Nhân một trường hợp túi thừa thực quản
Túi nhánh thực quản (Zenker diverticulum) được mô tả từ hơn 100 năm trước. Phẫu thuật cắt túi nhánh hoặc khâu treo túi nhánh kèm theo cắt cơ siết họng là phương pháp thường được chọn lựa, Những tai biến trong và sau phẫu thuật có thể gặp như viêm trung thất, dò thực quản, hẹp thực quản. Báo cáo trình bày 1 trường hợp điển hình túi nhánh thực quản với cách xử lý là cắt túi nhánh và điều trị nội khoa tích cực đã cho kết quả tốt.......
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
NHAÂN MOÄT TRÖÔØNG HÔÏP TUÙI THÖØA THÖÏC QUAÛN
Traàn Minh Tröôøng*, Phaïm Thanh Sôn*
TOÙM TAÉT
Tuùi nhaùnh thöïc quaûn (Zenker diverticulum) ñöôïc moâ taû töø hôn 100 naêm tröôùc. Phaãu thuaät caét tuùi
nhaùnh hoaëc khaâu treo tuùi nhaùnh keøm theo caét cô sieát hoïng laø phöông phaùp thöôøng ñöôïc choïn löïa, Nhöõng
tai bieán trong vaø sau phaãu thuaät coù theå gaëp nhö vieâm trung thaát, doø thöïc quaûn, heïp thöïc quaûn. Baùo caùo
trình baøy 1 tröôøng hôïp ñieån hình tuùi nhaùnh thöïc quaûn vôùi caùch xöû lyù laø caét tuùi nhaùnh vaø ñieàu trò noäi khoa
tích cöïc ñaõ cho keát quaû toát.
ABSTRACT
ZENKER ’S DIVERTICULUM : 1 CASE REPORT
Tran Minh Truong, Pham Thanh Son * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8
* Supplement of No 1 * 2004: 54 - 56
Zenker ùs diverticulum is discribed more than 100 years ago, the causes and treatment are published
in many foreign reports. The principle of the treatment is diveticulectomy or diverticulopecxy with or
without myotomy, the complication post surgery may be the mediastinitis, oesophageal fistular or
oesophageal stenosis. In this report, we present one typical case is treated with good result.
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN ñöôïc nhieàu taùc giaû nghieân cöùu raát kyõ löôõng. Tuy vaäy
cho ñeán hieän nay khi cô cheá beänh ñaõ ñöôïc hieåu roõ vaø
CÖÙU
caùc kyõ thuaät phaãu thuaät hieän ñaïi ñaõ ñöôïc aùp duïng thì
1 tröôøng hôïp tuùi nhanùh thöïc quaûn ñaõ ñöôcï chaån vaán ñeà choïn löïa phöông phaùp toái öu ñeå ñieàu trò tuùi
ñoùan vaø ñieàu trò baèng phöông phaùp phaãu thuaät môû coå nhaùnh thöïc quaûn vaãn coøn ñöôïc baøn ñeán. Chuùng toâi
ñöôøng ngoøai caét tuùi nhaùnh keøm theo caét cô sieát hoïng. trình baøy veà tröôøng hôp ñaõ ñieàu trò vôùi nhöõng kinh
Keát quaû sau moå beänh nhaân ñaõ coù theå aên uoáng ñöôïc nghieäm baûn thaân thoâng qua tröôøng hôïp cuï theå ñoàng
bình thöôøng vaø khoâng coù nhöõng bieán chöùng nguy thôøi tham luaän veà moät soá kyõ thuaät maø caùc taùc giaû
hieåm xaûy ra. Nhöõng kinh nghieäm ruùt ra töø tröôøng hôïp nöôùc ngoøai ñaõ aùp duïng vaø coâng boá trong caùc taïp chí.
phaãu thuaät naøy goùp phaàn nghieân cöùu veà beänh vaø giaûi
Trình baøy ca laâm saøng
quyeát toát hôn nhöõng tröôøng hôïp trong töông lai.
Beänh nhaân Buøi vaên N, sinh naêm 1952, laøm
KEÁT QUAÛ
ruoäng. Nhaäp beänh vieän Chôï Raãy vì aên vaøo oùi ra, nuoát
Moät tuùi nhaùnh thöïc quûan ñöôøng kính gaàn 10 cm khoâng troâi, suy dinh döôõng.
