Luận văn tốt nghiệp "Hiệu quả cổ phần hóa DNNN: trường hợp công ty cổ phần xáng cát An Giang"
Khu vực kinh tế nhà nước luôn chiếm vị trí chủ đạo, hoạt động trong lĩnh vực then chốt trong nền kinh tế nước ta. Trong điều kiện hiện nay, quá trình mở cửa và hội nhập với các nền kinh tế của các nước trên thế giới đã và đang đặt ra nhiều thách thức đối với nền kinh tế của nước ta nói chung và đối với khu vực kinh tế nhà nước nói riêng. Xu thế hội nhập này tạo cơ hội bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp....
TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG
KHOA KINH TẾ – QUẢN TRỊ KINH DOANH
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
HIỆU QUẢ CỔ PHẦN HÓA DNNN:
TRƯỜNG HỢP
CÔNG TY CỔ PHẦN XÁNG CÁT AN GIANG
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN SINH VIÊN THỰC HIỆN
TS NGUYỄN TRI KHIÊM PHẠM THANH HÀ
MSSV: DTC004475
LỜI CẢM TẠ
- -
Qua thời gian thực tập tại Công ty Cổ phần Xáng cát An Giang, nhờ
sự giúp đỡ của các thầy cô ở trường và Ban Giám đốc Công ty, em đã hoàn
thành luận văn đồng thời hiểu một cách cụ thể về những kiến thức đã học
ở trường.
Em xin chân thành cảm ơn gia đình, các thầy cô, bạn bè trường Đại
học An Giang, nhất là khoa Kinh tế – Quản trị kinh doanh đã truyền đạt
nhiều kiến thức quý giá cho em trong những năm qua. Đặc biệt, em xin
chân thành cảm ơn thầy TS Nguyễn Tri Khiêm đã tận tình hướng dẫn em
trong suốt thời gian thực tập.
Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, anh Lực phòng tổ chức
đã giúp đỡ, giải thích cặn kẽ mọi thắc mắc của em và tạo điều kiện cho em
hoàn thành tốt khoá luận.
u những ý kiến đánh giá, nhận xét của các thầy cô cũng như của Công ty để đề tài
được hoàn thiện hơn.
An Giang, ngày 01 tháng 05 năm
Sinh viên thực hiện
Phạm Thanh Hà
NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
- -
.........................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
An Giang, ngày .... tháng .... năm 2004
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
- -
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
An Giang, ngày .... tháng .... năm 2004
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
- -
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
An Giang, ngày .... tháng .... năm 2004
MỤC LỤC
- -
PHẦN MỞ ĐẦU
Chương I: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ............................................................. 1
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ...................................................................................... 1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............................................................................... 2
1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................... 2
1.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ..................................................................... 2
1.3.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ................................................................... 3
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................................................. 3
PHẦN NỘI DUNG
Chương II: CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................. 5
2.1. SƠ LƯỢC VỀ CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC.................... 5
2.1.1. Một số khái niệm cơ bản............................................................................. 5
2.1.1.1. Công ty cổ phần .................................................................................. 5
2.1.1.2. Cổ đông ............................................................................................... 6
2.1.1.3. Cổ phần ............................................................................................... 6
2.1.1.4. Cổ phiếu .............................................................................................. 6
2.1.1.5. Trái phiếu ............................................................................................ 6
2.1.1.6. Cổ tức .................................................................................................. 6
2.1.2. Mô hình cổ phần hoá của Việt Nam ........................................................... 6
2.1.3. Tình hình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước
ở các nước trên thế giới............................................................................... 7
2.1.4. Tình hình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam ...................... 8
2.2. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC
VỀ CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC...................................... 9
2.2.1. Chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam ............................................... 10
2.2.2. Quan điểm của tỉnh Đảng bộ tỉnh An Giang............................................. 13
2.3. CÁC CHỈ TIÊU PHÂN TÍCH
TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP ........................................ 13
2.3.1. Tỷ số thanh toán........................................................................................ 14
2.3.1.1. Tỷ số thanh toán hiện thời................................................................. 14
2.3.1.2. Tỷ số thanh toán nhanh ..................................................................... 15
