Ngoại chấn thương: Gãy thân xương cánh tay
Ghi chẩn đoán: Gãy 1/3 giữa xương cánh tay phải do tai nạn giao thông đã phẫu thuật kết xương nẹp vít ngày thứ 2
Câu hỏi:
1. Biện luận chẩn đoán
2. Nêu đặc điểm di lệch của gãy thân xương cánh tay...
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
G∙y th©n x−¬ng c¸nh tay
Ghi chÈn ®o¸n:
G·y 1/3 gi÷a x−¬ng c¸nh tay ph¶i do tai n¹n giao th«ng ®· phÉu thuËt kÕt x−¬ng nÑp vÝt
ngµy thø 2
C©u hái:
1. BiÖn luËn chÈn ®o¸n?
2. Nªu ®Æc ®iÓm di lÖch cña g·y th©n x−¬ng c¸nh tay
3. BiÕn chøng cña g·y th©n x−¬ng c¸nh tay
4. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu cña x−¬ng c¸nh tay liªn quan tíi l©m sµng vµ ®iÒu trÞ?
5. §iÒu trÞ b¶o tån g·y th©n x−¬ng c¸nh tay: C§ vµ c¸c ph−¬ng ph¸p?
6. Nªu chØ ®Þnh phÉu g·y x−¬ng c¸nh tay
C©u 1. BiÖn luËn chÈn ®o¸n:
Lóc vµo viÖn(khai th¸c qua bÖnh nh©n vµ bÖnh ¸n)
- T− thÕ: tay lµnh ®ì tay ®au
- Cã ®iÓm ®au chãi
- ChiÒu dµi tuyÖt ®èi vµ t−¬ng ®èi ng¾n h¬n bªn lµnh
- BÊt lùc vËn ®éng c¸nh tay ph¶i: kh«ng n©ng, kh«ng gi¹ng c¸nh ®−îc c¸nh tay
- XQ: h×nh ¶nh g·y cã m¶nh dêi 1/3 gi÷a x−¬ng c¸nh tay
Biªn b¶n PT: G·y cã m¶nh dêi 1/3 gi÷a x−¬ng c¸nh tay ph¶i
C©u 2. §Æc ®iÓm di lÖch:
Giíi h¹n g·y th©n x−¬ng c¸nh tay: d−íi mÊu ®éng lín tíi trªn mám trªn låi cÇu x−¬ng c¸nh
tay kho¶ng 3-4 cm.
VÞ trÝ g·y cã thÓ 1/3 trªn, 1/3 gi÷a vµ 1/3 d−íi nh−ng hay gÆp nhÊt lµ 1/3 gi÷a
1. G·y 1/3 trªn: C¸c ®o¹n g·y trªn di lÖch ra tr−íc 300 vµ vÞ trÝ g·y cµng thÊp th× di lÖch
cµng gi¶m
* G·y d−íi mÊu ®éng vµ trªn chç b¸m cña c¬ ngùc lín: §o¹n trªn bÞ c¬ b¶ vai mÊu ®éng
kÐo gi¹ng vµ xoay ngoµi, ®o¹n d−íi bÞ c¸c c¬ vai-ngùc-c¸nh tay(c¬ delta, qu¹ c¸nh tay, c¬ nhÞ
®Çu) kÐo lªn trªn, ra tr−íc vµo trong(di lÖch gièng g·y cæ phÉu thuËt x−¬ng c¸nh tay)
* G·y d−íi chç b¸m cña c¬ ngùc lín vµ trªn chç b¸m cña c¬ delta: ®o¹n trªn bÞ c¬ ngùc to
kÐo vµo trong vµ ra tr−íc, ®o¹n d−íi bÞ cơ delta vµ c¬ tam ®Çu kÐo lªn trªn vµ ra ngoµi: 2 ®o¹n
x−¬ng g·y lµm thµnh gãc më ra ngoµi
* G·y d−íi chç b¸m cña c¬ delta: ®o¹n g·y trªn bÞ c¬ delta kÐo gi¹ng ra ngoµi, ®o¹n g·y
d−íi bÞ c¬ qu¹ c¸nh tay, c¬ nhÞ ®Çu, c¬ tam ®Çu kÐo lªn trªn 2 ®o¹n x−¬ng g·y lµm thµnh gãc
më vµo trong
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 17
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
2. G·y 1/3 gi÷a: 2 ®o¹n g·y Ýt di lÖch do c¸c c¬ tam ®Çu vµ c¬ canh tay tr−íc bäc xung
quanh nh−ng khi g·y cã di lÖch th× hay bÞ c¬ chÌn vµo gi÷a 2 ®Çu g·y ®o¹n trªn bÞ c¬ delta
kÐo ra tr−íc vµ gi¹ng, ®o¹n d−íi bÞ c¬ nhÞ ®Çu, tam ®Çu kÐo lªn trªn
3. G·y 1/3 d−íi: ®o¹n trªn Ýt di lÖch, ®o¹n d−íi bÞ c¬ nhÞ ®Çu, c¸nh tay tr−íc, tam ®Çu,
c¸nh tay quay co kÐo lµm di lÖch chång ng¾n khi g·y 1/3 d−íi thÊp di lÖch nhiÒu cã thÓ tæn
th−¬ng bã m¹ch c¸nh tay dÉn ®Õn rèi lo¹n dinh d−ìng, co cøng do thiÕu m¸u lµm h¹n chÕ vËn
®éng hoÆc cøng khíp khuûu
* C¬ delta: Nguyªn uû: 2/3 ngoµi gai vai, bê ngoµi mám cïng vai, 1/3 ngoài bê tr−íc
x−¬ng ®ßn. B¸m tËn: gê delta mÆt ngoµi x−¬ng c¸nh tay.