ñaõ ñöôïc caét, thaønh hoïng ñöôïc phuïc hoài cuøng vôùi caét Beänh söû :Beänh khôûi töø 2 naêm, sau khi aên coå beân
cô sieát hoïng ñaõ giuùp traùnh taùi phaùt cuûa tuùi nhaùnh. traùi cuûa beänh nhaân thöôøng phoàng caêng leân keøm theo
Beänh nhaân sau moå ñaõ aên uoáng ñöôïc bình thöôøng, caûm giaùc khoù nuoát sau ñoù oùi ra thöùc aên, thænh thoûang
phuïc hoài söùc khoûe. Giaûi phaãu beänh cho thaáy tuùi coù oùi thöùc aên cuõ. Thôøi gian gaàn ñaây beänh nhaân khoâng
nhaùnh coù caáu truùc lôùp cô raát moûng. aên ñöôïc, oùi ngaøy caøng nhieàu hôn, khoái u ôû coå thöôøng
BAØN LUAÄN xuyeân caêng phoàng vaø xeïp xuoáng sau khi oùi ra thöùc aên
vaø caàn ñi khaùm beänh.
Tuùi nhaùnh (hay coøn goïi laø tuùi thöøa thöïc quaûn) laø
moät tình traïng beänh lyù hieám gaëp, veà nguyeân nhaân ñaõ Khaùm : Beänh nhaân tænh taùo tieáp xuùc toát, toång
* Khoa Tai Muõi Hoïng - BV Chôï Raãy
54 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004
traïng gaøy yeáu, daùng veû meät moûi, thöû cho aên 1 traùi Khaùng sinh chích trong 7 ngaøy (Ceùphaloject).
chuoái thì thaáy ngay sau ñoù coå beänh nhaân caêng phoàng, Sau 7 ngaøy ruùt oáng nuoâi aên muõi daï daøy : Beänh
sau vaøi mieáng nöõa thì beänh nhaân khoâng theå nuoát nhaân nuoát troâi thöùc aên deã daøng.
ñöôïc vì caûm giaùc ngheïn vaø sau ñoù oùi ra nhöõng mieáng
Chuïp thöïc quaûn coù caûn quang : Thuoác troâi qua
chuoái vöøa aên.
thöïc quaûn vaø ñi xuoáng daï daøy.
Noäi soi thöïc quaûn oáng meàm: Vöøa qua mieäng thöïc
Giaûi phaãu beänh
quaûn thaáy thöïc quaûn chia ra laøm 2 vaø oáng soi ñi ngay
vaøo trong loøng cuûa tuùi nhaùnh, trong loøng coù chöùa Tuùi nhaùnh coù caáu truùc nieâm maïc vaø raát ít cô hieän
nhieàu thöùc aên cuõ, tieáp tuïc tìm loøng thaät cuûa thöïc dieän trong thaønh tuùi.
quaûn raát khoù vaøo vì noù naèm ôû phía treân vaø ra tröôùc. BAØN LUAÄN
Chaån ñoùan tröôùc moå : Tuùi nhaùnh thöïc quaûn coå coù Trong y vaên 2,4,6 tröôøng hôïp tuùi nhaùnh thöïc quaûn
bieán chöùng cheøn eùp thöïc quaûn. Beänh nhaân ñöôïc giaûi ñaàu tieân ñöôïc moâ taû vaøo naêm 1764 bôûi taùc giaû Ludlow
thích vaø phaãu thuaät caét tuùi thöøa sau khi phaãu thuaät treân töû thi. Naêm 1878 Zenker vaø
Töôøng trình phaãu thuaät: Von Ziemssen coâng boá nhöõng nghieân cöùu treân 23
Beänh nhaân ñöôïc gaây meâ toøan thaân, ñaët ôû tö theá tröôøng hôïp tuùi nhaùnh thöïc quaûn vaø ñaët teân laø tuùi
naèm nghöûa coå nghieâng sang phaûi. nhaùnh Zenker, thöôøng gaëp ôû nhöõng ngöôøi khoûang 40
trôû leân, nam nhieàu gaáp 3 laàn ôû nöõ, 8% nhöõng beänh
Noäi soi thöïc quaûn baèng oáng cöùng, khi ñaàu oáng ñaõ
nhaân naøy coù nhöõng beänh thöïc quaûn khaùc ñi keøm.