2.3.2. Tỷ số về cơ cấu tài chính........................................................................... 16
2.3.2.1. Tỷ số nợ............................................................................................. 16
2.3.2.2. Tỷ số thanh toán lãi vay .................................................................... 17
2.3.2.3. Đảm bảo nợ ....................................................................................... 18
2.3.3. Tỷ số hoạt động......................................................................................... 19
2.3.3.1. Kỳ thu tiền bình quân........................................................................ 19
2.3.3.2. Vòng quay tồn kho............................................................................ 20
2.3.3.3. Hiệu suất sử dụng tài sản cố định...................................................... 20
2.3.3.4. Vòng quay tổng tài sản...................................................................... 21
2.3.4. Tỷ số lợi nhuận.......................................................................................... 22
2.3.4.1. Doanh lợi tiêu thụ.............................................................................. 22
2.3.4.2. Tỷ lệ lãi gộp ...................................................................................... 22
2.3.4.3. Doanh lợi tài sản ............................................................................... 23
2.3.4.4. Doanh lợi vốn tự có........................................................................... 24
Chương III: GIỚI THIỆU CÔNG TY CỔ PHẦN XÁNG CÁT
AN GIANG 25
3.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG TY ............................... 25
3.1.1. Lịch sử hình thành..................................................................................... 25
3.1.2. Quá trình phát triển ................................................................................... 28
3.2. CƠ CẤU TỔ CHỨC, QUẢN LÝ ..................................................................... 29
3.3. QUY MÔ PHƯƠNG TIỆN SẢN XUẤT ......................................................... 32
3.4. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN ........................ 32
3.4.1. Thuận lợi ................................................................................................... 32
3.4.2. Khó khăn ................................................................................................... 33
3.4.3. Xu hướng phát triển .................................................................................. 33
Chương IV: THỰC TRẠNG CỦA CÔNG TY TRƯỚC KHI
CỔ PHẦN HOÁ 35
4.1. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH ................................................... 35
4.2. ĐÓNG GÓP NGÂN SÁCH.............................................................................. 37
4.3. NHÂN SỰ......................................................................................................... 38
4.4. TỶ SUẤT LỢI NHUẤN SAU THUẾ TRÊN NGUỒN VỐN.......................... 39
Chương V: PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG CỦA CÔNG TY
SAU KHI CỔ PHẦN HOÁ 41
5.1. KẾT QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÔNG TY .......................... 41
5.1.1. Tình hình doanh thu của Công ty.............................................................. 41
5.1.1.1. Doanh thu từ hoạt động kinh doanh.................................................. 43
5.1.1.2. Thu nhập khác................................................................................... 45
5.1.2. Tình hình chi phí của Công ty................................................................... 46
5.1.2.1. Chi phí nhiên liệu.............................................................................. 48
5.1.2.2 . Chi phí nhân công ............................................................................ 48
5.1.2.3. Chi phí sửa chữa................................................................................ 49
5.1.2.4. Chi phí cẩu và vận chuyển ................................................................ 49
5.1.2.5. Chi phí khấu hao ............................................................................... 49
5.1.2.6. Chi phí quản lý.................................................................................. 50
5.1.2.7. Chi phí thuế tài nguyên ..................................................................... 50
5.1.3. Tình hình lợi nhuận của Công ty............................................................... 51
5.2. TỶ SỐ TÀI CHÍNH CỦA CÔNG TY.............................................................. 54
5.2.1. Tỷ số thanh toán........................................................................................ 54
5.2.1.1. Tỷ số thanh toán hiện thời................................................................. 54
5.2.1.2. Tỷ số thanh toán nhanh ..................................................................... 57
5.2.2. Tỷ số về cơ cấu tài chính........................................................................... 60
5.2.2.1. Tỷ số nợ............................................................................................. 60
5.2.2.2. Tỷ số thanh toán lãi vay .................................................................... 63
5.2.2.3. Đảm bảo nợ ....................................................................................... 65
