caïc nuït täúi æu âoï laì :
2i + 1 π
x i = cos . i= 0,1,...,n (4-7)
n +1 2
1
Âoï laì caïc nghiãûm cuía âa thæïc Trãbæseïp: Tn +1 ( x) = cos[(n + 1) arccos x]
2n
1
Luïc âoï ta coï π(x) = |Tn+1(x) | ≤ . Caïc nuït (4-7) thæa åí khoaíng giæîa âoaûn [-1,1]
2n
vaì mau âáön åí gáön hai nuït -1,+1 (hçnh 4-2).
39
2x − a − b
Khi a ≠ -1 vaì b ≠ 1 ta duìng pheïp âäøi biãún t = âãø âæa khoaíng a ≤ x ≤ b
b−a
vãö khoaíng -1≤ t ≤ 1 räöi choün caïc nuït ti theo (4-7).
-1 x4 x3 x2 x1 x0 1
Hçnh 4-2
Hçnh 4-1
4.1.6 Näüi suy bàòng âa thæïc Niutån
Ta xeït mäüt phæång phaïp khaïc âãø tçm âa thæïc näüi suy phæång phaïp Niutån.
• Khaïi niãûm tyí hiãûu
Giaí sæí haìm f(x) coï læåïi âaî cho nhæ trong baíng 4-1.
Tè hiãûu cáúp mäüt cuía y taûi xi, xj laì :
( yi − y j )
y[ x i , x j ] =
( xi − x j )
Tè hiãûu cáúp hai cuía y taûi xi, xj, xk laì
( y[ x i , x j ] − y[ x j , x k ])
y[ x i , x j , x k ] =
( xi − x k )
Vaì tiãúp tuûc nhæ thãú ta coï caïc tè hiãûu cáúp cao hån.
Våïi y(x) = Pn(x) laì mäüt âa thæïc báûc n thç tè hiãûu cáúp mäüt taûi x, x0 laì :
[ Pn ( x) − Pn ( x 0 )]
Pn [ x, x 0 ] =
( x − x0 )
laì mäüt âa thæïc báûc n-1. Tè hiãûu caïp hai taûi x, x0, x1 laì :
( Pn [ x, x 0 ] − Pn [ x 0 , x1 ])
Pn [ x, x 0 , x1 ] =
( x − x1 )
Laì mäüt âa thæïc báûc n-2, v.v.. vaì tåïi tè hiãûu cáúp n+1 thç :
Pn[x, x0, ...,xn] = 0
Tæì caïc biãøu thæïc trãn ta suy ra:
Pn(x) =Pn(x0) + (x - x0)Pn[x, x0]
Pn[x, x0] = Pn[x0, x1] + (x - x1) Pn[x, x0, x1]
40
Pn[x, x0, x1] = Pn[x0, x1, x2] + (x - x2) Pn[x, x0, x1, x2]
......
Pn[x, x0,..., xn-1] = Pn[x0,..., xn] + (x - xn) Pn[x, x0,..., xn]
Chuï yï âãún Pn[x, x0, ...,xn] = 0 ta ruït ra :
Pn(x) = Pn(x0) + (x - x0)Pn[x0, x1] + (x - x0)(x - x1)Pn[x0, x1, x2] + ...
+ (x - x0)...(x - xn-1) Pn[x0,..., xn] (4-8)
Nãúu Pn(x) = pn(x) laì âa thæïc näüi suy cuía haìm y = f(x) thç :
Pn(xi) = pn(xi) = yi våïi i = 0,1,2,..,n.
Do váûy caïc tè hiãûu tæì cáúp mäüt tåïi cáúp n cuíaPn vaì y trong cäng thæïc (4-8) laì
truìng nhau.
Vç váûy thay cho (4-8) ta coï :
pn(x) = y0 + (x - x0) y[x0, x1] + (x - x0)(x - x1) y[x0, x1, x2] + ...
+ (x - x0)...(x - xn-1) y[x0,..., xn] (4-9)
Âa thæïc naìy goüi laì Âa thæïc Niutån tiãún xuáút phaït tæì nuït x0 cuía haìm y = f(x).
Ta cuîng tênh âæåüc âa thæïc Niutån luìi xuáút phaït tæì nuït xn cuía haìm y = f(x) laì :
pn(x) = yn + (x - xn) y[xn, xn-1] + (x - xn)(x - xn-1) y[xn, xn-1, xn-2] + ...
+ (x - xn)(x - xn-1) ... (x - x1) y[xn, ..., x0] (4-10)
* Chuï yï : 1)Theo âënh nghéa tè hiãûu coï tênh cháút âäúi xæïng :
y[xi, xj] = y[xj, xi]
y[xi, xj, xk] = y[xk, xj, xi]
....
