Nha Trang
Tài liệu tham khảo về Nha Trang
Nha Trang
Nha Trang
Tọa độ: 12°09′00″N 109°10′60″E12.15, 109.1833
Quốc gia Việt Nam
Tỉnh Khánh Hòa
Nâng cấp thành phố 1977
Đô thị loại 2 22 tháng 4, 1999
Diện tích
- Tổng cộng 251 km² (96,9 mi²)
Dân số (2005)
- Tổng cộng 350375
- Mật độ 1.395,9/km² (3.615,4/mi²)
Múi giờ G (UTC+7)
Mã điện thoại 58
Bảng số xe 79
Phân chia hành chính 19 phường và 8 xã
Nha Trang là một thành phố ven biển và là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa
học kỹ thuật và du lịch của tỉnh Khánh Hòa, Việt Nam. Trước khi trở thành phần đất
của Việt Nam, Nha Trang thuộc về Chiêm Thành. Các di tích của người Chăm vẫn còn
tại nhiều nơi ở Nha Trang như các tháp Chàm, tháp Bà.
Các bãi biển đẹp của thành phố này đã biến nó thành một danh lam thắng cảnh. Nơi
đây cũng được biết đến như một thành phố sự kiện với các sự kiện lớn như Festival
Biển (Nha Trang), Hoa hậu Hoàn vũ 2008, Hoa hậu Thế giới 2010...
Địa lý
Thành phố Nha Trang hiện nay có diện tích tự nhiên là 251 km², dân số 350.375 người
(2005)[1]. Phía Bắc giáp huyện Ninh Hòa, phía Nam giáp thị xã Cam Ranh và huyện
Cam Lâm, phía Tây giáp huyện Diên Khánh, phía Đông giáp Biển Đông.
Đồng bằng Diên Khánh - Nha Trang
Nha Trang nằm ở phía Đông Đồng bằng Diên Khánh - Nha Trang.Một đồng bằng
được bồi lấp bởi sông Cái Nha Trang có diện tích gần 300 km², địa hình đòng bằng bị
phân hóa mạnh:
• phần phía Tây dọc sông Chò từ Khánh Bình đến Diên Đồng bị bóc mòn, độ cao
tuyệt đối khoảng 10-20 m
• phần phía Đông là địa hình tích tụ độ cao tuyệt đối dưới 10m, bề mặt địa hình
bị phân cắt mạnh bởi các dòng chảy.
Sông Cái Nha Trang
Sông Cái Nha Trang (còn có tên gọi là sông Phú Lộc, sông Cù) có chiều dài 79 km, phát
nguyên từ Hòn Gia Lê, cao 1.812 m, chảy qua các huyện Khánh Vĩnh, Diên Khánh và
thành phố Nha Trang rồi đổ ra biển ở Cửa Lớn (Đại Cù Huân). Sông Cái Nha Trang có
7 phụ lưu, bắt nguồn ở độ cao từ 900 đến 2.000 m nhưng lại rất ngắn, thường dưới
20 km nên độ dốc rất lớn tạo nhiều ghềnh thác ở thượng lưu. Sông chảy đến thôn
Xuân Lạc, xã Vĩnh Ngọc, thành phố Nha Trang thì chia làm 2 nhánh:
Một nhánh chảy theo hướng Đông-Nam, men theo chân núi Đồng Bò, chảy xuống
Trường Đông, Vĩnh Trường và chảy ra cửa biển Tiểu Cù Huân, gọi là Cửa Bé. Nhánh
này hiện nay đã bị lấp, chỉ đến mùa nước lũ, dòng chính mới hiện rõ.
Nhánh thứ hai chảy xiên theo hướng Đông - Bắc (đây là nhánh chính của sông Cái) từ
Xuân Lạc, xã Vĩnh Ngọc chảy đến Ngọc Hội, sông chia làm 2 chi:
• Chi thứ nhất chảy vào Phương Sài, gọi là Ngư Trường (người xưa mượn bến
Trường Cá tại Phường Củi mà đặt), rồi chảy xuống Hà Ra (nơi đây xưa kia,
nước xoáy tạo thành một đầm rộng gọi là đầm Xương Huân nay đã bị lắp để
xây chợ Đầm) rồi chảy tiếp ra cửa Đại Cù Huân, tức Cửa Lớn Nha Trang.
