Hướng dẫn về sử dụng Internet
Đã hơn 3 năm qua, dịch vụ Internet ở Việt Nam đã đ-a chúng ta đến với thế giới đầy hấp dẫn của kỹ thuật số. Nó thực sự đã trở thành công cụ hữu ích, là ng-ời bạn, ng-ời cộng sự đắc lực không thể thiếu cho các nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên, các tổ chức, gia đình và doanh nghiệp. Nó góp phần làm cho Việt Nam chúng ta trở thành môi tr-ờng đầu t- hấp dẫn hơn, bởi tất cả đã không còn gì cách biệt về không gian đằng sau chiếc máy tính và...
Hướng dẫn sử dụng Internet
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Môc Lôc
Lêi nãi ®Çu 4
Ch−¬ng I. Internet vµ c¸c dÞch vô 5
1. LÞch sö ph¸t triÓn ....................................................................................................5
2. Tæ chøc cña Internet ...............................................................................................6
3. VÊn ®Ò qu¶n lý m¹ng Internet.................................................................................8
4. Giao thøc TCP/IP ...................................................................................................9
4.1 M« h×nh tham chiÕu OSI.................................................................................9
4.2 C¸c tÇng cña mét h×nh OSI. ............................................................................9
4.3 Giao thøc TCP/IP ..........................................................................................10
4.3.1 C¸c tÇng giao thøc TCP/IP ...........................................................................10
4.3.2 Ph−¬ng ph¸p ®¸nh ®Þa chØ trong TCP/IP ......................................................11
5. DÞch vô ®¸nh tªn vïng - Domain Name Service (DNS) .......................................13
6. C¸c dÞch vô th«ng tin trªn Internet.......................................................................15
6.1. DÞch vô th− ®iÖn tö - Electronic Mail (E-mail).............................................15
6.1.1 Mailing List .................................................................................................16
6.2 DÞch vô m¹ng th«ng tin toµn cÇu WWW (World Wide Web)......................17
6.3 DÞch vô truyÒn file - FTP (File Transfer Protocol) .......................................18
6.4 DÞch vô Remote Login - Telnet ....................................................................19
6.5 DÞch vô nhãm th«ng tin News (USENET)....................................................20
6.6 DÞch vô Gopher...................................................................................................22
6.7 DÞch vô t×m kiÕm th«ng tin diÖn réng - WAIS (Wide Area Information
Server) 22
6.8 DÞch vô héi tho¹i trªn Internet - IRC ..................................................................23
7. Khai th¸c dÞch vô Internet ....................................................................................23
Ch−¬ng II. Th«ng tin vÒ ®¨ng ký, hç trî Internet 25
Ch−¬ng iII: H−íng dÉn cµi ®Æt kÕt nèi Internet 27
1. ThiÕt lËp cÊu h×nh cho Windows...........................................................................27
1.1 Cµi ®Æt modem ..............................................................................................28
1.2 Cµi ®Æt Dial-up Adapter ................................................................................30
1.3 Cµi ®Æt TCP/IP ...................................................................................................31
1.4 Cµi ®Æt Dial-up Networking ...............................................................................32
1.5 T¹o kÕt nèi m¹ng ...............................................................................................33
2. Khai b¸o c¸c th«ng sè kü thuËt vÒ Internet cho hÖ ®iÒu hµnh Windows ..............36
3. ThiÕt lËp cÊu h×nh cho Microsoft Internet Explorer 3.x (MSIE) ..........................37
1
