Kết quả ban đầu của kỹ thuật chuyển vị xương đe tự thân
Phục hồi chuỗi xương con là một thì quan trọng trong phẫu thuật tạo hình tai giữa nhằm phục hồi sức nghe cho bệnh nhân. Để phục hồi cành xuống xương đe bị mất ở các nước phát triển nhiều nhà tai học thích sử dụng vật liệu tổng hợp như gốm, hydroxyapatite, kim loại. Các bộ phận thay thế cành xuống xương đe giúp kỹ thuâït này trở nên đơn giản và đạt hiệu quả cao3. Tuy nhiên những chất liệu này chưa phù hợp với hoàn cảnh kinh tế của nước ta.......
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
KEÁT QUAÛ BAN ÑAÀU CUÛA KYÕ THUAÄT CHUYEÅN VÒ XÖÔNG ÑE TÖÏ THAÂN
Nguyeãn Hoaøng Nam*
TOÙM TAÉT
Muïc tieâu: Baùo caùo moät soá kinh nghieäm böôùc ñaàu veà kyõ thuaät chuyeån vò xöông ñe töï thaân.
Phöông phaùp nghieân cöùu: Hoài cöùu laïi 23 ca VTG maïn tính caùc loaïi khoâng cholesteatoma vôùi thôøi
gian theo doõi sau moå toái thieåu 1 naêm.
Keát quaû: khoaûng caùch giöõa ñuôøng khí vaø ñöôøng xöông sau moå döôùi 20dB: 21,8%, döôùi 30dB: 52,2%,
döôùi 40dB: 8,6% vaø treân 40dB:17,4%.
Keát luaän: Kyõ thuaät chuyeån vò xöông ñe töï thaân theo kieåu ngang coù theå phuïc hoài söùc nghe cho beänh nhaân
Töø khoùa: Chænh hình xöông con, Chuyeån vò xöông ñe.
SUMMARY
SHORT-TERM RESULTS OF AUTOLOGOUS INCUS INTERPOSITION TECHNIQUE
Nguyen Hoang Nam * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 100 – 102
Objective: To report our experience in autologous incus interposition technique
Study design: Retrospective chart review. Methos: Data were analysed from 23 cases of chronic
otitis media without cholesteatoma at lest 1 year follow-up.
Results: Postoperative air-bone gap under 20dB: 21.8%, under 30dB: 52,2%, under 40dB: 8,6% and
over 40dB:17,4%.
Conclusion: Hearing can be increased with autologous incus interposition technique: Ossiculoplasty,
incus interposition.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ sinh vaø yeáu toá ngoaïi sinh aûnh höôûng ñeán keát quaû
chænh hình xöông con. Yeáu toá noäi sinh, nhö laø chöùc
Phuïc hoài chuoãi xöông con laø moät thì quan troïng naêng voøi nhó, möùc ñoä naëng cuûa beänh, tình traïng coøn
trong phaãu thuaät taïo hình tai giöõa nhaèm phuïc hoài söùc laïi cuûa chuoãi xöông con laø nhöõng yeáu toá raát khoù
nghe cho beänh nhaân. Ñeå phuïc hoài caønh xuoáng xöông khoâng cheá trong luùc phaãu thuaät. Yeáu toá ngoaïi sinh
ñe bò maát ôû caùc nöôùc phaùt trieån nhieàu nhaø tai hoïc chính laø khaú naêng cuûa phaãu thuaät vieân (PTV). Yeáu toá
thích söû duïng vaät lieäu toång hôïp nhö goám, naøy chuùng ta coù theå caûi tieán ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa
hydroxyapatite, kim loaïi. Caùc boä phaän thay theá caønh kyõ thuaät chænh hình xöông con. Bôûi vì vieäc söû duïng
xuoáng xöông ñe giuùp kyõ thuaât naøy trôû neân ñôn giaûn
