Máy biến áp điện lực
Máy biến áp (MBA) là một thiết bị điện từ tính , làm việc dựa trên nguyên lý cảm ứng điện từ thực hiện nhiệm vụ biến đổi điện năng từ cấp điện áp này sang cấp điện áp khác cho phù hợp với yêu cầu truyền tải và sử dụng điện
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Chæång 4
MAÏY BIÃÚN AÏP ÂIÃÛN LÆÛC
4.1. Måí âáöu
4.1.1 Khaïi niãûm
Maïy biãún aïp (MBA) laì mäüt thiãút bë âiãûn tæì ténh, laìm viãûc dæûa trãn nguyãn lyï caím æïng
âiãûn tæì thæûc hiãûn nhiãûm vuû biãún âäøi âiãûn nàng tæì cáúp âiãûn aïp naìy sang cáúp âiãûn aïp khaïc
cho phuì håüp våïi yãu cáöu truyãön taíi vaì sæí duûng âiãûn.
Âiãûn nàng âæåüc truyãön taíi tæì nhaì maïy âiãûn (NMÂ) âãún häü tiãu thuû thæåìng qua nhiãöu
láön biãún âäøi âiãûn aïp bàòng caïc maïy biãún aïp tàng vaì giaím aïp. Do âoï täøng cäng suáút âàût cuía
maïy biãún trong hãû thäúng âiãûn thæåìng gáúp (4 - 6) láön täøng cäng suáút caïc maïy phaït coï
trong hãû thäúng. Màûc duì hiãûu suáút MBA tæång âäúi cao (≈ 98%) nhæng täøn tháút âiãûn nàng
haìng nàm trong maïy biãún aïp váùn ráút låïn. Vç váûy ngæåìi ta mong muäún giaím säú báûc maïy
biãún aïp, giaím cäng suáút âàût maïy biãún aïp vaì sæí duûng chuïng âaût hiãûu quaí cao hån. Âiãöu
naìy coï thãø thæûc hiãûn âæåüc bàòng caïch thiãút kãú hãû thäúng âiãûn håüp lyï, sæí duûng maïy biãún aïp
tæû ngáùu trong nhæîng maûng âiãûn thêch håüp vaì táûn duûng khaí nàng taíi cuía maïy biãún aïp,
khäng ngæìng caíi tiãún cáúu taûo maïy biãún aïp goïp pháön náng cao âäü tin cáûy vaì tiãút kiãûm
nguyãn váût liãûu.
Xu thãú hiãûn nay ngæåìi ta chãú taûo MBA våïi cáúp âiãûn aïp cao vaì thay âäøi cáúu truïc âãø
tàng cäng suáút âån vë, våïi viãûc sæí duûng theïp caïn nguäüi coï caïch âiãûn täút vaì hãû thäúng laìm
maït täút ngæåìi ta coï thãø chãú taûo nhæîng loaûi MBA coï cäng suáút âån vë låïn. Tuy nhiãn cäng
suáút âån vë coìn bë haûn chãú båíi kêch thæåïc, troüng læåüng vaì âiãöu kiãûn chuyãn chåí, ngaìy
nay ngæåìi ta âaî chãú taûo âæåüc MBA caïc cåî sau :
MBA ba pha : Âiãûn aïp (220 - 330) KV Cäng suáút 630 MVA
Âiãûn aïp 500 KV Cäng suáút 1.200 MVA
MBA tæû ngáùu : Âiãûn aïp 500 /110 KV Cäng suáút 1.500 MVA
MBA mäüt pha : Âiãûn aïp 500 KV Cäng suáút 1.600 MVA
Trong thæûc tãú ngæåìi ta cäú gàõng choün MBA ba pha vç täøn tháút trong MBA ba pha beï
hån trong MBA mäüt pha coï cuìng cäng suáút tæì (12 - 15) %, kêch thæåïc, troüng læåüng, gêa
thaình cuîng giaím so våïi MBA mäüt pha. Vç váûy khi khäng choün âæåüc MBA ba pha måïi
choün MBA mäüt pha .
4.1.2 Phán loaûi maïy biãún aïp
- Phán loaûi theo säú pha: Maïy biãún aïp 1 pha (O), maïy biãún aïp 3 pha (T).
- Phán loaûi theo säú cuäün dáy gäöm coï :
+ MBA ba cuäün dáy (T)
+ MBA hai cuäün dáy .
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 54
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Ngoaìi ra coìn coï loaûi MBA coï cuäün dáy phán chia åí haû aïp, thæåìng sæí duûng khi
cáön näúi bäü mäüt säú maïy phaït vaìo MBA vaì nhåì váûy laìm giaím âæåüc kãút cáúu thiãút bë phán
phäúi hoàûc âæåüc duìng trong så âäö tæû duìng cuía nhaì maïy âiãûn vaì åí caïc traûm giaím aïp nhàòm
giaím doìng ngàõn maûch phêa haû aïp.
- Phán loaûi theo phæång phaïp laìm maït gäöm coï :
+ Maïy biãún aïp kiãøu khä: Caïch âiãûn laì âiãûn mäi ràõn, laìm maït bàòng khäng khê (C).
+ Maïy biãún aïp kiãøu dáöu: Caïch âiãûn vaì mäi træåìng laìm maït chuí yãúu laì dáöu.
• Laìm maït tæû nhiãn bàòng dáöu (M)
• Laìm maït bàòng dáöu tuáön hoaìn tæû nhiãn vaì coï quaût gioï (Д).
• Tuáön hoaìn cæåîng bæïc dáöu coï quaût gioï (ДЦ)
• Tuáön hoaìn cæåîng bæïc cuía næåïc vaì dáöu coï quaût gioï (Ц)
- Theo phæång phaïp âiãöu chènh âiãûn aïp: Maïy biãún aïp thæåìng, maïy biãún aïp diãöu aïp
dæåïi taíi (H).
Vê duû: Maïy biãún aïp Liãn Xä kyï hiãûu: ATДЦTH 100/220: Maïy biãún aïp tæû ngáùu ba
pha, ba cuäün dáy âiãöu aïp dæåïi taíi, laìm maït bàòng dáöu tuáön hoaìn cæåîng bæïc coï quaût gioï,
cäng suáút âënh mæïc 100 MVA - Âiãûn aïp cao 220 KV.
4.2. Caïc thäng säú cuía maïy biãún aïp
Caïc maïy biãún aïp âæåüc tênh toaïn, chãú taûo våïi mäüt chãú âäü laìm viãûc láu daìi vaì liãn tuûc
naìo âoï goüi laì chãú âäü âënh mæïc, âáy laì chã ú âäü laìm viãûc cuía maïy biãún aïp æïng våïi caïc
thäng säú vaì âiãöu kiãûn âënh mæïc: âiãûn aïp U = Uâm, táön säú f = fâm, cäng suáút S = Sâm vaì
âiãöu kiãûn mäi træåìng nhæ khi tênh toaïn thiãút kãú ( tmt = ttk ).
4.2.1 . Cäng suáút âënh mæïc maïy biãún aïp
Cäng suáút âënh mæïc laì cäng suáút toaìn pháön ( biãøu kiãún) âæåüc nhaì maïy chãú taûo qui
âënh trong lyï lëch MBA. Maïy biãún aïp coï thãø taíi âæåüc liãn tuûc cäng suáút naìy (S = Sâm )
khi âiãûn aïp laì Uâm , táön säú laì fâm vaì âiãuì kiãûn laìm maït laì âënh mæïc vaì khi âoï tuäøi thoü cuía
MBA seî bàòng âënh mæïc .
- Âäúi våïi MBA hai cuäün dáy cäng suáút âënh mæïc laì cäng suáút cuía mäùi cuäün dáy.
- Âäúi våïi MBA ba cuäün dáy ngæåìi ta coï thãø chãú taûo caïc loaûi sau:
+ 100/100/100 laì loaûi coï cäng suáút cuía mäùi cuäün dáy âãöu bàòng cäng suáút âënh
mæïc.
+ 100 /100 /66,7 laì loaûi coï cäng suáút cuía hai cuäün dáy bàòng cäng suáút âënh mæïc vaì
cäng suáút cuía cuänü thæï ba bàòng 66,7% cäng suáút âënh mæïc .
