Luận văn tốt nghiệp “Tìm hiểu về vấn đề sử dụng hợp đồng mẫu trong đàm phán ký kết hợp đồng mua bán ngoại thương và thực tiễn ở Việt Nam”
Hoạt động ngoại thương có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế ở các nước cũng như ở Việt Nam. Sự chuyển hướng kinh tế đối ngoại giữa các tổ chức kinh doanh trong nước và các tổ chức và cá nhân nước ngoài đã tạo cho ngành ngọai thương Việt Nam gặt hái được những kết qủa đáng mừng. Đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay khi nền kinh tế thế giới có nhiều biến chuyển tích cực, hoạt động kinh tế đối ngoại nói chung và hoạt động ngọai thương nói riêng ngày nay...
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
-------------------------
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỀ TÀI :
TÌM HIỂU VỀ VẤN ĐỀ SỬ DỤNG HỢP ĐỒNG MẪU
TRONG ĐÀM PHÁN KÝ KẾT HỢP ĐỒNG MUA
BÁN NGOẠI THƯƠNG VÀ THỰC TIỄN Ở VIỆT NAM
Sinh viên : Bùi Thị Thanh Mai
Lớp : A1 – Chuyên ngành 9
Khoá : 38
Giáo viên hướng dẫn: PGS,NGƯT-Vũ Hữu Tửu
HÀ NỘI- 2003
1
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU 3
CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG MẪU 5
1 Định nghĩa về hợp đồng mẫu & sự ra đời và phát triển 5
của hợp đồng mẫu
2 Lĩnh vực áp dụng hợp đồng mẫu 6
3 Ngôn từ trong hợp đồng mẫu 7
CHƯƠNG II NHỮNG ĐIỀU KHOẢN CHUNG CỦA HỢP ĐỒNG 12
MẪU & CÁC HỢP ĐỒNG MẪU TRONG BUÔN BÁN
QUỐC TẾ
I. Điều khoản tên hàng. 12
II. Điều khoản số lượng. 13
1. Chỉ tiêu số lượng và cách biểu thị của nó
2. Phương pháp xác định trọng lượng
III. Điều khoản bao bì 17
1. Phương pháp quy định chất lượng của bao bì
2. Phương thức cung cấp bao bì
3. Phương thức xác định gía cả của bao bì
IV. Điều khoản về phẩm chất 19
1. Tên điều khoản và các phương pháp xác định phẩm
chất
2. Phạm vi chênh lệch cho phép về phẩm chất
3. Trạng thái hàng hoá
V. Điều khoản giao hàng 26
1. Điều kiện cơ sở giao hàng
2. Thời gian giao hàng
3. Địa điểm giao hàng
4. Phương thức giao hàng
5. Thông báo giao hàng
6. Những qui định khác về việc giao hàng
VI. Điều khoản vận tải 34
VII. Điều khoản giá cả và thanh toán 35
2
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
1. Đồng tiền của hợp đồng
2. Giá cả của hợp đồng
3. Một số vấn đề về việc thanh toán
VIII. Điều khoản pháp lý 42
1. Luật điều chỉnh hợp đồng
2. Trường hợp bất khả kháng
3. Chế tài
4. Giải quyết tranh chấp
MỘT SỐ HỢP ĐỒNG MẪU TRONG BUÔN BÁN 47
QUỐC TẾ
1. Hợp đồng về ngũ cốc 47
2. Hợp đồng ngũ cốc London 54
CHƯƠNG III VIỆC SỬ DỤNG HỢP ĐỒNG MẪU Ở VIỆT NAM 59
I Việc sử dụng hợp đồng mẫu ở Việt Nam 59
1. Các doanh nghiệp Việt Nam với việc soạn thảo hợp 59
đồng mẫu.
2. Yêu cầu của việc thống nhất soạn thảo hợp đồng mẫu 63
Lời kết.
Phụ lục
Tài liệu tham khảo
3
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
LỜI NÓI ĐẦU
Hoạt động ngoại thương có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế ở
các nước cũng như ở Việt Nam. Sự chuyển hướng kinh tế đối ngoại giữa các tổ
chức kinh doanh trong nước và các tổ chức và cá nhân nước ngoài đã tạo cho
ngành ngọai thương Việt Nam gặt hái được những kết qủa đáng mừng. Đặc
biệt là trong bối cảnh hiện nay khi nền kinh tế thế giới có nhiều biến chuyển
tích cực, hoạt động kinh tế đối ngoại nói chung và hoạt động ngọai thương nói
riêng ngày nay rất đa dạng và phong phú cả về mặt lý luận cũng như thực tiễn.
Do vậy việc ra đời của hợp đồng mẫu là hết sức cần thiết đối với các doanh
nghiệp có hoạt động buôn bán ngọai thương vì nó là công cụ đắc lực cho hoạt
động này.
Trong buôn bán ngoại thương phần lớn các giao dịch đàm phán kết thúc
bằng việc các bên đương sự ký vào một hợp đồng đã in sẵn, họ chỉ bổ sung
thêm một vài điều khoản riêng biệt. Hợp đồng như thế gọi là hợp đồng mẫu
(standard contract).
Hợp đồng mẫu thường được làm dưới dạng như:
- Bản hợp đồng in sẵn, có để trống cho ngững điều khoản cần điền thêm.
- Điều kiện chung bán (hoặc mua) hàng do người bán (hoặc người mua)
thảo sẵn
- Điều kiện chung giao hàng đã được hai bên ký kết từ trước về những
nguyên tắc cơ bản làm khung cho việc ký kết những hợp đồng cụ thể.
- Điều kiện chung do các tổ chức Quốc tế dự thảo.
Hợp đồng mẫu thường được soạn thảo trên cơ sở tập quán buôn bán của
ngành hàng có liên quan và / hoặc tập quán buôn bán của địa phương có liên
quan cho nên việc tìm hiểu các hợp đồng mẫu giúp cho chúng ta càng hiểu sâu
hơn về tập quán buôn bán để vận dụng chúng vào những giao dịch của chúng
ta.
