Ký kết Hợp đồng Xây dựng Hầm
Có thể viết một (hay vài) cuốn sách riêng
về chủ đề ký kết hợp đồng xây dựng
hầm. Mục đích của bài viết ngắn này là
nhằm giải thích vì sao việc xây dựng hầm lại khác
nhiều như vậy với xây dựng trên mặt đất, tại sao cơ
sở lý luận hiện đại của việc ký kết hợp đồng xây
dựng hầm lại phát sinh và đã phát triển như thế nào.
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
Ký kết Hợp đồng Xây dựng Hầm
(Tunnel Construction Contracting)
Tác giả: Thomas R. Kuesel,
Kỹ sư Tư vấn, Cựu Chủ tịch tập đoàn Parsons Brinckerhoff Quade & Douglas, Inc.
Biên dịch: KS. CN. Nguyễn Đức Toản
Bài đã đăng trên Tạp chí Cầu Đường Việt Nam tháng 8 năm 2003
trước được. Mặc cho những khảo sát địa kỹ
C ó thể viết một (hay vài) cuốn sách riêng
về chủ đề ký kết hợp đồng xây dựng
hầm. Mục đích của bài viết ngắn này là
nhằm giải thích vì sao việc xây dựng hầm lại khác
thuật kỹ lưỡng nhất, và mặc cho những phân
tích dữ liệu sắc sảo nhất (cả hai mặt này đều
chưa đạt được một cách phổ biến), thì bản
chất chính xác của nền đất vẫn không bao
nhiều như vậy với xây dựng trên mặt đất, tại sao cơ giờ được phơi bày một cách hoàn toàn cho
sở lý luận hiện đại của việc ký kết hợp đồng xây tới khi nó lộ ra vào lúc khai đào tại gương
dựng hầm lại phát sinh và đã phát triển như thế nào. hầm (và, quả thật, bản chất này vẫn có thể
thay đổi ngay sau đó do hiệu ứng phụ thuộc
Trong luật pháp nước Anh, mà từ đó sinh ra thời gian). Kết quả là, công việc thực tế phải
thông lệ của Mỹ, một hợp đồng là một sự đồng ý thực hiện có thể khác với mức độ ít hay
(thỏa thuận) giữa hai bên trong đó một bên cam kết nhiều so với những gì dự tính bởi một hay cả
thực hiện cho bên kia một nhiệm vụ nhất định, được hai bên vào thời điểm ký kết hợp đồng.
cả hai bên hiểu rõ, để nhận được một khoản thù lao Các phương pháp, thiết bị, và kỹ năng đòi
quy định. Luật pháp về hợp đồng xây dựng nói hỏi để thi công hầm an toàn và kinh tế phụ
chung cũng dựa trên tiền đề quan trọng này. Hệ thuộc vào bản chất của nền đất, và có thể
thống làm hợp đồng theo lối đấu thầu cạnh tranh của nhạy cảm một cách không cân đối với những
Mỹ dựa trên giả thuyết rằng công việc phải thực thay đổi nhỏ về các đặc tính của đất. Đặc biệt
hiện, và các điều kiện hợp đồng để thực hiện công là, những thay đổi nhỏ về lượng nước ngầm
việc ấy, đều được định nghĩa một cách hoàn hảo và hay độ thấm, mà chúng đặc biệt khó dự đoán
không mập mờ trong các tài liệu hợp đồng, nhờ đó một cách chính xác, có thể có những tác
chỉ cần một phép so sánh đơn giản về giá bỏ thầu để động lớn đến vấn đề công việc phải được tiến
quyết định được một sự chọn thầu công bằng, và hành như thế nào.
hợp đồng sẽ được giao cho người bỏ thầu hợp lệ có Những khảo sát trước khi xây dựng có thể
giá thấp nhất. quyết định đặc điểm (của những mẫu thử có
tính đại diện ít hay nhiều) của nền đất hiện
Lý tưởng này hiếm khi đạt được trong bất kỳ hợp tại. Quá trình xây dựng có thể làm biến đổi
đồng xây dựng nào, nhưng nó lại càng đặc biệt hão những đặc điểm này (ví dụ, các khe nứt của
huyền đối với xây dựng hầm (hay bất cứ công trình đá bị khử ứng suất do việc đào có thể khiến
ngầm nào khác), do một số đặc thù cố hữu của công chúng mở rộng, và biến một hầm khô thành
tác xây dựng ngầm sau đây: một thác nước). Việc lựa chọn thiết bị và
phương pháp thi công của nhà thầu, cũng
Các đường hầm luôn luôn là những kết cấu như trình độ chuyên môn của công nhân, có
dài, và trên những khoảng cách kéo dài thì thể làm tăng lên hay giảm bớt những thay đổi
những đặc điểm của đất nền (và nước ngầm) có hại về các đặc điểm đất nền trong khi thi
có thể thay đổi rất nhiều và không thể đoán công.
