Máy điện I phần 7
Qúa trình quá độ trong MBA là quá trình mba chuyển từ chế độ xác lập này sang chế độ xác lập khác khi có sự thay đổi một trong các đại lượng xác định
1
Âaûi Hoüc Âaì Nàông - Træåìng Âaûi hoüc Baïch Khoa
Khoa Âiãûn - Nhoïm Chuyãn män Âiãûn Cäng Nghiãûp
Giaïo trçnh MAÏY ÂIÃÛN 1
Biãn soaûn: Buìi Táún Låüi
Chæång 6 QUAÏ TRÇNH QUAÏ ÂÄÜ TRONG M.B.A
6.1. KHAÏI NIÃÛM CHUNG
Quaï trçnh quaï âäü trong mba laì quaï trçnh mba chuyãøn tæì chãú âäü xaïc láûp náöy
sang chãú âäü xaïc láûp khaïc khi coï sæû thay âäøi mäüt trong caïc âaûi læåüng xaïc âënh chãú
âäü laìm viãûc cuía mba nhæ : táön säú, âiãûn aïp, phuû taíi..
Theo yãúu täú doìng âiãûn ngæåìi ta phán ra : quaï doìng âiãûn vaì quaï âiãûn aïp.
6.2. QUÏA DOÌNG ÂIÃÛN
Xeït quaï doìng âiãûn xaíy ra trong hai træåìng håüp :
1. Âoïng mba vaìo læåïi khi khäng taíi.
2. Ngàõn maûch âäüt nhiãn.
6.2.1. Âoïng mba vaìo læåïi khi khäng taíi.
Ta tháúy :
• Luïc laìm viãûc bçnh thæåìng doìng âiãûn khäng taíi : I0 ≤ 10 % Iâm .
• Luïc âoïng mba vaìo læåïi âiãûn : I0 >> Iâm . Vç sao ?.
Giaí thæí âiãûn aïp âàût vaìo dáy quáún så cáúp (hçnh 6.1) luïc âoïng K laì:
u1 = U1msin(ωt + Ψ0).
Ψ0: laì goïc pha cuía âiãûn aïp luïc âoïng mba vaìo læåïi.
Phæång trçnh cán bàòng âiãûn aïp cuía dáy quáún så laì:
dφ
u1 = U1msin(ωt + Ψ0) = r1i 0 + W1 . (6.1)
dt
Ta tháúy quan hãû φ = f(i0) laì quan hãû phi
φ
tuyãún. Âãø tênh toaïn âån giaín, ta giaí thiãút φ tè K
W1φ
lãû våïi i0 , nghéa laì : i 0 = .
L1 u1 W1 W2
Våïi L1: hãû säú tæû caím cuía dáy quáún så.
Viãút laûi phæång trçnh (6.1), ta coï:
U1m r dφ Hçnh 6.1 Så âäö âoïng mba
sin(ωt + Ψ0 ) = 1 φ + . vaìo læåïi âiãûn luïc khäng taíi
W1 L1 dt
2
Giaíi phæång trçnh trãn, ta coï nghiãûm laì:
φ = φ’ + φ’’ .
Thaình pháön xaïc láûp cuía tæì thäng:
π
φ’ = φmsin(ωt + Ψ0 - ).
2
= - φmcos(ωt + Ψ0).
L1 U1m
Våïi : φ m = .
W1 r12 + (ωL1 ) 2
Thaình pháön tæì thäng tæû do:
r1
− t
φ = Ce
'' L1
.
Xaïc âënh hàòng säú C våïi âiãöu kiãûn t = 0 trong loîi theïp coï tæì thäng dæ ±φdæ, nãn:
φ⎮t=0 = (φ’ + φ”)⎮t=0 = - φmcosΨ0 + C = ± φdæ .
⇒ C = φmcosΨ0 ± φdæ .
r1
− t
Váûy : φ” = (φmcosΨ0 ± φdæ) e . L1
Ta coï, sau khi giaíi phæång trçnh :
r1
− t
φ = - φmcos(ωt + Ψ0) + (φmcosΨ0 ± φdæ) e L1
.
Tæì phæång trçnh trãn ta tháúy :
1. Âiãöu kiãûn thuáûn låüi nháút khi âoïng mba vaìo læåïi âiãûn laì :
π
Ψ0 = tæïc âiãûn aïp u1 = U1m vaì tæì thäng φdæ = 0, luïc âoï:
2
φ = - φmcos(ωt + Ψ0) = φmsinωt .
tæïc laì xaïc láûp ngay khi âoïng mba vaìo læåïi, khäng xaíy ra quaï trçnh quaï âäü.
