Kí sinh trùng
Nêu lên khái niệm về kí sinh trùng và kí sinh trùng y học, các khái niệm quan hệ giữa các sinh vật trong quần xã sinh vật, sinh vật kí sinh.
PhÇn 1: §¹i c−¬ng
C©u 1: Kh¸i niÖm vÒ kÝ sinh trïng vμ kÝ sinh trïng y häc? C¸c kh¸i niÖm quan hÖ
gi÷a c¸c sinh vËt trong quÇn x· sinh vËt, sinh vËt kÝ sinh?
§¸p ¸n:
∗ Kh¸i niÖm vÒ kÝ sinh trïng vμ kÝ sinh trïng y häc: 3,0 ®iÓm
+ KÝ sinh trïng lμ nh÷ng sinh vËt sèng ¨n b¸m, hiÓu theo nghÜa réng bao gåm
c¶ nh÷ng sinh vËt thuéc giíi thùc vËt vμ giíi ®éng vËt: vi khuÈn, virut,
rickettsia, nÊm, ®¬n bμo, giun s¸n: 0.5 ®iÓm
+ KÝ sinh trïng y häc lμ mét ngμnh khoa häc nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm h×nh thÓ,
®Æc ®iÓm sinh häc, ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc, vai trß g©y bÖnh, chÈn ®o¸n, ®iÒu
trÞ vμ biÖn ph¸p phßng chèng c¸c lo¹i sinh vËt sèng ¨n b¸m ë bªn trong, bªn
ngoμi hoÆc gÇn ng−êi mét c¸ch t¹m thêi hay vÜnh viÔn víi môc ®Ých cã chç
tró Èn hay nguån thøc ¨n ®Ó sinh sèng vμ g©y h¹i cho c¬ thÓ con ng−êi: 1,5
®iÓm
+ Ng−êi vμ nh÷ng sinh vËt kh¸c bÞ kÝ sinh trïng sèng ¨n b¸m lμ vËt chñ. Ng−êi
cã thÓ m¾c bÖnh do kÝ sinh trïng g©y ra lμ bÖnh kÝ sinh trïng vμ c¸c bÖnh do
kÝ sinh trïng truyÒn: 0,5 ®iÓm
+ §Ó nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ kÝ sinh trïng y häc, ®ßi hái ph¶i cã sù liªn hÖ mËt
thiÕt vμ hîp t¸c réng r·i víi c¸c ngμnh khoa häc kh¸c nh− dÞch tÔ häc, vi
sinh y häc, d−îc häc, vÖ sinh häc, miÔn dÞch häc, sinh häc ph©n tö : 0,5 ®iÓm
∗ C¸c kh¸i niÖm quan hÖ gi÷a c¸c sinh vËt trong quÇn x· sinh vËt: 4,0 ®iÓm
+ Céng sinh (symbiosis): lμ kiÓu chung sèng gi÷a hai sinh vËt dùa vμo nhau ®Ó
tån t¹i vμ ph¸t triÓn. Quan hÖ nμy cã tÝnh th−êng xuyªn, b¾t buéc vμ nÕu
t¸ch rêi nhau chóng khã cã thÓ tån t¹i: 0.5 ®iÓm
+ Hç sinh (mutualism): lμ mèi quan hÖ cã lîi cho c¶ hai bªn, nh−ng kh«ng b¾t
buéc ph¶i sèng dùa vμo nhau, t¸ch khái nhau chóng vÉn cã thÓ tån t¹i ®−îc
tuy cã khã kh¨n: 0.5 ®iÓm
+ Héi sinh (commensalism): mèi quan hÖ nμy biÓu hiÖn chØ cã lîi cho mét bªn,
nh−ng bªn kia kh«ng bÞ thiÖt h¹i: 0.5 ®iÓm
+ C¹nh tranh (competition): nh÷ng c¸ thÓ cña loμi nμy kh«ng tÊn c«ng, kh«ng
lμm h¹i c¸c loμi kia, kh«ng th¶i ra chÊt ®éc nμo c¶. Chóng chØ sinh tr−ëng
®¬n thuÇn, nh−ng sinh s¶n nhanh h¬n v× vËy chiÕm ®−îc −u thÕ trong cuéc
®Êu tranh giμnh nguån thøc ¨n cã h¹n, lμm cho loμi kia tμn lôi ®i: 0.5 ®iÓm
+ Kh¸ng sinh (antibiosis): lμ mèi quan hÖ loμi nμy øc chÕ sù sinh tr−ëng cña
loμi kh¸c: 0.5 ®iÓm
+ DiÖt sinh (biocide): lμ mèi quan hÖ gi÷a sinh vËt nμy tiªu diÖt mét sinh vËt
kh¸c ®Ó ¨n thÞt. Sinh vËt bÞ ¨n thÞt lμ con måi. Trong quan hÖ nμy vËt ¨n thÞt
(predactor) kh«ng thÓ tån t¹i nÕu thiÕu con måi (prey): 0,5 ®iÓm
+ KÝ sinh (parasitism): lμ mét kiÓu chung sèng ®Æc biÖt gi÷a hai sinh vËt: mét
sinh vËt sèng nhê cã lîi lμ kÝ sinh trïng, sinh vËt kia bÞ kÝ sinh vμ bÞ thiÖt h¹i
gäi lμ vËt chñ: 1,0 ®iÓm
∗ C¸c kh¸i niÖm vÒ sinh vËt kÝ sinh (kÝ sinh trïng): 3 ®iÓm
+ KÝ sinh trïng chuyªn tÝnh (kÝ sinh trïng b¾t buéc): kÝ sinh trïng muèn tån
t¹i b¾t buéc ph¶i sèng b¸m vμo c¬ thÓ vËt chñ, kh«ng thÓ sèng tù do: 0.5
®iÓm
+ KÝ sinh trïng kiªm tÝnh (kÝ sinh trïng tuú nghi): kÝ sinh trïng cã thÓ sèng kÝ
sinh, hoÆc còng cã thÓ sèng tù do ë m«i tr−êng bªn ngoμi: 0.5 ®iÓm
+ Néi kÝ sinh trïng: lμ nh÷ng kÝ sinh trïng sèng ë bªn trong c¬ thÓ vËt chñ:
m«, néi t¹ng, m¸u, thÓ dÞch : 0,5 ®iÓm
+ Ngo¹i kÝ sinh trïng: lμ nh÷ng kÝ sinh trïng sèng ë ngoμi c¬ thÓ vËt chñ hoÆc
sèng ë bÒ mÆt c¬ thÓ vËt chñ: 0,5 ®iÓm
+ KÝ sinh trïng l¹c chç: lμ nh÷ng kÝ sinh trïng sèng kÝ sinh l¹c sang c¬ quan,
phñ t¹ng kh¸c víi c¬ quan, phñ t¹ng mμ nã th−êng kÝ sinh: 0,5 ®iÓm
+ KÝ sinh trïng l¹c chñ: lμ nh÷ng kÝ sinh trïng b×nh th−êng sèng kÝ sinh ë mét
loμi vËt chñ nhÊt ®Þnh, nh−ng do tiÕp xóc gi÷a vËt chñ nμy víi vËt chñ kh¸c,
kÝ sinh trïng cã thÓ nhiÔm qua vËt chñ míi: 0,5 ®iÓm
C©u 2: C¸c kh¸i niÖm vÒ vËt chñ? TÝnh ®Æc hiÖu kÝ sinh trïng? : 10 ®iÓm
§¸p ¸n:
∗ C¸c kh¸i niÖm vÒ vËt chñ: 05 ®iÓm.
+ VËt chñ chÝnh: lμ vËt chñ ë ®ã kÝ sinh trïng sinh s¶n theo ph−¬ng thøc h÷u
giíi, hoÆc kÝ sinh trïng sèng ë giai ®o¹n tr−ëng thμnh: 01 ®iÓm
+ VËt chñ phô (vËt chñ trung gian): lμ vËt chñ ë ®ã kÝ sinh trïng sinh s¶n theo
ph−¬ng thøc v« giíi hoÆc nÕu kh«ng sinh s¶n th× ë d−íi d¹ng Êu trïng - ch−a
tr−ëng thμnh: 01 ®iÓm.