Page 1 of 6
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
Trong công tác làm hầm đô thị, sự tồn tại và thầu kém), họ thấy rằng nếu các rủi ro không
vị trí của các chướng ngại vật chôn giấu chưa xảy ra thì họ được một vận may bất ngờ, còn
biết tới cũng như các điều kiện nguy hiểm nếu các rủi ro biến thành hiện thực thì họ có
(chẳng hạn xăng chảy ra từ các bồn chứa thể phá sản. Trong không khí căng thẳng giữa
dưới ngầm bỏ hoang bị rò rỉ) là rất khó xác sự phất lên và vỡ nợ này, nếu vận may đến
định trước và có thể có những tác động lớn trước nhà thầu sẽ sống, nếu vận rủi đến trước
đến công việc. anh ta sẽ hết đường làm ăn. Ký kết hợp đồng
Trong hầm đô thị, không phải là hiếm trường xây dựng hầm là một nghề đoản mệnh.
hợp chi phí cho việc giải quyết với bên thứ 2. Những nhà thầu ít kinh nghiệm hơn, hay liều
ba (quy định của chính phủ, bảo vệ công lĩnh hơn lại có cái nhìn lạc quan về các bất trắc
trình kế bên, gia cố và di dời các công trình của việc xây dựng ngầm, rồi đưa rất ít hoặc
công cộng, vận chuyển và thải bỏ vật liệu đã không đưa các khoản chi phí dự phòng vào giá
khai đào, duy trì giao thông, giải phóng và bỏ thầu của họ. Họ kiếm được nhiều hợp đồng
chuẩn bị công trường, khôi phục mặt đất sau hơn, nhưng khi các bất trắc xảy ra, họ sẽ tung
khi kết thúc thi công) có thể ngang với hoặc ra một chiến dịch yêu sách chi phí phát sinh và
vượt quá giá thành xây dựng công trình thiết kiện cáo (claims and litigation) mạnh mẽ,
kế. Việc thống nhất kỹ càng giữa hai bên về thường là với lập luận rằng bản hợp đồng đã bị
việc bên thứ ba sẽ hành động hoặc ứng xử khiếm khuyết, bởi vì chủ đầu tư đã biết, hoặc
như thế nào quả thực gần như là không thể đã phải biết, hoặc đã không thực hiện các biện
tránh được. pháp thích đáng nhằm phát hiện những điều
kiện bất trắc đó, mà đáng ra nhà thầu đã phải
Trong thực hành lập hợp đồng xây dựng truyền được khuyến cáo vào lúc mời chào bỏ thầu.
thống, chủ đầu tư đổ hết mọi rủi ro lên đầu nhà thầu,
thực ra là nói rằng "anh phải giải quyết mọi vấn đề Đây là tình trạng của những năm 1950, khi diễn
thi công và mọi bên thứ ba, và đừng có làm phiền ra sự tăng vọt nhu cầu xây dựng ngầm trong đô thị
tôi". Giá bỏ thầu của nhà thầu được giả định là đã trên khắp nước Mỹ. Kiện tụng về xây dựng trở nên
bao gồm các chi phí để giảm nhẹ mọi vấn đề liên một nghề ngày càng phổ biến và béo bở (với các luật
quan đến những điều kiện địa kỹ thuật hay điều kiện sư), và ngành xây dựng hầm gây nên điều tiếng xấu
công trường chưa biết, cũng như mọi chậm trễ hay với mọi chủ đầu tư và công chúng, vì dễ có xu
khó khăn gây bởi những hành động hay sự chểnh hướng tăng vượt lớn và không mong muốn về giá
mảng của bên thứ ba. Những điều này quả là một thành và tiến độ dự án.
canh bạc mà chủ đầu tư muốn nhà thầu phải làm.