5.2.3. Tỷ số hoạt động......................................................................................... 68
5.2.3.1. Kỳ thu tiền bình quân........................................................................ 68
5.2.3.2. Vòng quay tồn kho............................................................................ 70
5.2.3.3. Hiệu suất sử dụng tài sản cố định...................................................... 73
5.2.3.4. Vòng quay tổng tài sản...................................................................... 76
5.2.4. Tỷ số lợi nhuận.......................................................................................... 79
5.2.4.1. Doanh lợi tiêu thụ.............................................................................. 79
5.2.4.2. Tỷ lệ lãi gộp ...................................................................................... 82
5.2.4.3. Doanh lợi tài sản ............................................................................... 84
5.2.4.4. Doanh lợi vốn tự có........................................................................... 87
Chương VI: HIỆU QUẢ CHỦ TRƯƠNG
CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC..................................... 91
6.1. HOẠT ĐỘNG KINH DOANH......................................................................... 93
6.2. TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH................................................................................. 94
6.2.1. Về khả năng thanh toán............................................................................. 94
6.2.2. Về tỷ số cơ cấu tài chính ........................................................................... 96
6.2.3. Về tỷ số hoạt động .................................................................................... 98
6.2.4. Về tỷ số doanh lợi ..................................................................................... 98
Chương VII: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
CỔ PHẦN HOÁ DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC ............................. 100
7.1. ĐỐI VỚI CÔNG TY CỔ PHẦN XÁNG CÁT AN GIANG ...........................100
7.1.1. Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc ........................................................101
7.1.2. Bộ phận văn phòng ..................................................................................102
7.1.2.1. Bộ phận kế hoạch.............................................................................102
7.1.2.2. Bộ phận kế toán................................................................................102
7.1.2.3. Bộ phận tổ chức ...............................................................................102
7.1.3. Bộ phận sản xuất kinh doanh ...................................................................103
7.1.3.1. Bộ phận xáng guồng và xáng cẩu ....................................................103
7.1.3.2. Bộ phận công trình...........................................................................103
7.1.3.3. Bộ phận cơ khí .................................................................................103
7.1.3.4. Bộ phận máy bơm ............................................................................103
7.2. ĐỐI VỚI CƠ QUAN NHÀ NƯỚC .................................................................104
7.2.1. Về phương pháp định giá doanh nghiệp ..................................................104
7.2.2. Về tư tưởng của Giám đốc doanh nghiệp nhà nước.................................104
PHẦN KẾT LUẬN
Chương VIII: KẾT LUẬN......................................................................107
CHƯƠNG I
GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Khu vực kinh tế Nhà nước luôn chiếm vị trí chủ đạo, hoạt động trong lĩnh vực then
chốt trong nền kinh tế nước ta. Trong điều kiện hiện nay, quá trình mở cửa và hội nhập
với các nền kinh tế của các nước trên thế giới đã và đang đặt ra nhiều thách thức đối với
nền kinh tế của nước ta nói chung và đối với khu vực kinh tế nhà nước nói riêng. Xu thế
hội nhập này tạo cơ hội bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp, song nó cũng đặt các
doanh nghiệp vào một cuộc chơi với quy luật “mạnh thắng, yếu thua”. Đặc biệt là đối với
các doanh nghiệp nhà nước vốn được biết đến là thành phần kinh tế có cơ chế quản lý
thiếu chặt chẽ; trình độ công nghệ sản xuất lạc hậu; thiếu năng động trong kinh doanh; bộ
máy quản lý cồng kềnh... từ nhiều năm nay.
Trước thực trạng đó, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương đổi mới và sắp xếp lại
doanh nghiệp nhà nước nhằm tăng khả năng cạnh tranh và hoạt động có hiệu quả hơn, mà
Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ ba (Khóa IX) đã khẳng định: “Đẩy mạnh cổ phần hóa
những doanh nghiệp nhà nước mà Nhà nước không cần giữ 100% vốn, xem đó là khâu
quan trọng để tạo chuyển biến cơ bản trong việc nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà
nước”.
Thực hiện chủ trương đổi mới và sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước, tỉnh An
Giang đã tiến hành thí điểm và triển khai cổ phần hoá một số doanh nghiệp nhà nước từ
năm 1998. Tuy gặp nhiều khó khăn nhưng tỉnh An Giang được đánh giá là có tiến trình cổ
phần hóa đạt yêu cầu so với kế hoạch đề ra. Qua khảo sát thực tế, hầu hết các doanh
nghiệp đều có mức tăng trưởng khá về sản xuất, kinh doanh, lợi nhuận, nộp ngân sách...