Các hợp đồng mẫu nói lên kỹ thuật buôn bán về từng ngàng hàng. Hợp
đồng mẫu về lương thực thực phẩm có rất nhiều chi tiết khác với hợp đồng
mẫu về ngành hàng thủ công mỹ nghệ. Thậm chí cũng cùng một thuật ngữ mà
sự giải thích ở từng ngành hàng có thể mỗi khác. Ví dụ: thuật ngữ “giao
nguyên lành” – Sound delivery được giải thích ở mỗi ngành hàng một khác.
4
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Đó cũng chính là lý do tôi thực hiện đề tài này. Trên cơ sở tham khảo
sách báo, tạp chí trong và ngoài nước, thực tiễn ở một số công ty có hoạt động
buôn bán ngoaị thương.
Trong luận văn này tôi xin đề cập đến những điểm cơ bản nhất trong
hợp đồng mẫu, bao gồm 3 phần chính như sau:
- Chương I: Khái quát chung về hợp đồng mẫu
- Chương II: Một số điều khoản chung của hợp đồng mẫu & một số
hợp đồng mẫu trong buôn bán Quốc tế
- Chương III: Thực trạng sử dụng hợp đồng mẫu ở Việt Nam
Với năng lực tổng hợp của người viết có hạn cho nên có thể sẽ có nhiều
thiếu sót trong đề tài này. Vì vậy người viết rất mong được sự đóng góp ý kiến
và sự chỉ bảo của người đọc để có thể hoàn thiện hơn nữa chuyên đề này.
5
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG MẪU
1. Định nghĩa về hợp đồng mẫu & sự ra đời và phát triển của hợp đồng
mẫu.
Định nghĩa: Hợp đồng mẫu có thể hiểu là hợp đồng mà đại bộ phận các
điều khoản đều được quy định sẵn và, mỗi khi đàm phàn để ký hợp đồng, hai
bên chỉ cần ghi bổ sung những chi tiết về chủ thể hợp đồng ( như tên và địa chỉ
hai bên, những người đại diện cho hai bên, chức vụ của họ …) và những điều
khoản thoả thuận riêng của thương vụ đó ( như mức giá, thời hạn giao hàng,
địa điểm giao hàng, ký mã hiệu hàng hoá …).
Trên thị trường thế giới các bên mua và các bên bán thường có mâu
thuẫn về quyền lợi. Trong một thương vụ nếu bên bán có lợi ắt hẳn bên mua ở
vào thế bất lợi. Ngược lại, nếu bên mua có lợi bên bán lại vào thế bất lợi. Tham
vọng giành giật thêm điều lợi hoặc, chí ít, bảo vệ quyền lợi cho mình đã tập
hợp những doanh nghiệp có lợi ích giống nhau lại thành các tập đoàn. Những
tập đoàn đó có thể là những tổ chức lũng loạn như: Cartel, Trust, Syndicat,
Consortium, Conglomerate, cũng có thể là những tổ chức xã hội có tính chất
nghề nghiệp như các hiệp hội (Association), hội liên hiệp (Federation ). Chỉ có
những doanh nghiệp nào có nhiều lợi thế, có tiềm năng dồi dào thì mới đứng
độc lập trong kinh doanh quốc tế, gọi là những doanh nghiệp “ ngoài rìa”
(outsiders)
Để bảo vệ quyền lợi cho các thành viên của mình, các tập đoàn, các
doanh nghiệp lớn thường đưa ra những điều quy định này, những cách ứng xử
kia cho việc mua bán hàng hoá. Đầu tiên đó là những điều khoản mẫu
(standard clause; clause type ) để vận dụng vào các hợp đồng mua bán. Đó chỉ
mới là các qui định, cách xử lý cho từng vấn đề của quan hệ mua bán như: như
cơ sở của giá cả, phương thức thanh toán, điều kiện giao hàng, khiếu nại, phạt
bội ước, trọng tài. Điều khoản mẫu chưa phải là biện pháp có tính chất tổng thể
cho việc ký kết hợp đồng. Sau đó người ta đã tập hợp những điều khoản mẫu
như thế vào trong một văn bản có tính tổng quát hơn, đó là các hợp đồng mẫu.
Với các hợp đồng mẫu đã được thảo sẵn, khi đàm phán để ký kết hợp
đồng, một bên chỉ cần đưa ra cho bạn hàng, đòi hỏi sự nhất trí của bạn hàng về
các điều khoản và điều kiện của hợp đồng mẫu. Do đó việc đàm phán trở nên
6
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
gọn nhẹ, người ta đã tiết kiệm được chi phí và thời gian trong việc thảo luận
từng vấn đề, từng điều khoản.
Các tập đoàn kinh doanh đã đưa ra hàng loạt hợp đồng mẫu như vậy để
những thành viên của mình sử dụng.
Ví dụ: Hiệp hội buôn bán ngũ cốc Luân đôn (The London Corn Trade
Association) có tới trên dưới 60 loaị hợp đồng mẫu: Hiệp hội đường của Luân
đôn (The Sugar Association of London) cũng có hàng chục loại hợp đồng mẫu
để các hội viên tuỳ nghi sử dụng.
Các hợp đồng mẫu có thể được trình bày dưới dạng bản điều kiện chung
của doanh nghiệp hoặc của tập đoàn kinh doanh. Đó là các bản điều kiện
chung bán hàng (General conditions of sales) hoặc điều kiện chung mua hàng
(General Conditions of Purchases). Các bản điều kiện chung như thế có thể là
những văn bản độc lập riêng rẽ, cũng có thể là bản quy định nằm ở các mặt
sau của hợp đồng. Trong trường hợp này, để làm cho bản điều kiện chung trở
nên một bộ phận không thể tách rời khỏi hợp đồng, người ta phải ghi trên hợp
đồng một lời dẫn chiếu đến bản điều kiện chung, ví dụ như: “ Theo bản điều
kiện chung bán hàng kèm theo đây” (tiếng Anh là : as per the hereinattached
general conditions of sales)
Hợp đồng mẫu dù được thành lập bằng cách nào, nội dung của nó không
phải là bất di bất dịch. Từng thời gian, cùng với sự thay đổi của kỹ thuật
nghiệp vụ ngoại thương, sự đa dạng hoá phương thức kinh doanh và mặt hàng
mua bán, các tập đoàn và các doanh nghiệp vẫn sửa đổi thường xuyên nội dung
các hợp đồng mẫu cho phù hợp với yêu cầu của việc kinh doanh trao đổi hàng
hóa.