2) Âa thæïc Niutån (4-9) truìng våïi âa thæïc Lagrangiå, nhæng thiãút láûp caïch
khaïc. Theo caïch cuía Niutån khi thãm mäüt nuït xn+1 vaìo læåïi näüi suy ta chè phaíi
thãm vaìo pn(x) mäüt säú haûng :
Pn+1(x) = pn(x) + (x - x0)...(x - xn-1)(x - xn) y[x0,..., xn,xn+1]
maì khäng phaíi xáy dæûng laûi táút caí caïc âa thæïc cå baín nhæ caïch thiãút láûp cuía
Lagrangå.
4.1.7 Træåìng håüp nuït caïch âãöu
Giaí sæí caïc nuït xi caïch âãöu, tæïc laì :
xi = x0 + ih, i = 0,1,2,..., n.
1) Khaïi niãûm sai phán tiãún
Sai phán tiãún cáúp mäüt taûi i : ∆yi = yi+1 - yi
Sai phán tiãún cáúp hai taûi i : ∆2yi = ∆(∆yi) = yi+2 - 2yi+1 + yi
.....
41
Sai phán tiãún cáúp n taûi i : ∆nyi = ∆(∆n-1yi)
Khi âoï ta coï :
∆y 0
y[ x 0 , x1 ] =
h
∆2 y 0
y[ x 0 , x1 , x 2 ] =
2h 2
.......
∆n y 0
y[ x 0 ,..., x n ] =
n! h n
Báy giåì ta âàût x = x0 + ht trong âa thæïc Niutån tiãún (4-9) ta coï :
t (t − 1) 2 t (t − 1)...(t − n + 1) n
p n ( x) x = x0 + ht
= y 0 + t∆y 0 + ∆ y 0 + ... + ∆ y0 (4-11)
2! n!
Goüi laì Âa thæïc Niutån tiãún xuáút phaït tæì x0 trong træåìng håüp nuït caïch âãöu.
Våïi n = 1 ta coï :
p1 ( x) x = x0 + ht
= y 0 + t∆y 0
Våïi n = 2 ta coï :
t (t − 1) 2
p 2 ( x) x = x0 + ht
= y 0 + t∆y 0 + ∆ y0
2t
2) Khaïi niãûm sai phán luìi
Tæång tæû nhæ khaïi niãûm sai phán tiãún ta coï caïc sai phán luìi taûi i âæåüc xaïc âënh :
∇y i = y i − y i −1
∇ 2 y i = ∇(∇y i ) = y i − 2 y i −1 + y i − 2
.....
∇ n y i = ∇(∇ n −1 y i )
Ta coï âa thæïc Niutån luìi xuáút phaït tæì xn trong træåìng håüp nuït caïch âãöu :
t (t + 1) 2 t (t + 1)...(t + n − 1) n
p n ( x) x = x0 + ht
= y n + t∇ y n + ∇ y n + ... + ∇ y n (4-12)
2! n!
4.1.8 Thê duû
Cho læåïi giaï trë ( Âáy cuîng chênh laì caïc giaï trë cuía haìm sinx) :
Baíng 4-5
x 0,1 0,2 0,3 0,4
y 0,09983 0,19867 0,29552 0,38942
Haîy tênh giaï trë gáön âuïng taûi y(0,14) vaì y(0,46)
Giaíi : Dæûa vaìo læåïi ta tçm haìm y dæåïi daûng mäüt âa thæïc näüi suy.
Ta tháúy caïc nuït åí âáy caïch âãöu våïi h = 0,1 nãn ta aïp duûng âa thæïc Niutån.
42
Ta láûp baíng sai phán :
Baíng 4-6
i x y ∆y ∆y
2
∆3y
0 0.1 0.09983
0.09884
1 0.2 0.19867 -0.00199
0.09685 -0.00096
2 0.3 0.29552 -0.00295
0.09390
3 0.4 0.38942
i x y ∇y ∇ 2y ∇ 3y
a) Tênh y(0,14) vç 0,14 ≤ 0,1 ≤ 0,2 nãn ta duìng âa thæïc Niutån tiãún xuáút phaït tæì
x0 = 0,1 våïi h = 0,1 dæûa vaìo caïc sai phán tiãún âi xuäúng åí baíng 4-6 (gaûch dæåïi
mäüt gaûch) :
t (t − 1) t (t − 1)(t − 2)
p ( x) x = 0 ,1+ 0 ,1t
= 0,09983 + 0,09884 − 0,00199 − 0,00096
2! 3!