vaøo trong tuùi thöøa duøng pince ñöa 1 ñoïan meøche coù
taåm Vaseline vaøo ñaày trong tuùi, ñaàu coøn laïi cuûa ñoïan Beänh thöôøng coù moät thôøi kyø tieán trieån laëng leõ töø
meøche giöõ coá ñònh ôû beân ngoøai caïnh mieäng cuûa beänh 5-10 naêm. Nhöõng trieäu chöùng ban ñaàu laø caûm giaùc
nhaân. nuoát vöôùng ôû hoïng, phaûi nuoát nhieàu laàn khi aên, khi
tuùi phaùt trieån lôùn leân coù theå cheøn eùp vaøo loøng thöïc
Ñöôøng raïch da doïc theo bôø tröôùc cuûa cô ÖÙc ñoøn
quaûn gaây cho beänh nhaân nuoát ngheïn, oùi thöùc aên bò
Chuõm traùi daøi khoûang 6 cm ngay phía treân tuùi thöøa,
keït trong tuùi, moät soá tröôøng hôïp coù caûm giaùc ñau
boùc taùch cô baùm da ñeå loä maùng caûnh beân traùi.
hoaëc nhö coù dò vaät trong loøng thöïc quaûn khi nuoát.
Keùo boù maïch caûnh vaø thaàn kinh ra phía ngoøai.
Cô cheá hình thaønh tuùi nhaùnh laø do nhöõng löïc taùc
CaÉt cô vai moùng.
ñoäng 1,3,4,5 ngöôïc nhau : Hoaëc laø cô cheá ñaåy – hoaëc laø
- Boäc loä tuùi nhaùnh thöïc quaûn, tieáp tuïc boùc taùch tôùi cô cheá keùo xung quanh cuûa choã heïp cuûa thöïc quaûn.
coå tuùi naèm giöõa cô Sieát hoïng döôùi vaø cô Nhaãn hoïng,
Tuùi nhaùnh hình thaønh do cô cheá ñaåy thöôøng ñi
tuùi coù ñöôøng kính khaûng 5 cm.
keøm theo taêng aùp löïc trong loøng thöïc quaûn, tuùi
Khaâu 2 sôïi chæ song song vaøo lôùp cô doïc theo coå nhaùnh hình thaønh do cô cheá keùo laø haäu quaû cuûa taéc
cuûa tuùi nhaùnh ñeå laøm moác giôùi haïn trong khi caét tuùi ngheõn töø beân ngoøai cuûa thöïc quaûn, do vieâm loùet
cuõng nhö khi khaâu phuïc hoài thaønh tuùi. gaây neân seïo dính. Tuùi nhaùnh do cô cheá ñaåy gaây
Caét boû tuùi nhaùnh ngay phía ngoøai cuûa 2 sôïi chæ neân söï thoùat vò cuûa nieâm maïc hoïng qua tam giaùc
khaâu sau khi ñaõ ruùt heát baác trong loøng tuùi. Killian (vuøng giöõa boù cheùo cuûa cô giaùp - hoïng vaø
Duøng chæ Vicryl 3.0 khaâu laïi nieâm maïc cuûa thaønh nhöõng sôïi ngang cuûa cô nhaãn – hoïng, söï phoái hôïp
hoïng. khoâng ñieàu hoøa trong giai ñoïan thö giaõn cuûa cô
nhaãn – hoïng vaø cuõng coù theå do söï co boùp sôùm cuûa
CaÉt cô sieát hoïng beân traùi theo ñöôøg beân (lateral
cô nhaãn – hoïng ...). Do thaønh cuûa tuùi nhaùnh chæ coù
myotomy).
nieâm maïc vaø moät ít moâ sôïi, khoâng coù cô hoaëc coù
Haäu phaãu moät soá raát ít sôïi cô ngang cuûa cô nhaãn – hoïng neân
Ñaët oáng nuoâi aên muõi daï daøy. nhöõng chaát thöùc aên öù ñoïng trong loøng tuùi nhaùnh
Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét 55
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
thöôøng daãn ñeán tình traïng vieâm loùet vaø coù theå gaây thöïc quaûn, lieät daây hoài qui thaäm chí coù tröôøng hôïp töû
dính thaønh tuùi vaøo nhöõng toå chöùc beân caïnh. vong cuõng nhö tyû leä taùi phaùt coù theå 3-5%. Tröôøng hôïp
Khi môùi hình thaønh, tuùi naèm ôû phía sau thöïc treân do kích thöôùc cuûa tuùi lôùn neân chuùng toâi choïn giaûi
quaûn vaø phía tröôùc coät soáng coå, sau ñoù phaùt treån lôùn phaùp caét tuùi qua ñöôøng ngoøai. Tröôùc khi moå, noäi soi
daàn. M. PortMann chia söï phaùt trieån thaønh 3 möùc qua oáng cöùng vaø nheùt ñaày gaïc vaøo trong loøng tuùi laø 1
nhö sau : kinh nghieäm hay vì giuùp PTV xaùc ñònh roõ vò trí, kích
thöùôc cuûa tuùi vaø seõ giuùp traùnh caét quaù nhieàu laøm heïp
Möùc ñoä 1 : Khi coù daáu hieäu cuûa moät ñieåm yeáu ôû
loøng thöïc quaûn sau phaãu thuaät.
thaønh thöïc quaûn.