ï laïi xöông ñe maát nhieàu thôøi gian phaãu thuaät hôn vaø
ï
3
vaø ñaït hieäu quaû cao . Tuy nhieân nhöõng chaát lieäu naøy ñoøi hoûi kyõ naêng phaãu thuaät cao hôn ñeå taêng söï lieân
chöa phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh kinh teá cuûa nöôùc ta. Do keát vöõng chaéc giöõa maøng nhó vaø khoái xöông con ñoàng
ñoù chuùng toâi cho raèng xöông ñe töï thaân laø moät giaûi thôøi giaûm nguy cô dính xöông ñe vaøo oáng daây maët,
phaùp kinh teá cho beänh nhaân. Chaát lieäu naøy coù nhieàu töôøng thöôïng nhó, thaønh sau oáng tai vaø moûm thaùp ñeå
öu ñieåm nhö: saün coù, khaú naêng dung naïp cao, khaû ñaûm baûo söï di ñoäng cuûa heä thoáng maøng nhó – xöông
naêng daãn truyeàn aâm thanh toát vaø ñaët bieät khoâng coù con khi tieáp nhaän aâm thanh. Hieän taïi ôû trong nöôùc
nguy cô truyeàn beänh. Coù hai yeáu toá chính, yeáu toá noäi chöa coù nhieàu baùo caùo veà keát quaû cuûa phaãu thuaät
* Boä moân Tai Muõi Hoïng ÑH Y Döôïc - TP Hoà Chí Minh
100 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004
chænh hình xöông con1,2. Vì vaäy, chuùng toâi muoán baùo KEÁT QUAÛ
caùo moät soá kinh nghieäm böôùc ñaàu veà kyõ thuaät chuyeån
Caùc daïng VTG
vò xöông ñe töï thaân cuûa chuùng toâi vôùi hy voïng goùp
phaàn naâng cao hieäu quaû cuûa phaãu thuaât chænh hình
ï Baûng 1: Caùc daïng VTG
tai giöõa ôû nöôùc ta. Caùc daïng VTG Soá tröôøng hôïp Tæ leä %
VTXC 14 60,9
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Co loõm thöôïng nhó 3 13,1
Co loõm sau treân 2 08,6
Ñoái töôïng nghieân cöùu
Xeïp nhó 4 17,4
Caùc tröôøng VTG maïn tính caùc loaïi khoâng 23 100
cholesteatoma ôû beänh nhaân treân 15 tuoåi coù ñuû caùc
ï Khoaûng caùch giöõa ñöôøng khí vaø ñöôøng
tieâu chuaån sau ñaây ñöôïc ñöa vaøo nhoùm nghieân cöùu: xöông thu ñöôïc sau moå
- Giaùn ñoaïn caønh xuoáng xöông ñe nhöng caùn buùa
Baûng 2: Khoaûng caùch giöõa ñöôøng khí vaø ñöôøng xöông
vaø xöông baøn ñaïp coøn nguyeân
sau moå
- Ñöôøng xöông tröôùc moå khoâng giaûm quaù 20 dB Soá tröôøng hôïp Tæ leä %
ôû caùc taàn soá hoäi thoaïi < 20dB 5 21,8
< 30dB 12 52,2
- Maøng nhó vaãn lieàn hoaøn toaøn sau moå moät naêm
< 40dB 2 08,6
- Thôøi gian theo doõi sau moå toái thieåu laø 1 naêm >40 dB 4 17,4
23 100
Thôøi gian nghieân cöùu
Tai bieán sau moå
Töø thaùng 6 naêm 1999 ñeán thaùng 12 naêm 2003.
Baûng 3: Tai bieán sau moå
Phöông phaùp nghieân cöùu
Caùc daïng tai bieán Soá tröôøng hôïp
Hoài cöùu.
Ñöùt daây thöøng nhó 5
Duïng cuï
Lieät maët 0
KHV phaãu thuaät vaø caùc duïng cuï vi phaãu tai thoâng Giaûm ñöôøng xöông 1
thöôøng
Nhöõng ca toån thöông daây thöøng nhó ôû beänh nhaân
Caùc böôùc tieán haønh treân 50 tuoåi thöôøng gaây cho beänh nhaân caûm giaùc
Laáy xöông ñe töø hoøm nhó: nhaït mieäng vaø giaûm vò giaùc. Nhöõng beänh nhaân naøy
- Môû roäng khuyeát sau treân baèng khoan ñieän hoaëc phaûi sau 6 thaùng môùi hoài phuïc vò giaùc.