• Chi thứ hai rộng và sâu hơn, chảy xuống Xóm Bóng - Cù Lao, rồi cũng chảy ra
cửa Nha Trang như chi kia.
Hai chi trước khi chảy ra cửa biển, gặp nhau và cùng ôm lấy cồn đất phù sa, tên gọi là
Cồn Dê (Cồn Ngọc Thảo).
Phần thượng lưu của sông Cái Nha Trang có rất nhiều thác. Từ cửa sông Chò trở lên
thì có thác Đồng Trăng, thác Ông Hào, thác Đá Lửa, thác Nhét, thác Mòng, thác Võng.
Qua khỏi thác Võng thì có thác Dằng Xay, thác Tham Dự, thác Ngựa, thác Hông
Tượng, thác Trâu Đụng, thác Giang Ché, thác Trâu Á, thác Nai, thác Rùa, thác Hòm...
Phần trên nguồn còn có rất nhiều thác nhưng ít người lên đến nên không có tên gọi.
Hành chính
Nha Trang gồm 27 đơn vị hành chính, trong đó có:
• 19 phường nội thành là: Vĩnh Hải, Vĩnh Phước, Vĩnh Thọ, Xương Huân, Vạn
Thắng, Vạn Thạnh, Phương Sài, Phương Sơn, Ngọc Hiệp, Phước Hòa, Phước
Tân, Phước Tiến, Phước Hải, Lộc Thọ, Tân Lập, Vĩnh Nguyên, Vĩnh Trường,
Phước Long (thành lập tháng 11 năm 1998), Vĩnh Hòa (thành lập tháng 4 năm
2002)
• 8 xã ngoại thành là: Vĩnh Phương, Vĩnh Trung, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Thái, Vĩnh
Hiệp, Vĩnh Ngọc, Vĩnh Lương và Phước Đồng.
Từ năm 1998 đến nay, do tốc độ phát triển đô thị gia tăng, nhiều khu quy hoạch mới
đã được hình thành như: khu dân cư Hòn Rớ, khu dân cư Bắc Việt, Thánh Gia, Đường
Đệ, khu Nam Hòn Khô... Thành phố Nha Trang đang phấn đấu để trở thành đô thị loại
1 của Việt Nam vào năm 2009[2].
Tên gọi
Theo nhiều nhà nghiên cứu, tên "Nha Trang" được hình thành do cách đọc của người
Việt phỏng theo âm một địa danh Chăm vốn có trước là Ya Trang hay Ea Trang (có
nghĩa là "sông Lau", tiếng người Chăm, tức là gọi sông Cái chảy qua Nha Trang ngày
nay, con sông này đổ ra biển đúng chỗ có nhiều cây lau). Từ tên sông, sau chỉ rộng ra
vùng đất từ năm 1653.
Về địa danh "Nha Trang", trong Toàn tập Thiên Nam Tứ Chí Lộ Đồ Thư, tập bản đồ
Việt Nam do nho sinh họ Đỗ Bá soạn vào khoảng nửa sau thế kỷ 17 đã thấy có tên
"Nha Trang Môn" (cửa Nha Trang)[3]. Trong một bản đồ khác có niên đại cuối thế kỷ
17 mang tên Giáp Ngọ Niên Bình Nam Đồ của Đoan Quận công Bùi Thế Đạt cũng
thấy ghi tên "Nha Trang Hải môn" (cửa biển Nha Trang)[3]. Trong thư tịch cổ Việt
Nam, đây có lẽ là những tài liệu sớm nhất đề cập đến địa danh này.
Có một thuyết nữa: ngày xưa nơi đây toàn nhà tranh vách đất, duy nhất có ngôi nhà
của bác sĩ Alexandre Yersin người Pháp xây bằng gạch, lợp ngói, quét vôi trắng toát.
Một lần có chiếc tàu lớn của ngoại quốc đi ngang qua cửa biển Cù Huân (cửa Lớn
Nha Trang) thấy đất liền, viên chỉ huy hỏi xứ gì? Viên thông ngôn thấy nhà Bác sỹ
Yersin trắng liền đáp 'Nhà Trắng". Viên chỉ huy ghi vào bản đồ. Vì tiếng nước ngoài
không có dấu nên phát âm là "Nha Trang"[4].