- Âäúi våïi MBA tæû ngáùu thç cäng suáút âënh mæïc laì cäng suáút cuía mäüt trong hai âáöu
så hoàûc thæï cáúp maì hai âáöu naìy coï liãn hãû tæû ngáùu våïi nhau, cäng suáút naìy coìn goüi laì
cäng suáút xuyãn .
4.2.2. Âiãûn aïp âënh mæïc
Âiãûn aïp âënh mæïc cuía maïy biãún aïp laì âiãûn aïp cuía caïc cuäün dáy khi khäng taíi âæåüc
qui âënh trong lyï lëch maïy biãún aïp .
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 55
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Tè säú biãún âäøi âiãûn aïp :
U S âm
K= Goüi laì Tè säú biãún aïp .
U Tâm
4.2.3. Doìng âiãûn âënh mæïc
Doìng âiãûn âënh mæïc laì doìng âiãûn cuía caïc cuäün dáy âæåüc nhaì maïy chãú taûo qui âënh,
våïi caïc doìng âiãûn naöy thç maïy biãún aïp laìm viãûc láu daìi maì khäng bë quaï taíi. Doìng âiãûn
âënh mæïc xaïc âënh nhæ sau:
S i âm
I i âm =
3U i âm
4.2.4. Âiãûn aïp ngàõn maûch Un%
Âiãûn aïp ngàõn maûch laì âiãûn aïp giæîa hai âáöu cuäün så cáúp khi ngàõn maûch cuäün thæï cáúp
thç doìng âiãûn trong cuäün dáy så cáúp bàòng doìng âiãûn âënh mæïc.
YÏ nghéa : Âiãûn aïp ngàõn maûch âàûc træng cho âiãûn aïp råi trãn täøng tråí cuäün dáy
MBA khi doìng chaûy trong cuäün dáy bàòng doìng âënh mæïc vaì duìng âãø xaïc âënh täøng tråí
cuäün dáy MBA. Khi Uâm , Sâm tàng thç Un cuîng tàng.
Vê duû : Våïi Uc = 35 KV ; Sâm = 630 KVA thç Un = 6,5 % .
Uc = 35 KV ; Sâm = 80.000 KVA thç Un = 9 % .
Khi Un tàng thç giaím âæåüc doìng ngàõn maûch nhæng seî tàng täøn tháút cäng suáút, täøn tháút
âiãûn aïp trong maïy biãún aïp vaì giaï thaình MBA cuîng tàng .
- UN% laì tè lãû pháön tràm âiãûn aïp ngàõn maûch so våïi âiãûn aïp âënh mæïc.
U
U N % = N .100 [%]
U dm
UN âæåüc xaïc âënh bàòng thê nghiãûm ngàõn maûch: ( så âäö nhæ hçnh sau)
Xn= x1+x2'
A
rn = r1+r2'
xm
UN
∼ V
UN Iâm
rm
Näúi tàõt cuäün dáy thæï cáúp, tàng âiãûn aïp nguäön âæa vaìo cuäün dáy så cáúp cho âãún khi
chè säú trãn Ampe kãú bàòng doìng âënh mæïc thç giaï trë UN chênh laì chè säú trãn voltmet.
- Khi ngàõn maûch UN ráút nhoí nãn tæì thäng trong maïy biãún aïp cuîng ráút nhoí nghéa laì
ta xem nhæ doìng khäng taíi I0 = 0, trong så âäö thay thãú ta coï thãø boí nhaïnh xm-rm.
U I .Z
Ta coï: UN% = N .100% = âm .100 [%]
U âm U âm
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 56
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
U N %.U âm
Æ Z= .100 [Ω ]
I âm
Chuï yï: Khi thê nghiãûm ngàõn maûch âiãûn aïp âàût vaìo hai âáöu cuäün dáy så cáúp nhoí nãn
dong âiãûn bàòng doìng âënh mæïc nhæng khi ngàõn maûch sæû cäú âiãûn aïp hãû thäúng coï giaï trë
låïn nãn doìng ngàõn maûch ráút låïn.
4.2.5. Doìng âiãûn khäng taíi Io%
Doìng âiãûn khäng taíi laì âaûi læåüng âàût træng cho täøn hao khäng taíi cuía MBA, phuû
thuäüc tênh cháút tæì, cháút læåüng cuîng nhæ cáúu truïc làõp gheïp cuía loíi theïp. Ngaìy nay ngæåìi
ta sæí duûng theïp täút âãø chãú taûo MBA nãn doìng I0 giaím
I0 % biãøu thë bàòng pháön tràm so våïi doìng âiãûn âënh mæïc Iâm
Quan hãû giæîa doìng khäng taíi vaì täøn hao khäng taíi:
I I0 3.U âm .I 0 S ∆Q Fe
I kt % = 0 .100 = .100 = .100 = 0 .100 ≈ .100
I âm S âm / 3U âm S âm S âm S âm
Trë säú cuía doìng khäng taíi âæåüc xaïc âënh nhåì thê nghiãûm khäng taíi: Ta cho håí maûch
cuäün thæï cáúp vaì âæa vaìo cuäün så cáúp âiãûn aïp bàòng âiãûn aïp âënh mæïc thç giaï trë doìng âiãûn
âo âæåüc åí maûch så cáúp chênh laì giaï trë doìng khäng taíi.
x1
A r1
I0 xm
Uâm
∼ V Uâm I0
rm
4.3.6. Täø âáúu dáy cuía maïy biãún aïp
Trong caïc maïy biãún aïp ba pha caïc cuäün dáy coï thãø näúi laûi våïi nhau thaình hçnh sao
(Y), tam giaïc (∆) hay näúi ziczag. Khi näúi sao ta láúy ba âáöu cuäúi näúi chung vaì ba âáöu coìn
laû âãø tæû do ( hçnh a), näúi tam giaïc thç âáöu cuäúi cuía pha naìy näúi våïi âáöu âáöu cuía pha kia
(hçnh b). Khi näúi ziczag cuäün dáy cuía mäùi pha âæåüc chia laìm hai næía vaì âæåüc quáún trãn
hai truû khaïc nhau, hai næía naìy âæåüc näúi näúi tiãúp ngæåüc nhau (hçnh c).
Kiãøu näúi ziczag ráút êt duìng vç täún nhiãöu âäöng hån vaì chè gàûp trong caïc maïy biãún
aïp duìng cho thiãút bë chènh læu hoàûc trong caïc maïy biãún aïp âo læåìng âãø hiãûu chènh sai säú
vãö goïc lãûch pha.
Thäng thæåìng caïc maïy biãún aïp hay duìng caïc täø âáúu dáy Y/Y0, Y/∆, Y0/∆ (Y0 caïc cuäün
dáy âæåüc näúi theo hçnh sao vaì trung tênh näúi âáút træûc tiãúp).
Váûy : Täø näúi dáy cuía maïy biãún aïp âæåüc hçnh thaình do sæû phäúi håüp kiãøu näúi dáy så
cáúp so våïi kiãøu näúi dáy thæï cáúp vaì noï biãøu thë gocï lãûch pha giæîa âiãûn aïp dáy så cáúp vaì
thæï cáúp cuía maïy biãún aïp.
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 57
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Ngæåìi ta qui æåïc biãøu thë täø âáúu dáy MBA dæûa vaìo goïc lãûch pha sæïc âiãûn âäüng cuía
phêa så cáúp E1 vaì thæï cáúp E2 .
A B C A B C A B C
X Y Z
X Y
Y Z X Z
Hçnh a Hçnh b Hçnh c
A A,Y
B,Z
X,C
C B C B
Hçnh b
Hçnh a Hçnh c
Goïc lãûch pha biãún thiãn tæì 0 âãún 360 âäü, láúy âån vë laì 30 âäü , cho nãn täø âáúu dáy
coï thæï tæû tæì 0 âãún 11 vaì thæåìng duìng kim âäöng häö âãø biãøu thë: Kim giåì cuía âäöng häö biãøu
thë vectå âiãûn aïp dáy så cáúp âàût cäú âënh åí con säú 12, kim phuït biãøu thë vectå âiãûn aïp thæï
cáúp tæång æïng åí caïc con säú 1,2, ... 12 tuyì theo goïc lãûch pha giæîa caïc âiãûn aïp naìy laì 30,
60,...360.