thìa naïo BAØN LUAÄN
- Giaûi phoùng khôùp buùa ñe Chuùng toâi nhaän thaáy ôû nhöõng tröôøng hôïp giaùn
- Xoay vaø laáy xöông ñe ra ngoaøi ñoaïn caønh xuoáng xöông ñe, thính löïc ñoà ñôn aâm
Ñaët laïi xöông ñe: thöôøng bieåu dieãn moät ñöôøng thaúng, ít dao ñoäng töø
taàn soá 250Hz ñeán taàn soá 4000Hz. Khaùc vôùi nhöõng
- Ñaët thaân xöông ñe ñeø leân choûm xöông baøn
tröôøng hôïp chæ coù thuûng nhó ñôn thuaàn thích löïc
ñaïp, caønh ngaén naèm döôùi caùn buùa vaø caønh daøi song
ñoà ñôn aâm thöôøng giaûm maïnh ôû taàn soá 250 vaø 500
song vôùi caùn buùa
Hz vaø giaûm ít ôû caùc taàn soá 2000, 3000 vaø 4000 Hz.
- Coá ñònh: ñaët laïi daây thöøng nhó giöõa xöông Ñieàu naøy cho thaáy söï rung ñoäng cuûa maøng nhó coù
thaønh sau oáng tai vaø thaân xöông ñe vaø cheøn vai troø quan troïng ôû caùc taàn soá döôùi 1000 Hz. Nhaän
gelfoam xung quanh xeùt naøy giuùp PTV löu yù ñeán toån thöông chuoãi xöông
- Ñaët maûnh gheùp döôùi caùn buùa vaø phuû leân treân con tröôùc moå khi thaáy thích löïc ñoà ñôn aâm coù daïng
thaân xöông ñe. ñöôøng thaúng lieân tuïc ôû caùc taàn soá.
Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng – Maét 101
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc
Khi maát xöông ñe maø coøn xöông baøn ñaïp vaø caùn maøng nhó môùi seõ coù ñoä loõm. Do ñoù neáu caàn chuùng toâi
buùa thì chuùng ta coù hai kieåu chuyeån vò xöông ñe, kieåu chuû ñoäng maøi moûng thaân xöông ñe vì caùc nghieân cöùu
ngang vaø kieåu doïc (kieåu truï xöông ñe) 4 . Kieåu truï ñoøi môùi nhaát cho thaáy khoái löôïng cuûa vaät thay theá khoâng
hoûi caùn buùa phaûi gaàn xöông baøn ñaïp vaø PTV phaûi ñeõo aûnh höôûng nhieáu ñeán khaú naêng daãn truyeàn aâm3. Hôn
goït thaân xöông ñe coù hình daùng gioáng chöõ Y, coù 2 nöõa khi maøi moûng thaân xöông ñe chuùng toâi ñaõ laøm
caønh ñaët döôùi caùn buùa vaø phaàn ñuoâi chöõ Y ñöôïc nhaün maët thaân xöông ñe tieáp xuùc vôùi maøng nhó goùp
khoan loã ñeå chuïp leân choûm xöông baøn ñaïp. Trong khi phaàn gia taêng dieän tieáp xuùc cuûa thaân xöông ñe vôùi
ñoù kieåu ngang khoâng ñoøi hoûi khoaûng caùch giöõa caùn maøng nhó. Cuoái cuøng, khi ñaõ gôõ xöông ñe ra, chuùng ta
buùa vaø choûm xöông baøn ñaïp maø chæ caàn quan taâm caàn löu yù ñeán daây maët vì nguy cô chaïm phaûi daây maët
ñeán khoaûng caùch töø choûm xöông baøn ñaïp ñeán phaàn laø raát cao neáu nhö oáng daây maët bò nöùt (baåm sinh hoaëc
xöông nhó ôû goùc sau treân. Vì neáu khoâng ñeå yù ñeán do moâ haït).