2. Lĩnh vực áp dụng hợp đồng mẫu.
Xét về mức độ chế biến của hàng hoá, đối tượng của các hợp đồng mua
bán ngoại thương có thể chia ra làm hai loại:
a. Những hàng nguyên liệu nông sản và khoáng sản:
Đây là những mặt hàng hoặc chưa được chế biến hoặc có mức độ chế
biến thấp, có khối lượng lớn, thường là những hàng đồng loại, chưa được đặc
định hoá vào lúc ký kết hợp đồng. Đại bộ phận những mặt hàng này nằm
trong danh mục hàng được mua bán tại các sở giao dịch hàng hoá.
b. Những hàng công nghiệp và thủ công nghiệp:
7
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Bao gồm cả máy móc thiết bị và hàng công nghiệp tiêu dùng lâu bền và
cả hàng nông sản chế biến. Mặt hàng này có mức độ chế biến cao hơn mặt
hàng loại (a) kể trên. Tính chất đặc định cũng nhiều hơn và không nằm riêng
trong danh mục những mặt hàng được mua bán ở sở giao dịch hàng hoá.
Trước chiến tranh thế giới lần hai, các hợp đồng mẫu chỉ được áp dụng
đối với tất cả các mặt hàng, kể cả những loại hàng hoá vô hình như dịch vụ tư
vấn kỹ thuật (Engineering), mua bán sáng chế (Licence) và bí quyết kỹ thuật
(knowhow) .. tuy nhiên, lãnh vực mà các hợp đồng mẫu được áp dụng phổ
biến vẫn là lãnh vực buôn bán những mặt hàng nguyên liệu nông sản và
khoáng sản nghĩa là những mặt hàng có khối lượng lớn.
3. Ngôn từ dùng trong các hợp đồng mẫu
Nội dung của hợp đồng mẫu thường bao gồm những bộ phận như sau:
a. Số lượng hợp đồng:
Các hợp đồng mẫu thường in sẵn chữ: “ Hợp đồng số:…. (Contract No.
….) và giành chỗ để các đương sự điền số vào đó.
b. Địa điểm và ngày tháng ký kết hợp đồng:
Nội dung này có thể để trên đầu hợp đồng hoặc để cuối cùng của hợp
đồng.
Nếu để trên đầu hợp đồng, nội dung này có thể chỉ viết đơn giản: “Tên
địa điểm và ngày tháng năm”. Người ta cũng có thể dùng cả một tập hợp câu
chữ, ví dụ như: “Hợp đồng này được thành lập và bắt đầu có hiệu lực tại…
ngày, tháng, năm…. bởi hai bên và giữa hai bên sau đây” (The present
contract was made and entered into at… on…by and between)
Nếu để dưới cùng, nội dung này thường được viết thành công thức:
“Hợp đồng này thành lập tại....vào ngày, tháng, năm...thành...bản có
hiệu lực ngang nhau, mỗi bên giữ...bản”(The present contract was made
at...on...in/ duplicate, triplicate, quadruplicate/ of equal force, ... copies of
which are kept by each party).
c. Tên và địa chỉ các bên ký kết hợp đồng.
Trên các hợp đồng mẫu thường in sẵn các chữ “giữa” (between) “với”
(and). Sau hai chữ đó là những dòng để trống để hai bên điền tên và địa chỉ của
họ, tư cách của họ (là người mua hay người bán) trong quan hệ hợp đồng đó:
8
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
- Người ta có thể điền: “Công ty X, địa chỉ..., dưới đây được dẫn chiếu
tới như là bên bán” ( X company, address, hereinafter referred to as the seller)
- Người ta cũng có thể đề: “ Công ty X, địa chỉ.., do ông.. chức vụ giám
đốc, dưới đây gọi là bên bán” ( X company, address.., represented by Mr...,
Dierector, hereinafter called the “sellers” )
d. Sự thể hiện nguyên vọng (hoặc sự thoả thuận) cam kết của các bên.
Sau khi đã giành những dòng để các bên ghi tên, địa chỉ và tư cách của
mình (là người bán hoặc người mua), hợp đồng in sẵn những dòng chữ thể
hiện sự thoả thuận cam kết của mỗi bên bằng những từ ngữ sau đây:
- Trên cơ sở thoả thuận, bên bán cam kết bán và bên mua cam kết mua
những hàng hoá dưới đây theo các điều khoản và điều kiện sau đây (On the
basis of mutual agreement the seller commits to sell and the buyer commits to
buy the undermentioned goods on the following terms and conditions)
- Bên bán đồng ý bán, bên mua đồng ý mua (The seller agrees to sell and
the buyer agrees to buy…)
- Xác nhận rằng (Witnesseth that)
- Xác nhận về việc sau (in witness whereof..)
- Các bên thoả thuận dưới đây rằng (The parties hereby agree that…)
e. Sự giải thích hợp đồng (Interpretation)
Trong rất nhiều trường hợp, người ta áp dụng những thuật ngữ ngắn gọn
vào hợp đồng mẫu như vậy hợp đồng cần có những đoạn giải thích rõ ngữ
nghĩa của thuật ngữ đó.
Ví dụ: người ta định nghĩa như sau:
- “Nhà máy” là máy móc, công cụ, vật liệu và mọi thứ được cung cấp
theo hợp đồng này để lắp đặt vào các công trình. (“ Plant: means machinery,
apparatus, materials and all things to be provided under the contract for
incorporation in the works).