+ Dù tr÷ mÇm bÖnh (reservoir): lμ sinh vËt dù tr÷ mÇm bÖnh kÝ sinh trïng cña
ng−êi.
+ VÝ dô mÌo, chã.. lμ sinh vËt d÷ tr÷ mÇm bÖnh s¸n l¸ gan bÐ: 01 ®iÓm
+ Trung gian truyÒn bÖnh (vector): lμ sinh vËt mang kÝ sinh trïng vμ truyÒn kÝ
sinh trïng tõ ng−êi nμy sang ng−êi kh¸c. CÇn ph©n biÖt vËt chñ trung gian
víi sinh vËt trung gian truyÒn bÖnh.
- Vector sinh häc (hay cßn ®−îc gäi lμ vËt chñ trung gian): khi kÝ sinh trïng
cã sù ph¸t triÓn t¨ng tr−ëng vÒ sè l−îng trong c¬ thÓ vector: 01 ®iÓm
- Vector c¬ häc (hay cßn ®−îc gäi lμ sinh vËt trung gian truyÒn bÖnh): khi
kÝ sinh trïng kh«ng cã sù ph¸t triÓn t¨ng tr−ëng vÒ sè l−îng trong c¬ thÓ
vector: 01 ®iÓm
∗ TÝnh ®Æc hiÖu kÝ sinh trïng: 05 ®iÓm
+ §Æc hiÖu chuyªn biÖt: kÝ sinh trïng cã nh÷ng møc ®é ®Æc hiÖu kh¸c nhau víi
cuéc sèng kÝ sinh ë mét hay nhiÒu loμi vËt chñ kh¸c nhau. Ngay trong c¬ thÓ
mét vËt chñ, kÝ sinh trïng còng cã thÓ sèng ë vÞ trÝ nμy hay vÞ trÝ kh¸c: 01
®iÓm
+ §Æc hiÖu vÒ vËt chñ
- KÝ sinh trïng cã thÓ chØ kÝ sinh ë mét loμi vËt chñ duy nhÊt (®Æc hiÖu
hÑp): 01 ®iÓm
- KÝ sinh trïng cã thÓ kÝ sinh ë nhiÒu loμi vËt chñ kh¸c nhau (®Æc hiÖu
réng): 01 ®iÓm
+ §Æc hiÖu vÒ vÞ trÝ kÝ sinh:
- §Æc hiÖu hÑp: kÝ sinh trïng cã thÓ chØ sèng ®−îc ë mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh
nμo ®ã trong c¬ thÓ vËt chñ: 01
- §Æc hiÖu réng: nhiÒu lo¹i kÝ sinh trïng cã thÓ sèng ë nhiÒu c¬ quan kh¸c
nhau trong c¬ thÓ vËt chñ: 01
C©u3: Néi dung nghiªn cøu kÝ sinh trïng y häc, mèi liªn hÖ cña kÝ sinh trïng ®èi
víi c¸c ngμnh khoa häc kh¸c nh− dÞch tÔ häc, vi sinh häc ? 10 ®iÓm
§¸p ¸n:
∗ Néi dung nghiªn cøu kÝ sinh trïng y häc (06 ®iÓm)
+ §Æc ®iÓm h×nh thÓ vμ ph©n lo¹i (1,5 ®iÓm)
+ §Æc ®iÓm sinh häc kÝ sinh trïng y häc bao gåm nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ sinh lÝ,
sinh th¸i, vßng ®êi kÝ sinh trïng . (1,5 ®iÓm)
+ T¸c ®éng qua l¹i gi÷a kÝ sinh trïng vμ vËt chñ bao gåm c¸c biÓu hiÖn l©m
sμng bÖnh do kÝ sinh trïng, kh¶ n¨ng ®¸p øng, mÉn c¶m cña c¬ thÓ con
ng−êi víi kÝ sinh trïng, c¸c biÖn ph¸p chÈn ®o¸n, c¸c thuèc ®iÒu trÞ bÖnh kÝ
sinh trïng (1,5®iÓm)
+ C¸c quy luËt dÞch häc, c¸c biÖn ph¸p phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng bao
gåm c¸c biÖn ph¸p tiªu diÖt hoÆc lo¹i trõ kÝ sinh trïng ra khái c¬ thÓ con
ng−êi vμ c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o hoμn c¶nh, m«i tr−êng ®Ó h¹n chÕ sù ph¸t
triÓn hoÆc diÖt trõ kÝ sinh trïng (1,5 ®iÓm)
∗ Mèi liªn hÖ cña kÝ sinh trïng ®èi víi c¸c ngμnh khoa häc kh¸c nh− dÞch tÔ häc,
vi sinh häc: (04 ®iÓm)
+ §Ó nghiªn cøu c¸c néi dung trªn, kÝ sinh trïng y häc ph¶i cã sù liªn hÖ mËt
thiÕt vμ céng t¸c réng r·i víi c¸c ngμnh khoa häc kh¸c: DÞch tÔ häc, Vi sinh
häc, D−îc ®éng häc, VÖ sinh häc, Sinh lÝ bÖnh häc, MiÔn dÞch häc, L©m
sμng . (2 ®iÓm)
+ Trong thêi gian gÇn ®©y, nhê nh÷ng thμnh tùu cña c¸c ngμnh khoa häc ®Æc
biÖt lμ nh÷ng thμnh tùu trong lÜnh vùc sinh häc ph©n tö, miÔn dÞch häc, d−îc
®éng häc . ®· vμ ®ang ®−îc øng dông vμo ngμnh kÝ sinh trïng. Do vËy, c¸c
lÜnh vùc nghiªn cøu c¬ b¶n, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ vμ phßng chèng bÖnh kÝ sinh
trïng ®· më ra nhiÒu triÓn väng høa hÑn ( 2 ®iÓm)
C©u 4: Nªu vμ ph©n tÝch t¸c ®éng cña kÝ sinh trïng ®Õn vËt chñ (10 ®iÓm)
§¸p ¸n:
∗ KÝ sinh trïng chiÕm ®o¹t chÊt dinh d−ìng cña vËt chñ (ph©n tÝch, cho vÝ dô) (2
®iÓm).
∗ KÝ sinh trïng g©y ®éc cho vËt chñ (ph©n tÝch, cho vÝ dô) (2 ®iÓm).
∗ KÝ sinh trïng g©y h¹i do t¸c ®éng c¬ häc(ph©n tÝch, cho vÝ dô) (2 ®iÓm).
∗ KÝ sinh trïng më ®−êng cho vi khuÈn g©y bÖnh (ph©n tÝch, cho vÝ dô) (2 ®iÓm).
∗ KÝ sinh trïng lμm t¨ng tÝnh thô c¶m cña vËt chñ víi mét sè bÖnh nhiÔm khuÈn
kh¸c (ph©n tÝch, cho vÝ dô) (2 ®iÓm).
