Mô hình đào tạo nghề ở CHLB Đức
Ở CHLB Đức, hệ thống đào tạo nghề là sự kết hợp giữa việc học trong một môi trường có sự gần gũi với thực tế sản xuất của công ty và một cơ sở có năng lực chuyên môn về sư phạm và nghiệp vụ dạy nghề của các trường nghề, theo đó các Công ty tập trung vào việc cung cấp các kiến thức và kỹ năng thực tế, đặc biệt là kiến thức và kỹ năng phù hợp với công nghệ sản xuất của Công ty, còn các nhà trường cung cấp khối kiến thức lý thuyết...
Mô hình đào tạo nghề ở CHLB Đức
S
ự phát triển của mỗi quốc gia đều phụ thuộc
rất nhiều vào phát triển nguồn nhân lực, do
vậy, chiến lược phát triển nguồn nhân lực,
đặc biệt là nguồn lao động chất lượng cao là một
trong những yếu tố quan trọng trong phát triển
kinh tế-xã hội của mọi quốc gia. CHLB Đức là một
trong những quốc gia đã tạo được sự phát triển
kinh tế-xã hội cao nhờ làm tốt chiến lược phát
triển nguồn nhân lực, trong đó hệ thống đào tạo
nghề kép được coi là mô hình đào tạo có hiệu
quả, phần nào cung cấp một số kinh nghiệm cho
chúng ta tham khảo.
Ở CHLB Đức, hệ thống đào tạo nghề là sự kết hợp
Thực hành nghề Cắt gọt kim loại ở
Trường Cao đẳng công nghiệp Việt Đức giữa việc học trong một môi trường có sự gần gũi với
thực tế sản xuất của công ty và một cơ sở có năng
lực chuyên môn về sư phạm và nghiệp vụ dạy nghề của các trường nghề, theo đó các Công ty tập
trung vào việc cung cấp các kiến thức và kỹ năng thực tế, đặc biệt là kiến thức và kỹ năng phù hợp
với công nghệ sản xuất của Công ty, còn các nhà trường cung cấp khối kiến thức lý thuyết về cơ
bản nhiều hơn. Do phát triển trên hai nền tảng kết hợp như vậy, nên hệ thống đào tạo nghề này
còn gọi là hệ thống đào tạo nghề kép. Bộ luật đào tạo nghề năm 1969 áp dụng ở CHLB Đức được
coi là nền tảng cơ bản của sự phát triển hệ thống đào tạo nghề kép. Bộ luật này đã đưa ra các
điều lệ chi tiết và tích cực, nhấn mạnh trách nhiệm của xã hội đối với việc đào tạo nghề. Đồng thời
bảo đảm cho các nhóm xã hội quan tâm đến đào tạo nghề, chủ yếu giới chủ sử dụng lao động và
người lao động, có ảnh hưởng mang tính quyết định đến hệ thống đào tạo nghề và khả năng tổ
chức đào tạo của toàn đất nước. Ngoài ra, Bộ luật này còn là cơ sở pháp lý cho hệ thống đào tạo
kép thành hệ thống tiêu chuẩn chất lượng nghề chủ chốt ở CHLB Đức.
Hệ thống đào tạo nghề kép ở CHLB Đức có một số ưu điểm sau:
Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông bắt buộc, theo quy định của Chính phủ CHLB Đức, học
sinh có thể tham gia vào học nghề ở lứa tuổi 15-18. Tham gia vào hệ thống đào tạo nghề, học sinh
có thể lựa chọn hình thức đào tạo toàn bộ tại trường hoặc hệ thống đào tạo nghề kép. Hiện nay,
2/3 học sinh trong nhóm độ tuổi này đã chọn hình thức đào tạo nghề kép. Tiêu chuẩn được lựa
chọn vào hệ thống đào tạo nghề kép phụ thuộc vào chất lượng học nghề của học sinh.
Các học sinh tham gia hệ thống này, được dậy các kỹ năng cơ bản cho ngành nghề đã chọn và
sau đó được đào tạo chuyên sâu. Học sinh có thể theo học ngành của mình 3 ngày tại công ty,
những ngày còn lại học tại trường nghề hoặc học sinh có thể sử dụng nhiều thời gian hơn tại công
ty, và cũng có thể tham gia học ngoài giờ tại trường nghề. Hiện nay, trong chương trình học của
hệ thống đào tạo nghề kép thì các môn chuyên ngành chiếm 60% và các môn phổ thông chiếm
40%.
Chi phí đào tạo thường do Chính quyền bang trả cho phần học tại trường theo chương trình, các
học sinh có mức học bổng thấp ( bằng khoảng 42% của lao động phổ thông). Còn các công ty trả
chi phí trực tiếp cho việc đào tạo thực hành tại công ty. Thông thường, các công ty chi trung bình
2-3% tổng quỹ tiền lương của họ cho đào tạo ban đầu.
Tên mô hình đào tạo nghề kép còn gắn liền với cơ chế quản lý hệ thống đào tạo nghề ở Đức.
