Ngoại chấn thương: Gãy thân xương đùi
Trình bày các vấn đề:
1. Đặc điểm giải phẫu xương đùi liên quan đến lâm sàng và điều trị
2. Đặc điểm di lệch gãy thân xương đùi
3. Chẩn đoán và chẩn đoán phân biệt
4. Biến chứng
5. Điều trị
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
G∙y th©n x−¬ng ®ïi
C©u hái:
1. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu x−¬ng ®ïi liªn quan ®Õn l©m sµng vµ ®iÒu trÞ?
2. §Æc ®iÓm di lÖch g·y th©n x−¬ng ®ïi?
3. ChÈn ®o¸n vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt.
4. BiÕn chøng
5. §iÒu trÞ
C©u 1. §Æc ®iÓm:
1. §Æc ®iÒm gi¶i phÉu:
- Lµ mét x−¬ng dµi vµ lín nhÊt c¬ thÓ ®−îc nu«i d−ìng b»ng nhiÒu m¹ch m¸u nhá v× vËy
khi g·y g©y mÊt m¸u nhiÒu 500-1000ml dÔ g©y sèc. H¬n n÷a cã nhiÒu c¬ to khái nªn g©y co
kÐo m¹nh g©y ®au do ®ã cµng g©y sèc
- Xung quanh x−¬ng cã nhiÒu c¬ bao bäc nªn khi g·y dÔ cã bÇm dËp c¬. Khi g·y 1/3 d−íi
dÔ g©y thñng bao ho¹t dÞch c¬ tói ®Çu ®ïi g©y trµn dÞch, trµn m¸u khíp gèi
- ThÇn kinh h«ng to ®i chÝnh gi÷a sau ®ïi nªn khi g·y 1/3 trªn dÔ g©y tæn th−¬ng thÇn
kinh h«ng to.
- PhÝa trong x−¬ng ®ïi cã nhiÒu c¬ khÐp b¸m, phÝa trªn cã nhãm c¬ chËu h«ng mÊu
chuyÓn b¸m dÔ di lÖch lín trªn l©m sµng g·y 2/3 trªn cã quai låi phÝa ngoµi
2. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu liªn quan ®Õn ®iÒu trÞ
- V× g·y th©n x−¬ng ®ïi hay cã sèc lªn chèng sèc ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu(gi¶m ®au, cÇm
m¸u, cè ®Þnh)
- Do cã nhiÒu c¬ to kháe b¸m nªn viÖc n¾n chØnh ®iÒu trÞ b¶o tån b»ng bã bét rÊt Ýt hiÖu
qu¶. Chñ yÕu ph¶i ph¶i thuËt kÕt x−¬ng. ChØ n¾n chØnh bã bét ë bn g·y kh«ng hoµn toµn vµ
g·y kÝn ë trÎ em. KÕt x−¬ng chñ yÕu lµ ®ãng ®inh néi tuû v× lµ x−¬ng dµi cã èng néi tuû
t−¬ng ®èi ®ång ®Òu ®Æc biÖt lµ g·y 1/3 gi÷a vµ 1/3 trªn
C©u 2. §Æc ®iÓm di lÖch
Ng. quang toµn_dhy34 -1-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
Di lÖch trong g·y x−¬ng th©n x−¬ng ®ïi
1. G·y 1/3 trªn: quai låi ra ngoµi
- §o¹n trung t©m bÞ c¸c c¬ chËu h«ng mÊu chuyÓn(c¬ th¸p, c¬ sinh ®«i trªn vµ d−íi, c¬ bÞt
ngoµi , c¬ bÞt trong, c¬ vu«ng ®ïi) kÐo ra ngoµi, c¬ th¾t l−ng chËu kÐo gÊp lªn trªn.
- §o¹n ngo¹i vi bÞ c¬ nhÞ ®Çu kÐo lªn trªn vµ c¸c c¬ khÐp ®ïi (4 c¬ thuéc khu ®ïi trong lµ
c¬ l−îc, c¬ khÐp nhì, c¬ khÐp bÐ vµ c¬ khÐp lín ®Òu cã nguyªn uû ë x−¬ng chËu vµ b¸m tËn
vµo ®−êng gi¸p x−¬ng ®ïi) xoay vµo trong.
