Ngoại chấn thương: Gãy xương bánh chè
Trình bày các vấn đề:
1. Đặc điểm giải phẫu xương bánh chè liên quan đến lâm sàng và điều trị
2. Biện luận chẩn đoán gãy xương bánh chè
3. Biến chứng gãy xương bánh chè
4. Điều trị
5. Chọc hút dịch khớp gối: mục đích, nguyên tắc và kỹ thuật
6. Tràn dịch khớp gối: nguyên nhân và phân chia mức độ
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y x−¬ng b¸nh chÌ
G∙y x−¬ng b¸nh chÌ
C©u hái:
1. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu x−¬ng b¸nh chÌ liªn quan ®Õn l©m sµng vµ ®iÒu trÞ?
2. BiÖn luËn chÈn ®o¸n g·y x−¬ng b¸nh chÌ?
3. BiÕn chøng g·y x−¬ng b¸nh chÌ?
4. §iÒu trÞ
5. Chäc hót dich khíp gèi: môc ®Ých, nguyªn t¾c vµ kü thuËt?
6. Trµn dÞch khíp gèi: nguyªn nh©n vµ ph©n chia møc ®é?
C©u 1. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu x−¬ng b¸nh chÌ liªn quan ®Õn l©m sµng vµ ®iÒu trÞ:
- X−¬ng b¸nh chÌ lµ mét x−¬ng dêi g©n, nã n»m trong g©n c¬ tø ®Çu ®ïi nªn khi g·y
x−¬ng b¸nh chÌ dÔ tæn th−¬ng g©n.
- Xung quanh cã c¸c d©y ch»ng: d©y ch»ng chÐo, d©y ch»ng bªn nªn khi g·y dÔ tæn
th−¬ng c¸c d©y ch»ng
- X−¬ng b¸nh chÌ n»m tr−íc mÆt tr−íc khíp gèi nªn khi g·y dï lµ g·y kh«ng hoµn
toµn còng g©y trµn dÞch khíp gèi trong khi ®iÒu trÞ ph¶i chäc hót hÕt dÞch khíp gèi ®Ó
chèng dÝnh khíp vµ gi¶m ¸p lùc trong khíp t¹o ®iÒu kiÖn cho liÒn x−¬ng b¸nh chÌ
- G·y x−¬ng b¸nh chÌ lµ g·y gi·n c¸ch nªn khi kh¸m ta dÔ sê thÊy sù gi·n c¸ch 2 ®Çu
g·y, cã dÊu hiÖu di ®éng ng−îc chiÒu 2 ®o¹n g·y. Khi gi·n c¸ch > 3mm cÇn ph¶i mæ
- G·y x−¬ng b¸nh chÌ lµ g·y néi khíp nªn ph¶i ®iÒu trÞ sím
C©u 2: BiÖn luËn chÈn ®o¸n:
1. C¬ n¨ng:
- Kh«ng gÊp duçi ®−îc gèi
- Kh«ng ®øng ®i ®−îc.
2. Nh×n:
- Gèi s−ng to
- BÇm tÝm do m¸u tô
- Cã trµn m¸u trµn dÞch khíp gèi.