Âäúi våïi MBA ba pha khi näúi Y - Y thç täø âáúu dáy chàón 0, 2, 4, 6, 8, 10; khi âáúu Y -
thç täø âáúu dáy leî 1, 3, 5, 7, 9, 11 .
ÅÍ Viãût nam vaì Liãn xä thæåìng sæí duûng täø âáúu dáy Y - Y/ 0 vaì Y-∆ /11. Cuäün cao
MBA thæåìng näúi hçnh Y coìn cuäün haû thæåìng näúi hçnh tam giaïc vç caïc lyï do sau:
U
- Khi näúi hçnh sao thç âiãûn aïp âàût lãn cuäün dáy: U cd = U f = d . Do âoï caïch âiãûn
3
cuía caïc cuäün dáy âæåüc tênh toaïn thiãút kãú theo theo âiãûn aïp pha cho nãn caïch âiãûn haûng
nheû, giaï thaình giaím. Hån næîa phêa cao aïp doìng âiãûn laìm viãûc bçnh thæåìng nhoí (
S
I d↓ = ) nãn khi näúi sao màûc duì doìng chaûy qua cuäün dáy ( Icd = Id) tàng 3 láön
3.U d↑
so våïi khi näúi tam giaïc nhæng tiãút diãûn dáy quáún cuîng khäng tàng lãn nhiãöu. √
Cuäün dáy näúi sao thæåìng láúy ra âiãøm trung tênh âãø khi cáön ta näúi âáút trung tênh.
- Khi näúi tam giaïc thç doìng chaûy trong cuäün dáy giaím âi √3 láön (Icd =Id/√3) nãn chè
cáön tênh toaïn tiãút diãûn dáy quáún theo If, maì âäúi våïi cáúp âiãûn aïp tháúp doìng âiãûn laìm viãûc
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 58
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
bçnh thæåìng låïn nãn khi chãú taûo maì doìng âiãûn tênh toaïn giaím âi 3 láön thç seî tiãút kiãûm
âæåüc mäüt khäúi læåüng låïn kim loaûi maìu.
Ngoaìi ra khi cuäün haû maïy biãún aïp näúi tam giaïc coìn coï taïc duûng kheïp maûch caïc
soïng haìi báûc cao cuía doìng tæì hoaï khi coï hiãûn tæåüng báút âäúi xæïng taíi hoàûc nguäön. Nhæ
váûy caïc thaình pháön doìng âiãûn báûc cao kheïp voìng trong cuäün tam giaïc maì khäng chaûy
trong maûng.
Id
A
Id
A A
Ucd
Ucd Ud
Icd Ud Icd B
C
C B
B
C
Thæåìng âäúi våïi MBA coï cáúp âiãûn aïp U ≥ 220 KV vaì MBA tæû ngáùu thç trung tênh
bàõt buäüc phaíi näúi âáút træûc tiãúp . Hiãûn nay åí Viãût nam maûng 110 KV tråí lãn âãöu näúi âáút
træûc tiãúp âiãøm trung tênh, tuy nhiãn âãø giaím doìng ngàõn maûch mäüt pha ngæåìi ta coï thãø
khäng näúi âáút mäüt säú âiãøm trung tênh nhæng khi âoï cáön phaíi âàût chäúng seït van åí âiãøm
trung tênh âãø baío vãû khi coï seït âaïnh vaìo MBA trãn caí ba pha, thæåìng choün cáúp âiãûn aïp
cuía chäúng seït van nhoí hån âiãûn aïp âënh mæïc cuía MBA mäüt cáúp.
* Giaín âäö vectå vaì caïch âáúu dáy cuía hai täø näúi dáy Y-Y/0 vaì Y-∆ /11:
- Täø âáúu dáy Y-Y/0:
. A B C
EA
. .
U AB EA
X Y Z
a
. b c
.
EB .
EC .
x y
Ea Ea z
.
U ab
. . Hçnh 1
Ec Eb
- Täø âáúu dáy Y-∆ /11:
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 59
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
. A B C
EA
. .
U AB EA
X Y Z
a
. b c
.
.
EB .
EC .
x y
Ea U ab Ea
. z
.
Eb
Ec
Hçnh 2
4.3. Maïy biãún aïp tæû ngáùu
4.3.1. Nguyãn lyï laìm viãûc
Cuîng nhæ maïy biãún aïp thæåìng, maïy biãún aïp tæû ngáùu duìng âãø biãún âäøi âiãûn nàng tæì
cáúp âiãûn aïp naìy sang cáúp âiãûn aïp khaïc cho phuì håüp våïi yãu cáöu truyãön taíi cuîng nhæ tiãu
thuû. Nguyãn lyï laìm viãûc cuía MBA tæû ngáùu cuîng dæûa trãn nguyãn tàõc caím æïng âiãûn tæì;
nhæng khaïc våïi maïy biãún aïp thæåìng åí chäù laì ngoaìi quan hãû vãö tæì, MBA tæû ngáùu coìn coï
quan hãû vãö âiãûn do hai cuäün dáy cao aïp vaì trung aïp coï näúi chung våïi nhau.
Âãø âån giaín ta xeït maïy biãún aïp tæû ngáùu mäüt pha coï hai cáúp âiãûn aïp Uc vaì UT nhæ
hçnh veî:
IC
• C
Int (w2-w1)
T IT w1
Uc •
ICh UT w2
• •
O
Cuäün cao aïp OC vaì cuäün trung aïp OT coï näúi chung våïi nhau taûi âiãøm T. Cuäün
cao aïp OC coï säú voìng dáy laì w1. Cuäün trung aïp OT coï säú voìng dáy laì w2, coìn goüi laì
cuäün chung. Cuäün näúi tiãúp CT coï säú voìng dáy laì (w1- w2).
Xeït MBA laìm viãûc åí chãú âäü giaím aïp, truyãön mäüt læåüng cäng suáút S tæì cao aïp
sang phêa trung aïp. Cäng suáút S âæåüc goüi laì cäng suáút xuyãn.
Ic laì doìng âiãûn chaûy trong âæåìng dáy phêa Uc, cuîng laì doìng trong cuäün dáy näúi
tiãúp IC=Int
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 60
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
IT laì doìng âiãûn chaûy trong âæåìng dáy phêa UT
Ich laì doìng âiãûn trong cuäün chung:
Ich= IT - Int
Giaí thiãút boí qua täøn tháút trong MBA:
S=UC.IC=UT.IT
Hay coï thãø viãút laûi:
S={(UC-UT )+UT}. IC= = (UC-UT ).IC+ UT.IC
Âàût: SBA= (UC-UT ).IC laì cäng suáút truyãön tæì CA sang TA bàòng quan hãû âiãûn tæì,
goüi laì cäng suáút biãún aïp.
Sâ = UT.IC laì cäng suáút truyãön tæì CA sang TA bàòng quan hãû âiãûn, goüi laì cäng
suáút âiãûn.
Nhæ váûy : S = SBA+ Sâ; nghéa laì læåüng cäng suáút S truyãön taíi tæì bãn cao aïp sang
trung aïp bàòng hai quan hãû:
- Quan hãû caím æïng âiãûn tæì våïi læåüng cäng suáút laì SBA; khi âoï cuäün näúi tiãúp vaì cuäün
chung âæåüc xem láön læåüt laì cuäün så vaì thæï trong maïy biãún aïp thæåìng.