khoaûng caùch naøy thì khi chænh hình xöông xong, thaân
KEÁT LUAÄN
xöông ñe coù theå dính vaøo phaàn xöông nhó do ñoù
khoâng caûi thieän söùc nghe. Chuùng toâi nhaän thaáy khi Söû duïng xöông ñe töï thaân theo kyõ thuaät ngang laø
phaù goùc sau treân ñeå laáy xöông ñe ra, chuùng toâi ñaõ moät giaûi phaùp kinh teá trong hoaøn caûnh nöôùc ta hieän
ngaãu nhieân laøm taêng khoaûng caùch töø choûm xöông nay nhöng vaãn ñaûm baûo khaú naêng taêng söùc nghe sau
baøn ñaïp ñeán phaàn xöông nhó. Ngoaøi ra ñeå giaûm nguy moå cho beänh nhaân.. Ñeå kyõ thuaät naøy coù hieäu quaû ñoøi
cô dình vaøo xöông thaønh sau oáng tai, chuùng toâi duøng hoûi PTV phaûi naâng cao kyõ naêng phaãu thuaät chænh
ngay daây thöøng nhó ñeå ngaên caùch giöõa thaân xöông ñe hình tai giöõa. Tuy nhieân ñeå coù keát luaän chính xaùc hôn
vaø thaønh sau oáng tai. Ñeå giaûm nguy cô dính vaøo oáng veà hieäu quaû cuûa kyõ thuaât naøy chuùng toâi thaáy caàn coù
ï
daây maët vaø moûm thaùp chuùng toâi thöôøng khoâng khoan thôøi gian theo doõi laâu hôn ñeå ñaùnh giaù khaú naêng soáng
loã ôû maët xöông ñe tieáp xuùc vôùi choûm xöông baøn ñaïp. cuõng nhö khaú naêng keát dính chaët cheõ vôùi nhau maø
Thay vaøo ñoù chuùng toâi ñaët caønh ngaén döôùi caùn buùa vaø vaãn di ñoäng cuûa khoái maøng nhó – xöông con môùi.
cheøn gelfoam ôû döôùi. Treân thöïc teá keát quaû cuûa chuùng TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
toâi coù 74% caùc tröôøng hôïp coù khoaûng caùch giöõa ñöôøng 1. Phaïm Ngoïc Chaát (2003). Böôùc ñaàu chænh hình xöông
khí vaø ñöôøng xöông sau moå oån ñònh döôùi 30dB vaø con baèng xöông ñe töï thaân trong ñieàu trò VTG maïn
tính, thuûng maøng tai. Y hoïc Thaønh phoá Hoà Chí Minh,
khoâng coù ca naøo coù giaûm söùc nghe trong thôøi gian
taäp 7, phuï baûn cuûa soá 1: tr. 25 – 29.
theo doõi 1 naêm. Ñieàu naøy cho thaáy caùc xöông con vaãn 2. Ñoaøn Hoàng Hoa (2000). Phuïc hoài xöông con baèng gheùp
dính vaø di ñoäng toát. Do ñoù chuùng toâi thaáy khoâng nhaát xöông töï thaân trong phaãu thuaät taïo hình tai. Noäi sai
Tai Muõi Hoïng, soá 3: tr. 8 - 11.
thieát phaûi khoan loã ñeå gaén vaøo xöông baøn ñaïp. Chæ löu 3. Kartush M. (1994). Ossicular chain reconstruction
yù laø thaân xöông ñe khoâng ñöôïc cao hôn caùn buaù, toát Capitulum to Malles. Otolaryngologic Clinic of North
American, vol 27, no 4: pp. 689-715.
nhaát laø thaáp hôn caùn buaù. Vì neáu cao hôn caùn buaù
4. Tos M (1995). Type 2 Tympanoplasty, Stapes present.
chuùng ta voâ tình ñoäi maøng nhó leân. Khi ñoù, maøng nhó In: Tos M.. Manual of Middle Ear Surgery, vol 2, first
môùi khoâng coù ñoä loõm nhö töï nhieân vaø caêng hôn bình edition, pp 245 – 261. Georg Thieme Verlag
Publishers.
thöôøng. Coøn neáu thaân xöông ñe thaáp hôn caùn buaù thì
102 Chuyeân ñeà Tai Muõi Hoïng - Maét