C©u 5: ®Æc ®iÓm sinh häc cña kÝ sinh trïng
§¸p ¸n:
∗ Sinh lÝ cña kÝ sinh trïng ( 04 ®iÓm):
+ Dinh d−ìng vμ chuyÓn ho¸ cña kÝ sinh trïng ( 02 ®iÓm):
- Ph¶i cã nguån dinh d−ìng kÝ sinh trïng míi tån t¹i, ph¸t triÓn. Nguån
dinh d−ìng cña kÝ sinh trïng chñ yÕu dùa vμo sù chiÕm ®o¹t nh÷ng chÊt
dinh d−ìng cña vËt chñ nh− gluxit, protit, lipit, vitamin . ( 0,5 ®iÓm)
- H×nh thøc chiÕm ®o¹t chÊt dinh d−ìng phô thuéc vμo ®Æc ®iÓm cÊu t¹o
h×nh thÓ vμ vÞ trÝ kÝ sinh cña tõng loμi kÝ sinh trïng. Chóng cã thÓ chiÕm
®o¹t chÊt dinh d−ìng b»ng: thÈm thÊu, Èm bμo, hoÆc hót chÊt dinh d−ìng
qua bé phËn tiªu ho¸ ( 0,5 ®iÓm)
- §Ó ®ång ho¸ thøc ¨n chiÕm ®−îc, kÝ sinh trïng ph¶i chuyÓn ho¸ thøc ¨n
®ã b»ng nh÷ng hÖ thèng men phøc t¹p vμ theo c¸ch riªng cña tõng loμi. (
0,5 ®iÓm)
- HiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ dinh d−ìng chuyÓn ho¸ cña kÝ sinh trïng sÏ hiÓu ®−îc
t¸c h¹i cña chóng ®èi víi c¬ thÓ vËt chñ, gióp cho viÖc t×m kiÕm nh÷ng
ph−¬ng tiÖn, thuèc men vμ biÖn ph¸p phßng chèng kÝ sinh trïng cã hiÖu
qu¶. ( 0,5 ®iÓm)
+ Sinh s¶n cña kÝ sinh trïng ( 02 ®iÓm):
- H×nh thøc sinh s¶n v« giíi: mét c¸ thÓ kÝ sinh trïng tù ph©n ®«i thμnh hai
c¸ thÓ míi (nh©n ph©n chia tr−íc, bμo t−¬ng ph©n chia sau, kh«ng cã sù
giao phèi gi÷a ®ùc vμ c¸i). ( 0,5 ®iÓm)
- Còng lμ sinh s¶n v« giíi, cßn cã kiÓu sinh s¶n ph©n liÖt (schizogonie) ( 0,5
®iÓm)
- H×nh thøc sinh s¶n h÷u giíi: lμ h×nh thøc sinh s¶n thùc hiÖn b»ng sù kÕt
hîp gi÷a con ®ùc vμ con c¸i - Ngoμi ra cßn cã nh÷ng loμi kÝ sinh trïng
l−ìng giíi (mét c¸ thÓ cã c¶ bé phËn sinh dôc ®ùc vμ sinh dôc c¸i) nh−
nhiÒu lo¹i s¸n l¸, s¸n d©y ( 0,5 ®iÓm)
- H×nh thøc sinh s¶n ®a ph«i: lμ h×nh thøc sinh s¶n ®Æc biÖt còng th−êng
thÊy ë c¸c loμi s¸n l¸ vμ mét sè loμi s¸n d©y( 0,5 ®iÓm)
∗ Sinh th¸i cña kÝ sinh trïng ( 03 ®iÓm):
+ Nghiªn cøu sinh th¸i kÝ sinh trïng lμ nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ gi÷a chóng
víi c¸c yÕu tè cña m«i tr−êng ngo¹i c¶nh hoÆc cña m«i tr−êng sinh vËt. ( 0,5
®iÓm)
+ Qua ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p c¶i t¹o hoμn c¶nh, nh»m môc ®Ých kh«ng cho hoÆc
ng¨n c¶n kÝ sinh trïng tån t¹i, ph¸t triÓn, sinh s¶n vμ cã thÓ diÖt ®−îc kÝ sinh
trïng cã hiÖu qu¶, kinh tÕ nhÊt. ( 0,5 ®iÓm)
+ Muèn duy tr× nßi gièng, ®a sè kÝ sinh trïng ph¶i chuyÓn tõ vËt chñ nμy sang
vËt chñ kh¸c. §©y lμ vÊn ®Ò phøc t¹p, khã kh¨n v× kÝ sinh trïng ph¶i tr¶i
qua nhiÒu giai ®o¹n, nhiÒu thêi k× kh¸c nhau, ë c¸c m«i tr−êng kh¸c nhau. (
0,5 ®iÓm)
+ Khi sèng tù do, kÝ sinh trïng phô thuéc vμo m«i tr−êng ngo¹i c¶nh (®ã lμ c¸c
yÕu tè tù nhiªn - nh÷ng yÕu tè nμy cã khi thuËn lîi, tèi −u, cã khi khã kh¨n,
kh¾c nghiÖt ®èi víi chóng). C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña vßng ®êi: trøng
hoÆc kÐn, Êu trïng, thanh trïng, tr−ëng thμnh, ®Òu ph¶i thÝch nghi víi m«i
tr−êng ®Ó tån t¹i vμ ph¸t triÓn, nÕu kh«ng thÝch nghi ®−îc chóng sÏ bÞ chÕt. (
0,5 ®iÓm)
+ Khi sèng trong m«i tr−êng lμ c¬ thÓ vËt chñ, kÝ sinh trïng còng ph¶i thÝch
nghi víi m«i tr−êng míi ®Ó sèng kÝ sinh. ( 0,5 ®iÓm)
+ Ngoμi nh÷ng nghiªn cøu trªn, cÇn ph¶i nghiªn cøu vÒ tËp tÝnh sinh s¶n, ho¹t
®éng chiÕm thøc ¨n, ho¹t ®éng tró Èn trong mét ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh thÝch
nghi kh¸c nhau. ( 0,5 ®iÓm).
∗ Vßng ®êi cña kÝ sinh trïng: 03 ®iÓm
+ Toμn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tõ khi lμ mÇm bÖnh sinh vËt ®Çu tiªn (trøng, Êu
trïng) cho tíi khi sinh ra nh÷ng mÇm bÖnh míi t¹o ra thÕ hÖ sau ®−îc gäi lμ
vßng ®êi kÝ sinh trïng. ( 01 ®iÓm)
+ Nghiªn cøu vßng ®êi cña kÝ sinh trïng bao gåm nghiªn cøu sinh lÝ kÝ sinh
trïng (kÝ sinh trïng sinh s¶n, trøng në ra Êu trïng, Êu trïng ph¸t triÓn
thμnh thanh trïng, thμnh con tr−ëng thμnh) vμ c¶ sinh th¸i kÝ sinh trïng v×
sù ph¸t triÓn cña kÝ sinh trïng phô thuéc vμo c¸c yÕu tè cña m«i tr−êng
ngo¹i c¶nh vμ m«i tr−êng sinh häc (vËt chñ) ( 01 ®iÓm)
+ BiÕt ®−îc vßng ®êi cña tõng loμi kÝ sinh trïng míi cã thÓ ®Æt kÕ ho¹ch phßng
chèng cã hiÖu qu¶. ( 01 ®iÓm)
C©u 6: §Æc ®iÓm kh¸ng nguyªn cña kÝ sinh trïng? KÝ sinh trïng chèng l¹i §¦MD
cña vËt chñ nh− thÕ nμo?