- Quan hãû vãö âiãûn giæîa hai cuäün cao aïp vaì trung aïp våïi læåüng cäng suáút laì Sâ
Nãúu mba laìm viãûc åí chãú âäü âënh mæïc (âiãûn aïp, doìng âiãûn trong caïc cuäün dáy
bàòng âënh mæïc vaì cäng suáút xuyãn bàòng âënh mæïc S=Sâm), thç tè lãû giæîa cäng suáút
truyãön taíi bàòng quan hãû tæì so våïi cäng suáút xuyãn (âënh mæïc) seî bàòng:
S BA ( U C − U T ).I C U 1
= = 1− T = 1− = K cl
S dm U C .I C UC K BA
trong âoï Kcl âæåüc goüi laì hãû säú coï låüi cuía maïy biãún aïp tæû ngáùu
Nhæ váûy, åí chãú âäü âënh mæïc thç pháön cäng suáút truyãön taíi tæì CA sang TA bàòng
quan hãû âiãûn tæì chè bàòng (Kcl.Sâm). Vç váûy kêch thæåïc maûch tæì âæåüc choün theo cäng
suáút naìy , vaì goüi laì cäng suáút máùu:
Smáùu = Kcl.Sâm
Vç KclMän hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Nhæ váûy loîi theïp cuîng nhæ caïc cuäün dáy näúi tiãúp vaì cuäün chung, âãöu âæåüc thiãút kãú
theo Smáùu nãn noï coìn goüi laì cäng suáút tênh toaïn:
Stt = Smáùu = Kcl.Sâm
Khi Kcl caìng nhoí thç maïy biãún aïp tæû ngáùu caìng coï låüi
Vê duû MBA tæû ngáùu 220/110KV cäng suáút âënh mæïc 100MVA thç loîi theïp vaì caïc
cuäün näúi tiãúp vaì cuäün chung chè cáön chãú taûo theo Sm=50MVA ( bàòng loîi theïp vaì caïc
cuäün dáy cuía MBA thæåìng coï Sâm=50MVA)
ÅÍ maïy biãún aïp tæû ngáùu ba pha, ngoaìi cuäün cao aïp vaì trung aïp näúi Yo, ngæåìi ta
coìn chãú taûo thãm cuäün dáy haû aïp näúi tam giaïc.
Vç cuäün haû aïp dæåüc quáún riãng biãût, nãn noï chè coï quan hãû caím æïng âiãûn tæì våïi
hai cuäün CA vaì TA. Vç kêch thæåïc maûch tæì chè chãú taûo theo cäng suáút máùu nãn cäng suáút
cuía cuäün HA cuîng chè âæåüc thiãút kãú coï cäng suáút khäng låïn hån cäng suáút máùu SâmHA ≤
Smáùu (thäng thæåìng laì bàòng). Ngoaìi ra cäng suáút chãú taûo cuía cuäün haû khäng âæåüc nhoí
hån 25% cäng suáút âënh mæïc, vç nãúu nhoí hån thç cuäün haû aïp seî khäng âaím baío äøn âënh
âäüng khi ngàõn maûch ngoaìi.
0,25 Sâm ≤ SâmHA ≤ Smáùu
Cuäün haû aïp naìy âæåüc duìng âãø näúi maïy phaït, hoàûc cung cáúp cho phuû taíi, hoàûc näúi
thiãút bë buì cäng suáút phaín khaïng, hoàûc duìng âãø cung cáp âiãûn tæû duìng.... hoàûc chè duìng
âãø kheïp maûch caïc soïng haìi báûc cao chuí yãúu laì bäüi ba.
ÅÍ maïy biãún aïp tæû ngáùu giaím aïp cuäün dáy âæåüc bäú trê trãn loîi theïp theo thæï tæû HA-
TA-CA, khi âoï un%H-C=25÷30% seî coï taïc duûng giaím âæåüc doìng âiãûn ngàõn maûch; coìn âäúi
våïi caïc maïy biãún aïp tàng aïp thç caïc cuäün dáy âæåüc bäú trê theo thæï tæû TA-HA-CA, khi naìy
un%H-C=10÷13% seî coï taïc duûng laìm giaím âiãûn khaïng x, do âoï seî laìm giaím täøn tháút âiãûn
aïp vaì cäng suáút. Hiãûn nay ngæåìi ta âaî chãú taûo caïc maïy biãún aïp tæû ngáùu duìng âæåüc cho caí
hai træåìng håüp tàng aïp hoàûc giaím aïp. Chàóng haûn TN 220/110/HA coï UN (C-T)=11%, UN(C-
H)=20% vaì UN(T-H)=32%
AT AT
•a x•X x • •Ax x •X x•a x • •Ax x
C C
• x • x
H T C T H C
•x x •x x
a/ MBA giaím aïp a/ MBA tàng aïp
4.3.2. Caïc chãú âäü laìm viãûc cuía maïy biãún aïp tæû ngáùu
Maïy biãún aïp tæû ngáùu coï thãø laìm viãûc åí caïc chãú âäü sau:
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 62
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
- Chãú âäü tæû ngáùu: laì chãú âäü MBA truyãön cäng suáút tæì CA sang TA hoàûc ngæåüc laûi
tæì TA sang CA.
- Chãú âäü biãún aïp: laì chãú âäü MBA truyãön cäng suáút tæì HA sang TA hoàûc ngæåüc laûi;
tæì HA sang CA vaì ngæåüc laûi
- Chãú âäü liãn håp: laì chãú âäü kãút håüp cuía hai chãú âäü trãn.
Chãú âäü a/: CA→TA (tæû ngáùu)
HA→TA (biãún aïp)
Chãú âäü b/: TA→CA (tæû ngáùu)
HA→CA (biãún aïp)
1. Chãú âäü tæû ngáùu:
a. Truyãön cäng suáút tæì CA sang TA
C
•
IC
Int
T IT
• S≤Sâm
Uc
ICh UT
• • •
O
Maïy biãún aïp tæû ngáùu truyãön tæì CA sang TA mäüt læåüng cäng suáút S. Nhæ åí pháön
nguyãn lyï laìm viãûc âaî xeït, coï thãø tênh âæåüc cäng suáút taíi cuía caïc cuäün dáy trong træåìng
håüp naìy seî laì:
Cuäün näúi tiãúp: Snt = Kcl.S ;
Cuäün chung: Sch= Kcl.S ; Cuäün haû Sh=0
Âàûc biãtû, nãúu cäng suáút truyãön taíi bàòng cäng suáút âënh mæïc cuía TN (S=Sâm), thç:
Snt = Sch= Kcl.Sâm = Smáùu; Sh=0
b. Truyãön cäng suáút tæì TA sang CA
Xeït træåìng håüp maïy biãún aïp tæû ngáùu truyãön tæì TA sang CA mäüt læåüng cäng suáút S.
Cuîng tênh toaïn tæång tæû nhæ åí pháön nguyãn lyï laìm viãûc âaî xeït
Doìng âiãûn trong cuäün chung:
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 63
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
C
•
IC
Int
T IT
•
Uc
ICh UT S
Ich=IT-IC
• • •
Cäng suáút taíi cuía cuäün näúi tiãúp: O
Snt = Unt.Int= (UC-UT).IC= Kcl.UcIc=Kcl.S ;
Cäng suáút taíi cuía cuäün chung:
Sch= UT.Ich= UT(IT-IC ) = Kcl.S ; Cuäün haû Sh=0
Âàûc biãtû, nãúu cäng suáút truyãön taíi bàòng cäng suáút âënh mæïc cuía TN (S=Sâm), thç:
Snt = Sch= Kcl.Sâm = Smáùu; Sh=0
Nhæ váûy, màûc duì caïc cuäün dáy vaì loîi theïp âæåüc chãú taûo bàòng cäng suáút máùu
nhæng maïy biãún aïp tæû ngáùu váùn cho pheïp truyãön taíi mäüt læåüng cäng suáút bàòng Sâm tæì
CA sang TA vaì ngæåüc laûi. Khi âoï mäùi cuäün dáy näúi tiãúp vaì cuäün chung væìa âáöy taíi
nghéa laì bàòng cäng suáút chãú taûo Smáùu.