ÆÏng våïi x = 0,14 ta coï 0,14 = 0,1 + 0,1t ⇒ t = 0,4. Thay vaìo vãú phaíi ta tênh âæåüc
y(0,14) ≈ p(0,1 + 0,1.0,4) = 0,13954336.
Sai säú tênh theo cäng thæïc (4-5). Træåìng håüp naìy ta biãút y(x) = sinx vaì n = 3 nãn:
|sinn+1(x)| = |sin(4)(x)| = |sinx| ≤ 1
π(x) = (x - 0,1)(x - 0,2)(x - 0,3)(x - 0,4)
π(0,14) = (0,14 - 0,1)(0,14 - 0,2)(0,14 - 0,3)(0,14 - 0,4)≤ 10-4
10 −4
Theo (4-5) ta coï |sin(0,14) - 0,13954336| ≤ ≤ 4,2.10 − 6
4!
Ta tháúy ràòng säú 0,13954336 coï nhiãöu chæî säú âaïng nghi ta qui troìn âãún 5 chæî säú
leí tháûp phán : y(0,14) = sin(0,14) = 0,13954 ± 10-5
b)Tênh y(0,46) = sin(0,46). Vç 0,46 > 0,4 ta duìng âa thæïc Niutån luìi xuáút phaït tæì
x3 = 0,4. Dæûa vaìo caïc sai phán luìi (gach dæåïi hai gaûch) trong baíng 4-6:
t (t + 1) t (t + 1)(t + 2)
P ( x) x = 0 , 4 + 0 ,1t
= 0,38942 + t.0,09390 + .0,00295 − 0,00096
2! 3!
Våïi x = 0,46 ta coï 0,46 = 0,4 + 0,1t ⇒ t = 0,6. Thay t = 0,6 vaìo vãú phaíi åí trãn ta
tênh âæåüc : Sin(0,46) ) ≈ p(0,4 + 0,1.0,6) = 0,4439446
Sai säú tênh theo (4-5) nhæ trãn ta coï |sin(0,46) - 0,4439446| ≤ 3,8.10-5
Ta quy troìn âãún 5 chæî säú leí tháûp phán âæåüc sin(0,46) = 0,44394 ± 10-5
Nháûn xeït : Sai säú khi tênh sin(0,46) gáúp 5 láön khi tênh sin(0,14). Båíi vç 0,46
∉[0,1;0,4] tæïc laì ta phaíi “ngoaûi suy” coìn 0,14∈[0,1;0,4] âuïng laì näüi suy.
43
4.2 phæång phaïp bçnh phæång beï nháút
4.2.1 Khaïi niãûm
Giaí sæí coï hai âaûi læåüng (váût ly,ï hoïa hoüc, cå hoüc,...) x vaì y coï liãn hãû phuû thuäüc
nhau theo mäüt daûng âaî biãút, chàóng haûn :
1. y = a + bx
2. y = a + bx + cx2
3. y = a + b cosx + csinx
4. y = aebx
5. y = axb
Nhæng chæa xaïc âënh cuû thãø âæåüc haìm vç chæa tçm âæåüc caïc tham säú a, b, c. Âãø
xaïc âënh chuïng ta phaíi xaïc âënh caïc càûp giaï trë tæång æïng (xi,yi), i = 1,2,..,n. Tæïc
laì phaíi biãút mäüt læåïi gäöm n nuït xaïc âënh.
Baíng 4-7
x x1 x2 ... xn
y y1 y2 ... yn
Dæûa vaìo âoï chuïng ta xaïc âënh caïc tham säú a, b, c bàòng phæång phaïp bçnh
phæång beï nháút.
4.2.2 Træåìng håüp y = a + bx
Giaí sæí y phuû thuäüc x dæåïi daûng y = a + bx khi âoï yi - ( a - bxi ) = εi ; i = 1, 2,..,n
laì caïc sai säú taûi xi, do âoï
n
S = ∑ ( y i − a − bx i ) 2 (4-13)
i =1
Laì täøng caïc bçnh phæång cuía caïc sai säú. S phuû thuäüc a, b coìn caïc xi, yi âaî biãút.
Báy giåì ta xaïc âënh a, b sao cho S laì beï nháút Tæïc laì täøng caïc bçnh phæång cuía sai
säú laì beï nháút. Nhæ váûy a vaì b seî laì nghiãûm cuía hãû phæång trçnh :
∂S ∂S
= 0; =0 (4-14)
∂a ∂b
Tæïc laì
na + b∑ x i = ∑ y i
(4-15)
a ∑ x i + b∑ x i2 = ∑ x i y i
Tæì baíng 4-7 ta tênh ra caïc täøng Σxi, Σyi, Σxi2, Σxiyi thay vaìo hãû (4-15) räöi giaíi hãû
âoï ta tçm âæåüc a, b.