Nhưng đồng thời, chủ đầu tư lại bảo với những Điều khoản về Điều kiện Hiện trường Thay
người bỏ thầu rằng hợp đồng sẽ được giao cho giá đổi
thầu hợp lệ thấp nhất. Một sự bỏ thầu mà đã bao
gồm những chi phí dự phòng hay những ngoại lệ cho Nguồn gốc mâu thuẫn lớn nhất là sự viện cớ đến
bất cứ rủi ro nào cũng bị coi là "không đáp ứng yêu "các điều kiện thay đổi" (changed conditions) hay cụ
cầu" ("nonresponsive"). thể hơn "các điều kiện hiện trường khác đi"
(differing site conditions). Cố gắng đầu tiên để làm
Lối thực hành này sinh ra hai kết quả: dịu vấn đề này là sáng kiến của Liên đoàn Kỹ sư
quân đội Mỹ (The Corps of Engineers) về một điều
1. Các nhà thầu cẩn thận và có kinh nghiệm, mà khoản hợp đồng tiêu chuẩn, mà nó đã phát triển
họ thường gộp vào giá thầu của họ các khoản thành lời lẽ như sau, hiện nay đã được đưa vào các
dự phòng lớn để đối phó với các rủi ro đã nhận hợp đồng xây dựng hầm một cách rộng rãi:
biết, thấy rằng giá bỏ thầu của mình hiếm khi
thấp. Trong số ít những hợp đồng mà họ đã ⒜ Nhà thầu phải nhanh chóng, và trước khi
thắng thầu (nói chung là những hợp đồng rất những điều kiện đó bị xáo lộn, thông báo cho
khó khăn đã làm kinh hãi và xua đuổi các nhà Chủ đầu tư bằng văn bản về ⑴ những điều kiện
Page 2 of 6
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
vật lý dưới bề mặt hay tiềm tàng tại hiện trường hầm đã được cải thiện. Các nhà thầu tài giỏi đã thấy
khác một cách cơ bản với những gì đã chỉ ra rằng họ được bảo vệ khỏi những rủi ro khác thường
trong hợp đồng, hoặc ⑵ những điều kiện vật lý hơn, các khoản dự phòng của họ giảm xuống, và họ
chưa biết tại hiện trường, với bản chất bất bình đã bắt đầu nhận được nhiều hợp đồng hơn. Các chủ
thường, khác một cách cơ bản với những gì đầu tư thấy rằng chất lượng của các nhà thầu làm
thường gặp phải và đã được công nhận rộng rãi hầm của họ đã tăng lên, và việc kiện cáo của họ đã
là cố hữu trong công việc có tính chất giống như trở nên bớt khó chịu hơn.
đã mô tả trong hợp đồng. Chủ đầu tư phải lập
tức điều tra các điều kiện ấy, nếu thấy rằng các Tuy nhiên, vẫn có nhiều trường hợp mà chủ đầu
điều kiện đó quả thực khác xa đến vậy và gây ra tư và nhà thầu không thống nhất với nhau về chuyện
một sự tăng lên hay giảm đi về giá thành, hay về các điều kiện hiện trường có thay đổi hay không, và
thời gian cần thiết của Nhà thầu, để thực hiện những trường hợp này vẫn phải kết thúc tại tòa án,
bất kỳ phần việc nào theo hợp đồng này, bất kể sau khi quá trình đàm phán về điều chỉnh hợp đồng
là có bị thay đổi hay không do những điều kiện đã thất bại.
khác xa đó, thì phải áp dụng một sự điều chỉnh
hợp tình hợp lý, rồi sau đó sửa đổi hợp đồng Một điều đã trở nên rõ ràng là: việc xây dựng
bằng văn bản cho phù hợp. hầm là một nghệ thuật bí ẩn đối với giới luật pháp,
⒝ Bất kỳ yêu sách nào của Nhà thầu theo điều và nhiều thời gian và tiền bạc của sự kiện tụng đã
khoản này cũng không được chấp thuận trừ phi được chi cho việc đào tạo các luật sư và quan tòa
Nhà thầu đã đưa ra thông báo cần có theo khoản (không nói đến các ban hội thẩm) về các thuật ngữ
⒜ nói trên; tuy nhiên, với điều kiện là, thời gian kỹ thuật và các vấn đề thực tế trong xây dựng hầm.