* C¬ ngùc to: Nguyªn uû: x−¬ng ®ßn, x−¬ng øc, sôn s−ên 1-6. B¸m tËn: mÐp ngoµi r·nh
nhÞ ®Çu
* Khu c¸nh tay tr−íc: c¬ c¸nh tay tr−íc, c¬ nhÞ ®Çu
- C¬ c¸nh tay tr−íc: b¸m ë 1/2 x−ơng c¸nh tay vµ b¸m tËn vµo mám vÑt
- C¬ nhÞ ®Çu: Cã 2 phÇn : phÇn dµi b¸m ë diÖn trªn æ ch¶o råi ch¹y trong r·nh nhÞ ®Çu
gi÷a 2 mÊu ®éng, phÇn ng¾n b¸m vµo mám qu¹. B¸m tËn: g©n b¸m vµo låi cñ nhÞ ®Çu x−¬ng
quay, g©n cßn t¸ch mét trÏ vµo c©n c¼ng tay, d−íi trÏ nµy cã ®éng m¹ch c¸nh tay vµ d©y tk
gi÷a
* Khu c¸nh tay sau: C¬ tam ®Çu c¸nh tay:
+ §Çu dµi: bê d−íi æ ch¶o
+ §Çu ngoµi: b¸m mÐ trªn r·nh xo¾n
+ §Çu trong: mÐp d−íi r·nh xo¾n
B¸m tËn: 3 ®Çu ®i xuèng tËp trung thµnh 1 g©n b¸m vµo mám khuûu
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 18
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
C¸c c¬ vïng vai
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 19
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 20
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
C©u 3. BiÕn chøng cña g·y x−¬ng c¸nh tay:
1. Toµn th©n:
- Sím:
+ Ýt cã sèc
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 21
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
+ Cã thÓ cã huyÕt t¾c mì
- Muén: viªm phæi(Ýt gÆp), viªm ®−êng tiÕt niÖu, suy mßn, loÐt ®iÓm tú
2. T¹i chç:
- Sím:
+ G·y hë
+ Tæn th−¬ng ®éng m¹ch c¸nh tay g©y ho¹i tö c¼ng, bµn tay
+ Tæn th−¬ng thÇn kinh quay
+ ChÌn c¬ vµo gi÷a 2 ®Çu g·y
- Muén:
+ Can to xï, liÒn lÖch trôc
+ Teo c¬, cøng khíp vïng chi trªn
+ ChËm liÒn x−¬ng khíp gi¶
+ ChÌn Ðp thÇn kinh quay do can x−¬ng to, xï, do sÑo phÇn mÒm
* Tæn th−¬ng ®éng m¹ch c¸nh tay: §M c¸nh tay b¾t ®Çu tõ bê d−íi c¬ ngùc to tiÕp nèi víi
®m n¸ch khi tíi 3cm ë d−íi nÕp gÊp khuûu ngang chç b¸m cña c¬ nhÞ ®Çu vµo låi cñ th× chia
ra ®m quay vµ ®m trô
Nh¸nh :
- Nh¸nh nu«i c¬
- Nh¸nh nu«i x−¬ng c¸nh tay
- Nh¸nh ®m c¸nh tay s©u: to nhÊt
- §M bªn trong trªn vµ bªn trong d−íi
Vßng nèi:
- Vßng delta: c¸c nh¸nh c¬ nèi víi nh¸nh mò(®m n¸ch)
- Vßng nèi trªn rßng räc: nh¸nh bªn trong trªn vµ bªn trong d−íi nèi víi 2 nh¸nh quÆt
ng−îc trô sau vµ trô tr−íc cña ®m trô
- Vßng nèi trªn låi cÇu: nh¸nh tr−íc vµ sau cña ®m c¸nh tay s©u nèi víi c¸c nh¸nh quÆt
ng−îc quay tr−íc cña ®m quay vµ quÆt ng−îc gian cèt cña ®m trô
* Tæn th−¬ng thÇn kinh quay:
- §Æc ®iÓm gi¶i phÉu: TK quay do rÔ C7 t¹o nªn t¸ch tõ th©n nh× sau. ë c¸nh tay, d©y nµy
ch¹y trong r·nh xo¾n x−¬ng c¸nh tay, vßng tõ sau ra tr−íc ®Ó vµo r·nh c¬ nhÞ ®Çu ngoµi. Nã
quay quanh x−¬ng c¸nh tay 2 lÇn. D©y TK quay chia ra 2 nh¸nh: vËn ®éng vµ c¶m gi¸c.