Điều này cho thấy việc sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh An Giang là
giải pháp đúng đắn và rất cần thiết đối với tiến trình phát triển kinh tế xã hội tại địa
phương. Nhằm hiểu hơn về hiệu quả của chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước
đã đem lại ở tỉnh An Giang, tôi đã chọn đề tài “HIỆU QUẢ CỔ PHẦN HÓA DOANH
NGHIỆP NHÀ NƯỚC: TRƯỜNG HỢP CÔNG TY CỔ PHẦN XÁNG CÁT AN
GIANG” để nghiên cứu thực tập và làm luận văn tốt nghiệp.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Qua việc chọn đề tài này để nghiên cứu, tôi muốn đánh giá hiệu quả cổ phần hóa
doanh nghiệp nhà nước trong những năm qua, mà ở đây là trường hợp Công ty Cổ
phần Xáng cát An Giang. Từ đó, đề ra những giải pháp góp phần đẩy mạnh hiệu quả
hoạt động ở Công ty, cũng như công tác cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước trong
thời gian tới ở tỉnh An Giang.
Để đạt được mục đích của đề tài đã đề ra, nội dung nghiên cứu của đề tài sẽ tập trung
vào các vấn đề sau:
Tìm hiểu thực trạng của doanh nghiệp trước khi tiến hành cổ phần hoá.
Phân tích kết quả hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính của Công ty sau
khi cổ phần hóa.
Đánh giá hiệu quả của chủ trương cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước tại Công
ty Cổ phần Xáng cát An Giang.
1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
Để có được dữ liệu sơ cấp phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài, tôi đã trực tiếp đến
phỏng vấn Ban Giám đốc, Phòng Kế hoạch, Phòng Hành chính và Phòng Kế toán của
Công ty Cổ phần Xáng cát An Giang.
Ngoài những dữ liệu sơ cấp thu thập được, tôi còn sử dụng các dữ liệu thứ cấp sau:
Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung Ương Đảng khóa IX.
Nghị định số 64/2002/NĐ-CP của Chính phủ về việc chuyển doanh nghiệp nhà
nước thành Công ty cổ phần.
Các bài viết về Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước trên các báo và tạp chí
trong nước.
Bảng cân đối kế toán, Bảng kết quả kinh doanh của Công ty Cổ phần Xáng cát
An Giang.
1.3.2. Phương pháp phân tích dữ liệu
Do đề tài có phạm vi nghiên cứu trong một lĩnh vực mới nên việc phân tích dữ liệu
được thực hiện với nhiều phương pháp:
Phương pháp so sánh được sử dụng trong phân tích kết quả kinh doanh và phân
tích tỷ số tài chính thông qua việc so sánh các chỉ số của năm này với năm
khác. Từ đó, nhận thấy được xu hướng biến động về tình hình kinh doanh cũng
như tình hình tài chính của Công ty là tốt hay xấu qua các năm, nhằm đề ra
những giải pháp thích hợp trong kỳ kinh doanh tiếp theo.
Phương pháp tỷ lệ thường được sử dụng kết hợp với phương pháp so sánh
trong quá trình phân tích nhằm thấy được sự thay đổi về tỷ lệ phần trăm của các
chỉ số qua các năm, giúp ta dễ dàng nhận ra được hiệu quả từng nội dung cần
nghiên cứu.
Phương pháp chuyên gia cùng với việc phân tích các dữ liệu thu thập được, tôi
còn tham khảo ý kiến của các chuyên gia về cổ phần hóa để đưa ra các nhận
định, rút ra kết luận có tính chính xác hơn.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Do thời gian nghiên cứu ngắn, phạm vi và lĩnh vực nghiên cứu mới nên tôi chỉ tập
trung vào việc phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh và tình hình tài chính của Công ty
Cổ phần Xáng cát An Giang – doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hoá đầu tiên trong
tỉnh – để rút ra tính hiệu quả của chủ trương cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.
Để có được cái nhìn bao quát, tôi đã thu thập số liệu của Công ty từ khi được thành
lập (năm 1998) cho đến nay để tiến hành nghiên cứu.