Trong Phủ biên tạp lục (1776) của Lê Quý Đôn đã có nhiều tên gọi Nha Trang như
"đầm Nha Trang, dinh Nha Trang, nguồn Nha Trang, đèo Nha Trang".
Lịch sử
Từ 1653 đến giữa thế kỷ XIX, Nha Trang vẫn là một vùng đất còn hoang vu và nhiều
thú dữ của thuộc Hà Bạc, huyện Vĩnh Xương, phủ Diên Khánh. Chỉ qua hai thập niên
đầu thế kỷ XX, bộ mặt Nha Trang đã thay đổi nhanh chóng. Với Nghị định ngày 30
tháng 8 năm 1924 của Toàn quyền Đông Dương, Nha Trang trở thành một thị trấn
(centre urbain)[5]. Thị trấn Nha Trang hình thành từ các làng cổ: Xương Huân, Phương
Câu, Vạn Thạnh, Phương Sài, Phước Hải.
Thời Pháp thuộc, Nha Trang được coi là tỉnh lỵ (chef lieu) của tỉnh Khánh Hòa. Các cơ
quan chuyên môn của chính quyền thuộc địa như Tòa Công sứ, Giám binh, Nha
Thương chánh, Bưu điện… đều đặt tại Nha Trang. Tuy nhiên, các cơ quan Nam triều
như dinh quan Tuần vũ, Án sát (coi về hành chánh, tư pháp), Lãnh binh (coi việc trật tự
trị an) vẫn đóng ở Thành Diên Khánh (cách Nha Trang 10km về phía Tây Nam).
Đến Nghị định ngày 7 tháng 5 năm 1937 của Toàn quyền Đông Dương, Nha Trang
được nâng lên thị xã (commune)[6]. Lúc mới thành lập, thị xã Nha Trang có 5 phường:
Xương Huân là phường đệ nhất, Phương Câu là phường đệ nhị, Vạn Thạnh là
phường đệ tam, Phương Sài là phường đệ tứ, Phước Hải là phường đệ ngũ.
Ngày 27 tháng 1 năm 1958, chính quyền Ngô Đình Diệm ban hành Nghị định 18-BNV
bãi bỏ quy chế thị xã, chia Nha Trang thành 2 xã là Nha Trang Đông và Nha Trang Tây
thuộc quận Vĩnh Xương.
Ngày 22 tháng 10 năm 1970, sắc lệnh số 132-SL/NV của chính quyền Việt Nam Cộng
hoa` lấy 2 xã Nha Trang Đông, Nha Trang Tây và các xã Vĩnh Hải, Vĩnh Phước, Vĩnh
Trường, Vĩnh Nguyên, các ấp Phước Hải (xã Vĩnh Thái), Vĩnh Điềm Hạ (xã Vĩnh
Hiệp), Ngọc Thảo, Ngọc Hội, Lư Cấm (xã Vĩnh Ngọc) thuộc quận Vĩnh Xương cùng
các hải đảo Hòn Lớn, Hòn Một, Hòn Mun, Hòn Miễu, Hòn Tằm tái lập thị xã Nha
Trang, tỉnh lỵ tỉnh Khánh Hòa. Thị xã Nha Trang chia làm 2 quận: quận 1 và quận 2.
Quận 1 gồm các xã Nha Trang Đông, Vĩnh Hải, Vĩnh Phước, các ấp Ngọc Thảo, Ngọc
Hội và Lư Cấm thuộc xã Vĩnh Ngọc, ấp Vĩnh Điềm Hạ thuộc xã Vĩnh Hiệp; Quận 2
gồm các xã Nha Trang Tây, Vĩnh Trường, Vĩnh Nguyên (kể cả các đảo Hòn Tre, Hòn
Một, Hòn Mun, Hòn Tằm), ấp Phước Hải của xã Vĩnh Thái.