- Hai ®o¹n lÊn lªn nhau vµ t¹o thµnh gãc më vµo trong ra ra sau
2. G·y 1/3 gi÷a di lÖch t−¬ng tù g·y 1/3 trªn nh−ng møc ®é gËp gãc Ýt h¬n
3. G·y 1/3 d−íi: quai låi ra sau
- §o¹n ngo¹i vi bÞ kÐo gÊp ra sau bëi c¸c c¬ sinh ®«i ngoµi vµ sinh ®«i trong
- §Çu trung t©m thäc xuèng d−íi vµo vïng bao ho¹t dÞch c¬ tø ®Çu ®ïi.
G·y ë vÞ trÝ nµy dÔ lµm tæn th−¬ng bã m¹ch khoeo, thÇn kinh h«ng to, tói bÞt bao ho¹t
dÞch cña c¬ tø ®Çu ®ïi. Hai ®o¹n t¹o thµnh gãc më ra tr−íc vµ ra ngoµi quai låi ra sau
C©u 3. ChÈn ®o¸n vµ chÈn ®o¸n ph©n biÖt:
1. ChÈn ®o¸n:
- Chi g·y bÊt lùc hoµn toµn
- §ïi s−ng to, ng¾n h¬n bªn lµnh, c¼ng ch©n xoay ngoµi. §èi víi g·y 1/3 trªn vµ 1/3
gi÷a thÊy quai låi ra ngoµi, g·y 1/3 d−íi quai låi ra sau
- §iÓm ®au chãi cè ®Þnh, l¹o s¹o x−¬ng(kh«ng cè g¾ng t×m)
- Trµn dÞch khíp gèi
Ng. quang toµn_dhy34 -2-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
- ChiÒu dµi tuyÖt ®èi ng¾n h¬n bªn lµnh
- XQ
2. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt:
- Ch¹m th−¬ng phÇn mÒm ë ®ïi: ®ïi s−ng to, nÒ song ch©n vÉn cö ®éng ®−îc vµ kh«ng
cã ®iÓm ®au chãi cè ®Þnh
- G·y 1/3 trªn: G·y liªn mÊu chuyÓn x−¬ng ®ïi
- G·y 1/3 d−íi: G·y låi cÇu ®ïi vµ liªn låi cÇu x−¬ng ®ïi
C©u 4. BiÕn chøng:
1. Toµn th©n:
- Sèc do mÊt m¸u vµ ®au
- T¾c nghÏn m¹ch m¸u do mì(rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid)
2. T¹i chç:
Sím:
- G·y hë
- Tæn th−¬ng m¹ch m¸u, thÇn kinh
Muén:
- Teo c¬ tø ®Çu ®ïi do bÊt ®éng l©u, h¹n chÕ vËn ®éng khíp gèi do bÊt ®éng l©u ngµy
trong ®iÒu trÞ b¶o tån lµm cøng c¬ tø ®Çu ®ïi hoÆc c¬ tø ®Çu ®ïi dÝnh vµo khíp can
x−¬ng
- ChËm liÒn x−¬ng, khíp gi¶: do c¬ chÌn vµ ç g·y hoÆc ®iÒu trÞ kh«ng ®óng ph−¬ng
ph¸p
- LiÒn lÖch trôc: lµm trôc tú cña x−¬ng thay ®æi g©y ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng vËn ®éng
cña khíp h¸ng, khíp gèi vµ khíp cæ ch©n
- Tho¸i ho¸ khíp h¸ng, khíp gèi
C©u 5. §iÒu trÞ:
1. S¬ cøu:
- Gi¶m ®au
+ T¹i chç
+ Toµn th©n
- BÊt ®éng
+ NÑp: tre, gç, crame
+ NÑp tuú øng: ®ßn g¸nh, sóng…
Ng. quang toµn_dhy34 -3-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
+ NÑp chÝnh qui: Diteric, Thomas
- VËn chuyÓn nhÑ nhµng trªn v¸n cøng vÒ sau khi bÖnh nh©n hÕt sèc
2. §iÒu trÞ b¶o tån:
* Bã bét:
- Bã bét ngay bét ngùc chËu bµn ch©n hoÆc chËu bµn ch©n: g·y r¹n, g·y d−íi cèt m¹c,
g·y di lÖch kh«ng ®¸ng kÓ ë trÎ em
- N¾n chØnh, bã bét: g·y x−¬ng ®ïi ë trÎ em cã di lÖch. G·y x−¬ng ®ïi ë ng−êi lín