CHƯƠNG II
CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1. SƠ LƯỢC VỀ CỔ PHẦN HÓA DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC
2.1.1. Một số khái niệm cơ bản
2.1.1.1. Công ty cổ phần (Điều 51, Luật Doanh nghiệp)
Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó:
Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần;
Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp;
Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người
khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 55 và khoản 1 Điều 58
của Luật này;
Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và
không hạn chế số lượng tối đa.
Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng theo quy
định của pháp luật về chứng khoán.
Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận
đăng ký kinh doanh.
2.1.1.2. Cổ đông: là một pháp nhân hoặc thể nhân chủ sở hữu phần vốn cổ phần của
công ty cổ phần.
2.1.1.3. Cổ phần: là phần vốn góp tối thiểu mà mỗi cổ đông tham gia đầu tư vào công
ty cổ phần. Đối với Việt Nam, giá trị của một cổ phần là 100.000 đồng.
2.1.1.4. Cổ phiếu: là giấy chứng nhận cổ phần. Được phát hành dưới hai hình thức:
chứng chỉ và bút toán ghi sổ. Nó xác nhận quyền hợp pháp của người có cổ phiếu đối với
tài sản và vốn của công ty cổ phần.
2.1.1.5. Trái phiếu: là một hợp đồng vay nợ, được phát hành dưới dạng chứng chỉ
hoặc bút toán ghi sổ, xác nhận nghĩa vụ thanh toán nợ của nhà phát hành đối với người sở
hữu trái phiếu.
2.1.1.6. Cổ tức: là lợi tức của cổ phần, là phần lợi nhuận ròng của công ty phân phối
cho cổ đông theo tỷ lệ cổ phiếu sở hữu.
2.1.2. Mô hình cổ phần hóa của Việt Nam
Quá trình chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần là rất phức tạp.
Nó dẫn đến hàng loạt những thay đổi trong doanh nghiệp như: cơ cấu tổ chức, cơ cấu vốn,
hình thức sở hữu... Vì vậy, Nhà nước đã đề ra 3 mô hình cổ phần hóa cơ bản sau:
Giữ nguyên giá trị thuộc vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp, phát hành
thêm cổ phiếu nhằm huy động thêm vốn của xã hội để đầu tư vào sản xuất kinh
doanh. Hình thức này áp dụng cho các doanh nghiệp mà Nhà nước cần giữ một
tỷ lệ cổ phần nhất định trong doanh nghiệp và doanh nghiệp đang hoạt động có
hiệu quả, cần vốn để mở rộng sản xuất kinh doanh.
Bán bớt phần vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp cho người lao động trong
doanh nghiệp và các nhà đầu tư khác để chuyển thành công ty cổ phần. Hình
thức này được áp dụng cho các doanh nghiệp chưa cần huy động thêm vốn, mà
chỉ cơ cấu lại quyền sở hữu về vốn và biện pháp quản lý doanh nghiệp.
Bán toàn bộ phần vốn nhà nước hiện có tại doanh nghiệp, áp dụng cho các
doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện tuỳ từng hoàn cảnh của mỗi doanh nghiệp mà
có thể áp dụng hình thức nào hoặc kết hợp linh hoạt giữa các hình thức trên. Nhưng vấn
đề quan trọng là làm sao để người lao động chiếm giữ một tỷ lệ cổ phần nhất định trong
doanh nghiệp sau khi tiến hành cổ phần hoá, tạo điều kiện để người lao động làm chủ
thực sự doanh nghiệp, tạo động cơ để họ nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh.
2.1.3. Tình hình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước ở các nước trên thế giới
Quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước ở các nước trên thế giới đã diễn ra
sôi nổi ngay từ những năm đầu của thập kỷ 80, đặc biệt là ở các nước Châu Âu(1). Điển
hình:
Ở Anh, từ năm 1979 đến năm 1988, Chính phủ đã bán ra 22,25 tỷ USD cổ phần
Nhà nước trong các Ngành: bưu chính viễn thông, đóng tàu, hàng không...
Ở Pháp, từ năm 1986 đến năm 1991, Chính phủ đã bán được 66 doanh nghiệp
và ngân hàng của Nhà nước với tổng trị giá 275 tỷ Frăng.