cần kéo dài về việc đó có thể được chấp thuận Vì sự đào tạo này rất là sơ đẳng, và hiện trường vẫn
bởi Chủ đầu tư. còn là cái gì đó mơ hồ và khó hiểu đối với các luật
⒞ Không một đòi hỏi nào của Nhà thầu về một sư cùng quan tòa, nên họ có xu hướng cố gắng tìm ra
những căn cứ để phán quyết vụ việc trên cơ sở
sự điều chỉnh hợp lý trong tương lai sẽ được
những điểm tinh vi của luật pháp và viện vào những
chấp thuận nếu nó được đưa ra sau khi đã kết
tiền lệ pháp lý (mà họ đã hiểu rõ), hơn là những gì
thúc thanh toán toàn bộ theo hợp đồng này.
khả thi, thực tế, và có thật tại gương đào hầm (mà họ
không hiểu rõ). Các vụ việc đưa ra bồi thẩm đoàn có
Một đóng góp có giá trị của điều khoản đặc biệt
xu hướng được phán quyết bởi tính thuyết phục
này là nó đã được áp dụng ở các tòa án trong một
tương đối của các luật sư bào chữa hơn là bởi bất cứ
thời gian đủ dài để có được sự nhất trí rộng rãi giữa
xem xét nào mang tính công bằng tương đối của các
các quan tòa và các luật sư về khía cạnh các từ ngữ
bên liên quan.
có hàm nghĩa gì, và vì lý do đó người ta thấy rằng
tốt nhất là nên tuân thủ cách diễn đạt này một cách
Tình trạng này không làm hài lòng cả các chủ đầu
cực kỳ cẩn thận.
tư cũng như các nhà thầu. Một gánh nặng đặc thù
chính là độ dài thời gian mà quá trình kiện tụng tiêu
Điều khoản về Các điều kiện Hiện trường Thay
tốn, điều đó có nghĩa là sự quyết toán thường xuyên
đổi đã cho phép các viên chức lập hợp đồng (the
bị chậm trễ hàng năm trời (đôi khi nhiều năm) sau
contracting officer) của Chủ đầu tư thực hiện được
khi việc xây dựng đã hoàn tất.
những điều chỉnh hợp đồng công bằng cho những
trường hợp phức tạp hơn, trong đó anh ta bằng
Một trong những tranh chấp hợp đồng xây hầm
lương tâm trong sạch có thể thấy rằng các điều kiện
nổi tiếng nhất thời kỳ này là đoạn khoan đầu tiên của
hiện trường quả thực khác biệt quá rõ ràng đến nỗi
Hầm Eisenhower (Straight Creek) Tunnel ở
anh ta không thể không vi phạm nhiệm vụ của anh ta
Colorado. Khoản quyết toán đã tăng gấp đôi giá hợp
đối với Chủ đầu tư, bằng việc chấp thuận yêu sách
đồng ban đầu, rất lâu sau khi hầm đã hoàn thành.
của Nhà thầu, nhằm bảo vệ các lợi ích của anh ta. Sự
Phòng Đường bộ Colorado đã quyết định rằng trong
chấp nhận rộng rãi điều khoản này bởi các tòa án đã
đoạn hầm thứ hai cần phải có một phương thức tốt
làm bớt căng thẳng tình trạng nới lỏng các cam kết
hơn để giải quyết những tranh chấp hợp đồng. Ngài
chặt chẽ của hợp đồng, và bầu không khí xây dựng
Page 3 of 6
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
A.A. Mathews, một nhà tư vấn kỹ thuật xây dựng, Quá trình giải quyết ít mang tính thù địch
đã đề nghị lập một Ban Hòa giải (Mediation Board) hơn nhiều so với kiện cáo, và môi trường
để giải quyết bất kỳ bất đồng nào giữa chủ đầu tư và quản lý hợp đồng được cải thiện.