2. Âiãöu kiãûn báút låüi nháút khi âoïng mba vaìo læåïi âiãûn laì :
Ψ0 = 0 tæïc âiãûn aïp u1 = 0 vaì tæì thäng φdæ > 0, luïc âoï:
r1
− t
φ = - φmcosωt + (φm + φdæ) e L1
. φmax
φ
Khi ωt = π thç φ = φmax vç r 2φm luïc laìm 0 π φ’ ωt
viãûc bçnh thæåìng, nãn luïc náöy loîi theïp
m.b.a ráút baío hoìa vaì doìng tæì hoïa I0
trong quaï trçnh quaï âäü seî ráút låïn, cåî
Hçnh 6.2 Sæû biãún thiãn tæì thäng
100 láön doìng I0 φ(t) luïc doïng maûch báút låüi nháút
3
VÊ DUÛ 1 : Luïc bçnh thæåìng : I0 = 5%Iâm .
Luïc qtrçnh quïa âäü : I0 = 5Iâm . Mba bë càõt khoíi læåïi khi âoïng khäng taíi.
6.2.2. Quaï doìng âiãûn khi ngàõn maûch
ÅÍ âáy chè xeït quïa trçnh quïa âäü tæì luïc bàõt âáöu xaíy ra ngàõn maûch âãún khi thaình
láûp chãú âäü ngàõn maûch xaïc láûp.
Tênh doìng âiãûn In åí quïa trçnh quïa âäü.
in rn xn
u1 u1 Våïi rn = r1 + r’2
xn = x1 + x’2 = ωLn
Hçnh 6.3 Så âäö luïc mba bë ngàõn maûch
Viãút phæång trçnh cán bàòng âiãûn aïp :
di n
u1 = U1msin(ωt + Ψn) = rn i n + L n .
dt
Trong âoï Ψn: laì goïc pha cuía âiãûn aïp luïc mba xaíy ra ngàõn maûch.
Giaíi phæång trçnh trãn våïi âiãöu kiãûn ban âáöu t = 0 thç in = 0, ta âæåüc :
in = i’ + i’’
rn
− t
= − 2I n cos(ωt + Ψn ) + 2I n cos Ψn e Ln
U1
våïi : I n = .
rn + (ωL n ) 2
2
Ngàõn maûch xaíy ra báút låüi nháút khi Ψn = 0, våïi rn 4
• Haûi mba :
1. Dáy quáún noïng vaì bë chaïy caïch âiãûn.
2. Gáy læûc cå hoüc phaï kãút cáúu dáy quáún.
• Baío vãû :
1. Duìng relais taïc âäüng nhanh càõt chäù sæû cäú ra khoíi mba.
2. Mba bë nm caïc voìng dáy bãn trong, ngæåìi ta thæåìng duìng relais håi,
relais so lãûch âãø baío vãû càõt mba ra khoíi læåïi.
6.3. QUAÏ ÂIÃÛN AÏP TRONG M.B.A
6.3.1. Nguyãn nhán gáy quaï âiãûn aïp :
Um0 Um
U
Um
Pâ
MBA
0.5Um
1.2 50 t (μs)
Hçnh 6.4 Soïng quaï âiãûn aïp Hçnh 6.5 Soïng quaï âiãûn aïp træåïc vaì sau chäúng seït
Khi mba laìm viãûc trong læåïi âiãûn thæåìng chëu nhæîng âiãûn aïp xung kêch, coìn
goi laì quaï âiãûn aïp, coï trë säú gáúp nhiãöu láön trë säú âiãûn aïp âënh mæïc.
Nguyãn nhán gáy quaï âiãûn aïp :
1. Thao taïc âoïng càõt âæåìng dáy hoàûc caïc maïy âiãûn.
2. Ngàõn maûch chaûm âáút keìm theo häö quang.
3. Seït âaïnh vaìo âæåìng dáy taíi âiãûn trãn khäng vaì soïng seït truyãön âãún mba.
Âáy laì soïng nguy hiãøm nháút âäúi våïi mba, vç coï trë säú haìng triãûu vän.Tæì
soïng quaï âiãûn aïp, ta tháúy :
a. Tæì nåi xuáút hiãûn lan truyãön vãö hai phêa våïi täúc âäü gáön bàòng C.
b. Daûng xung khäng chu kyì våïi âáöu soïng ráút däúc, coìn âuäi bàòng phàóng
hån.
c. Thåìi gian tàng tæì 0 ÷ Um khoaíng μs (hçnh 6.1).