Chẳng hạn, Chính quyền Bang chịu trách nhiệm quản lý trường nghề và Chính phủ Liên bang chịu
trách nhiệm quản lý đào tạo nghề tại công ty. Việc dạy nghề tại công ty đều do các công ty trực tiếp
tổ chức, song việc kiểm soát lại do Công đoàn cùng với sự tham gia của các quan sát viên và hội
đồng công nhân tại công ty thực hiện. Trên thực tế, công đoàn tham gia vào mọi công đoạn của hệ
thống đào tạo kép trong công ty, từ quá trình lựa chọn học sinh cho đến duy trì một chương trình
học hiện đại, kiểm soát chất lượng và bảo vệ công nhân khỏi nguy cơ như bị trả lương thấp hoặc
không được đào tạo đầy đủ.
- Hệ thống đào tạo nghề kép được điều chỉnh bởi nhu cầu cung cấp vị trí đào tạo của các công
ty. Các công ty là người quyết định số lượng công nhân được đào tạo và đào tạo theo chuyên
ngành nào. Công ty được quyền tự do lựa chọn các ứng cử viên được tham gia đào tạo. Tuy
nhiên, trong việc thực hiện những chức năng như vậy, công ty phải tuân thủ hàng loạt những quy
chế do Chính phủ Liên bang đặt ra với sự tư vấn của các đoàn thể xã hội.
- Sau khi học sinh tốt nghiệp từ hệ thống đào tạo nghề kép, tình hình việc làm của học sinh nói
chung tốt, phần lớn học sinh xin được việc làm ngay. Theo báo cáo về hệ thống đào tạo kép của
Bộ Giáo dục và Khoa học CHLB Đức cho biết, sau 6 tháng học sinh tốt nghiệp từ hệ thống đào tạo
nghề kép, khoảng 60% học sinh nhận được việc làm với hợp đồng không hạn chế, có nghĩa là hợp
đồng trong thời gian 3-4 năm, rồi sau đó ký tiếp hoặc hợp đồng vĩnh viễn nếu cả hai bên mong
muốn, 10% thất nghiệp, 17% tham gia quân ngũ hoặc nhận hợp đồng ngắn hạn (từ 6 tuần cho đến
5 năm) và 13% tham gia đào tạo tiếp. Trong số những học sinh có việc làm ngay, 78% học sinh
được làm việc theo đúng chuyên ngành đào tạo. Thông thường, các học sinh theo học các khóa
đào tạo nghề trong các công ty lớn có cơ hội việc làm lớn hơn so với học sinh theo học các khóa
đào tạo trong các công ty nhỏ. Theo số liệu thống kê, có khoảng 80% học sinh tốt nghiệp học nghề
trong các công ty lớn được ở lại làm việc tại công ty đã đào tạo. Chỉ số này khiêm tốn hơn nhiều
đối với đào tạo trong các công ty nhỏ, sử dụng chưa đến 1/2 số học sinh họ đã đào tạo. Song, nhờ
chất lượng đào tạo của hệ thống đào tạo nghề kép, nên cơ hội việc làm của các học sinh tốt
nghiệp không được công ty đào tạo thuê vẫn cao. Hơn nữa, thường xuyên diễn ra quá trình trao
đổi giữa hãng tổ chức đào tạo và hãng không tổ chức đào tạo, nên việc điều chỉnh về các quyết
định đào tạo và sử dụng được diễn ra theo điều kiện thị trường lao động. Một yếu tố chủ chốt tạo
ra hiệu quả cao của hệ thống đào tạo nghề kép ở Đức là chất lượng cao, chế độ đãi ngộ tốt là các
động cơ khuyến khích mạnh của giáo viên trong cả hai bộ phận, tại trường nghề và tại công ty.
Khả năng cung cấp các giáo viên có chất lượng cao là một tiêu chuẩn chính yếu, cho phép các
hãng thực hiện quá trình đào tạo trong hệ thống đào tạo kép. Các giáo viên đào tạo tại hãng được
lựa chọn từ các xưởng và phòng làm việc của công ty và phải có ít nhất 5 năm kinh nghiệm làm
việc. Họ còn phải là những người có đủ năng lực sư phạm và chuyên môn để tham gia giảng dạy.
Các yêu cầu chuyên môn là một chứng chỉ thợ chính thức của ngành cộng với 1,5 năm đào tạo
thêm tại các lớp học buổi tối của trường kỹ thuật và kỳ thi tốt nghiệp, xác nhận trình độ về cả
chuyên môn lẫn sư phạm. Đối với những người được lựa chọn làm giáo viên, họ có quyền lợi đi
kèm là được chuyển hẳn từ vị trí sản xuất như là “công nhân cổ xanh” sang vị trí làm việc của tầng
lớp nhân viên cổ trắng, với 20 giờ dạy trong một tuần, thay cho khoảng thời gian tăng gấp đôi làm
việc tại nơi sản xuất. Những quyền lợi này là động cơ thực sự cho phép lớp trẻ tham gia đội ngũ
giảng dạy tại hệ thống đào tạo nghề kép
Có thể khẳng định, hệ thống đào tạo nghề kép là mô hình đào tạo chiếm vị trí quan trọng trong hệ
thống đào tạo ở CHLB Đức, được thế giới công nhận là mô hình đào tạo tiên tiến với mục đích
chính là phát triển một lực lượng lao động chất lượng cao với quy mô ngày càng tăng.
Thanh Minh
P. QLKH&QHQT