§¸p ¸n:
∗ Nªu vμ ph©n tÝch ®Æc ®iÓm kh¸ng nguyªn kÝ sinh trïng (05 ®iÓm):
Tuy nhiªn mçi loμi kÝ sinh trïng cã nh÷ng thμnh phÇn kh¸ng nguyªn phøc t¹p
nh−ng ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
+ Cã quyÕt ®Þnh kh¸ng nguyªn (determinant) sinh kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu chèng
l¹i kÝ sinh trïng. Kh¸c víi kh¸ng nguyªn vi sinh vËt, quyÕt ®Þnh kh¸ng
nguyªn cña kÝ sinh trïng th−êng kh«ng ®−îc béc lé mμ ë trong t×nh tr¹ng
phøc hîp. (02 ®iÓm):
+ Kh¸ng nguyªn kÝ sinh trïng cã nh÷ng thμnh phÇn chung ë nhiÒu loμi kÝ sinh
trïng trong cïng mét hä. (1,5 ®iÓm):
+ KÝ sinh trïng cã nh÷ng thμnh phÇn kh¸ng nguyªn gièng kh¸ng nguyªn cña
vËt chñ (1,5 ®iÓm)
∗ KÝ sinh trïng chèng l¹i ®¸p øng miÔn dÞch (05 ®iÓm):
+ KÝ sinh trïng nÐ tr¸nh c¬ quan miÔn dÞch (02 ®iÓm):
- KÝ sinh trïng chui vμo tæ chøc, tÕ bμo, b¹ch cÇu ®¬n nh©n, ®¹i thùc
bμo(0,5 ®iÓm)
- KÝ sinh trïng t¹o nªn sù c« lËp c¸ch biÖt víi vËt chñ (0,5 ®iÓm):
- KÝ sinh trïng tr¸nh kÝ sinh ë m« (0,5 ®iÓm)
- KÝ sinh trïng chui vμo èng tiªu ho¸ (0,5 ®iÓm)
+ KÝ sinh trïng tiÕt ra c¸c chÊt chèng l¹i ®¸p øng miÔn dÞch cña vËt chñ (01
®iÓm):
- KÝ sinh trïng tiÕt ra kh¸ng nguyªn hoμ tan (0,5 ®iÓm)
- Trong mét sè bÖnh kÝ sinh trïng, ng−êi ta thÊy cã c¸c kh¸ng thÓ phãng
bÕ, kh¸ng thÓ nμy che chë kh«ng cho kh¸ng thÓ kh¸c cã hiÖu lùc h¬n tÊn
c«ng mÇm bÖnh (0,5 ®iÓm)
+ Thay ®æi kh¸ng nguyªn (0,5 ®iÓm):
+ Ngôy trang b¾t ch−íc kh¸ng nguyªn, kh¸ng nguyªn chung (0,5 ®iÓm):
C©u 7: Nªu vμ ph©n tÝch vai trß cña ngo¹i KST nãi chung vμ trong chiÕn tranh sinh häc?
§¸p ¸n:
∗ Nªu vμ ph©n tÝch vai trß y häc cña ngo¹i kÝ sinh trïng (05 ®iÓm):
+ TruyÒn c¸c mÇm bÖnh g©y ra c¸c vô dÞch hoÆc c¸c ®¹i dÞch vμ ¶nh h−ëng lín
®Õn søc khoÎ, tÝnh m¹ng cña con ng−êi. (02 ®iÓm).
+ Lμ t¸c nh©n g©yra mét sè bÖnh cho con ng−êi (g©y ngøa, dÞ øng, cho¸ng, tª
liÖt, lë loÐt ).(01 ®iÓm).
+ Vai trß cña ngo¹i kÝ sinh trïng - nh÷ng ®éng vËt ch©n ®èt t¸c dông lμ rÊt
quan träng. Chóng kh«ng chØ ®−a mÇm bÖnh vμo c¬ thÓ ng−êi mμ chóng cßn
lμ n¬i ®Ó cho mÇm bÖnh ph¸t triÓn, vμ lμ n¬i dù tr÷ mÇm bÖnh trong thiªn
nhiªn. (02 ®iÓm).
∗ Ph©n tÝch vai trß cña ngo¹i kÝ sinh trïng trong chiÕn tranh sinh häc (05 ®iÓm):
+ Trong chiÕn tranh sinh häc, ng−êi ta ®· dùa vμo nh÷ng ®Æc ®iÓm sinh häc vμ
tËp tÝnh cña mét sè loμi ngo¹i kÝ sinh trïng ®Ó lμm vËt mang, vËn chuyÓn c¸c
mÇm bÖnh nguy hiÓm (t¸c nh©n sinh häc) g©y bÖnh mét c¸ch tù nhiªn nh»m
®¶m b¶o yÕu tè bÊt ngê, khã phßng chèng, t¹o c¸c ®¹i dÞch nh©n t¹o trªn ®Þa
bμn réng lín lμm suy gi¶m søc lùc, tinh thÇn vμ tÝnh m¹ng cña ®èi ph−¬ng
(03 ®iÓm).
+ Tuy kh¶ n¨ng g©y bÖnh cho ng−êi cña ngo¹i kÝ sinh trïng h¹n chÕ nh−: hót
m¸u truyÒn ®éc tè g©y ®au, dÞ øng, mÈn ngøa, lë loÐt, ho¹i tö (vÕt loÐt do mß
®èt) hoÆc cã thÓ g©y cho¸ng, tª liÖt, nhiÔm ®éc vμ chÕt (bß c¹p, rÕt ®éc).
Nh−ng kh¶ n¨ng vËn chuyÓn vμ truyÒn t¸c nh©n sinh häc cho ng−êi th× v«
cïng to lín vμ rÊt nguy hiÓm (02 ®iÓm).
C©u 8: Kh¸i niÖm vÒ æ bÖnh thiªn nhiªn? Liªn hÖ cña æ bÖnh thiªn nhiªn trong ho¹t
®éng qu©n sù hiÖn nay? (10 ®iÓm):
§¸p ¸n:
∗ Kh¸i niÖm vÒ æ bÖnh thiªn nhiªn (07 ®iÓm):
+ BÖnh nμy cã tõ l©u ®êi, ë vïng ch−a hÒ cã dÊu ch©n ng−êi. BÖnh l−u hμnh tõ
®êi nμy sang ®êi kh¸c, tõ thÕ hÖ nμy sang thÕ hÖ kh¸c, gi÷a ®éng vËt víi ®éng
vËt, cã ve lμ m«i giíi truyÒn bÖnh. Ng−êi chØ lμ mét m¾t xÝch ngÉu nhiªn
trong qu¸ tr×nh l−u hμnh bÖnh. (02 ®iÓm)
+ Theo häc thuyÕt nμy: mét bÖnh cã æ bÖnh thiªn nhiªn cÇn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
sau (04 ®iÓm):
- BÖnh l−u hμnh gi÷a ®éng vËt víi ®éng vËt cã tõ l©u ®êi, kh«ng cÇn sù cã
mÆt cña con ng−êi. Ng−êi chØ lμ mét m¾t xÝch ngÉu nhiªn trong qu¸ tr×nh
l−u hμnh bÖnh. (01 ®iÓm):
- BÖnh cã vËt m«i giíi lμ ngo¹i kÝ sinh trïng truyÒn bÖnh (01 ®iÓm):
- BÖnh khu tró ë mét vïng nhÊt ®Þnh, cã ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn (thæ
nh−ìng, khÝ hËu, ®éng thùc vËt ) thuËn lîi cho mÇm bÖnh, nguån bÖnh
vμ vËt m«i giíi tån t¹i, ph¸t triÓn (01 ®iÓm)
- Tõ kh¸i niÖm ban ®Çu nμy, häc thuyÕt vÒ æ bÖnh thiªn nhiªn gióp nhiÒu
cho c¸c nhμ dÞch tÔ häc ph¸t hiÖn, phßng chèng hiÖu qu¶ nhiÒu bÖnh cã æ
bÖnh thiªn nhiªn. Häc thuyÕt nμy ngμy cμng ®−îc nhiÒu n−íc c«ng nhËn
vμ còng ®−îc ph¸t triÓn s©u réng thªm (01 ®iÓm).
+ Ngμy nay ng−êi ta xÕp vμo æ bÖnh thiªn nhiªn tÊt c¶ nh÷ng bÖnh cã ®Æc ®iÓm
thø nhÊt (bÖnh l−u hμnh gi÷a ®éng vËt víi ®éng vËt kh«ng cÇn sù cã mÆt cña
con ng−êi) bÊt kÓ bÖnh ®ã cã vËt m«i giíi hay kh«ng (01 ®iÓm).
∗ Liªn hÖ æ bÖnh thiªn nhiªn trong ho¹t ®éng qu©n sù (03 ®iÓm):
+ Trong qu©n ®éi, do ®Æc ®iÓm nhiÖm vô, bé ®éi th−êng ph¶i ho¹t ®éng ë
nh÷ng vïng xa l¹, cã n¬i ch−a cã dÊu ch©n ng−êi nªn th−êng dÔ m¾c nh÷ng
bÖnh cã æ bÖnh thiªn nhiªn nªn diÔn biÕn bÖnh th−êng rÊt nÆng vμ dÔ cã thÓ
tö vong lμm hao hôt qu©n sè hoÆc khñng ho¶ng tinh thÇn g©y ¶nh h−ëng
nhiÒu ®Õn kh¶ n¨ng hoμn thμnh nhiÖm vô chiÕn ®Êu vμ s¶n xuÊt. (1,5 ®iÓm).