Snt = Sch= Kcl.Sâm = Smáùu; Sh=0
2. Chãú âäü biãún aïp:
a. Truyãön cäng suáút tæì HA sang CA, phêa TA khäng taíi:
C
• •
IC
(UC- UT)
Int= ICh
IH T •
Uc
SH UT
• • •
O
Giaí thiãút boí qua täøn tháút :
S = UH.IH = UC.IC
Vç cäng suáút chãú taûo cuía cuäün haû chè bàòng Smáùu, nãn ta coï âçãöu kiãûn:
S ≤ Smáùu = Kcl.Sâm
Doìng âiãûn trong cuäün haû laì IH; trong cuäün chung vaì cuäün näúi tiãúp laì:
Ich=Int=IC=S/UC
Cäng suáút taíi cuía cuäün chung :
Sch=Uch.Ich =UT.S/UC = (1-Kcl) S
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 64
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Cäng suáút taíi cuía cuäün näúi tiãúp:
Snt=Unt.Int =(UC- UT).S/UC = Kcl.S
Trong træåìng håüp giåïi haûn S=Smáùu; thç:
Sch=(1-Kcl)Smáùu ≤ Smáùu
Vaì Snt = Kcl.Smáùu ≤ Smáùu;
Nghéa laì caí hai cuäün näúi tiãúp vaì cuäün chung âãöu non taíi; vaì do âoï coï thãø cho pheïp
truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút naìo âoï næîa tæì TA sang CA nhæ seî xeït åí pháön sau.
b. Truyãön cäng suáút tæì HA sang CA, phêa TA khäng taíi:
C
•
IH IT=Ich
T• •
SH ICh UT
•
O
Giaí thiãút boí qua täøn tháút :
S = UH.IH = UT.IT
Vç cäng suáút chãú taûo cuía cuäün haû chè bàòng Smáùu, nãn ta coï âçãöu kiãûn:
S ≤ Smáùu = Kcl.Sâm
Doìng âiãûn trong cuäün haû laì IH; trong cuäün chung laì:
Ich = IT= S/UT
Cäng suáút taíi cuía cuäün chung :
Sch=Uch.Ich =S
Trong træåìng håüp giåïi haûn S=Smáùu; thç cuäün haû vaì cuäün chung taíi âuïng bàòng cäng suáút
âënh mæïc cuía noï : SH=SHâm=Smáùu; Sch= Schâm =Smáùu
Màûc duì cuäün cao aïp khäng taíi nhæng khäng thãø truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút
naìo næîa tæì CA sang TA, vç khi âoï seî laìm quaï taíi cuäün chung.
3. Chãú âäü liãn håp
a. Chãú âäü truyãön cäng suáút CA→TA (tæû ngáùu)
vaì HA→TA (biãún aïp)
C
•
IC(TN)
(TN)
Int
IH(BA) IT(TN) IT
T• • SC
(BA)
IT(BA) I T
SH UT
(TN)
Ich
•
O
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 65
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Âãø tênh cäng suáút taíi cuía caïc cuäün dáy maïy biãún aïp tæû ngáùu åí chãú âäü liãn håüp naìy
ta duìng phæång phaïp xãúp chäöng hai chãú âäü sau:
- Chãú âäü tæû ngáùu: truyãön tæì bãn CA sang cho phuû taíi phêa TA læåüng cäng suáút SC.
- Chãú âäü biãún aïp: truyãön tæì bãn HA sang cho phuû taíi phêa TA læåüng cäng suáút SH.
Nãúu khäng xeït âãún khaí nàng quaï taíi cho pheïp cuía MBA thç SC≤Sâm vaì SH≤Smáùu.
Tæì hçnh veî trãn, tháúy ràòng trong cuäün dáy chung hai doìng âiãûn åí hai chãú âäü tæû
ngáùu vaì biãún aïp cuìng chiãöu nhau, nãn cuäün chung dãù bë quaï taíi nháút. Vç váûy cánö kiãøm tra
khaí nàng taíi cuía cuäün naìy.
Theo kãút quaí tênh toaïn åí hai chãú âäü TN vaì BA åí trãn, ta dãù daìng tháúy âæåüc:
- ÅÍ chãú âäü tæû ngáùu:
Cäng suáút cuäün dáy näúi tiãúp: Snt(TN) =Kcl.SC
Cäng suáút cuäün dáy chung Sch(TN) = Kcl.SC
- ÅÍ chãú âäü biãún aïp:
Cäng suáút cuäün dáy näúi tiãúp: Snt(BA) = 0
Cäng suáút cuäün dáy chung Sch(TN) = SH
- Täøng håüp hai chãú âäü(liãn håüp):
Cäng suáút cuäün dáy näúi tiãúp: Snt = Kcl. SC ≤ Smáùu
Cäng suáút cuäün dáy chung: Sch= Sch(BA) +Sch(TN) = SH+Kcl. SC
Âiãöu kiãûn kiãøm tra khaí nàng taíi cuía cuäün chung:
Sch = SH+Kcl. SC ≤ Smáùu
Hay coï thãø tênh theo cäng suáút taïc duûng P vaì cäng suáút phaín khaïng Q:
Sch = ( PH + Kcl.PC ) 2 + (Q H + Kcl.Q C ) 2 ≤ Smau
Tháúy ràòng nãúu âaî truyãön cäng suáút cäng suáút máùu tæì HA sang TA thç khäng thãø
truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút naìo næîa tæì CA sang TA; vaì nãúu âaî truyãön cäng suáút
âënh mæïc Sâm tæì CA sang TA thç khäng thãø truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút naìo næîa tæì
HA sang TA.
b. Chãú âäü truyãön cäng suáút TA→CA (tæû ngáùu)
vaì HA→CA (biãún aïp)
C IC(TN) IC
•
Int(TN) IC(BA)
(BA)
Int(BA)= Ich(BA)
IH T• •
(TN)
IT
SH UT ST
(TN)
Ich
•
O
- Chãú âäü tæû ngáùu: truyãön tæì bãn TA sang cho phuû taíi phêa CA læåüng cäng suáút ST.
- Chãú âäü biãún aïp: truyãön tæì bãn HA sang cho phuû taíi phêa CA læåüng cäng suáút SH.
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 66
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Nãúu khäng xeït âãún khaí nàng quaï taíi cho pheïp cuía MBA thç ST≤Sâm vaì SH≤Smáùu.
Tæì hçnh veî trãn, tháúy ràòng trong cuäün dáy chung hai doìng âiãûn åí hai chãú âäü tæû
ngáùu vaì biãún aïp ngæåüc chiãöu nhau nãn khäng bë quaï taíi; coìn trong cuäün dáy näúi tiãúp hai
doìng âiãûn åí hai chãú âäü cuìng chiãöu nhau, nãn dãù bë quaï taíi nháút. Vç váûy cánö kiãøm tra khaí
nàng taíi cuía cuäün näúi tiãúp.
Theo kãút quaí tênh toaïn åí hai chãú âäü TN vaì BA åí trãn, ta dãù daìng tháúy âæåüc:
- ÅÍ chãú âäü tæû ngáùu:
Cäng suáút cuäün dáy näúi tiãúp: Snt(TN) =Kcl.ST
Cäng suáút cuäün dáy chung Sch(TN) = Kcl.ST
- ÅÍ chãú âäü biãún aïp:
Cäng suáút cuäün dáy näúi tiãúp: Snt(BA) = Kcl.SH
Cäng suáút cuäün dáy chung Sch(TN) = (1-Kcl).SH
- Täøng håüp hai chãú âäü(liãn håüp) ta tênh âæåüc cäng suáút taíi cuía cuäün dáy näúi tiãúp:
Snt = Kcl. SH + Kcl. SC
Âiãöu kiãûn kiãøm tra khaí nàng taíi cuía cuäün näúi tiãúp:
Sch = Kcl (SH + SC) ≤ Smáùu
Hay coï thãø tênh theo cäng suáút taïc duûng P vaì cäng suáút phaín khaïng Q:
Sch = K cl . ( PH + PT ) 2 + ( Q H + Q T ) 2 ≤ Smau
Tháúy ràòng nãúu âaî truyãön cäng suáút cäng suáút âënh mæïc tæì TA sang CA thç khäng
thãø truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút naìo næîa tæì HA sang CA; tuy nhiãn nãúu âaî truyãön
cäng suáút máùu Sm tæì HA sang CA thç coìn coï thãø truyãön thãm mäüt læåüng cäng suáút næîa
tæì TA sang CA.
Âäúi våïi maïy biãún aïp tæû ngáùu ba pha caïc kãút quaí trãn váùn âuïng.