3. Sê thÊy:
- §iÓm ®au chãi cè ®Þnh
- ThÊy gi¸n ®o¹n x−¬ng b¸nh chÌ
Ng. quang toµn_dhy34 -1-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y x−¬ng b¸nh chÌ
- ThÊy dÊu hiÖu bËp bÒnh x−¬ng b¸nh chÌ
- Di ®éng ng−îc chiÒu gi÷a 2 ®o¹n g·y
4. Chäc hót dÞch æ khíp gèi: cã nhiÒu dÞch+m¸u kh«ng ®«ng
5. XQ: 2 t− thÕ th¼ng nghiªng thÊy râ ®−êng g·y vµ di lÖch
ChÈn ®o¸n:
- ChÊn th−¬ng ®ông giËp phÇn mÒm khíp gèi
- MÊt liªn tôc x−¬ng b¸nh chÌ
- XQ
ChØ riªng triÖu chøng l©m sµng còng ®ñ chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh, XQ ®Ó biÕt vÞ trÝ g·y, tÝnh
chÊt g·y, møc ®é di lÖch vµ c¸c tæn th−¬ng ë c¸c x−¬ng l©n cËn
C©u 3. BiÕn chøng g·y x−¬ng b¸nh chÌ:
1. BiÕn chøng toµn th©n Ýt gÆp
2. BiÕn chøng t¹i chç:
* Sím:
- S−ng nÒ bÇm tÝm vµ trµn m¸u khíp gèi
- Khíp gèi rÊt ®au kh«ng gÊp duçi vµ ®i ®øng ®−îc
* Muén:
- H¹n chÕ vËn ®éng khíp gèi
- Teo c¬ tø ®Çu ®ïi, x¬ ho¸, v«i ho¸ c¸c d©y ch»ng bao khíp dÉn ®Õn h¹n chÕ vËn ®éng
gÊp duçi gèi, g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn phôc håi chøc n¨ng cña chi thÓ
- LiÒn lÖch: khi n¾n chØnh kh«ng tèt cã thÓ ®Ó chªnh mÆt khíp ë sau x−¬ng b¸nh chÌ,
sau nµy cã thÓ dÉn ®Õn tho¸i ho¸ khíp gèi g©y ®au kÐo dµi
- Khíp gi¶: th−êng gÆp trong c¸c tr−êng hîp g·y x−¬ng b¸nh chÌ kh«ng ®iÒu trÞ, h·n
h÷u gÆp trong ®iÒu trÞ b¶o tån vµ phÉu thuËt
- Khi phÉu thuËt cßn cã thÓ gÆp biÕn chøng tråi ®inh, tôt ®inh, ®øt d©y thÐp
- Viªm mñ khíp gèi: nÕu g·y hë x−¬ng b¸nh chÌ hoÆc g·y x−¬ng b¸nh chÌ ®iÒu trÞ
phÉu thuËt bÞ biÕn chøng nhiÔm khuÈn
- G·y l¹i
C©u 4. §iÒu trÞ:
* S¬ cøu:
- Gi¶m ®au
- Cè ®Þnh: 3 nÑp tù t¹o trong t− thÕ gèi duçi hoµn toµn
Ng. quang toµn_dhy34 -2-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y x−¬ng b¸nh chÌ
+ NÑp tõ th¾t l−ng tíi gãt
+ NÑp tõ nÕp bÑn tíi m¾t c¸ trong
+ NÑp tõ ®Çu trªn x−¬ng ®ïi tíi m¾t c¸ ngoµi
2. §iÒu trÞ thùc thô:
* §iÒu trÞ b¶o tån:
C§:
¸p dông khi g·y kh«ng di lÖch, g·y kÝn hoÆc g·y gi·n c¸ch d−íi 3mm vµ chªnh diÖn
khíp mÆt sau x−¬ng b¸nh chÌ d−íi 1mm hoÆc g·y r¹n x−¬ng b¸nh chÌ
PP: bã bét ®ïi –cæ ch©n víi t− thÕ gèi duçi , t¹i vÞ trÝ x−¬ng b¸nh chÌ lµm viÒn ®Ó «m lÊy
x−¬ng b¸nh chÌ chèng di lÖch, thêi gian ®Ó bét 8-10 tuÇn
* PhÉu thuËt kÕt x−¬ng
C§:
- G·y hë, g·y cã di lÖch gi·n c¸ch >3mm
- G·y cã tæn th−¬ng d©y ch»ng
PP
- KÕt x−¬ng b»ng c¸ch xuyªn 2 ®inh Kirschner song song vµ buéc vßng nÐo Ðp sè 8.