+ C¸n bé qu©n y cÇn n¾m ®−îc ®Þa lÝ dÞch tÔ häc c¸c lo¹i bÖnh cã æ bÖnh thiªn
nhiªn ë nh÷ng n¬i bé ®éi ph¶i ®i qua hoÆc tró qu©n, tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch
phßng chèng bÖnh thÝch hîp b¶o vÖ ®−îc søc khoÎ, tÝnh m¹ng cho bé ®éi.
(1,5 ®iÓm):
C©u 9: ChÈn ®o¸n bÖnh kÝ sinh trïng, −u nh−îc ®iÓm cña tõng ph−¬ng ph¸p?
§¸p ¸n:
∗ ChÈn ®o¸n l©m sμng (01 ®iÓm):
+ Nh×n chung c¸c biÓu hiÖn l©m sμng cña c¸c bÖnh do kÝ sinh trïng g©y ra
th−êng kh«ng ®iÓn h×nh do vÞ trÝ g©y bÖnh, giai ®o¹n kÝ sinh th−êng kh«ng
cè ®Þnh vμ kh¶ n¨ng chèng l¹i t¸c ®éng cña kÝ sinh trïng cña ng−êi nhiÔm
bÖnh th−êng kh«ng ®ång ®Òu.
+ Tuy nhiªn mét sè bÖnh do kÝ sinh trïng g©y ra cã thÓ chÈn ®o¸n dùa vμo c¸c
triÖu chøng l©m sμng ®Æc hiÖu.
∗ ChÈn ®o¸n dÞch tÔ häc: (02 ®iÓm)
+ Hái vμ ®iÒu tra tiÒn sö bÖnh nh©n.
+ T×m hiÓu ®iÒu kiÖn nhiÔm bÖnh, c¸ch nhiÔm bÖnh v× bÖnh kÝ sinh trïng
th−êng l−u hμnh ë nh÷ng vïng ®Þa lÝ nhÊt ®Þnh, cã c¸c yÕu tè thiªn nhiªn,
m«i tr−êng phï hîp cho chóng tån t¹i vμ ph¸t triÓn.
∗ ChÈn ®o¸n cËn l©m sμng (07 ®iÓm)
+ Ph−¬ng ph¸p kÝ sinh trïng häc (03 ®iÓm)
- Nh»m ph¸t hiÖn mÇm bÖnh kÝ sinh trïng, lμ ph−¬ng ph¸p chÝnh x¸c nhÊt
®Ó chÈn ®o¸n quyÕt ®Þnh bÖnh kÝ sinh trïng (01 ®iÓm).
- Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n kÝ sinh trïng häc ®¬n gi¶n, kh«ng ®ßi hái nhiÒu
ph−¬ng tiÖn kÜ thuËt, ho¸ chÊt phøc t¹p. §«i khi chØ b»ng m¾t th−êng
còng cã thÓ chÈn ®o¸n ®−îc chÝnh x¸c (01 ®iÓm).
- Tuy nhiªn ph−¬ng ph¸p kÝ sinh trïng häc còng cã nh÷ng nh−îc ®iÓm:
nÕu sè l−îng kÝ sinh trïng Ýt, kÝ sinh trïng ë trong m«, khã tiÕn hμnh
chÈn ®o¸n hμng lo¹t v× mÊt nhiÒu c«ng søc vμ thêi gian sÏ khã ph¸t hiÖn
(01 ®iÓm).
+ Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n miÔn dÞch häc (1,5 ®iÓm)
- Dùa trªn kÕt qu¶ ph¶n øng kh¸ng nguyªn - kh¸ng thÓ. Ph−¬ng ph¸p nμy
cho phÐp ph¸t hiÖn ®−îc kÝ sinh trïng cã trong c¬ thÓ mét c¸ch gi¸n tiÕp.
(0,5 ®iÓm)
- Ph−¬ng ph¸p miÔn dÞch häc cã −u ®iÓm lμ chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh kÝ sinh
trïng trong phñ t¹ng mμ ph−¬ng ph¸p kÝ sinh trïng häc khã ph¸t hiÖn
®−îc vμ cã thÓ tiÕn hμnh hμng lo¹t, Ýt tèn c«ng søc, thêi gian. Tuy nhiªn
ph−¬ng ph¸p nμy còng cã nh−îc ®iÓm: ®ßi hái ph−¬ng tiÖn ho¸ chÊt phøc
t¹p, tèn kÐm, th−êng cho kÕt qu¶ kh«ng chÝnh x¸c v× kh¸ng nguyªn kÝ
sinh trïng cã nhiÒu thμnh phÇn chung gi÷a c¸c loμi kh¸c nhau, hay cã
ph¶n øng chÐo, cã khi c¬ thÓ vËt chñ ®· hÕt kÝ sinh trïng nh−ng kh¸ng
thÓ vÉn cßn, v× vËy kÕt qu¶ chÈn ®o¸n kh«ng gióp ®−îc g× cho ®iÒu trÞ kÞp
thêi mμ chØ gióp cho ®iÒu tra dÞch tÔ víi sè l−îng mÉu ®iÒu tra lín (01
®iÓm).
+ C¸c ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy, g©y nhiÔm trªn ®éng vËt thùc nghiÖm: kÕt qu¶
chÝnh x¸c, nh−ng tèn kÐm, mÊt nhiÒu c«ng søc, cÇn nhiÒu thêi gian, nªn chØ
®−îc ¸p dông ë c¸c c¬ së chuyªn khoa s©u, cã ®Çy ®ñ ph−¬ng tiÖn, ®iÒu kiÖn
(1,5 ®iÓm)
+ Ph−¬ng ph¸p sinh häc ph©n tö: kÜ thuËt PCR (01 ®iÓm):
- ChÈn ®o¸n chÝnh x¸c, chÈn ®o¸n sím loμi, ph©n loμi kÝ sinh trïng g©y
bÖnh cho ng−êi vμ cã thÓ sö dông trong nghiªn cøu chuyªn ngμnh kÝ sinh
trïng nh− ®Þnh lo¹i, c¬ cÊu, ph©n bè, x¸c ®Þnh chñng kh¸ng thuèc . cña
kÝ sinh trïng (0,5 ®iÓm).
- Tuy nhiªn kÜ thuËt nμy míi chØ ®−îc ¸p dông ë c¸c trung t©m nghiªn cøu
lín do ph¶i ®Çu t− trang bÞ labo, ®ßi hái c¸n bé chuyªn s©u vμ gi¸ thμnh
xÐt nghiÖm cßn cao. (0,5 ®iÓm).
C©u 10: Nªu vμ ph©n tÝch c¸c nguyªn t¾c ®iÒu trÞ bÖnh kÝ sinh trïng?
§¸p ¸n:
∗ ChÈn ®o¸n chÝnh x¸c tr−íc khi ®iÒu trÞ: v× mçi loμi kÝ sinh trïng ®¸p øng víi
mçi lo¹i thuèc kh¸c nhau nªn tr−íc khi ®iÒu trÞ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc lo¹i kÝ sinh
trïng nμo g©y ra bÖnh (01 ®iÓm).
∗ Chän thuèc ®Æc hiÖu Ýt ®éc cho vËt chñ (ng−êi bÖnh): (02 ®iÓm)
+ Nh−ng tuú theo hoμn c¶nh vμ ®iÒu kiÖn ®Ó ta chän lo¹i thuèc nμo cho thÝch
hîp (01 ®iÓm).
+ Tuy nhiªn hiÖn nay ng−êi ta ®· s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i thuèc cã ®é an toμn
cao, phæ t¸c dông réng trªn nhiÒu lo¹i giun s¸n vμ ¸p dông réng r·i cho c¶
bÖnh nh©n ë bÖnh viÖn vμ céng ®ång (01 ®iÓm).