4.3.3. Æu nhæåüc âiãøm-âàûc âiãøm vaì phaûm vi sæí duûng MBATN
1. Æu âiãøm:
- Vç caïc cuäün dáy vaì maûch tæì maïy biãún aïp tæû ngáùu âãöu âæåüc tênh toaïn chãú taûo theo
cäng suáút máùu chè bàòng Kcl.Sâm ( nhoí hån Sâm) cho nãn tiãu hao váût liãûu, kêch thæåïc,
troüng læåüng vaì giaï thaình seî nhoí hån so våïi maïy biãún aïp ba pha ba dáy quáún coï cuìng
cäng suáút âënh mæïc. Chênh nhåì váûy seî cho pheïp chãú taûo âæåüc caïc maïy biãún aïp tæû ngáùu coï
cäng suáút âån vë låïn.
- Täøn tháút cäng suáút trong MBA tæû ngáùu noïi chung nhoí hån so våïi MBA 3 dáy quáún
nháút laì khi laìm viãûc våïi chãú âäü haû aïp (Tæì cao aïp sang trung aïp ) , coìn åí chãú âäü tàng aïp
thç æu âiãøm naìy chè phaït huy taïc duûng khi cäng suáút truyãön tæì trung aïp sang cao aïp . Coìn
täøn tháút khäng taíi vaì täøn tháút âiãûn aïp cuîng beï hån biãún aïp thæåìng .
- Âiãûn khaïng giæîa cuäün cao vaì cuäün trung trong MBA tæû ngáùu beï hån so våïi MBA
thæåìng nãn âiãöu chènh âiãûn aïp trong MBA tæû ngáùu dãù daìng hån.
2. Nhæåüc âiãøm
- MBA tæû ngáùu coï quan hãû vãö âiãûn giæîa cuäün cao vaì cuäün trung nãn soïng quaï âiãûn aïp
(khê quyãøn, näüi bäü) coï thãø truyãön tæì bãn maûng cao aïp sang maûng trung aïp nãn laìm cho
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 67
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
caïch âiãûn trong nhæîng âiãöu kiãûn naìy xáúu âi vaì do âoï åí caïc âáöu ra cuía MBA tæû ngáùu vãö
phiaï cao vaì trung aïp thæåìng âàût chäúng seït van khäng keìm dao caïch ly.
- Chè duìng MBA tæû ngáùu trong træåìng håüp åí maûng âiãûn aïp cao vaì trung coï trung tênh
træûc tiãúp näúi âáút, vç nãúu duìng MBATN trong maûng cao aïp vaì trung aïp coï trung tênh caïch
âiãûn thç khi chaûm âáút mäüt pha åí phêa cao aïp thç âiãûn aïp pha cuía hai pha khäng chaûm âáút
trong maûng âiãûn aïp cao seî tàng lãn bàòng âiãûn aïp dáy, nhæng âiãûn aïp åí hai pha khäng hæ
hoíng phêa âiãûn aïp trung tàng lãn ráút låïn . Vê duû âäúi våïi maûng 110/35KV, khi chaûm âáút
mäüt pha phêa 110KV thç bãn trung aïp 35KV âiãûn aïp hai pha khäng chaûm âáút seî tàng lãn
khoaíng 3,8 láön .
- Do âiãûn khaïng giæîa cuäün cao vaì cuäün trung beï nãn doìng âiãûn ngàõn maûch trong
maûng cao vaì trung aïp seî låïn hån nhiãöu so våïi træåìng håüp duìng MBA ba dáy quáún.
- Vç MBA tæû ngáùu luän luän laìm viãûc våïi maûng trung tênh näúi âáút nãn doìng âiãûn
ngàõn maûch ráút låïn . Nãúu duìng MBA tæû ngáùu âãø laìm nhiãûm vuû tàng aïp tæì haû aïp sang trung
aïp vaì cao aïp thç khäng coï låüi vç luïc naìy phaíi choün cäng suáút âënh mæïc MBA tæû ngáùu :
SâmTN ≥ SH / Kcl
vaì luïc naìy täøn tháút cäng suáút coï thãø khäng nhoí hån so våïi MBA 3 dáy quáún.
4.4. Khaí nàng taíi cuía maïy biãún aïp
4.4.1 Âàût váún âãö
Ta âaî biãút cäng suáút âënh mæïc cuía maïy biãún aïp laì cäng suáút biãøu kiãún tênh bàòng
KVA maì maïy biãún aïp coï thãø mang taíi láu daìi trong âiãöu kiãûn âënh mæïc cuía âiãûn aïp, táön
säú, nhiãût âäü mäi træåìng cuîng nhæ âiãöu kiãûn laìm maït; khi âoï tuäøi thoü seî bàòng âënh mæïc.
Nhæng trong thæûc tãú maïy biãún aïp thæåìng laìm viãûc khaïc chãú âäü âënh mæïc. Phuû taíi
cuía maïy biãún aïp luän luän thay âäøi theo thåìi gian , coï luïc nhoí hån coï luïc laûi låïn hån
cäng suáúút âënh mæïc Sâm, nghéa laì coï khi non taíi coï khi quaï taíi. Caí hai chãú âäü váûn haình
naìy âãöu khäng kinh tãú. Thæûc tãú cho tháúy ràòng maïy biãún aïp coï thãø mang taíi quaï âënh mæïc
trong mäüt thåìi gian naìo âoï cuía ngaìy hoàûc cuía nàm maì tuäøi thoü cuía maïy biãún aïp khäng
giaím, nãúu trong pháön thåìi gian coìn laûi cuía ngaìy hoàûc nàm âoï maïy biãún aïp laìm viãûc non
taíi so våïi âënh mæïc. Maïy biãún aïp cho pheïp laìm viãûc åí chãú âäü naìy hay chãú âäü khaïc khäng
phaíi âæåüc quyãút âënh båíi cäng suáút âënh mæïc maì phaíi càn cæï chuí yãúu vaìo âäü huíy hoaûi
caïch âiãûn, nhiãût âäü cæûc âaûi cuía cuäün dáy vaì cuía dáöu trong giai âoüan âæåüc xeït.
4.4.2. Khaí nàng taíi cuía maïy biãún aïp
Khaí nàng taíi cuía maïy biãún aïp laì táûp håüp caïc chãú âäü mang taíi bçnh thæåìng vaì quaï
taíi cuía maïy biãún aïp. Khaí nàng taíi cuía MBA khäng thãø biãøu diãùn bàòng âån vë KVA
âæåüc, vç noï âæåìc xaïc âënh bàòng mäüt loaût caïc âiãöu kiãûn nhæ: âäö thë phuû taíi, thåìi gian täön
taûi chãú âäü váûn haình, nhiãût âäü mäi træåìng laìm maït..
Vç váûy muäún xaïc âënh mäüt chãú âäü laìm viãûc naìo âoï cuaí maïy biãún aïp åí mäüt nhiãût
âäü mäi træåìng naìo âoï thç cáön phaíi xaïc âënh âæåüc nhiãût âäü cuäün dáy, nhiãût âäü dáöu vaì mæïc
huíy hoaûi caïch âiãûn.
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 68
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
4.4.3. Âäü giaì cäùi caïch âiãûn
Trong maïy biãún aïp âäüng læûc, ngæåìi ta duìng chuí yãúu caïch âiãûn cáúp A, nhiãût âäü cho
pheïp cuía caïch âiãûn naìy lãn âãún 105OC.
Trong váûn haình, khi nhiãût âäü tàng thç phaín æïng hoïa hoüc tàng, laìm cho caïch âiãûn
bë xå cæïng, âäü bãön cå vaì âäü bãön âiãûn cuía váût liãûu caïch âiãûn cuîng giaím vaì ta goüi caïch
âiãûn bë giaì cäùi. Sæû giaì cäùi âæåüc âàûc træng bàòng âäü giaì cäùi caïch âiãûn vaì coï thãø biãøu diãùn
phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü.