Ở CHLB Nga, từ năm 1991 đến năm 1996, Chính phủ đã chuyển đổi được
122.000 doanh nghiệp nhà nước.
Gần đây là Trung Quốc với quan điểm “tiến hành chuyển đổi sở hữu từ từ, không
nhanh, không chậm và luôn tỉnh táo, thận trọng”, tiến trình CPH đã diễn ra một cách bài
bản với nhiều giai đoạn khác nhau từ năm 1978 đến năm 1997, kết quả Chính phủ đã cổ
phần hóa được hơn 100.000 doanh nghiệp nhà nước.
Nhìn lại chặng đường hơn 20 năm thực hiện mô hình cổ phần hóa doanh nghiệp
nhà nước của các nước trên thế giới, hầu hết các nước đều đạt được mục tiêu đề ra và đã
để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho các nước đi sau. Bên cạnh những thành
công vẫn còn tồn tại không ít những bất cập đặt ra cho các nước như một thách thức cần
phải giải quyết như: tình trạng lao động dôi dư, việc định giá doanh nghiệp... để quá trình
cổ phần hóa thành công hơn.
Nhằm đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa ở nước ta trong thời gian tới, việc nghiên cứu
ứng dụng những bài học kinh nghiệm và khắc phục những mặt trái, những tồn tại còn
vứng mắc ở các nước vào điều kiện cụ thể ở nước ta là việc làm cần thiết.
2.1.4. Tình hình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam
Ở nước ta, công cuộc cổ phần hóa bắt đầu trong bối cảnh tiến trình cổ phần hóa
của các nước trên thế giới đang diễn ra hết sức sôi nổi. Tuy chậm hơn so với các nước
nhưng đây cũng là một lợi thế, vì có thể ứng dụng được nhiều bài học kinh nghiệm của
các nước vào hoàn cảnh cụ thể ở nước ta hiện nay.
Sau hơn 10 năm tiến hành thí điểm và triển khai thực hiện, ta đã xây dựng được
một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh, làm cơ sở để các doanh nghiệp nhà nước
chuyển đổi sang công ty cổ phần. Qua đó đã nổi lên một số doanh nghiệp với cách làm
bài bản, hoàn chỉnh đã trở thành mô hình điển hình cho các doanh nghiệp khác học tập.
Tính đến 12/2001, cả nước đã có 772 doanh nghiệp và bộ phận doanh nghiệp nhà
nước – chiếm khoảng 13% tổng số doanh nghiệp hiện có trong cả nước – đã hoàn thành
chương trình cổ phần hóa (2). Đây là một thành công, điều này đã khẳng định chủ trương
đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta. Biểu hiện qua một số thành công:
Hầu hết các doanh nghiệp sau khi tiến hành cổ phần hóa đều hoạt động có hiệu
quả.
Huy động được thêm nguồn vốn của xã hội.
Vai trò của người lao động và thu nhập của họ được tăng lên đáng kể.
Trình độ công nghệ sản xuất của doanh nghiệp được hiện đại hóa hơn.
Bên cạnh những thành công đáng kể đó vẫn còn không ít những vướng mắc cần
giải quyết để công cuộc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước diễn ra nhanh hơn và thành
công hơn. Một số vấn đề còn tồn tại:
Cần hoàn thiện hơn hệ thống pháp lý và bộ máy chỉ đạo tiến trình cổ phần hóa.
Nhà nước vẫn còn giữ một lượng lớn cổ phần trong doanh nghiệp nhằm chi
phối hoạt động của doanh nghiệp. Điều này đã làm hạn chế khả năng tự chủ và
giảm đi tính năng động của doanh nghiệp trong việc ra quyết định, hoạch định
chiến lược sản xuất kinh doanh...
Đa số các doanh nghiệp của ta thuộc loại vừa và nhỏ nên không đủ điều kiện để
tham gia thị trường chứng khoán, làm hạn chế khả năng huy động vốn của
doanh nghiệp.
Việc xác định giá trị của doanh nghiệp và việc giải quyết tình trạng lao động
dôi dư khi chuyển sang cổ phần hóa còn khó khăn.
Để chương trình cổ phần hóa hoàn thành cơ bản vào năm 2005, vẫn còn nhiều việc
phải giải quyết nhằm khắc phục những tồn tại trong thời gian qua và những năm tới.