- “Hợp đồng” là bản thoả thuận mua hàng này và tất cả các điều kiện
chung mua hàng được áp dụng, các bản điều kiện mua hàng đặc biệt, các bản
quy cách, bản thuyết minh công trình và các bản vẽ chế tạo (“Contract” means
this purchase agreement itself, and all applicable general conditions of
9
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
purchase, special conditons of purchase, specifications, the statement of works,
and manufacturing drawings).
- “Incoterms 2000” là bản Incoterms 2000 – tức bản những quy tắc
quốc tế giải thích các điều kiện thương mại quốc tế do Phòng Thương mại
quốc tế xuất bản. Nếu một điều kiện của Incoterms 2000 được áp dụng vào
trong hợp đồng này, thì những quy tắc và khái niệm được áp dụng đối với điều
kiện đó trong Incoterms 2000 sẽ được coi là bộ phận gắn liền vào hợp đồng
này trừ trường hợp chúng mâu thuẫn với các quy dịnh khác của hợp đồng.
Trong trường hợp này, những quy định của hợp đồng này sẽ có giá tri hiệu lực.
(“Incoterms 1990” means Incoterms 2000, The International rules for the
interpretation of commercial terms published by the International Chamber of
Commerce. When a term from Incoterms 2000 is used in this contract, the
rules and definitions applicable to that terms in Incoterms 2000 shall be
deemed to have been incorporated in this contract except insofar as they may
conflict with any other provisions of the contract, in which case the provisions
of the contract prevail).
g. Các điều khoản hợp đồng ( clause)
Trên thị trường thế giới một số khá lớn điều kiện đã được hình thành từ
thực tiễn của việc giao dịch trao đổi, mua bán sản phẩm, trong đó nêu rõ nghĩa
vụ của người bán và người mua về các mặt như: Chịu phí tổn và rủi ro trong
việc chuyên chở, làm thủ tục kiểm tra hàng hoá, trách nhiệm giao nhận đúng
phẩm chất và số lượng…. những điều kiện đó gọi là những điều kiện giao dịch.
Những điều kiện giao dịch ra đời như là một qui định của pháp luật,
hoặc như là một tập quán, hoặc như là những sự giải thích hay những điều qui
ước của một tổ chức kinh tế quốc tế (ví dụ như của phòng thương mại quốc tế
chẳng hạn).
Sự hình thành những điều kiện giao dịch nói trên có tác dụng thuận lợi
đối với việc đẩy mạnh buôn bán quốc tế, bởi vì, nhờ các điều kiện đó, người
mua và người bán mau hiểu biết ý của nhau hơn, giảm bớt những chanh chấp
với nhau hơn… vì vậy, khi chào hàng, khi hỏi hàng cũng như khi ký kết và
thực hiện hợp đồng người ta thường vận dụng các điều kiện giao dịch buôn bán
vào hoàn cảnh cụ thể và biến chúng thành các điều khoản cụ thể.
10
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Những điều kiện giao dịch phần nhiều đều có tính chất kỹ thuật – nghiệp
vụ thuần tuý, song việc vận dụng chúng lại có tính chất giai cấp rõ rệt, bởi vì
việc vận dụng đó có thể nhằm bảo vệ quyền lợi cho một đương sự nào đó
(hoặc cho người bán hoặc cho người mua). Do đó, việc vận dụng các điều kiện
giao dịch vào một hợp đồng cụ thể nào đó thường phải chải qua một quá trình
đấu tranh phức tạp giữa hai bên liên quan. Ngoài ra, việc vận dụng các điều
kiện giao dịch cũng đòi hỏi phải linh hoạt và sáng tạo, bởi vì bản thân các điều
kiện đó cũng được bổ sung, thay đổi hoàn chỉnh không ngừng.
Trong quá trình buôn bán với nước ngoài, việc vận dụng chính xác các
điều kiện giao dịch có ý nghĩa quan trọng đối với chúng ta. Đó là do:
Một là, có vận dụng khéo léo và sáng suốt các điều kiện giao dịch,
chúng ta mới thực hiện đúng đắn được các đường lối chủ trương của đảng và
chính phủ về công tác ngoại thương.
Hai là, những điều kiện giao dịch, một khi đã được vận dụng và trở
thành nội dung của hợp đồng sẽ là cở sở có ý nghĩa bắt buộc trong việc xác
định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên ký kết. Vì vậy, có vận dụng chính xác
những điều kiện đó mới ngăn ngừa được những hiểu lầm tranh chấp và những
hậu quả tai hại trong khi ký kết và thực hiện hợp đồng
Ba là, những điều kiện giao dịch công bằng và hợp lý, sau khi đã được
các bên liên quan thoả thuận, thì không những có tác dụng xác định quyền lợi
và nghĩa vụ của họ trong lần giao dịch đó mà có thể trở thành cơ sở và tiền tệ
để thoả thuận những giao dịch mới sau đó. Vì vậy, việc vận dụng chính xác các
điều kiện giao dịch có thể có tác dụng rút ngắn được thời gian đàm phán hoặc
tránh được những thiếu sót xảy ra trong quá trình giao dịch bằng thư từ, điện
tín.
Do vậy các điều khoản chính là nội dung chính của các hợp đồng mẫu.
Các điều khoản có thể được in trực tiếp vào hợp đồng, cũng có thể được in
riêng trong những văn bản gọi là “ Điều kiện chung giao hàng” (General
conditions of delivery), “Điều kiện chung cung cấp” ( General conditions of
supply ), “Điều kiện chung mua hàng: ( General conditions of purchase), “Điều
kiện đặc biệt về mua hàng” ( Special conditions of purchase)… cũng có khi nội
dung chính này của hợp đồng mẫu lại phù hợp với một văn bản do một tổ chức
quốc tế ( như Uỷ ban liên hợp quốc về thống nhất tư pháp Unidroit, Uỷ ban
kinh tế châu Âu Liên hợp quốc ECE, Phòng thương mại quốc tế ICC v.v..)