nhà thầu mà nó không thể dàn xếp thông qua quá
trình viết thư yêu sách theo hợp đồng. Việc này Quá trình áp dụng Ban xem xét tranh chấp DRB
thành công đến mức nó trở thành một mô hình cho cũng được xem là đã có một số lợi ích không ngờ tới
quá trình sau này phát triển thành Ban Xem xét như sau:
Tranh chấp (Disputes Review Board - DRB), mà đó
là một yếu tố tiêu chuẩn của các hợp đồng xây dựng Bằng chính sự hiện diện của mình, Ban Hòa
hầm hiện đại. giải làm giảm mức độ xảy ra các yêu sách và
thúc đẩy việc giải quyết giữa hai bên, bởi vì
Một Ban Xem xét Tranh chấp bao gồm ba thành cả hai bên biết rằng Ban Hòa giải không thể
viên, tất cả đều là những chuyên gia về xây dựng bị lừa gạt, và rằng những yêu sách không
hầm hay công nghệ hầm. Một thành viên được lựa chính đáng của nhà thầu (hay những sự cự
chọn bởi chủ đầu tư, một bởi nhà thầu, và người thứ tuyệt độc đoán của chủ đầu tư) hầu như sẽ bị
ba được chọn bởi hai người đầu tiên. Họ thực hiện Ban này bác bỏ.
việc hòa giải không chính thức các vấn đề về hợp Vì các viên chức làm hợp đồng được dỡ bỏ
đồng và kỹ thuật mà chủ đầu tư và nhà thầu không gánh nặng vừa phải làm đại diện cho chủ đầu
thể đạt được nhất trí theo những điều khoản của hợp tư vừa phải là trọng tài cho các yêu sách của
đồng. Ban này cung cấp một báo cáo và khuyến nghị nhà thầu, nên anh ta có thể linh hoạt hơn
bằng văn bản cho mỗi tranh chấp, nó không phải là trong việc giải quyết các vấn đề nảy sinh bất
bắt buộc nhưng có trọng lượng lớn bởi vì các thành ngờ trong khi thi công. Vì anh ta có thể
viên được lựa chọn kỹ, và được công nhận vì tầm chuyển giao những vấn đề nhập nhằng cho
nhìn xa trông rộng và kinh nghiệm chuyên môn của Ban Hòa giải để có được sự giải quyết công
họ. Nếu một trong hai bên bác bỏ đề nghị của Ban bằng, cho nên anh ta không cần phải tìm ra
Hòa giải, thì nên nhận thức rằng trong sự tranh tụng những giải pháp đen và trắng cho những vấn
tiếp theo tại tòa, tòa án sẽ đánh giá cao đề nghị của đề màu xám.
Ban.
Liên quan đến tập hợp lớn nhất các tranh chấp
Thủ tục của Ban Xem xét Tranh chấp (DRB) đã trong hợp đồng xây dựng hầm, tức là các Điều kiện
được công nhận là có một số thuận lợi cho cả chủ Hiện trường Thay đổi, chúng ta có một thủ tục đồng
đầu tư và nhà thầu: hành quan trọng với DRB, đó là Báo cáo Tổng kết
Thiết kế Địa kỹ thuật (GDSR - Geotechnical Design
Thủ tục của Ban xem xét tranh chấp DRB Summary Report), mà sự mô tả tốt nhất về nó được
tốn ít chi phí và thời gian hơn rất nhiều so cho trong cuốn Ngăn ngừa và Giải quyết Tranh chấp
với sự kiện tụng chính thức. khi Thi công (Avoiding and Resolving Disputes
Những khuyến cáo của các chuyên gia lành During Construction, ASCE1, 1991). Hồ sơ Báo cáo
nghề có nhiều khả năng là được dựa trên tổng kết thiết kế địa kỹ thuật GDSR, mà nó tạo
những nghiên cứu mang tính thực tế hơn là thành một phần của tài liệu hợp đồng (contract
dựa trên những điểm thâm thúy khó hiểu của documents), là một tập sổ sách ghi chép những điều
luật pháp. tra khảo sát hiện trường tiền thi công và những thí
Việc tiết kiệm về thời gian cho giới quản lý nghiệm trong phòng của Tư vấn, cũng như một bản
cấp cao dành cho giải quyết tranh chấp hợp thuyết minh của Tư vấn về mặt những thông tin này
đồng là rất đáng kể. đã ảnh hưởng tới việc thiết kế ra sao, và có thể ảnh
Các tranh chấp được giải quyết nhanh chóng hưởng đến việc thi công như thế nào. Đặc biệt,
trong khi việc xây dựng vẫn tiếp tục tiến GDSR nhằm mục đích làm sáng tỏ những khống chế
triển, và sự chậm tiến độ cũng như giá thành
phát sinh sẽ giảm đi.