Sau khi caét tuùi, thaønh thöïc quaûn ñöôïc khaâu vuøi
Möùc ñoä 2 : Khi ñaõ baét ñaàu taïo thaønh 1 tuùi nhoû.
2 lôùp vôùi chæ Vycryl 3.0. Vieäc caét cô sieát hoïng chuùng
- Möùc ñoä 3 : Khi ñaõ hình thaønh 1 tuùi nhaùnh toâi thaáy coù taùc duïng roõ raøng trong vieäc laøm giaûm aùp
lôùn gaây aûnh höôûng caùc cô quan khaùc hoaëc beänh nhaân löïc trong loøng thöïc quaûn. Vieäc thöïc hieän caét cô sieát
khoâng theå aên uoáng ñöôïc hoïng ñöôïc chuùng toâi thöïc hieän theo ñöôøng beân vaø
Treân laâm saøng, nhöõng tröôøng hôïp thöôøng gaëp laø nhaän thaáy keát quaû toát sau moå.
ôû giai ñoïan 2 hoaëc 3. Sau phaãu thuaät, vieäc duøng khaùng sinh vaø cho
2,3,4
Moät soá taùc giaû chia theo kích thöôùc cuûa tuùi : beänh nhaân aên qua oáng muõi daï daøy trong 1 tuaàn laø
Nhoû khi ñöôøng kính < 2cm, lôùn khi ñöôøng kính > caàn thieát.
4cm. Vieäc ñaùnh giaù naøy uùng toâi thaáy thuaän tieän trong
KEÁT LUAÄN
vieäc choïn löïa phöông phaùp ñieàu trò cho beänh nhaân.
Tuùi nhaùnh thöïc quaûn hieám gaëp, hieän nay beänh
Chaån ñoaùn xaùc ñònh baèng chuïp X quang coå thaúng
naøy vaãn ñang laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa nhieàu taùc
vaø nghieâng coù uoáng Baryte.
giaû ñaëc bieât laø veà phöông phaùp ñieàu trò sao cho coù
Ñieàu trò tuùi nhaùnh laø phaãu thuaät 1.2.3.6. Coù nhieàu hieäu quaû nhaát. Hy voïng qua ca laâm saøng treân ñaây seõ
kieåu phaãu thuaät ñöôïc thöïc hieän nhö caét tuùi giuùp caùc thaøy thuoác coù theâm kinh nghieäm khi khaùm
(diverticulectomy) hoaëc treo tuùi, hoaëc chæ caét cô sieát vaø ñieàu trò cho beänh nhaân trong töông lai.
hoïng (myotomy) ñôn thuaàn hoaëc caét cô sieát hoïng
ñoàng thôøi trong khi thöïc hieän caùc phaãu thuaät ñaõ ñöôïc TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1. Traitement Chirurgical du diverticule Pharyngo –
keå treân, gaàn ñaây nhaát laø kyõ thuaät caét tuùi thöøa baèng Oesophagien Traiteù de technique chirurgicale ORL et
Laser qua noäi soi (Dollmann vaø Legler). Duø laø phaãu Cervicofacial.Masson 1988, p 389 – 397
thuaät naøo ñi chaêng nöõa thì vieäc caét cô sieát hoïng döôùi 2. Diverticulopexy and Crycopharyngeal myotomy ;
treatment for high risk patient with
cuõng goùp phaàn raát quan troïng trong ñieàu trò beänh. pharyngoesophageal diverticulum. Otolaryngology
Head and Neck Surgery. Sept 1989. p 146 – 153.
AÙp duïng phöông phaùp ñieàu trò naøo laø tuøy thuoäc
3. Zenker ùs diverticulum Otolaryngology. WB Sauder
vaøo kích thöôùc cuûa tuùi cuõng nhö tình traïng cuûa beänh Company 1990; p 1336 – 2337.
nhaân bôûi vì phaãu thuaät naøy coù theå coù nhöõng bieán 4. Head and Neck Surgery Otolaryngology J.B.
Lippincott Company ; 1993. p700
chöùng nhö : Nhieãm truøng gaây aùp xe taïi choã, vieâm
trung thaát, doø döôõng chaáp do caét phaûi oáng ngöïc, heïp
56 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