∗ Chän thuèc cã t¸c dông réng: (02 ®iÓm)
+ ë ViÖt Nam còng nh− ë nhiÒu n−íc nhiÖt ®íi, bÖnh kÝ sinh trïng rÊt phæ
biÕn, t×nh tr¹ng mét ng−êi nhiÔm nhiÒu lo¹i kÝ sinh trïng lμ phæ biÕn (01
®iÓm).
+ V× vËy chän thuèc cã t¸c dông ®Õn nhiÒu lo¹i kÝ sinh trïng võa cã ý nghÜa
b¶o vÖ søc khoÎ võa cã ý nghÜa kinh Tõ (01 ®iÓm).
∗ KÕt qu¶ ®iÒu trÞ ph¶i ®−îc kiÓm tra b»ng kÜ thuËt chÈn ®o¸n chÝnh x¸c: (02
®iÓm)
+ Ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é gi¶m hay hÕt kÝ sinh trïng. Trong nhiÒu bÖnh kÝ
sinh trïng (vÝ dô: bÖnh sèt rÐt, lÞ amip .) nÕu ®iÒu trÞ kh«ng hÕt kÝ sinh
trïng sÏ t¸i ph¸t hoÆc cã nh÷ng hËu qu¶ xÊu (01 ®iÓm)
+ Muèn kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶ ®iÒu trÞ hÕt (s¹ch) kÝ sinh trïng, ph¶i dùa vμo kÕt
qu¶ xÐt nghiÖm nhiÒu lÇn ©m tÝnh hoÆc nh÷ng ph−¬ng ph¸p xÐt nghiÖm cã
®é tin cËy cao (01 ®iÓm).
∗ §iÒu trÞ kÕt hîp víi phßng bÖnh, chèng t¸i nhiÔm vμ « nhiÔm m«i tr−êng: (1,5
®iÓm)
+ V× miÔn dÞch trong bÖnh kÝ sinh trïng yÕu, kh«ng b¶o vÖ ®−îc c¬ thÓ vËt chñ
nªn sau khi ®· khái bÖnh vÉn cã thÓ bÞ nhiÔm l¹i. ë ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhiÖt
®íi nh− n−íc ta kh¶ n¨ng t¸i nhiÔm rÊt dÔ dμng. Do ®ã ®· ®iÒu trÞ hÕt kÝ sinh
trïng vÉn cÇn ph¶i phßng bÖnh, chèng t¸i nhiÔm (0,5 ®iÓm).
+ KÕt hîp ®iÒu trÞ víi phßng bÖnh, chèng « nhiÔm m«i tr−êng. V× ®èi víi mét
sè mÇm bÖnh kÝ sinh trïng nh−: giun, s¸n . sau khi ®· bÞ tèng ra khái c¬ thÓ
ng−êi (do t¸c dông cña thuèc), th× trøng ë trong c¬ thÓ giun, s¸n vÉn cã thÓ
l©y nhiÔm cho ng−êi (0,5 ®iÓm).
+ V× vËy, ®Ó tr¸nh lμm « nhiÔm m«i tr−êng, sau khi bÖnh nh©n uèng thuèc:
giun, s¸n tÈy ra ngoμi cÇn ph¶i thu gom l¹i mét n¬i ®Ó xö lÝ (khö trïng råi ch«n
s©u) (0,5 ®iÓm).
∗ §iÒu trÞ cho tÊt c¶ c¸c thμnh viªn trong gia ®×nh ng−êi bÖnh vμ tËp thÓ (1,5
®iÓm):
+ Nguyªn t¾c nμy ®−îc ¸p dông cho nhiÒu bÖnh kÝ sinh trïng mang tÝnh x· héi,
céng ®ång, bÖnh th−êng ph©n bè ë c¸c gia ®×nh, c¸c tËp thÓ nhμ trÎ, mÉu gi¸o,
®¬n vÞ qu©n ®éi. (0,5 ®iÓm)
+ MÇm bÖnh l©y truyÒn gi÷a c¸c thμnh viªn trong gia ®×nh hoÆc trong c¸c tËp thÓ
cã ®iÒu kiÖn sèng, sinh ho¹t gièng nhau, nh−ng biÓu hiÖn bÖnh ë mçi ng−êi mét
kh¸c. KÕt qu¶ kh¸m nghiÖm l©m sμng, xÐt nghiÖm kÝ sinh trïng häc kh«ng cho
kÕt qu¶ d−¬ng tÝnh ë tÊt c¶ mäi ng−êi trong cïng thêi ®iÓm. VÝ dô bÖnh giun
chØ, trïng roi ©m ®¹o, giun kim (0,5 ®iÓm).
+ CÇn ®iÒu trÞ cho tÊt c¶ mäi ng−êi trong gia ®×nh, tËp thÓ, ngay c¶ khi kÕt qu¶
xÐt nghiÖm ch−a thÊy mÇm bÖnh kÝ sinh trïng ë tÊt c¶ mäi ng−êi (0,5 ®iÓm).
C©u 11: ®Æc ®iÓm dÞch tÔ häc kÝ sinh trïng
§¸p ¸n:
∗ MÇm bÖnh: 02 ®iÓm
+ MÇm bÖnh cã thÓ cã ë trong vËt chñ, trung gian truyÒn bÖnh, c¸c æ bÖnh
thiªn nhiªn, x¸c sóc vËt, ph©n, chÊt th¶i, ®Êt, n−íc, rau cá, thùc phÈm, ®å
ch¬i .( 01®iÓm)
+ MÇm bÖnh nμy tån t¹i trong kho¶ng thêi gian ng¾n hay dμi lμ tuú thuéc vμo
vÞ trÝ n¬i chøa, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng vμ tuú kh¶ n¨ng tån t¹i cña mçi lo¹i kÝ
sinh trïng.(0,5 ®iÓm)
+ Tuy nhiªn nÕu kÝ sinh trïng trong c¬ thÓ vËt chñ lμ sinh vËt sèng th× th−êng
tån t¹i l©u h¬n ë ngo¹i c¶nh hay m«i tr−êng ( 0,5®iÓm)
∗ Nguån bÖnh: 01 ®iÓm
+ Nguån bÖnh lμ nh÷ng sinh vËt cã chøa mÇm bÖnh (kÝ sinh trïng) cã kh¶
n¨ng g©y bÖnh cho con ng−êi.
+ Nguån bÖnh cã thÓ lμ nh÷ng ng−êi ®ang m¾c bÖnh...
∗ §−êng l©y truyÒn: 02 ®iÓm
+ §−êng tiªu ho¸, ®−êng da råi vμo m¸u hoÆc kÝ sinh ë da hoÆc tæ chøc d−íi
dam, ®−êng h« hÊp, ®−êng nhau thai, ®−êng sinh dôc, tiÕt niÖu ( 01®iÓm).
+ §−êng th¶i mÇm bÖnh ra m«i tr−êng hoÆc vμo sinh vËt kh¸c
- KÝ sinh trïng ra m«i tr−êng hoÆc vμo vËt chñ kh¸c b»ng nhiÒu con ®−êng
( 0,5®iÓm)
- Qua ph©n, qua chÊt th¶i, qua da, m¸u, dÞch tiÕt tõ vÕt lë loÐt, qua x¸c vËt
chñ, qua n−íc tiÓu ( 0,5®iÓm).
∗ Khèi c¶m thô ( 03®iÓm)
+ Tuæi: hÇu hÕt c¸c bÖnh kÝ sinh trïng ë mäi løa tuæi cã c¬ héi nhiÔm nh−
nhau.
+ Giíi: nh×n chung kh«ng cã sù kh¸c nhau vÒ nhiÔm kÝ sinh trïng do giíi. tuy
nhiªn trõ mét vμi bÖnh th× cã sù kh¸c nhau ( 0,5®iÓm)
+ - NghÒ nghiÖp: do ®Æc ®iÓm kÝ sinh trïng liªn quan mËt thiÕt víi sinh c¶nh,
tËp qu¸n nªn tØ lÖ m¾c bÖnh kÝ sinh trïng còng liªn quan ®Õn tÝnh chÊt
nghÒ nghiÖp rÊt râ rÖt ë mét sè bÖnh ( 0,5®iÓm).