1
ASCE: American Society of Civil Engineers - Hội các Kỹ
sư Dân dụng Mỹ (N.D)
Page 4 of 6
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
về phương pháp thi công, thiết bị, hay những bước dựng cho phép, thói đỏng đảnh (những sự thay đổi
thực hiện mà chúng có thể phải đưa vào trong Tiêu bất thường) khó lường của tự nhiên, và từ đó nhằm
chuẩn kỹ thuật (Specifications). làm giảm mức độ xảy ra những ngạc nhiên/bất ngờ
trong khi xây dựng. Đó không phải là một lời hứa
Nói rộng ra, Báo cáo tổng kết thiết kế địa kỹ thuật hay sự đảm bảo, với chủ đầu tư hay nhà thầu, rằng
GDSR nhằm mục đích lập ra một cơ sở cho sự mời sẽ không gặp phải những điều kiện khác với những
thầu. Nó cung cấp các giả thiết về điều kiện địa kỹ gì đã mô tả. Đúng hơn, nó là một định nghĩa về
thuật hiện trường mà cả nhà thầu và chủ đầu tư bắt những gì phải bị chi phối bởi hợp đồng (và giá bỏ
buộc phải sử dụng trong việc thực hiện những trách thầu), và là một thông báo rằng những sai trệch khỏi
nhiệm tương ứng của họ theo hợp đồng. GDSR xác những gì đã mô tả trong GDSR sẽ là những căn cứ
định một cái hộp (box) - nếu các điều kiện thực tế hợp pháp để chỉnh sửa hợp đồng. (Tuy nhiên, lưu ý
được phơi bày ra trong quá trình thi công rơi vào rằng phải dự tính đến khả năng xảy ra những tranh
hộp này, chúng được chi phối bởi hợp đồng; nếu chấp về chuyện cái gì là một điều đưa vào hợp đồng
chúng rơi ra ngoài hộp, thì chúng đòi hỏi phải điều (inclusion) và cái gì là một sai trệch (excursion), và
chỉnh hợp đồng. những tranh cãi này phải được giải quyết nhờ quá
trình DRB).
Trong những trường hợp bất đồng về việc một
điều kiện hiện trường rơi vào trong hay ra ngoài cái Sự chuẩn bị một hồ sơ Báo cáo tổng kết thiết kế
hộp, vấn đề có thể được giải quyết trực tiếp nhờ đàm địa kỹ thuật GDSR có lẽ là thách thức về đạo đức
phán giữa chủ đầu tư và nhà thầu, qua quá trình yêu lớn nhất mà một kỹ sư hầm gặp phải. Có thể lập ra
sách (claims process) như được quy định, và nếu một hồ sơ GDSR mà nó dự báo những nguy cơ lớn
điều này thất bại, Ban xem xét tranh chấp DRB sẽ đến mức mà mọi nhà thầu sẽ tăng giá thầu của họ, và
hòa giải mối tranh chấp rồi đề xuất một phương án khả năng xảy ra các yêu sách và tranh cãi về điều
giải quyết. kiện hiện trường thay đổi sẽ bị giảm thiểu. Đây
không phải là điều thích hợp để phục vụ lợi ích tốt
Cho đến nay, hơn 25 năm kinh nghiệm với quá nhất của chủ đầu tư.
trình DRB đã được tích lũy. Sự giảm đi về giá thành
và thời gian yêu cầu cho giải quyết tranh chấp nhiều Cũng có thể lập ra một hồ sơ GDSR mà nó dự
tới mức quá trình này đã lan rộng từ ngành xây dựng báo những điều kiện quá dễ dàng đến mức mọi giá
ngầm và hầm sang xây dựng nặng nói chung và bỏ thầu đều sẽ thấp, nhưng nguy cơ về những tranh
thậm chí sang cả các dự án nhà cửa thương mại phức cãi, những thay đổi, và những khoản vượt trội giá
tạp. Phạm vi các hoạt động của DRB cũng mở rộng thành lại tăng lên rất mạnh. Đây cũng không phải là
tương tự từ tâm điểm ban đầu của nó là các điều vì lợi ích của chủ đầu tư (hay của tư vấn).