Đồng thời, cần tiếp tục phát huy những thành quả đã đạt được thông qua việc nhân rộng
ra trong cả nước các mô hình cổ phần hóa thành công. Chặng đường sắp tới sẽ không thể
diễn suôn sẻ, đòi hỏi chúng ta phải có quyết tâm cao, cố gắng lớn và luôn linh hoạt trước
khó khăn, thử thách.
2.2. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ CỔ PHẦN HÓA
DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC
2.2.1. Chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam
Sau 30/4/1975, nền kinh tế nước ta được xây dựng và phát triển theo mô hình kinh
tế kế hoạch hóa tập trung. Hai thành phần kinh tế: doanh nghiệp nhà nước và hợp tác xã
gánh trọng trách duy trì sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế, sản xuất và cung cấp hàng
hóa cho nhân dân cả nước. Tuy nhiên do cơ chế quản lý không phù hợp, trình độ công
nghệ lạc hậu và nhiều nguyên nhân khác đã dẫn đến hậu quả, vào những năm đầu của
thập kỷ 80 nền kinh tế Việt Nam rơi vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng, cung không
đủ cầu, đời sống nhân gặp rất nhiều khó khăn.
Trước thực trạng đó, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã mở ra con đường phát
triển kinh tế theo cơ chế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa, có sự quản lý của Nhà
nước. Nền kinh tế thị trường với sự cạnh tranh khốc liệt giữa nhiều thành phần kinh tế
khác nhau ở trong và ngoài nước đã đòi hỏi doanh nghiệp nhà nước phải đổi mới để tăng
khả năng kinh doanh và để tồn tại.
Vì vậy, việc chuyển đổi một số doanh nghiệp nhà nước thành các công ty cổ phần
là việc làm cần thiết và là xu hướng tất yếu để kiện toàn hơn vai trò chủ đạo trong nền
kinh tế của khu vực kinh tế nhà nước. Chủ trương này của Đảng và Nhà nước ta được thể
hiện xuyên suốt qua các kỳ Đại hội Đảng. Cụ thể:
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 2 Khóa VII (12-1991)
“Chuyển một số doanh nghiệp quốc doanh có điều kiện thành công ty cổ phần và
thành lập một số công ty quốc doanh cổ phần mới, phải làm thí điểm chỉ đạo chặt chẽ, rút
kinh nghiệm chu đáo trước khi mở rộng trong phạm vi thích hợp”.
Nghị quyết Hội nghị Đại biểu giữa nhiệm kỳ Khóa VII
“Để thu hút thêm các nguồn vốn, tạo thêm động lực, ngăn chặn tiêu cực, thúc đẩy
doanh nghiệp nhà nước làm ăn hiệu quả, cần thực hiện các hình thức cổ phần hóa ở mức
độ phù hợp với tính chất và lĩnh vực sản xuất, kinh doanh; trong đó sở hữu nhà nước
chiếm tỷ lệ cổ phần chi phối”.
“Thí điểm việc bán một phần cổ phần, cổ phiếu của một số doanh nghiệp nhà nước
cho các tổ chức và cá nhân ngoài doanh nghiệp”.
Nghị quyết số 10/NQ-TW (17-3-1995)
“Tuỳ tính chất loại hình doanh nghiệp nhà nước mà tiến hành bán một số tỷ lệ cổ
phần cho cán bộ công nhân viên chức... và cá nhân ngoài doanh nghiệp”.
Nghị quyết Đại hội VIII (7-1996)
“Triển khai tích cực và vững chắc việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước để huy
động thêm vốn, tạo thêm động lực thúc đẩy doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, làm cho tài
sản nhà nước ngày càng tăng, không phải để tư nhân hóa. Bên cạnh những doanh nghiệp
100% vốn Nhà nước sẽ có nhiều doanh nghiệp nhà nước nắm đa số hay nắm tỷ lệ cổ phần
chi phối. Gọi thêm cổ phần hay bán cổ phần cho người lao động tại doanh nghiệp, cho các
tổ chức và cá nhân ngoài doanh nghiệp tuỳ từng trường hợp cụ thể, vốn huy động được
phải dùng để đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh”.