Thê duû : Biãút quan hãû giæîa x vaì y coï daûng y = a + bx vaì coï læåïi sau :
x -1,1 2,1 3,2 4,4 5,2
y 0,78 7,3 9,2 11,9 13,3
44
Haîy xaïc âënh a, b bàòng phæång phaïp bçnh phæång beï nháút.
Giaíi: Ta láûp baíng caïc giaï trë sau
xi yi xi2 xiyi
-1,1 0,78 1,21 -0,858
2,1 7,3 4,41 15,33
n=5 3,2 9,2 10,24 29,44
4,4 11,9 19,36 52,36
5,2 13,3 27,04 69,16
Σ 13,8 42,48 62,26 165,432
Tæì baíng ta viãút âæåüc hãû phæång trçnh :
5a + 13,8b = 42,48
13,8a + 62,26b = 165,432
Giaíi hãû ta coï a = 2,9939036 ≈ 3 ; b = 1,9935131 ≈ 2. Váûy coï quan hãû laì :
y = 3 + 2x
Ta thæí tênh laûi caïc giaï trë cuía y theo xi vaì so saïnh våïi giaï trë âaî cho nhæ baíng
dæåïi âáy :
x -1,1 2,1 3,2 4,4 5,2
y 0,78 7,3 9,2 11,9 13,3
y måïi 0,8 7,2 9,4 11,8 13,4
Ta tháúy sai säú laì khaï nhoí ≈ 2%
4.2.3 Træåìng håüp caïc quan hãû khaïc
1) Træåìng håüp y = a + bx + cx2 vaì y = a + b cosx + csinx
Nhæîng træåìng håüp naìy âãöu coï quan hãû tuyãún tênh âäúi våïi a, b, c nãn cuîng giaíi
quyãút nhæ træåìng håüp trãn. Chàóng haûn y = a + bx + cx2 thç a, b, c laì nghiãûm cuía
hãû phæång trçnh :
na + b∑ x i + c ∑ x i2 = ∑ y i
a ∑ x i + b∑ x i2 + c ∑ x i3 = ∑ x i y i
a ∑ x i2 + b∑ x i3 + c ∑ x i4 = ∑ x i2 y i
3) Træåìng håüp y = aebx vaì y = axb
Caïc træåìng håüp naìy coï quan hãû phi tuyãún âäúi våïi a, b nãn ta thæûc hiãûn mäüt säú
biãún âäøi.
Âäúi våïi y = aebx våïi a>0
Láúy logarit tháûp phán hai vãú ta coï :
45
lgy = lga + bxlge
Âàût lgy =Y, lga = A, bloge = B, x = X ta coï:
Y = A + BX âáy chênh laì daûng y = a + bx ta âaî xeït åí trãn, Chuï yï ràòng tæì
læåïi säú liãûu x,y ta suy ra læåïi säú liãûu X,Y våïi X = x; Y = lgy. Tæì âoï ta tçm âæåüc
A, B. Tæì A, B ta tçm ra a, b.
Âäúi våïi y = axb våïi a > 0, x > 0.
Láúy logarit hai vãú ta coï :
lgy = lga + b lgx
Âàût lgy = Y, lg a = A, b = B, lgx = X ta coï : Y = A + BX ta laûi giaíi quyãút nhæ
trãn.
BAÌI TÁÛP
Cáu 1 : Näüi suy bàòng âa thæïc Niuton âãø tçm x sao cho f(x) = 3.756. Biãút baíng
giaï trë sau :
x 50 52 54 56
f(x) 3.684 3.732 3.779 3.825
Cáu 2 : Tçm f (x) taûi x = 0.15. Biãút:
x 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4
f(x) 1.0000 0.9975 0.9900 0.9776 0.9604
Cáu 3 : Tçm säú liãûu coìn thiãúu trong baíng sau
x 0 1 2 3 4
y 1 3 9 ? 81
x 2 + 6x − 3
Cáu 4 : Biãøu diãùn phán thæïc 3 thaình täøng caïc phán thæïc täúi giaín.
x − 2x 2 − x + 2
Cáu 5 : Biãút y coï quan hãû våïi x daûng y = a + bx + cx2 vaì âaî biãút læåïi sau :
x 0.78 1.56 2.34 3.12 3.81
y 2.5 1.2 1.12 2.25 4.28
Haîy xaïc âënh haìm y(x).
46