11
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
soạn thảo. Trong các trường hợp này, thay vì trình bày các điều khoản, người
ta dẫn chiếu đến các văn bản có liên quan.
Các điều khoản có thể đánh số thứ tự ( Điều khoản I, điều khoản II,
v.v…) cũng có thể được bắt đầu bằng một tên gọi ( Điều khoản giá cả, điều
khoản giao hàng v.v…); cũng có thể vừa có số thứ tự vừa có tên gọi.
Ngôn từ dùng trong các khoản hợp đồng là ngôn ngữ pháp lý thương
mại rất chặt chẽ và không chắc là đã thật dễ hiểu. Muốn loại trừ sự hiểu lầm có
thể xẩy ra trong những vấn đề lớn, người ta thường có nhiều điều bảo lưu và
nhiều điều thêm bớt, câu cú được sắp đặt một cách khác biệt so với văn phong
bình thường.
Trong nội dung nhiều thuật ngữ thương mại được sử dụng. Nhưng thuật
ngữ này, trong nhiều trường hợo, chứa đựng những công thức để xử lý những
vấn đề nghiệp vụ cụ thể. Ví dụ hợp đồng mẫu có thể dẫn chiếu đến Incoterms
1990 về điều kiện CIF, trong đó người ta đã nêu ra công thức về nghĩa vụ thuê
tàu đi theo hành trình thông thường (usual route), phải trả cước đến tận cảng
đến v.v…
Những thuật ngữ trên đây có thể được giải thích bởi mỗi hợp đồng một
khác. Ví dụ thuật ngữ “giao nguyên lành” (sound delivery) được giải thích ở
các hợp đồng của Đức khác với các giải thích ở các hợp đồng của Anh.
Tóm lại, hợp đồng mẫu trong buôn bán có một số nét đặc thù cả về hình
thức, nội dung và sự vận dụng. Hợp đồng mẫu luôn luôn phục vụ quyền lợi của
người thảo ra nó. Sau khi được hai bên ký kết, hợp đồng mẫu sẽ có giá trị ràng
buộc các bên đương sự. Vì vậy ngôn từ trong hợp đồng rất chặt chẽ và chính
xác.
12
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
CHƯƠNG II- NHỮNG ĐIỀU KHOẢN CHUNG HỢP
ĐỒNG MẪU.
I. ĐIỀU KHOẢN TÊN HÀNG.
“Tên hàng” là điều khoản quan trọng của mọi đơn chào hàng, thư hỏi
hàng, hợp đồng hoặc ghị định thư. Nó nói lên chính xác đối tượng mua bán
trao đổi. Điều khoản này hoặc mang tên là điều khoản “hàng hóa đã thoả
thuận” (contracted goods, contracted merchandise) “hàng hoá” (commodity),
hoặc “đối tượng cảu hợp đồng” (Object of the contract), hoặc” mô tả hàng
hoá” (description of the goods), hoặc “mô tả” (description).
Trong buôn bán Quốc tế, người ta phân biệt rất rõ ràng các khái niệm
sau: “hàng" (tên hàng), “nhóm hàng”, “loại hàng” và loạt hàng giống nhau
(family of goods). Trên cơ sở những khái niệm đó, chúng tôi rút ra những nhận
xét sau đây: Trong đa số trường hợp, một hợp đồng mẫu được soạn thảo cho
một nhóm hàng ( như hạt có dầu, ngũ cốc, cao su). cũng có khi, một hợp đồng
mẫu chỉ áp dụng cho một loại hàng, ví dụ như hợp đồng mẫu về đường tinh
chế, hợp đồng mẫu về đường thô…
Trong điều khoản tên hàng có những cách sau để biểu đạt tên hàng.
- Người ta ghi tên thương mại cả hàng hoá và kèm theo tên thông
thường và tên khoa học của nó.
VD:
- Người ta ghi tên hàng kèm theo tên địa phương sản xuất ra hàng đó
VD: Rượu vang Bordeux, thuỷ tinh bohêmia…
- Người ta ghi tên hàng kèm theo tên hàng sản xuất ra hàng đó.
VD: Xe máy honda, xe hơi ford…
Ngoài ra, có khi người ta còn kết hợp một hai phương pháp trên với
nhau.
VD: Ti-vi 14 inches, màu của hàng sony ( Sony 14” color TV set)
II. ĐIỀU KHOẢN SỐ LƯỢNG.
1. Chỉ tiêu số lượng và cách biểu thị của nó.
13
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Nhằm nói lên mặt “lượng” của hàng hoá được giao dịch, điều khoản này
bao gồm các vấn đề về đơn vị tính số lượng (hoặc trọng lượng) của hàng hoá,
phương pháp qui định số lượng và phương pháp xây dựng trọng lượng.
a. Đơn vị tính số lượng:
Nếu hàng hoá mua bán được tính bằng cái, chiếc, hòm, kiện thì rất dễ
dàng. Những hàng tính theo chiều dài, trọng lượng, thể tích và dung tích thì
đơn vị phức tạp hơn nhiều: Nếu đơn vị tính không được qui định rõ ràng, các
bên giao dịch dễ có sự hiểu lầm nhau. Nguyên nhân của sự hiểu trái ý của nhau
là do, trong buôn bán quốc tế, nhiều đơn vị đo lường có cùng một tên gọi
nhưng ở mỗi nước lại có một nội dung khác.
VD: Một bao bông ở Ai cập là 330 kg, ở Brazin là 180 kg, một bì cà
phê ở các nước thường là 60 cân Anh (27,13kg), nhưng ở Colombia là 70 cân
Anh (31,7 kg).