Tiếp đó, nghị định số 357-ĐUHC/NC/NĐ ngày 5 tháng 6 năm 1971 chia thị xã Nha
Trang thành 11 khu phố: quận 1 có các khu phố Vĩnh Hải, Vĩnh Phước, Ngọc Hiệp,
Vạn Thạnh, Duy Tân; Quận 2 có các khu phố Vĩnh Nguyên, Vĩnh Trường, Phương
Sài, Tân Phước, Tân Lập, Phước Hải. Đến Nghị định số 553-BNV/HCĐP/NV ngày 22
tháng 8 năm 1972 đổi các khu phố thành phường. Nghị định số 444-BNV/HCĐP/26.X
ngày 3 tháng 9 năm 1974 sáp nhập các đảo Hòn Một, Hòn Cậu, Hòn Đụn, Hòn Chóp
Vung, Hòn Đỏ vào phường Vĩnh Hải (quận 1) và Hòn Ngọc vào phường Vĩnh Nguyên
(quận 2) thị xã Nha Trang.
Ngày 2 tháng 4 năm 1975, Quân giải phóng tiếp quản Nha Trang[7]. Ngày 6 tháng 4 năm
1975, Ủy ban Quân quản Khánh Hòa chia Nha Trang thành 3 đơn vị hành chính: quận 1,
quận 2 và quận Vĩnh Xương.
Tháng 9 năm 1975, hợp nhất hai quận: quận 1 và quận 2 thành thị xã Nha Trang.
Ngày 30 tháng 3 năm 1977, theo quyết định số 391-CP/QĐ của Hội đồng Chính phủ
nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thị xã Nha Trang được nâng lên cấp thành
phố trực thuộc tỉnh và là tỉnh lỵ tỉnh Phú Khánh (bao gồm hai tỉnh Phú Yên và Khánh
Hòa hiện nay). Phần đất 7 xã của huyện Vĩnh Xương cũ trước đây là Vĩnh Thái, Vĩnh
Ngọc, Vĩnh Hiệp, Vĩnh Lương, Vĩnh Trung, Vĩnh Thạnh, Vĩnh Phương được cắt ra
khỏi huyện Khánh Xương sáp nhập vào Nha Trang.
Quyết định số 54-BT ngày 27 tháng 3 năm 1978 thành lập xã Phước Đồng thuộc Nha
Trang.
Ngày 1 tháng 7 năm 1989, tái lập tỉnh Khánh Hòa từ tỉnh Phú Khánh cũ, Nha Trang là
tỉnh lỵ tỉnh Khánh Hòa.
Ngày 22 tháng 4 năm 1999, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 106/1999
công nhận Nha Trang là đô thị loại 2.
Kinh tế
Kinh tế Nha Trang chủ yếu là du lịch và dịch vụ. Nha Trang còn nổi tiếng với yến sào
và thuốc lá và đặc biệt là kỳ nam và trầm hương.
Giao thông
• Đường hàng không: Trước đây có thể bay đến Nha Trang và hạ cánh ngay
trong thành phố tại sân bay Nha Trang, nguyên là một sân bay quân sự nằm trên
đường Trần Phú. Hiện nay, sân bay Nha Trang đã đóng cửa và khách du lịch có
thể tới thành phố biển này bằng sân bay quốc tế Cam Ranh, cách đó khoảng 40
km.
• Giao thông nội thành: Nha Trang có 6 tuyến xe bus nội thành và 1 xe bus sân
bay, lộ trình trải từ Thành (diên khánh), Hòn Rớ, Chợ Lương Sơn... phục vụ
việc đi lại của người dân thành phố.
o Tuyến 1: Thành (huyện Diên Khánh) - Lê Hồng Phong - Vĩnh Trường
o Tuyến 2: Thành - Trần Phú - Bình Tân
o Tuyến 3: Bến xe phía Nam - Bến xe phía Bắc
o Tuyến 4: Dương Hiến Quyền - Nguyễn Thiện Thuật - Cầu Đá
o Tuyến 5: Cầu Trần Phú - Tô Hiến Thành - Hòn Rớ 1
o Tuyến 6: Bến xe phía Nam - chợ Lương Sơn
• Đường thủy: Nha Trang có cảng Nha Trang, chủ yếu là vận chuyển hành
khách qua lại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.
• Đường sắt: Ga Nha Trang là một trong những ga lớn trên tuyến đường sắt Bắc
Nam của Việt Nam. Tất cả các tuyến tàu lửa đều dừng ở đây. Ngoài các tàu
Thống Nhất, còn có các chuyến tàu SN1-2, SN3-4 và gần đây có thêm chuyến
tàu 5 sao đầu tiên chạy tuyến Sài Gòn-Nha Trang.
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