Nh¸nh vËn ®éng cho c¸c c¬: c¬ c¸nh tay quay(c¬ ngöa dµi t¸c dông ngöa bµn tay nh−ng chñ
yÕu lµ gÊp c¼ng tay vµo c¸nh tay, c¬ quay nhÊt vµ nh× cã t¸c dông duçi cæ tay, c¬ duçi ®èt 1
ngãn tay, c¬ ngöa ng¾n, c¬ duçi dµi ngãn c¸i, c¬ trô sau
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 22
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
- Chøc n¨ng d©y quay: chi phèi c¸c ®éng t¸c duçi c¼ng tay, duçi cæ tay, duçi ®èt 1 c¸c
ngãn tay vµ d¹ng ngãn c¸i
- TriÖu chøng l©m sµng:
+ Tæn th−¬ng d©y TK quay ë hâm n¸ch: bµn tay rò cæ cß ®iÓn h×nh: kh«ng duçi ®−îc
cæ tay vµ ®èt 1 c¸c ngãn
Kh«ng d¹ng ®−îc ngãn c¸i
Khi ®Æt 2 lßng bµn tay ¸p s¸t vµo nhau råi lµm ®éng t¸c t¸ch 2 bµn tay th× bµn tay bÞ liÖt
TK quay sÏ kh«ng −ìn th¼ng lªn ®−îc mµ gÊp laÞ vµ cuén tr«i trªn lßng bµn tay lµnh(do
tæn th−¬ng c¬ ngöa dµi)
MÊt ph¶n x¹ c¬ tam ®Çu c¸nh tay vµ ph¶n x¹ tr©m quay
Rèi lo¹n c¶m gi¸c mÆt sau c¸nh tay, c¼ng tay vµ râ nhÊt lµ khe liªn ®èt bµn 1-2 ë tr−íc hè
lµo
Rèi lo¹n dinh d−ìng biÓu hiÖn phï mu tay
Bµn tay rò cæ cß ®iÓn h×nh trong tæn th−¬ng d©y thÇn kinh quay
+ Tæn th−¬ng d©y quay ë 1/3 d−íi x−¬ng c¸nh tay:
Lµ vÞ trÝ hay gÆp tæn th−¬ng víi biÓu hiÖn l©m sµng nh− ë hâm n¸ch nh−ng c¬ tam ®Çu
kh«ng bÞ liÖt nªn duçi ®−îc c¼ng tay vµ cßn ph¶n x¹ g©n c¬ tam ®Çu
+ Tæn th−¬ng d©y TK quay ë 1/3 trªn c¼ng tay: ®©y lµ chç ph©n ra 2 nh¸nh vËn ®éng
vµ c¶m gi¸c, khi tæn th−¬ng biÓu hiÖn lÇm sµng:
Duçi cæ tay cßn nh−ng yÕu
Kh«ng duçi ®−îc ®èt 1 c¸c ngãn
Rèi lo¹n c¶m gi¸c ë mu tay vµ phÝa l−ng ngãn tay c¸i
C©u 4. §Æc ®iÓm gi¶i phÉu cña x−¬ng c¸nh tay liªn quan tíi l©m sµng vµ ®iÒu trÞ:
- X−¬ng c¸nh tay th¼ng, ë 1/3 trªn h¬i trßn, 2/3 d−íi h×nh l¨ng trô tam gi¸c, n¬i tiÕp gi¸p
2 ®o¹n nµy lµ ®iÓm yÕu nªn dÔ g·y, cæ phÉu thuËt còng lµ 1 ®iÓm yÕu dÔ g·y
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 23
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
- MÆt sau x−¬ng cã r·nh xo¾n( kÐo dµi 2/3 trªn) trong r·nh cã d©y tk quay n»m s¸t
x−¬ng vµ ®éng m¹ch c¸nh tay s©u, ®o ®ã g·y 2/3 trªn x−¬ng c¸nh tay dÔ bÞ tæn th−¬ng d©y tk
quay
- èng c¸nh tay: h×nh l¨ng trô tam gi¸c giíi h¹n: phÝa tr−íc vµ trong lµ c©n bäc c¸nh tay,
phÝa ngoµi ë trªn lµ c¬ nhÞ ®Çu(c¬ tuú hµnh cña ®m c¸nh tay), phÝa sau lµ v¸ch liªn c¬ vµ ë