Theo âënh luáût Areïnius, khi nhiãût âäü biãún thiãn trong khoíang tæì 80 OC âãún 140OC
thç tuäøi thoü trung bçnh cuía váût liãûu caïch âiãûn cáúp A phuû thuäcü vaìo nhiãût âäü theo biãøu
thæïc sau:
V = A.e − a ϑ
trong âoï A, a laì caïc hàòng säú phuû thuäüc vaìo váût liãûu caïch âiãûn
ϑ laì nhiãût âäü åí âiãøm noïng nháút cuía cuäün dáy MBA (0C)
Ngæåìi ta âaî xaïc âënh âæåüc âäúi våïi caïch âiãûn cáúp A:
A=(1,5÷7,5).104 nàm; a = 0,115 (1/0C)
ÅÍ chãú âäü âënh mæïc, nhiãût âäü âiãøm noïng nháút cuía cuäün dáy bàòng âënh mæïc vaì
bàòng 98OC thç tuäøi thoü seî bàòng âënh mæïc:
Vdm = A.e − a ϑ dm
Tuäi thoü tæång âäi cuía caïch âiãûn seî laì:
V
V* = = e − a ( ϑ − ϑ âm )
Vâm
Âaûi læåüng nghëch âaío L=1/V* âæåüc goüi laì âäü giaì cäùi cuía caïch âiãûn vaì bàòng:
1 Vâm
L= = = e a ( ϑ − ϑ âm )
V* V
Trong tênh toïan âãø âån giaín ta chuyãøn vãö muî cå säú 2:
a ( ϑ − ϑ âm ) a ( ϑ − ϑ âm )
a ( ϑ − ϑ âm )
L=e = 2 ln 2 =2 0, 693
a ( ϑ − ϑ âm ) ϑ − ϑ âm
L=2 0, 693
=2 ∆
våïi ∆=0,693/a ≈ 0,693/0.115 = 6OC.
ϑ − ϑ âm
Nhæ váûy: L=2 6
nghéa laì khi nhiãût âäü thay âäøi hai lán thç tuäøi thoü cuîng nhæ âäü gça cäùi caïch âiãûn cuía
MBA thay âäøi hai láön; qui tàõc naìy goüi laì qui tàõc 6OC.
Khi nhiãût âäü cuäün dáy bàòng âënh mæïc thç tuäøi thoü tæång âäúi vaì âäü giaì cäùi bàòng 1.
Nãúu nhiãût âäü låïn hån nhiãût âäü âënh mæïc 6OC thç âäü giaì cäùi tàng hai láön vaì tuäøi thoü seî
giaím âi hai láön so våïi âënh mæïc. Âiãöu âoï coï nghéa laì váûn haình åí chãú âäü naìy 1 nàm thç vãö
màût huíy hoaûi caïch âiãûn seî tæång âæång våïi hai nàm váûn haình åí chãú âäü âënh mæïc.Tuäøi
thoü âënh mæïc vaì âäü giaì cäùi caïch âiãûn trong mäüt säú chãú âäü cho åí baíng sau:
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 69
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
Nhiãût âäü caïch âiãûn OC Tuäøi thoü tæång âäúi V* Âäü giaì cäùi
80 8 0.125
86 4 0.25
92 2 0.5
98 1 1
104 0.5 2
110 0.25 4
116 0.125 8
Nãúu trong khoíang thåìi gian T âang xeït, nhiãût âäü khäng âäøi thç âäü huíy hoaûi caïch
âiãûn trong khoíang thåìi gian sæí duûng T seî laì:
H=L.T
Coìn nãúu trong khoíang thåìi gian T nhiãût âäü thay âäøi thç L seî laì haìm cuía t vaì âäü
huíy hoaûi caïch âiãûn H seî laì:
( ϑ − ϑ âm )
T T
H = ∫ L(t ).dt = ∫ 2 6 .dt
0 0
Trong tênh toïan gáön âuïng coï thãø tênh täøng têch phán thay cho têch phán. Ta chia
biãøu âäö nhiãût cuía MBA thaình nhiãöu âoüan nhoí theo caïc khaíng thåìi gian ∆ti (våïi i=1÷n).
Trong mäùi khoíang ti, xem nhæ nhiãût âäü cuäün dáy khäng thay âäøi vaì âäü giaì cäùi laì Li. Khi
âoï âäü hao moìn caïch âiãûn seî bàòng:
n
H = ∑ Li .∆ti
i =1
Khi nhiãût âäü nhoí hån 80OC thç âäü hao moìn caïch âiãûn tæång âäúi rát nhoí vaì coï thãø
xem nhæ bàòng khäng.
Âäü hao moìn caïch âiãûn trung bçnh trong khoíang thåìi gian T bàòng:
( ϑ − ϑ âm )
1T 1T
Ltb = ∫ L(t ).dt = ∫ 2 6 .dt
T0 T0
Âäü hao moìn caïch âiãûn trung bçnh trong mäüt ngaìy âãm:
H ngaìy
Ltbngaìy =
24
Hao moìn caïch âiãûn trong mäüt nàm bàòng täøng hao moìn caïch âiãûn cuía caïc ngaìy
trong nàm.
Âäúi våïi maïy biãún aïp cuía Liãn xä chãú taûo, tuäøi thoü âënh mæïc tæì 20 âãún 25 nàm æïng
våïi nhiãût âäü âënh mæïc cuía mäi træåìng laìm maït bàòng 20OC vaì nhiãût âäü âiãøm noïng nháút
cuía cuäün dáy laì 98OC.
Thæûc tãú váûn haình cho tháúy phuû taíi cuía MBA luän thay âäøi haìng ngaìy, haìng nàm;
trong âoï säú ngaìy coï phuû taíi nhoí hån âënh mæïc chiãúm pháön låïn. Do âoï tuäi thoü cuía maïy
biãún aïp coï thãø låïn hån âënh mæïc. Vç váûy coï thãø cho pheïp maïy biãún aïp âæåüc quaï taíi nghéa
laì laìm viãûc våïi phuû taíi låïn hån cäng suáút âënh mæïc trong khoíang thåìi gian naìo âoï maì
tuäøi thoü váùn khäng giaím nhoí hån âënh mæïc.
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 70
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
4..4.4. Quaï taíi cho pheïp cuía maïy biãún aïp
Coï thãø chia laìm hai loaûi quaï taíi cuía MBA laì quaï taíi bçnh thæåìng vaì quaï taíi sæû cäú.
1. Quaï taíi bçnh thæåìng
Do âäö thë phuû taíi ngaìy thæåìng xuyãn thay âäøi nãn cho pheïp maïy biãún aïp âæåüc quaï
taíi. Quaï taíi bçnh thæåìng coìn âæåüc goüi laì quaï taíi thæåìng xuyãn, quaï taíi coï hãû thäúng, hay
quaï taíi láu daìi.
Khaí nàng quaï taíi thæåìng xuyãn cho pheïp cuía maïy biãún aïp âæåüc âaïnh giaï dæûa trãn caïc
âiãöu kiãûn:
- Âäü huíy hoaûi caïch âiãûn trung bçnh Ltb≤1.
- Theo tiãu chuáøn ΓΟCT 14209-69 thç khi quaï taíi coï thãø cho pheïp nhiãût âäü noïng nháút
cuía cuäün dáy coï thãø låïn hån 98OC nhæng khäng âæåüc væåü quaï 140OC, nhiãût âäü cuía
låïp dáöu trãn bãö màût khäng âæåüc væåüt quaï 95OC vaì cäng suáút taíi khäng âæåüc væåüt quaï
1,5 láön cäng suáút âënh mæïc.
2. Quaï taíi sæû cäú:
Quaï taíi sæû cäú laì chãú âäü quaï taíi cho pheïp cuía maïy biãún aïp trong mäüt säú træåìng håüp
âàûc biãût goüi laì sæû cäú. ( Coìn goi laì quaï taíi ngàõn haûn). Khi âoï do yãu cáöu liãn tuûc cung cáúp
âiãûn nãn maïy biãún aïp phaíi bë bàõt buäüc laìm viãûc quaï taíi trong mäüt thåìi gian ngàõn. Luïc
naìy ngæåìi ta khäng quan tám âãún tuäøi thoü maì chè quan tám âãún âiãöu kiãûn cho pheïp cuía
caïch âiãûn. Coï nghéa laì luïc naìy âäü huíy hoaûi caïch âiãûn låïn hån âënh mæïc, nhæng qui âënh:
Nhiãût âäü dáöu khäng âæåüc væåüt quaï 115OC (ϑmax≤115OC)
Nhiãût âäü âiãøm noïng nháút cuía cuäün dáy khäng âæåüc væåüt quaï 140OC
(giåïi haûn låïn hån quaï taíi bçnh thæåìng)
4.4.54. Caïc phæång phaïp tênh quaï taíi MBA
1. Quaï taíi bçnh thæåìng
a. Qui tàõc 3% : Cho pheïp MBA quaï taíi 3% vãö doìng âiãûn so våïi âënh mæïc
cho mäùi 10% giaím hãû säú âiãöu kiãún phuû taíi hàòng ngaìy so våïi 100%.
b. Qui tàõc 1% : Nãúu nhæ vãö muìa heì maïy biãún aïp laìm viãûc non taíi thç vãö
muìa âäng cho pheïp laìm viãûc quaï taíi. Trãn cå såí tênh toaïn vãö âäü giaì cäùi caïch âiãûn, cho
pheïp MBA âæåüc quaï taíi theo qui tàõc 1% :
Trong 4 thaïng muìa heì MBA laìm viãûc non taíi bao nhiãu pháön tràm so våïi âënh
mæïc thç muìa âäng noï coï thãø quaï taíi báúy nhiãu pháön tràm.