kiện hiện trường thay đổi tới trình độ để bao gồm tất
cả các hình thức tranh chấp về kỹ thuật và hợp đồng Nếu chủ đầu tư không lựa chọn để cấp vốn cho
(technical and contractual disputes) giữa chủ đầu tư một chương trình thí nghiệm và khảo sát địa kỹ thuật
và nhà thầu. đầy đủ2, thì cơ sở để cho Tư vấn dự báo các điều
kiện xây dựng sẽ bị giảm đi. Nhưng ngay cả một
Một tài liệu thảo luận kỹ lưỡng về lịch sử, hoạt chương trình điều tra tiền thi công kỹ lưỡng nhất
động, và các tác dụng của quá trình DRB được cho cũng không bao giờ là hoàn hảo. Không một kỹ sư
trong Sổ tay về Ban Xem xét Tranh chấp Xây dựng nào, một chủ đầu tư, hay nhà thầu nào đã từng được
(Construction Disputes Review Board Manual), của biết đến như là người có thể luôn luôn thông minh
Mathews, Matyas, Smith, và Spercy, 1995 hơn thiên nhiên.
(McGraw-Hill).
Do đó, nhà tư vấn phải lập ra "cái hộp" của mình
Cũng nên có một vài lời về việc sử dụng và sử với những thông tin nào anh ta có sẵn trong tay, rồi
dụng sai Báo cáo tổng kết thiết kế địa kỹ thuật sử dụng kinh nghiệm và trực giác của mình để làm
GDSR. Nó nhằm mục đích làm sáng tỏ, tới mức độ
mà tình trạng chưa hoàn hảo của nghệ thuật xây 2
Thường là từ 1,5 đến 2% giá trị công trình (N.D. 2006)
Page 5 of 6
Nguyễn Đức Toản, HaiVan Tunnel Project, August - 2003
sáng tỏ những hang hốc đen tối mà tại đó tự nhiên đã
tích trữ những nỗi ngạc nhiên của nó cho các nhà
thầu, tư vấn, và chủ đầu tư. Cuối cùng, nhà tư vấn
phải lựa chọn để lập ra cái hộp của mình, trong đó,
bằng sự đánh giá chuyên nghiệp của anh ta, nó sẽ
tạo ra sự cân bằng tốt nhất giữa nguy cơ bất trắc và
giá thành công trình để phục vụ khách hàng của
mình là chủ đầu tư.
Kỹ thuật thiết kế và xây dựng hầm vẫn còn là một
nghệ thuật bí ẩn (các luật sư nghĩ rất đúng về điều
đó!3). Nó sẽ vẫn luôn là một lĩnh vực mà trong đó
những người chuyên nghiệp trung thực có thể bất
đồng và sẽ bất đồng, cũng như vẫn là một lĩnh vực
trong đó một bên đầy kinh nghiệm có thể lợi dụng
và sẽ trục lợi sự thiếu kinh nghiệm của các bên khác.
Trong hơn 25 năm qua, các quan niệm của Ban xem
xét tranh chấp DRB và Báo cáo tổng kết thiết kế địa
kỹ thuật GDSR đã tiến hóa rất nhiều nhằm cung cấp
những phương tiện cho việc giải quyết các bất đồng
chính đáng và cho việc bảo vệ những người ngây thơ
vô tội, và nhằm tung một câu thần chú của nền văn
minh vào khu rừng già rậm rạp4 mà nó đã từng là
nơi tụ hội của việc ký hợp đồng xây dựng hầm trong
một thời gian quá lâu.
Nguyễn Đức Toản
(biên dịch)
Bài này được dịch từ nguyên bản Chương 28
trong cuốn sách “Tunnel Engineering Handbook”
của các tác giả J.O. Bickel, T.R. Kuesel và E.H.
King, ấn hành năm 1996
* Ghi chú ngày 22-04-2006 của người dịch:
Bài này (nguyên bản) được viết trong cuốn
sách in cách đây đúng 10 năm. Trong thời
gian 10 năm ấy, ở Mỹ cũng như trên thế giới
đã diễn ra một số thay đổi về vấn đề được đề
cập trong bài. Người dịch đang cố gắng cập
nhật những thông tin mới nhất để chuyển đến
bạn đọc trong thời gian sắp tới.
N.Đ.T
ĐỊa chỉ hiện nay: Viện KHCN GTVT
3
Với câu này Kuesel mỉa mai thực trạng “đục nước béo cò” 1252, Đường Láng, Hà Nội
của giới luật sư ở Mỹ (N.D) Email: [email protected]
4
Ám chỉ nơi ở của bọn phù thủy trong cổ tích, tức là những
kẻ ma cô trong ngành kỹ thuật hiện đại (N.D)
Page 6 of 6