+ Nh©n chñng: ®a sè c¸c bÖnh kÝ sinh trïng kh«ng liªn quan ®Õn nh©n chñng
häc. Tuy nhiªn c¸c nhμ khoa häc ®· x¸c ®Þnh cã mét sè bÖnh kÝ sinh trïng cã
tÝnh chÊt chñng téc kh¸ râ. ( 0,5®iÓm).
+ C¬ ®Þa: t×nh tr¹ng c¬ ®Þa, thÓ tr¹ng cña mçi c¸ thÓ còng cã ¶nh h−ëng tíi
nhiÔm kÝ sinh trïng nhiÒu hay Ýt. BÖnh kÝ sinh trïng cã thÓ liªn quan ®Õn c¸c
nhãm c¬ ®Þa nh−: trÎ em, phô n÷ cã thai, ng−êi giμ ( 0,5®iÓm).
+ Kh¶ n¨ng miÔn dÞch: trõ vμi bÖnh, nh×n chung kh¶ n¨ng t¹o miÔn dÞch cña
c¬ thÓ chèng l¹i sù nhiÔm trong c¸c bÖnh kÝ sinh trïng kh«ng m¹nh mÏ,
kh«ng ch¾c ch¾n. ( 0,5®iÓm)
∗ C¸c yÕu tè m«i tr−êng, tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi ( 1,5®iÓm)
+ M«i tr−êng: m«i tr−êng ë ®©y nãi theo nghÜa réng bao gåm: ®Êt, n−íc, thæ
nh−ìng, khu hÖ ®éng vËt, khu hÖ thùc vËt, kh«ng khÝ . ®Òu ¶nh h−ëng quan
träng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kÝ sinh trïng vμ bÖnh kÝ sinh trïng. ( 01®iÓm)
+ Thêi tiÕt khÝ hËu: lμ nh÷ng sinh vËt, l¹i cã thÓ cã nh÷ng giai ®o¹n sèng vμ
ph¸t triÓn ë ngo¹i c¶nh hoÆc sèng tù do ph¸t triÓn mäi giai ®o¹n ë ngo¹i
c¶nh, nªn kÝ sinh trïng chÞu t¸c ®éng rÊt lín cña thêi tiÕt khÝ hËu
+ C¸c yÕu tè kinh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi: ®a sè c¸c bÖnh kÝ sinh trïng lμ bÖnh x·
héi, bÖnh cña ng−êi nghÌo, bÖnh cña sù l¹c hËu, bÖnh cña phong tôc tËp
qu¸n cæ hñ, bÖnh cña mª tÝn - dÞ ®oan
C©u 12: §Æc ®iÓm vμ nguyªn t¾c phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng
§¸p ¸n:
∗ §Æc ®iÓm: bÖnh kÝ sinh trïng phÇn lín mang tÝnh chÊt x· héi do: (4,0®iÓm).
+ Møc ®é réng lín, tõng khu vùc, hoÆc trong ph¹m vi c¶ n−íc (1,5 ®iÓm).
+ Møc ®é phæ biÕn, hμng triÖu, hμng chôc triÖu ng−êi m¾c (01 ®iÓm).
+ Liªn quan chÆt chÏ víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt,
tr×nh ®é v¨n ho¸ x· héi, phong tôc tËp qu¸n cña tõng d©n téc (1,5 ®iÓm).
∗ Nguyªn t¾c phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng: (6,0 ®iÓm).
+ Cã träng ®iÓm, träng t©m: bÖnh do kÝ sinh trïng cã nhiÒu vμ phæ biÕn,
kh«ng thÓ ®ång lo¹t phßng chèng. Ph¶i chän nh÷ng bÖnh nμo cã h¹i nhiÒu
®Õn søc khoÎ, søc s¶n xuÊt, lao ®éng, chiÕn ®Êu cña tõng vïng (01 ®iÓm).
+ TiÕn hμnh l©u dμi kiªn tr×: chóng ta kh«ng thÓ mét sím, mét chiÒu thanh
to¸n ®−îc c¸c bÖnh do kÝ sinh trïng g©y ra. Do vËy ph¶i x¸c ®Þnh phßng
chèng bÖnh kÝ sinh trïng ph¶i l©u dμi, kiªn tr× tõng buíc mét, võa tiÕn hμnh
võa ®iÒu chØnh (01 ®iÓm).
+ Dùa vμo ®Æc ®iÓm sinh häc cña kÝ sinh trïng: trªn c¬ së c¸c ®Æc ®iÓm sinh lÝ,
sinh th¸i vμ vßng ®êi ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i kÝ sinh trïng, tõ ®ã ®Ò ra c¸c
biÖn ph¸p chuyªn m«n, kÜ thuËt phßng chèng cô thÓ cho tõng lo¹i kÝ sinh
trïng. (01 ®iÓm).
+ KÕt hîp c¸c biÖn ph¸p: cïng mét lóc cã thÓ kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p phßng
chèng th« s¬ víi hiÖn ®¹i, kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p c¬ häc - ho¸ häc - lÝ häc vμ
sinh häc, tuú theo ®Æc ®iÓm sinh häc cña kÝ sinh trïng ë mçi vïng, mçi thêi
®iÓm kh¸c nhau (01 ®iÓm).
+ Ph¶i cã kÕ ho¹ch phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng (1,0 ®iÓm):
- §Ó phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng ®· ®−îc lùa chän ph¶i dùa vμo kÕ
ho¹ch hμnh chÝnh cña chÝnh quyÒn tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng (0,5
®iÓm).
- Trong qu©n ®éi ph¶i tõ Bé hay qu©n khu, mÆt trËn, xuèng ®¬n vÞ c¬ së
(0,5 ®iÓm).
- Bªn c¹nh nh÷ng kÕ ho¹ch phßng chèng tr−íc m¾t mμ cßn ph¶i ®Ò ra
nh÷ng kÕ ho¹ch l©u dμi cã tÝnh chiÕn l−îc (0,5 ®iÓm).
+ Phßng chèng bÖnh kÝ sinh trïng ph¶i lμ c«ng t¸c cña quÇn chóng (0,5 ®iÓm).
C©u 13: C¸c t¸c nh©n g©y bÖnh kÝ sinh trïng kÝ sinh c¬ héi? Vai trß c¸c lo¹i kÝ
sinh trïng trªn bÖnh nh©n nhiÔm HIV/AIDS.
∗ C¸c t¸c nh©n (0,5 ®iÓm) (04 ®iÓm):
+ T¸c nh©n ®¬n bμo: Giardia lamblia, Leishmania sp., Toxoplasma gondii,
Cryptosporidium sp., Isospora belli, Pneumocystic carinii, Microsporidia,
Babesia microti (1,5 ®iÓm).
+ T¸c nh©n giun s¸n: Strongyloides stercoralis (01 ®iÓm).
+ T¸c nh©n vi nÊm: Candida sp., Cryptococcus neoformans, Histoplasma
capsulatum, Aspergillus sp., Penicillium marneffei, Phycomycetes,
Geotrichum, Trichosporon sp., Rhodotorula sp., Torulopis glabrata (1,5
®iÓm).
∗ vai trß mét sè lo¹i kÝ sinh trïng trªn bÖnh nh©n nhiÔm HIV/AIDS (0,5 ®iÓm):
+ NÊm:
- NhiÔm vi nÊm Histoplasma còng ®· ®−îc ph¸t hiÖn kho¶ng 30% trªn sè
ng−êi bÞ bÖnh AIDS sèng trong vïng l−u hμnh vμ tõ n¨m 1980 vi nÊm nμy
b¾t ®Çu ®−îc ph¸t hiÖn ë nh÷ng n¬i mμ tr−íc kia kh«ng cã (01 ®iÓm).