Ngoài ra một nguyên nhân đáng kể khác nữa là sự áp dụng đồng thời
nhiều hệ thống đo lường trong buôn bán quốc tế. Ngoài các đơn vị thuộc mét
hệ, người ta còn dùng hệ thống do lường của Anh, của Mỹ v.v…
Dưới đây là một số đơn vị đo lường thường dùng trong buôn bán quốc
tế, ngoài các đơn vị thuộc mét hệ:
- Đơn vị đo chiều dài inch (2,54cm ): Foot (12 inches = 0,304m); yard (3
feet = 0,914m); Mile (1,609km).
- Đơn vị đo diện tích square inch (6,4516 cm2); Square foot (2,2903
dm2); Square yard (0,836 m2); Acre (0,40468 ha) v.v…
- Đơn vị đo dung tích: Gallon (Anh: 4,546 lít, Mỹ:3,785 lít): Bushel
(Anh: 3,637 dê ca lít, Mỹ: 3,523 lít): Barrel (158,98 lít)
- Đơn vị đo khối lượng (trọng lượng ) Grain (0,0648g): Dram(1,772g);
Ounce (28,35g trong buôn bán hàng thông thường và 31,1035g trong buôn bán
vàng bạc): Short ton (907,184 kg); Long ton (1.016,074kg) Pound (453,59
kg)…
- Đơn vị tính số lượng tập hợp: Tá (12 cái ); Gross (12 tá), hộp, đôi…
b. Phương pháp quy định số lượng.
Trong thực tiễn buôn bán quốc tế người ta có thể quy định số lượng
hàng hoá giao dịch bằng hai cách:
14
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Một là, bên bán và bên mua quy định cụ thể số lượng hàng hoá giao
dịch. Đó là một khối lượng được khẳng định dứt khoát. Khi thực hiện hợp
đồng các bên không đựơc phép giao nhận theo số lượng khác với số lượng đó.
Phương pháp này thường được dùng với những hàng tính bằng cái, chiếc.
Hai là, bên bán và bên mua quy định một cách phỏng chừng về số lượng
hàng hoá giao dịch. Khi thực hiện hợp đồng, các bên có thể giao nhận theo một
số lượng cao hoặc thấp hơn số lượng quy định trong hợp đồng. Khoản chênh
lệch đó gọi là dung sai về số lượng. Điều khoản của đơn chào hàng, hợp đồng
hoặc hiệp định qui định dung sai về số lượng gọi là điều khoản số lượng phỏng
trừng (moreless clause).
Điều khoản này có thể được thực hiện trong hợp đồng bằng cách ghi chữ
“Khoảng chừng” ( about), “xấp xỉ” (approximately) hoặc (moreless), ± (cộng,
trừ ), hoặc “từ…tấn mét đến…tấn mét”.
Phạm vi của dung sai có thể được xác định trong hợp đồng. Nếu không,
nó được hiểu theo tập quán.
VD: Trong tập quán buôn bán hàng ngũ cốc, dung sai là ±5%, hàng cà
phê là ±3%, cao su là ±2,5%, gỗ là ±10%, máy và thiết bị là ±5%, về trọng
lượng hàng giao.
Hợp đồng cũng có thể qui định về người được hưởng quyền lựa chọn
dung sai như: Do người bán chọn (at sellers’ option), do người mua chọn (at
buyers option), hoặc do bên nào đi thuê tàu thì được chọn (at charterers’
option).
Trong nhiều trường hợp người ta còn thoả thuận quy định giá hàng của
khoảng dung sai về số lượng sao cho một trong hai bên không thể lợi dụng sự
biến động của giá cả thị trường để làm lợi cho mình.
Ngoài việc quy định dung sai về số lượng người ta còn quan tâm đến địa
điểm xác định số lượng và trọng lượng. Nếu lấy trọng lượng được xác định ở
nơi gửi hàng (trọng lượng bốc – shipped weight) là cơ sở để xem xét tình hình
người bán chấp hành hợp đồng, hoặc để thanh toán tiền hàng thì những rủi ro
xảy đến với hàng hoá trong quá trình chuyên chở do người mua phải chịu. Nếu
việc thanh toán tiền hàng tiến hành trên cơ sở trọng lượng được xác định ở nơi
hàng đến (trọng lượng dỡ –landed weight) hai bên phải căn cứ vào kết quả
kiểm tra trọng lượng hàng ở nơi đến. Kết quả này được ghi trong một chứng từ
do một tổ chức được các bên thoả thuận chỉ định tiến hành kiểm tra và lập lên.
15
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Trong những trường hợp cần thiết, người ta cũng có thể quy định một tỷ
lệ miễn trừ (franchese). Ý nghĩa của việc miễn trừ, trong điều kiện này là:
- Người bán được miễn trách nhiệm (như trách nhiệm giao bổ xung,
hoặc giảm giá, hoặc bồi thường bằng tiền…) nếu mức hao hụt tự nhiên thấp
hơn tỷ lệ miễn trừ đã được quy định.
2. Phương pháp xác định trọng lượng.
Để xác định trọng lượng hàng hoá mua bán, người ta thường dùng
những phương pháp sau đây:
a. Trọng lượng cả bì: Đó là trọng lượng của hàng hoá cùng với trọng lượng
của các loại bao bì hàng đó. Những mặt hàng được mua bán theo trọng lượng
cả bì không phải là ít. Những quận giấy làm báo, các loại đậu tạp…khi mua
bán, người ta thường tính trọng lượng cả bì.
b. Trọng lượng tịnh: Đó là trọng lượng thực tế của bản thân hàng hoá. Nó
bằng trọng lượng cả bì trừ đi trọng lượng của vật liệu bao bì . Từ trọng lượng
cả bì, muốn tính ra trọng lượng tịnh, phải tính được trọng lượng bì. Có mấy
phương pháp tính trọng lượng bì:
* Theo trọng lượng bì thực tế (actual tare): Đem cân cả bao bì rồi tính
tổng số trọng lượng bì. Phương pháp này chính xác nhưng mất nhiều công và
nhiều khi không thể thực hiện được.