Âãø giaím biãn âäü Um0 cuía soïng quaï âiãûn aïp ta duìng bäü chäúng seït phoïng âiãûn P
(hçnh 6.2), âãø dáùn âiãûn têch cuía soïng xung kêch xuäúng âáút. Ta tháúy Um0 laì biãn âäü
træåïc chäúng seït ráút låïn. Sau taïc âäüng cuía bäü chäúng seït, âiãûn aïp cuía soïng xung kêch
giaím âi nhiãöu Um. Biãn âäü sau bäü chäúng seït Um nhoí hån trë säú thæí âäü bãöìn caïch âiãûn
cuía mba.
5
6.3.2. Maûch âiãûn thay thãú vaì phæång trçnh vi phán
Táön säú soïng quaï âiãûn aïp (xung kêch) laì :
ω 1 1 1
fx = x = = = −6
= 2,08.10 5 Hz
2π Tx 4 t d 4.1,2.10
Thaình láûp så âäö thay thãú :
Goüi : C’d laì âiãûn dung giæîa caïc pháön tæí cuía dáy quáún våïi nhau.
C’q laì âiãûn dung giæîa caïc pháön tæí cuía dáy quáún våïi âáút.
Khi quaï âiãûn aïp dung khaïng xc 6
1. u x = D1e αx + D 2 e − αx = U m khi x =1
2. u x = D1e αx + D 2 e − αx = 0 khi x = 0
shαx
Ta tçm âæåüc : u x = U m (6.3)
shα
Træåìng håüp dáy quáún khäng näúi âáút, ta cuîng coï :
chαx
ux = Um . (6.4)
chα
6.3.3. Sæû phán bäú âiãûn aïp ban âáöu doüc dáy quáún:
Veî caïc quan hãû (6.3) vaì (6.4), ta âæåüc sæû phán bäú âiãûn aïp ban âáöu :
Um Um
α=0
1 1
α=1
.8 .8
α=0
.6 .6
.4 α=5 .4 α=5
.2 .2
α=10 α=10
1 .8 .6 .4 .2 0 1 .8 .6 .4 .2 0 X
A X A
(a) (b)
Hçnh 6.6 Sæû phán bäú âiãûn aïp ban âáöu doüc dáy quáún.
a/. Khi näúi âáút. b/. Khi khäng näúi âáút.
Ta tháúy :
α = 0 sæû phán bäú âiãûn aïp ban âáöu doüc theo dáy quáún âãöu : ux = xUm.
α caìng låïn sæû phán bäú âiãûn aïp ban âáöu doüc theo dáy quáún khäng âãöu, maì
táûp trung chuí yãúu vaìo âáöu dáy quáún.
α > 5 sæû phán bäú âiãûn aïp khäng phuû thuäüc vaìo sæû näúi âáút hay khäng.
Vç ràòng giaín âäö thay thãú mba gäöm r, L, C hçnh thaình, nãn mäüt loaût nhæîng
maûch voìng dao âäüng vaì qtqâ tæì âiãûn aïp ban âáöu âãún âiãûn aïp cuäúi cuìng åí mäùi âiãøm
cuía dáy quáún âãöu mang âàûc tênh dao âäüng. Do täøn hao trãn âiãûn tråí caïc dao âäng
seî tàõt dáön. Biãn âäü dao âäüng vaì quaï âiãûn aïp xuáút hiãûn khi âoï tàng lãn våïi sæû tàng
vãö âäü khaïc nhau giæîa phán bäú âiãûn aïp âáöu vaì cuäúi.
Âãø giaím nguy hiãøm do dao âäüng âoï cáön giaím α âãún mæïc coï thãø. Giaím α seî
tàng kêch thæåïc mba nhæ váûy seî tàng giaï thaình, nghéa laì khäng thæûc hiãûn âæåüc.
7
Baío vãû mba khoíi quaï âiãûn aïp :
1. Tàng cæåìng caïch âiãûn åí âáöu vaì cuäúi dáy quáún.
2. Taûo ra âiãûn dung maìn chàõn ténh âiãûn, dæåïi daûng nhæîng voìng kim loaûi håí
coï boüc caïch âiãûn.