- BÖnh do C.neoformans var. neoformans xuÊt hiÖn trªn kh¾p trªn thÕ giíi,
Tr−íc nh÷ng n¨m 1950, bÖnh Ýt gÆp. Trong nh÷ng n¨m 1970, víi viÖc sö
dông réng r·i c¸c thuèc øc chÕ miÔn dÞch trong ®iÒu trÞ tØ lÖ bÖnh ®· t¨ng
lªn nhiÒu. §Æc biÖt sau nh÷ng n¨m 1980 tØ lÖ bÖnh t¨ng m¹nh víi viÖc
xuÊt hiÖn AIDS nh− lμ yÕu tè nguy c¬ hμng ®Çu. BÖnh do Cryptococcus lμ
nguyªn nh©n nhiÔm trïng g©y tö vong thø 4 ë bÖnh nh©n AIDS vμ
kho¶ng 1/3 bÖnh nh©n cã AIDS m¾c bÖnh (01 ®iÓm).
+ §¬n bμo:
- BÖnh do Cryptosporidies (lμ ®¬n bμo ®−êng tiªu ho¸), ph©n bè réng kh¾p
trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, ®iÒu tra trªn nh÷ng bÖnh nhi Øa ch¶y ë c¶ miÒn
B¾c vμ miÒn Nam thÊy tØ lÖ nhiÔm ®¬n bμo Cryptosporidium sp. kh¸ cao.
Cryptosporidium sp. cã thÓ tÊn c«ng c¬ ®Þa suy gi¶m miÔn dÞch còng nh−
ng−êi khoÎ m¹nh nhÊt lμ trÎ em vμ gÆp trªn c¸c bÖnh nh©n AIDS ®−îc
xem nh− lμ bÖnh kÝ sinh trïng c¬ héi (01 ®iÓm).
- Pneumocystis carinii lμ ®¬n bμo ®−êng tiªu ho¸, ®−îc ph¸t hiÖn ®Çu tiªn
vμo n¨m 1962 (t¹i Congo). BÖnh do Pneumocystis carinii g©y ra th−êng
chØ gÆp ë trÎ em s¬ sinh thiÕu th¸ng hoÆc suy dinh d−ìng vμ trªn nh÷ng
bÖnh nh©n bÞ suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i hay ghÐp t¹ng. Tõ n¨m 1982
trë l¹i ®©y, Pneumocystis carinii gÆp nhiÒu trªn nh÷ng ng−êi bÞ AIDS víi
tØ lÖ cao vμ g©y biÕn chøng nÆng nÒ (01 ®iÓm).
- ë ViÖt Nam còng ®· cã th«ng b¸o vÒ mét sè tr−êng hîp bÖnh nh©n AIDS
bÞ viªm phæi do Pneumocystis carinii (01 ®iÓm).
- §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, nhê c¸c kÜ thuËt chÈn ®o¸n ngμy cμng
hiÖn ®¹i, ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc nhiÒu lo¹i kÝ sinh trïng g©y bÖnh kÝ
sinh trïng c¬ héi trªn c¬ ®Þa bÖnh nh©n bÞ chi phèi bëi c¸c yÕu tè sinh lÝ,
yÕu tè bÖnh lÝ, yÕu tè lμm suy gi¶m miÔn dÞch vμ yÕu tè do dïng thuèc g©y
ra. §ã chÝnh lμ nh÷ng yÕu tè dÉn ®é t¹o c¬ héi cho c¸c bÖnh kÝ sinh trïng
c¬ héi ph¸t triÓn (01 ®iÓm).
PhÇn 2: Giun s¸n
C©u 14: §Æc ®iÓm sinh häc vμ vai trß y häc cña s¸n l¸ gan nhá (Clonorchis
sinensis)?
§¸p ¸n:
∗ §Æc ®iÓm sinh häc (06 ®iÓm).
+ S¸n tr−ëng thμnh kÝ sinh ë ®−êng dÉn mËt trong gan, ®Î trøng, trung b×nh
2.400 trøng/ ngμy (0,5 ®iÓm).
+ Trøng theo èng dÉn mËt vμo ruét, theo ph©n ra ngoμi. Sau khi r¬i vμo n−íc,
trøng ph¸t triÓn thμnh Êu trïng l«ng (miracidium) ë bªn trong. Êu trïng
l«ng kh«ng në ra ë trong n−íc, chØ në ra Êu trïng l«ng trong c¬ thÓ èc, sau
khi èc nuèt trøng (01 ®iÓm).
+ C¸c loμi èc lμ vËt chñ phô 1 cña s¸n l¸ gan nhá: Melanoides tuberculatus,
Bythinia, Bulimus, Barafossarulus, Alocinma .(01 ®iÓm).
+ Trong c¬ thÓ èc, Êu trïng l«ng (miracidium) ph¸t triÓn qua giai ®o¹n nang
bμo tö (sporocyst), qua hai giai ®o¹n rª-®i (rediae), h×nh thμnh Êu trïng ®u«i
(cercaria) (01 ®iÓm).
+ Êu trïng ®u«i cã m¾t, ®u«i dμi, rêi khái èc, b¬i léi tù do trong n−íc, chui vμo
kÝ sinh ë c¬ cña vËt chñ phô 2: lμ c¸ n−íc ngät, thuéc hä c¸ chÐp
(Cyprinidae): chÐp, mÌ, tr¾m, tr«i cã thÓ ë vμi lo¹i t«m n−íc ngät (01
®iÓm).
+ Ng−êi hoÆc c¸c vËt chñ chÝnh kh¸c (chã, mÌo ) ¨n c¸ sèng hoÆc ch−a nÊu
chÝn, cã nang Êu trïng; khi ®Õn t¸ trμng, Êu trïng tho¸t nang; sau 15 giê Êu
trïng ®i ng−îc lªn ®−êng dÉn mËt, hoÆc ®−êng dÉn tôy; sau 1 th¸ng ph¸t
triÓn thμnh s¸n truëng thμnh vμ kÝ sinh ë ®ã (01 ®iÓm).
+ Trong c¬ thÓ ng−êi s¸n sèng ®−îc: 15 - 25 n¨m (0,5 ®iÓm).
∗ Vai trß y häc (04 ®iÓm):
+ T¹i n¬i kÝ sinh ë èng mËt, èng tôy, s¸n l¸ g©y ph¶n øng viªm, t¨ng sinh tæ
chøc liªn kÕt vμ cã thÓ dÉn ®Õn x¬ chai. Thμnh èng mËt, èng tôy dμy lªn, cã
thÓ g©y t¾c hoÆc g©y ung th− (01 ®iÓm).
+ Khi ng−êi bÞ nhiÔm s¸n l¸ gan nhá C.sinensis, xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng l©m
sμng nÆng nhÑ phô thuéc vμo sè l−îng cña kÝ sinh trïng vμ sù nhiÔm trïng
thø ph¸t:
+ Tr−êng hîp nhiÔm Ýt s¸n: bÖnh tiÕn triÓn thÇm lÆng, Ýt hoÆc kh«ng cã biÓu
hiÖn l©m sμng (0,5 ®iÓm).
+ Tr−êng hîp nhiÔm nhiÒu s¸n (kho¶ng 100 s¸n trë lªn): triÖu chøng l©m sμng
râ (0,5 ®iÓm).
+ VÞ trÝ kÝ sinh th−êng gÆp ë ®−êng dÉn mËt, gÆp ë ®−êng dÉn tôy Ýt h¬n, hoÆc
cã thÓ võa kÝ sinh ë ®−êng mËt võa kÝ sinh ë ®−êng tôy (0,5 ®iÓm).
+ BiÓu hiÖn l©m sμng ®a d¹ng, th−êng cã nh÷ng triÖu chøng kh«ng ®Æc tr−ng:
ng−êi mÖt mái, kÐm ¨n, ®au vïng rèn, vïng h¹ s−ên ph¶i, ®i láng, t¸o xen kÏ,
cã thÓ cã biÓu hiÖn dÞ øng, næi mÒ ®ay, lªn c¬n hen b¹ch cÇu ¸i toan t¨ng
cao :(01 ®iÓm).