C§ tèt ®èi víi c¸c g·y ngang x−¬ng b¸nh chÌ
−u ®iÓm: kü thuËt ®¬n gi¶n, cè ®Þnh v÷ng ch¾c æ g·y nªn cã thÓ tËp luyÖn sím vµ cµng
tËp gÊp gèi cµng Ðp cho 2 mÆt g·y cña x−¬ng b¸nh chÌ ¸p khÝt nhau gióp cho qu¸ tr×nh
liÒn x−¬ng diÔn ra thuËn lîi
- Cè ®Þnh x−¬ng b¸nh chÌ b»ng chØ thÐp
- Buéc vßng thÐp quanh chu vi x−¬ng. C§ cho c¸c tr−êng hîp vì x−¬ng b¸nh chÌ
nhiÒu m¶nh
C©u 5. Chäc hót dÞch khíp gèi:
1. Môc ®Ých:
- ChÈn ®o¸n
- §iÒu trÞ
- XÐt nghiÖm dÞch t×m nguyªn nh©n g©y trµn dÞch khíp gèi
2. Nguyªn t¾c:
- V« trïng
- Kh«ng g©y tæn th−¬ng thªm x−¬ng, khíp
- §óng vÞ trÝ
Ng. quang toµn_dhy34 -3-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y x−¬ng b¸nh chÌ
- Sau khi hót dÞch xong b¬m kh¸ng sinh vµo
3. Kü thuËt
VÞ trÝ chäc dÞch khíp gèi
VÞ trÝ: th−êng chäc phÝa cùc trªn ngoµi x−¬ng b¸nh chÌ, ngoµi ra cã thÓ chäc ë 3 vÞ trÝ cßn
l¹i
KT: X¸t trïng, dïng kim sè 16 hoÆc 18 chäc ë mÆt trong hoÆc ngoµi khíp gèi c¸ch bê
x−¬ng b¸nh chÌ 1.5cm. CÇn dån hÕt dÞch tõ bao thanh dÞch c¬ tø ®Çu ®ïi vµo æ khíp ®Ó
chäc hót cho hÕt m¸u tô. Kim ®i tõ trªn xuèng d−íi tõ ngoµi vµo trong vµ ®i sau x−¬ng b¸nh
chÌ
C©u 5.
1. Nguyªn nh©n trµn dÞch khíp gèi
* Nhãm 1: Do chÊn th−¬ng: ®Çu x−¬ng chäc thñng bao ho¹t dÞch vµ lµm trµn dÞch khíp
gèi
Trµn dÞch xuÊt hiÖn ngay sau chÊn th−¬ng, chäc dß cã m¸u.
NÕu trµn dÞch muén sau nµy th−êng lµ do ph¶n x¹
* Nhãm 2: Trµn dÞch do ph¶n x¹ trong mét sè bÖnh lý: g·y trªn låi cÇu x−¬ng ®ïi, g·y
1/3 d−íi x−¬ng ®ïi, viªm x−¬ng tuû x−¬ng cÊp gÇn khíp gèi, viªm t¾c tÜnh m¹ch chi
d−íi
Ng. quang toµn_dhy34 -4-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y x−¬ng b¸nh chÌ
* Nhãm 3: trµn dÞch khíp gèi do c¸c viªm nhiÔm ë khíp gèi
2. C¸c møc ®é trµn dÞch khíp gèi:
- Møc ®é nhÑ: Nh×n th−êng khã thÊy, quan s¸t kú thÊy mÊt c¸c hâm quanh x−¬ng b¸nh
chÌ, lÊy ngãn tay Ên vµo mét khe hâm c¹nh g©n b¸nh chÌ ®Ó ®Èy chÊt dÞch vµo trong
khíp, bá ngãn tay ra sÏ thÊy dÞch lµm phång dÇn khe hâm ®ã
- Møc ®é trung b×nh: cã dÊu hiÖu bËp bÒnh x−¬ng b¸nh chÌ, nÕu khíp gèi cã trµn m¸u
tiÕng ch¹m x−¬ng kh«ng râ khi lµm dÊu hiÖu nµy
- Trµn dÞch møc ®é nÆng: khíp gèi s−ng to c¸c hâm 2 bªn x−¬ng vµ g©n b¸nh chÌ c¨ng
®Çy kÓ c¶ tói thanh dÞch c¬ tø ®Çu ®ïi. Khíp gèi gÊp nhÑ vµ xoay ngoµi, gÊp gèi bÞ
h¹n chÕ
Ng. quang toµn_dhy34 -5-