kh«ng cã ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt x−¬ng
Bét ngùc chËu- bµn ch©n(bét Whitmann) ®èi víi g·y 1/3 trªn, 1/3 gi÷a x−¬ng ®ïi. Thêi
gian 3-3,5 th¸ng ®èi víi ng−êi lín, trÎ em 1,5 -2 th¸ng
* KÐo liªn tôc:
- C§: g·y cã nhiÒu m¶nh rêi, g·y hë do ho¶ khÝ, kh«ng cã ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó
kÕt x−¬ng do t×nh tr¹ng toµn th©n, do kh«ng cã ®iÒu kiÖn trang bÞ phÉu thuËt
- VÞ trÝ xuyªn ®inh:
+ §èi víi g·y 1/3 trªn, 1/3 gi÷a xuyªn qua låi cÇu ®ïi
+ §èi víi g·y 1/3 d−íi xuyªn qua låi cñ x−¬ng chµy
- Träng l−îng kÐo: 1/8 träng l−îng c¬ thÓ sau ®è t¨ng dÇn cao nhÊt ë ngµy thø 5 cã thÓ
®Õn 1/6-1/4 träng l−îng c¬ thÓ ®Ó chØnh l¹i æ g·y vµ sau ®ã gi¶m dÇn ®Õn träng l−îng
kÐo duy tr× b»ng 1/2 P kÐo ban ®Çu
- Chôp XQ kiÓm tra
- Thêi gian kÐo 4-6 tuÇn sau ®ã bã bét 6-8 tuÇn
- KÐo liªn tôc ®Ó chuÈn bÞ cho phÉu thuËt, vÞ trÝ xuyªn qua ®Çu trªn x−¬ng chµy, kÐo 3-5
ngµy
- Nh−îc ®iÓm cña kÐo liªn tôc vµ bã bét:
+ H¹n chÕ kÕt qu¶ vÒ gi¶i phÉu vµ chøc n¨ng v× x−¬ng ®ïi to, dµi, cã khèi c¬ kháe b¸m
xung quanh co kÐo m¹nh, mÆc dï cã n¾n chØnh tèt vÉn cã nguy c¬ di lÖch thø ph¸t trong bét
+ Bét cång kÒnh, v−íng vÝu g©y khã chÞu cho bÖnh nh©n
+ Bã bét l©u ngµy ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng chøc n¨ng cña khíp
3. PhÉu thuËt:
* C§:
+ G·y x−¬ng ®ïi ë ng−êi lín
+ G·y x−¬ng ®ïi trÎ em lín cã di lÖch, ®iÒu trÞ b¶o tån kh«ng kÕt qu¶
Ng. quang toµn_dhy34 -4-
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng ®ïi
+ G·y x−¬ng ®ïi cã tæn th−¬ng m¹ch m¸u thÇn kinh kÕt hîp
- −u ®iÓm:
+ N¾n ®−îc hoµn toµn vÒ gi¶i phÉu
+ Cè ®Þnh ®−îc v÷ng ch¾c æ g·y t¹o ®iÒu kiÖn vËn ®éng sím, phôc håi chøc n¨ng ®−îc tèt
* PP kÕt x−¬ng:
- KÕt x−¬ng b»ng ®inh néi tuû Kuntscher:
+ C§ tuyÖt ®èi: ®èi víi g·y 1/3 trªn vµ 1/3 gi÷a
+ C§ t−¬ng ®èi: g·y 1/3 d−íi
+ C¸c pp:
. §ãng ®inh xu«i dßng(kh«ng më æ g·y): ®ãng ®inh tõ hè ngãn tay ®Ønh mÊu chuyÓn
xuèng hoÆc tõ ®Çu d−íi x−¬ng ®ïi ®ãng lªn
. §ãng ®inh ng−îc dßng: béc lé æ g·y ®ãng tõ æ g·y ®Çu trung t©m lªn trªn chØnh l¹i æ g·y
vµ ®ãng ng−îc xuèng
- KÕt x−¬ng b»ng 2 ®inh Rush: ®èi víi g·y 1/3 D, g·y trªn låi cÇu x−¬ng ®ïi
- KÕt x−¬ng b»ng nÑp vÝt: g·y x−¬ng ®ïi cã m¶nh rêi, g·y 1/3 d−íi hoÆc 1/3 trªn mµ
®o¹n cßn l¹i ng¾n
- KÕt x−¬ng b»ng ®inh néi tuû cã chèt: ë nh÷ng n¬i cã trang bÞ mµn h×nh t¨ng s¸ng sö
dông ®inh néi tuû cã chèt cã thÓ C§ cho tÊt c¶ c¸c lo¹i g·y x−¬ng
Ng. quang toµn_dhy34 -5-