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
4. ThiÕt lËp cÊu h×nh cho Microsoft Internet Explorer 4.x (MSIE) ..........................37
5. ThiÕt lËp cÊu h×nh cho Netscape Communicator 4.x............................................39
Ch−¬ng Iv. H−íng dÉn sö dông c¸c dÞch vô Internet
40
1. KÕt nèi Internet .....................................................................................................40
2. §æi mËt khÈu (Password) truy nhËp m¹ng vµ mËt khÈu E-mail ..........................42
2.1 §æi mËt khÈu truy nhËp Internet.........................................................................42
2.2 §æi mËt khÈu E-mail...........................................................................................44
3. World Wide Web, c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tr×nh duyÖt Internet ...........................45
3.1 Më mét trang Web trªn Internet: ........................................................................45
3.2 §Þnh h−íng trªn Web..........................................................................................46
3.3 §iÒu khiÓn qu¸ tr×nh n¹p (t¶i, download) tµi liÖu trªn Web: ..............................46
3.4 Gäi ch−¬ng tr×nh göi nhËn e-mail tõ Web Browser ............................................46
3.5 So¹n th¶o mét e-mai tõ Web Browser.................................................................46
3.6 L−u l¹i c¸c ®Þa chØ Web −a thÝch, sö dông tÝnh n¨ng Bookmark (Favorities):....46
3.7 Thay ®æi kÝch th−íc Fonts ch÷:...........................................................................47
3.8 Më mét lóc nhiÒu web site..................................................................................47
3.9 T¨ng tèc tr×nh duyÖt Web ...................................................................................47
4. T×m kiÕm th«ng tin trªn Internet ...............................................................................47
Ch−¬ng IV: H−íng dÉn sö dông th− ®iÖn tö (E-mail)
53
1. H−íng dÉn sö dông phÇn mÒm Internet mail...........................................................53
1.1 Cµi ®Æt cÊu h×nh cho internet mail ......................................................................53
1.2 H−íng DÉn Sö Dông ch−¬ng tr×nh Internet Mail................................................56
2 . H−íng dÉn sö dông phÇn mÒm Outlook Express .....................................................59
2.1 Cµi ®Æt ch−¬ng tr×nh Outlook Express ................................................................59
2.2 Sö dông phÇn mÒm ®Ó göi vµ nhËn th− ..............................................................65
3. Sö dông WEB MAIL. .................................................................................................71
3.1 §¨ng ký më hép th− VOL.VNN.VN ..................................................................71
4. MAIL FIlTER ............................................................................................................77
4.1 Sö dông Mail Filter trong Netscape Mail............................................................77
4.2 Sö dông Mail Filter trong Internet Mail..............................................................80
4.3 Sö dông Mail Filter trong Outlook......................................................................81
Ch−¬ng V. C¸c c©u hái th−êng gÆp 83
Phô Lôc A. Qui tr×nh thiÕt lËp Multilink PPP cho m¸y
tÝnh kÕt nèi Internet 91
2
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
1. Yªu cÇu vÒ c¸c thiÕt bÞ kÕt nèi Internet dïng Multilink :..........................................91
2. ThiÕt lËp sö dông Multilink trong Win98..................................................................91
3. ThiÕt lËp sö dông Multilink trong Window NT 4.0 Service Pack 4,5,6 ....................94
Phô lôc B. c¸c tõ kho¸ c¬ b¶n cña Internet 95
Phô lôc C. Mét sè trang WEB th«ng dông 102
3
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Lêi nãi ®Çu