d−íi cã c¬ c¸nh tay tr−íc n»m trªn v¸ch liªn c¬. Trong èng c¸ch tay cã bã m¹ch thÇn kinh
c¸nh tay. Khi g·y x−¬ng c¸nh tay cã thÓ g©y tæn th−¬ng cã m¹ch nµy
- ë 1/3 trªn cã c¬ ngùc to, c¬ ngùc bÐ, c¬ delta(lµ nh÷ng c¬ khoÎ) nªn g·y ë ®©y cã
nhiÒu di lÖch. ë 1/3 gi÷a x−¬ng c¸nh tay ®−îc bäc bëi c¬ tam ®Çu(phÝa sau) vµ c¬ c¸nh tay
tr−íc vµ c¬ nhÞ ®Çu(phÝa tr−íc), c¸c c¬ nµy chØ ®i qua mµ kh«ng b¸m tËn ë ®©y nªn g·y 1/3
gi÷a x−¬ng c¸nh tay Ýt di lÖch nÕu cã chØ lµ di lÖch chång vµ dÔ cã chÌn c¬ vµo gi÷a 2 ®Çu
g·y
- G·y 1/3 gi÷a dÔ g©y khíp gi¶ v× x−¬ng c¸nh tay dµi, c¬ b¸m ë 2 bªn ®Çu x−¬ng nªn
nu«i d−ìng kÐm
C©u 5. §iÒu trÞ b¶o tån g·y th©n x−¬ng c¸nh tay: C§ vµ c¸c ph−¬ng ph¸p:
1. ChØ ®Þnh: G·y kh«ng hoÆc Ýt di lÖch
2. Ph−¬ng ph¸p:
- G©y tª æ g·y b»ng Lidocain 1%, hoÆc g©y tª ®¸m rèi thµnh kinh c¸nh tay
- Bã bét ngùc c¸nh tay t− thÕ gi¹ng hoÆc bã nÑp víi thuèc nam
+ G·y 1/3 trªn: bã bét ngùc c¸nh tay ë t− thÕ gi¹ng vÞ trÝ g·y cµng cao th× gi¹ng cµng
nhiÒu. G·y trªn chç b¸m cña c¬ ngùc to c¸nh tay d¹ng 80-900, ra tr−íc 30-400. G·y d−íi
chç b¸m c¬ ngùc to c¸nh tay gi¹ng 60-700, ra tr−íc 300, khíp khuûu gÊp 900, c¼ng tay nöa
sÊp nöa ngöa
NÕu bÖnh nh©n cã g·y x−¬ng c¸nh tay kÕt hîp víi chÊn th−¬ng ngùc hoÆc cã bÖnh tim
phæi m¹n ®e do¹ suy h« hÊp tuÇn hoµn th× kh«ng ®−îc bã bét ngùc c¸nh tay gi¹ng, cã thÓ
bã bét ch÷ U cè ®Þnh b¶ vai c¸nh tay c¼ng tay hoÆc bã nÑp ®«ng y cã ®Öm gèi b«ng d−íi
hâm n¸ch ®Ó c¸nh tay xoay ngoµi
C©u 6. Nªu chØ ®Þnh phÉu g·y x−¬ng c¸nh tay:
- G·y hë
- G·y kÝn di lÖch lín n¾n chØnh kh«ng kÕt qu¶
- G·y x−¬ng c¸nh tay cã chÌn c¬ vµo gi÷a 2 ®Çu x−¬ng
C¸c PP:
- KÕt x−¬ng nÑp vÝt: th«ng dông nhÊt
- §ãng ®inh néi tuû
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 24
Ngo¹i chÊn th−¬ng G·y th©n x−¬ng c¸nh tay
- KÕt x−¬ng b»ng khung cè ®inh ngoµi: g·y hë, g·y hë nhiÔm trïng
- G·y xo¾n chÐo v¸t dµi cã thÓ b¾t vÝt hoÆc buéc vßng ®ai thÐp
TËp vËn ®éng: Ngay sau khi cè ®Þnh cÇn cho bÖnh nh©n tËp co c¬ tÜnh lªn g©n c©n c¬ trong
bét vµ tËp vËn ®éng c¸c khíp kh«ng ph¶i bÊt ®éng. Sau khi th¸o bét tËp vËn ®éng phôc håi
chøc n¨ng
Gi¶i phÉu khu sau c¸nh tay(r·nh xo¾n cã thÇn kinh quay ch¹y)
Ng. quang toµn_dhy34-HVQY 25