Thông báo ý kiến của Bộ chính trị Khóa VIII/Số 63-TB/TW (04-04-1997)
“Cổ phần hóa phải xuất phát từ yêu cầu phát triển của doanh nghiệp nhà nước,
nhằm huy động thêm vốn của cả bên trong và bên ngoài doanh nghiệp để mở rộng ngành
nghề, hiện đại hóa công nghệ, tạo thêm việc làm, phân công lại lao động, phát triển sản
xuất, tích luỹ cho doanh nghiệp, đóng góp cho ngân sách và thu nhập cho người lao động.
Cổ phần hóa phải làm tiềm lực kinh tế của Nhà nước tăng lên, hiệu quả hoạt động của
doanh nghiệp ngày càng cao, góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
theo định hướng xã hội chủ nghĩa ”.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 Khóa VIII (12-1997)
“Đối với các doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn, cần lập kế
hoạch cổ phần hóa để tạo động lực phát triển, thúc đẩy làm ăn có hiệu quả. Sửa đổi, bổ
sung các quy định, kiện toàn tổ chức chỉ đạo cổ phần hóa các cấp. Thí điểm việc bán cổ
phần cho người nước ngoài. Khuyến khích nông dân sản xuất nguyên liệu, tham gia mua
cổ phần ở các doanh nghiệp chế biến nông sản”.
“Phân định loại doanh nghiệp công ích và doanh nghiệp kinh doanh; xác định danh
mục loại doanh nghệp cần nắm giữ 100% vốn nhà nước; loại doanh nghiệp nhà nước cần
nắm giữ tỷ lệ cổ phần chi phối; loại doanh nghiệp nhà nước chỉ cần giữ tỷ lệ cổ phần ở
mức thấp”.
Nghị quyết Đại hội IX (4-2001)
“Thực hiện tốt chủ trương cổ phần hóa và đa dạng hóa sở hữu đối với những doanh
nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn”.
“Hoàn thành cơ bản việc cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước mà Nhà nước
không cần nắm giữ 100% sở hữu vốn. Ưu tiên bán cổ phần cho người lao động, mở rộng
việc bán cổ phần cho nhà đầu tư trong nước và nước ngoài”.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 3 Khóa IX (8-2001)
“Mục tiêu cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là nhằm tạo ra loại hình doanh
nghiệp có nhiều chủ sở hữu, trong đó có đông đảo người lao động, để sử dụng có hiệu quả
vốn, tài sản của Nhà nước và huy động thêm vốn xã hội vào phát triển sản xuất kinh
doanh, tạo động lực mạnh mẽ và có cơ chế quản lý năng động, có hiệu quả cho doanh
nghiệp nhà nước; phát huy vai trò làm chủ thực sự của người lao động, của cổ đông và
tăng cường giám sát của xã hội đối với doanh nghiệp; bảo đảm hài hoà lợi ích của Nhà
nước, doanh nghiệp và người lao động. Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước không được
biến thành tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước ”.
“Đối tượng cổ phần hóa là những doanh nghiệp nhà nước hiện có mà Nhà nước
không cần nắm giữ 100% vốn, không phụ thuộc vào thực trạng kết quả sản xuất kinh
doanh. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền căn cứ vào định hướng sắp xếp, phát triển doanh
nghiệp nhà nước và điều kiện thực tế của từng doanh nghiệp mà quyết định chuyển doanh
nghiệp nhà nước hiện có thành công ty cổ phần, trong đó Nhà nước có cổ phần chi phối,
cổ phần đặc biệt, cổ phần ở mức thấp hoặc Nhà nước không giữ cổ phần”.
2.2.2. Quan điểm của tỉnh Đảng bộ tỉnh An Giang
Chủ trương sắp xếp doanh nghiệp nhà nước thành các công ty cổ phần ở An Giang
được thực hiện từ năm 1998. Đây là nhiệm vụ tương đối quan trọng trong phát triển kinh
tế của địa phương, khi mà thành phần kinh tế doanh nghiệp nhà nước đang gặp khó khăn.
Chủ trương này đã được Đảng bộ tỉnh An Giang chỉ đạo xuyên suốt từ năm 1996 cho đến
nay qua các Kỳ Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh:
Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch 5 năm 1996-2000