* Theo trọng lượng bì trung bình ( average tare) trong số toàn bộ bao bì,
người ta rút ra một bao bì nhất định để cân lên và tính bình quân. Trọng lượng
bình quân đó được coi là trọng lượng bì của mỗi đơn vị hàng hoá.
* Trọng lượng bì quen dùng( customory tare) đối với những loại bao bì
đã được nhiều lần sử dụng trong buôn bán, người ta lấy kết quả cân đo từ lâu là
tiền tệ để xác định trọng lượng bì. Khi gặp những loại bao bì như thế người ta
tính theo một trọng lượng cố định, gọi là trọng lượng bì quen dùng.
* Trọng lượng bì ước tính (estimated tare). Trọng lượng bao bì được xác
định bằng cách ước lượng, trứ không qua cân thực tế.
* Theo trọng lượng bì ghi trên hoá đơn (invoiced tare). Trọng lượng bì
được xác định căn cứ vào lời khai của người bán, không kiểm tra lại.
Trong một số trường hợp để biểu thị chính xác trọng lượng tịnh thực tế
của hàng hoá người ta còn dùng thuật ngữ “trọng lượng thuần tuý” (net net
weight) ý nghĩa của thuật ngữ này là: trọng lượng được xác định chỉ bao gồm
16
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
trọng lượng của bản thân hàng hoá, không có bất kỳ một loại bao bì nào. Khác
với “trọng lượng tịnh thuần tuý”, trọng lượng nửa bao bì gồm trọng lượng của
bản thân hàng hoá cộng với trọng lượng của vật liệu trực tiếp.
Đối với một số mặt hàng mà trọng lượng của bao bì rất nhỏ không đáng
kể hoặc đơn giá của bao bì không chênh lệch bao nhiêu so với đơn gía của
hàng hoá nhiều khi người ta còn có thể thoả thuận với nhau tính gía cả của bao
bì theo cách thức “với cả bao bì coi như tịnh” (gross weight for net). Ý nghĩa
của điều khoản này là: Giá cả của bao bì được tính như giá cả của bản thân
hàng hoá và cả hai yêú tố này đều tính theo trọng lượng.
c. Trọng lượng thương mại: Đây là phương pháp áp dụng trong buôn bán
những mặt hàng dễ hút ẩm, có độ ẩm không ổn định và có giá trị kinh tế tương
đối cao như: Tơ tằm, lông cừu, bông, len.. trọng lượng thương mại là trọng
lượng của hàng hoá có độ ẩm tiêu chuẩn. Trọng lượng thương mại thường
được xác định bằng công thức:
Trong đó:
- GTM : là trọng lượng thương mại của hàng hoá
- GTT : là trọng lượng thực tế của hàng hoá
- Wtt : là độ ẩm thực tế của hàng hoá
- Wtc : là độ ẩm tiêu chuẩn của hàng hoá
d. Trọng lượng lý thuyết: Phương pháp này thích hợp với những mặt hàng có
quy cách và kính thước cố định như: Tấm thép, thép chữ U, thép chữ I, tôn
lá… và cả trong trường hợp mua bán thiết bị toàn bộ. Theo phương pháp này,
người ta căn cứ vào thể tích, khối lượng riêng và số lượng hàng để tính toán
trọng lượng hàng, hoặc căn cứ vào thiết kế của nó ( trường hợp đối với thiết bị
toàn bộ) để xác định trọng lượng hàng hoá cung cấp cho nhau. Trọng lượng
tìm thấy được gọi là trọng lượng lý thuyết.
III. ĐIỀU KHOẢN BAO BÌ.
Trong điều khoản về bao bì, các bên giao dịch thường phải thoả thuận
với nhau những vấn đề yêu cầu chất lượng của bao bì và giá cả của bao bì.
17
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
1. Phương pháp quy định chất lượng của bao bì.
Để quy định chất lượng của bao bì, người ta có thể dùng một trong hai
phương pháp sau đây:
- Quy định chất lượng của bao bì phải phù hợp với một phương thức vận
tải nào đó.
VD: “bao bì thích hợp với vận chuyển đường sắt”, “bao bì đường biển”.
Sở dĩ người ta có thể thoả thuận chung chung như vậy, mà vẫn hiểu
nhau được là vì trong buôn bán quốc tế, đã hình thành một số tập quán quốc tế
về các loại bao bì này.
Theo tập quán đó bao bì đường biển thường có hình dạng là hình hộp, ít
khi là những hình khác, có độ bền khá đủ để chịu đựng sức ép của những hàng
hoá khác chất xếp trong cùng hầm tầu trong khi chuyên chở, có kích thước là
những số nguyên của đơn vị đo lường. Trong chuyên chở hàng hoá đường
biển, ít khi người đóng chung những mặt hàng có suất cước khác nhau vào
cùng một kiện hàng, bởi vì trong trường hợp như vậy, các hãng tàu có quyền
áp dụng một suất cước cao nhất trong số các suất cước của hàng hoá đóng gói
chung để tính cước cho cả kiện hàng.
Trong chuyên chở đường sắt, bao bì cũng cần khá chắc chắn bởi vì hàng
hoá có thể phải qua nhiều khâu sang toa, dịch chuyển. Đồng thời bao bì đường
sắt cũng cần kích thước phù hợp với quy định của cơ quan đường sắt, nơi hàng
đi qua. Những hàng hoá có bao bì quá dài và có trọng lượng quá nặng, thường
gặp khó khăn trong khi đăng ký xin toa, cũng như khi bốc dỡ.
Bao bì thích hợp với việc vận chuyển bằng máy bay, phải là bao bì nhẹ,
có kích thước phù hợp với quy định của công ty hàng không. Có như vậy, mới
giảm được chi phí chuyên chở, bởi vì suất cước máy bay cao hơn rất nhiều so
với suất cước của các phương thức chuyên chở khác. Ngoài ra, để tránh nguy
hiểm cho hàng hoá và công cụ vận tải, người ta tránh dùng những vật liệu dễ
bốc cháy trong việc chế tạo bao bì máy bay.