Coï thãø tênh kãút håüp caí hai qui tàõc naìy, nhæng trë säú quaï taíi täøng cäüng vãö muìa âäng
khäng âæåüc quaï 30% vaì riãng theo qui tàõc 1% khäng âæåüc quaï taíi quaï 15%.
Coï thãø tênh quaï taíi cho pheïp cuía MBA theo mäüt säú phæång phaïp khaïc, xem chi
tiãút trong mäüt säú taìi liãûu tham khaío (TK1)
2. Quaï taíi sæû cäú
Quaï taíi sæû cäú MBA khäng phuû thuäüc âäö thë phuû taíi træåïc khi sæû cäú, cuîng khäng
phuû thuäüc vaìo nhiãût âä mäi træåìng xung quanhü, vë trê làõp âàût MBA. Âäúi våïi maïy biãún aïp
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 71
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
dáöu laìm maït bàòng khäng khê vaì nãúu trong hãû thäúng coï MBA læu âäüng dæû træî thç cho
pheïp quaï taíi sæû cäú 40% trong nhæîng giåì phuû taíi cæûc âaûi, quaï taíi naìy cho pheïp trong 5
ngaìy âãm liãön vaì mäùi ngaìy âãm khäng quaï 6 giåì, nãúu hãû säú âiãn kên âäö thë phuû taíi cuía
MBA trong âiãöu kiãûn quaï taíi khäng væåüt quaï 0,75:
Kâk = Itb / 1,4 Iâm ≤ 0,75 .
Theo qui trçnh ΓOCT cuía Liãn xä, caïc maïy biãún aïp coï cäng suáút S≤250MVA cho
pheïp âæåüc quaï taíi sæû cäú nhæ sau :
Quaï taíi doìng 20 30 40 45 50 60 75 100 200
âiãûn
Thåìi MBA 120 - 80 - 45 20 10 1,5
gian dáöu
(phuït) MBA 60 35 32 - 18 5 - - -
khä
Khi quaï taíi nhæ váûy thç táút nhiãn âäü giaì cäùi caïch âiãûn tàng lãn vaì tuäøi thoü seî giaím.
Khi quaï taíi sæû cäú 40%, ngæåìi ta tháúy ràòng tuäøi thoü seî giaím âi haìng thaïng nãúu quaï taíi 1
giåì; nãúu quaï taíi tæì 5 âãún 6 giåì thç tuäøi thoü giaím caí næía nàm. Tuy nhiãn, thæûc tãú cho tháúy
quaï taíi sæû cäú hiãúm xaíy ra, thæåìng khäng quaï 2 âãún 3 láön trong suäút thåìi gian phuûc vuû cuaí
MBA, vaì trong tçnh traûng laìm viãûc bçnh thæåìng âäü giaì cäùi caïch âiãûn thæåìng nhoí hån
âënh mæïc nhiãöu láön, nãn xeït chung laûi váùn cho pheïp maïy biãún aïp âæåüc quaït taíi sæû cäú
40%.
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 72
Män hoüc: Pháön âiãûn trong nhaì maïy âiãûn vaì traûm biãún aïp
4.5. Choün maïy biãún aïp trong Hãû thäúng âiãûn vaì traûm biãún aïp
4.5.1 Choün maïy biãún aïp cho traûm biãún aïp haû aïp
Træåïc hãút xem trung tênh coï näúi âáút hay khäng, coï bao nhiãu cáúp âiãûn aïp âãø choün
maïy biãún aïp 3 pha ba cuäün dáy hay hai cuäün dáy, maïy biãún aïp thæåìng hoàûc tæû ngáùu. Caïc
traûm biãún aïp haû aïp naìy seî âàût mäüt hoàûc hai maïy biãún aïp tuìy thuäüc mæïc âäü quan troüng cuía
phuû taíi.
+ Nãúu phuû taíi häü loaûi I thç phaíi âàût hai maïy biãún aïp vaì cäng suáút âënh mæïc cuía
MBA phaíi âæåüc choün sao cho khi mäüt MBA bë sæû cä,ú thç MBA coìn laûi våïi khaí nàng quaï
taíi sæû cäú cho pheïp phaíi âaím baío cung cáúp âuí cäng suáút cho phuû taíi trong nhæîng giåì phuû
taíi cæûc âaûi.
Theo âiãöu kiãûn quaï taíi sæû cäú ta choün cäng suáút âënh mæïc cuía mäùi maïy biãún aïp
theo âiãöu kiãûn:
Kqtsc. SâmBA ≥ Sptmax
trong âoï: Kqtsc laì hãû säú quaï taíi sæû cäú cho pheïp cuía MBA; coìn Sptmax laì cäng
suáút cæûc âaûi cuía phuû taíi.
+ Nãúu phuû taíi laì häü loaûi II thç thæåìng ta âàût hai MBA. Tuy nhiãn do tênh laìm viãûc
ráút âaím baío cuía MBA cho nãn váùn cho pheïp coï thãø âàût mäüt MBA , vaì khi sæû cäú MBA
thç yãu cáöu nhanh choïng coï dæû træ î noïng cuía hãû thäúng âãø cung cáúp këp thåìi cho phuû taíi.
+ Nãúu phuû taíi laì häü loaûi III thç cho pheïp chè âàût mäüt MBA vaì cäng suáút âæåüc choün
nhæ sau: SâmBA ≥ Sptmax .
Coï khi cho pheïp træì âi phuû taíi cuía mäüt säú häü keïm quan troüng.
4.5.2 Choün MBA laìm nhiãûm vuû truyãön taíi cäng suáút qua laûi giæîa 2 cáúp âiãûn aïp
Do sæû phaït triãøn cuía hãû thäúng âiãûn nãn coï nhæîng traûm biãún aïp duìng âãø liãn laûc
giæîa caïc cáúp âiãûn aïp khaïc nhau cuía hãû thäúng. Chuïng coï thãø laìm viãûc trong caïc tçnh traûng
sau:
a. Chè truyãön cäng suáút tæì âiãûn aïp cao sang âiãûn aïp trung.
b. Chè truyãön cäng suáút tæì âiãûn aïp trung sang âiãûn aïp cao.
c. Chãú âäü laìm viãûc qua laûi.
1. ÅÍ 2 chãú âäü a, b cäng suáút truyãön theo 1 chiãöu
a/ Nãúu læåüng cäng suáút truyãön taíi låïn hån dæû træî quay cuía hãû thäúng nháûn cäng
suáút thç phaíi âàût hai MBA . Täøng cäng suáút cuía chuïng phaíi choüün låïn hån cäng suáút
truyãön taíi cæûc âaûi trong chãú âäü laìm viãûc bçnh thæåìng (coï chuï yï âãún khaí nàng quaï taíi bçnh
thæåìng cho pheïp). Khi sæû cäú mäüt MBA thç MBA coìn laûi våïi khaí nàng quaï taíi sæû cäú phaíi
taíi hãút cäng suáút cæûc âaûi noïi trãn træì âi pháön dæû træî noïng cuía hãû thäúng nháûn cäng suáút:
Kqt . Sâmba ≥ Sptmax - Sdt
Sptmax
HT1 HT2
Nhoïm Nhaì maïy âiãûn - Bäü män Hãû thäúng âiãûn - ÂHBK Âaì Nàông 73