Điểm lại các tập quán có liên quan đến bao bì, chúng ta thấy rằng cách
quy định chung chung về chất lượng bao bì vẫn có thể gây nên sự không thống
nhất trong việc giải thích yêu cầu đối với bao bì.
VD: Mỗi bên giao dịch có thể hiểu một cách khác nhau về khái niệm
“khá chắc chắn” hoặc “kích thước phù hợp”.
18
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
- Quy định cụ thể các yêu cầu về bao bì như:
+ Yêu cầu về vật liệu làm bao bì.
VD: bằng gỗ mới, bằng màng mỏng polyetylen, bằng tre lứa đan, bìa
bồi (cardboard), gỗ gép (fiberboard).
+ Yêu cầu về hình thức của bao bì.
VD: (case) bao (bale), thùng (drum), quận (roll), bao tải (gunny bag)..
+ Yêu cầu về kích cỡ của bao bì
VD: Mỗi bao 50kg, đay ép 100kg/ kiện hàng…
+ Yêu cầu về số lợp bao bì và cách thức cấu tạo mỗi lớp đo.
VD: lớp trong có bôi mỡ và phủ giấy nến, lớp giữa làm bằng nylon, lớp
ngoài là hòm gỗ mới dày không dưới 2cm.
+ Yêu cầu về đai nẹp của bao bì:
VD: hòm phải có ba lượt nẹp, mà bề rộng từ 2cm trở lên, mỗi góc hòm
phải có săt cooc-ne…
Đương nhiên phương pháp quy định các yêu cầu cụ thể của bao bì có
nhiều ưu điểm hơn phương pháp quy định chung. Song nó đòi hỏi mỗi bên
giao dịch phải có trình độ nhất định về kiến thức và kinh nghiệm cả trong lĩnh
vực thương phẩm lẫn trong lĩnh vực vận tải.
2. Phương thức cung cấp bao bì
Nói chung, việc cung cấp bao bì được thực hiện bằng một trong ba cách
dưới đây, tuỳ theo sự thoả thuận của các bên tham gia giao dịch.
Một là, bên bán cung cấp bao bì đồng thời với việc giao hàng cho bên
mua. Đây là phương thức thông thường nhất, phổ biến nhất.
Hai là, bên bán ứng trước bao bì để đóng gói hàng hoá nhưng sau khi
nhận hàng bên mua phải trả lại bao bì. Nói cách khác, bên bán chỉ bán hàng
hoá còn bao bì được giữ lại tiếp tục sử dụng. Phương thức này chỉ thường dùng
đối với những loại bao bì có giá trị cao hơn giá hàng hoặc những bao bì sử
dụng nhiều lần.
Ba là, bên bán yêu cầu bên mua gửi bao bì đến trước để đóng gói, sau đó
mới giao hàng. Trường hợp này chỉ xảy ra khi nào bao bì quả thật khan hiếm
và thị trường thuộc về người bán.
3. Phương thức xác định giá cả của bao bì.
19
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
Hợp Dồng Mẫu Trong Buôn Bán Quốc Tế.
Nếu bên bán chịu trách nhiệm cung cấp bao bì, sau đó không thu hồi, thì
hai bên giao dịch thường phải thoả thuận với nhau việc xác định giá bao bì. nói
chung việc tính giá của bao bì có thể có mấy trường hợp:
- Giá của bao bì được tính vào giá cả của hàng hoá, không tính riêng. Đây là
biện pháp hay dùng. Trong trường hợp này người ta khẳng định giá hàng đã
bao gồm giá của bao bì (Packing charges included)
- Giá cả của bao bì do bên mua trả riêng. Muốn vậy cần xác định mức độ chi
phí tạo nên giá cả bao bì. Chi phí này có thể tính theo chi phí thực tế, có thể
tính bằng mức phần trăm so với giá hàng. Nhưng cả hai phương pháp này đều
có những điểm không thoả đáng. Phương pháp trước sẽ khuyến khích bên bán
chế tạo bao bì bằng vật liệu đắt tiền hoặc với khối lượng lớn quá mức cần thiết.
Phương pháp sau dễ làm cho giá cả bao bì nhiều hơn chi phí thực tế vì rằng chi
phí bao bì không có quan hệ trực tiếp với giá cả hàng hoá.
- Giá cả của bao bì được tính như giá cả của hàng hoá. Đây là trường
hợp các bên thoả thuận áp dụng điều khoản (cả bì coi như tịnh).
IV. ĐIỀU KHOẢN VỀ PHẨM CHẤT
1. Tên điều khoản và các phương pháp xác định phẩm chất
Trong các hợp đồng mẫu, điều khoản phẩm chất có thể mang nhiều tên
khác nhau. Có khi đó là: “Phẩm chất” (Quality), có khi là “Phẩm chất hàng
hoá” (Quality of goods), có khi là “Quy cách và phẩm chất” (Specification and
quality), có khi là “Sự mô tả” ( Description ).
Trong nội dung của điều khoản này, người ta quy định phẩm chất hàng
hoá bằng nhiều cách khác nhau.
Có hợp đồng chỉ nêu lên phẩm cấp ( category hoặc grade). Trong trường
hợp này, phụ lục của hợp đồng xác định rõ nội dung và các chỉ tiêu chất lượng
của mỗi loại đó. Cũng có trường hợp bản quy định chất lượng đã được công bố
trước tại sở giao dịch và hợp đồng chỉ dẫn chiếu đến bản đó.
Một số hợp đồng mẫu có nêu lên khả năng dùng hàng đó vào một mục
đích nhất định. Ví dụ, ngũ cốc dùng cho người ăn ( for human consumption )
hoặc cho súc vật ( for cattle) hoặc để chế biến công nghiệp v.v…
Cách mua bán theo mẫu hàng (sale by sample )được dùng khá phổ biến.
Theo cách này, trước khi ký hợp đồng người bán đưa ra để người mua xem xét
20
SV- Bùi Thị Thanh Mai – A1- CN9