§· h¬n 3 n¨m qua, dÞch vô Internet ë ViÖt Nam ®· ®−a chóng ta ®Õn víi thÕ giíi ®Çy
hÊp dÉn cña kü thuËt sè. Nã thùc sù ®· trë thµnh c«ng cô h÷u Ých, lµ ng−êi b¹n, ng−êi
céng sù ®¾c lùc kh«ng thÓ thiÕu cho c¸c nhµ nghiªn cøu, häc sinh, sinh viªn, c¸c tæ chøc,
gia ®×nh vµ doanh nghiÖp. Nã gãp phÇn lµm cho ViÖt Nam chóng ta trë thµnh m«i tr−êng
®Çu t− hÊp dÉn h¬n, bëi tÊt c¶ ®· kh«ng cßn g× c¸ch biÖt vÒ kh«ng gian ®»ng sau chiÕc
m¸y tÝnh vµ mét ®−êng ®iÖn tho¹i. §©u ®©u còng thÊy Mail, thÊy Internet, t−ëng nh− mäi
nhµ, mäi ng−êi ch¼ng cßn ai xa l¹ g× víi thÕ giíi th«ng tin ®Çy hÊp dÉn nµy. VËy mµ còng
®· h¬n 3 n¨m, trong cuéc c¹nh tranh giµnh thÞ phÇn gi÷a c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô, ng−êi
thµnh c«ng nhÊt lµ Tæng c«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng(Víi gÇn 70% thÞ phÇn)th× sè
kh¸ch hµng còng ch−a v−ît qua con sè 50.000, vµ tæng kh¸ch hµng cña c¶ 4 nhµ cung cÊp
dÞch vô còng ch−a ®¹t tíi 80.000, mét sè l−îng qu¸ bÐ nhá so víi mét ®Êt n−íc h¬n 70
triÖu d©n, ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng ®èi víi c¸c nhµ cung cÊp. Ph¶i
ch¨ng gi¸ c¶ ®· lµm cho Internet gièng nh− mét mãn ¨n rÊt ngon mµ ch¼ng mÊy ai dïng
®−îc v× qu¸ ®¾t?Nh−ng nÕu b¹n ®· tõng sö dông th− ®iÖn tö, göi trµn lan cho b¹n bÌ vµ
ng−êi th©n kh¾p n¬i trong n−íc vµ trªn thÕ giíi víi c−íc phÝ ván vÑn 45.000 ®ång mét
th¸ng, nÕu b¹n tõng t×m kiÕm ®−îc nh÷ng th«ng tin v« cïng h÷u Ých mµ ë ViÖt Nam
kh«ng c¸ch nµo, tiÒn nµo mua ®−îc th× vÊn ®Ò kh«ng ph¶i lµ nh− vËy. Lµ nh÷ng ng−êi
trùc tiÕp hç trî dÞch vô Internet cña VDC(C¬ quan cung cÊp dÞch vô Internet cña Tæng
C«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng) chóng t«i cho r»ng khã kh¨n ®Ó kh¸ch hµng ®Õn víi
Internet vµ c¸c dÞch vô cña nã chñ yÕu lµ vÊn ®Ò ngo¹i ng÷ vµ c¸ch sö dông. Môc ®Ých ra
®êi cña cuèn s¸ch nµy lµ nh»m ®em ®Õn cho b¹n ®äc, nh÷ng ng−êi lÇn ®Çu tiªn hoÆc cßn
Ýt tiÕp xóc víi Internet mét c«ng cô hç trî ®¾c lùc cho viÖc khai th¸c sö dông. Cuèn s¸ch
nµy ®−îc chia lµm 5 ch−¬ng vµ 3 phu lôc.
- Ch−¬ngI: Giíi thiÖu c¸c kh¸i niÖm vÒ Internet vµ c¸c dÞch vô. §Ó c¸c b¹n cã
mét chót kh¸i niÖm c¬ b¶n nhÊt vÒ Internet.
- Ch−¬ng II: Giíi thiÖu c¸c th«ng tin vÒ nhµ cung cÊp dÞch vô, khi b¹n cÇn sù
hç trî th× liªn l¹c ë ®©u.
- Ch−¬ng III: H−íng dÉn cµi ®Æt, thiÕt lËp th«ng sè ®Ó truy nhËp Internet. B¹n
sÏ cÇn ®Õn phÇn nµy khi lÇn ®Çu cµi ®Æt còng nh− khi b¹n cµi l¹i Windows.v.v.
- Ch−¬ng IV: H−íng dÉn Innternet, c¸c chøc n¨ng cña tr×nh duyÖt Web, ®æi
mËt khÈu truy nhËp vµ E-mail. Tra cøu th«ng tin trªn Internet.
- Ch−¬ng V: H−íng dÉn cµi ®Æt tham sè ban ®Çu cho ch−¬ng tr×nh th− ®iÖn tö,
c¸c sö dông göi, nhËn th− ®iÖn tö víi c¸c phÇn mÒm th«ng dông.
- Ch−¬ng VI: Tr¶ lêi c¸c c©u hái th−êng gÆp.
- C¸c phô lôc h−íng dÉn cµi ®Æt MPP, c¸c trang Web th«ng dông, gi¶i nghÜa
c¸c thuËt ng÷, viÕt t¾t.
Víi tham väng ®−a ®Ðn cho b¹n ®äc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt khi míi lµm quen
víi dÞch vô Internet. Tuy nhiªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt vÒ néi dung vµ ph−¬ng
ph¸p tr×nh bµy cña tµi liÖu.Chóng t«i mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn gãp ý, phª b×nh ®Ó cã
thÓ rót kinh nghiÖm gióp cho lÇn t¸i b¶n tiÕp theo cã chÊt l−îng h¬n, h÷u Ých h¬n.
Nhãm t¸c gi¶
4
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Ch−¬ng I. Internet vµ c¸c dÞch vô
1. LÞch sö ph¸t triÓn
M¹ng Internet ngµy nay lµ mét m¹ng toµn cÇu, bao gåm hµng chôc triÖu ng−êi sö
dông, ®−îc h×nh thµnh tõ cuèi thËp kû 60 tõ mét thÝ nghiÖm cña Bé quèc phßng Mü. T¹i
thêi ®iÓm ban ®Çu ®ã lµ m¹ng ARPAnet cña Ban qu¶n lý dù ¸n nghiªn cøu Quèc phßng
.ARPAnet lµ mét m¹ng thö nghiÖm phôc vô c¸c nghiªn cøu quèc phßng, mét trong
nh÷ng môc ®Ých cña nã lµ x©y dùng mét m¹ng m¸y tÝnh cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng c¸c sù cè
( vÝ dô mét sè nót m¹ng bÞ tÊn c«ng vµ ph¸ huû nh−ng m¹ng vÉn tiÕp tôc ho¹t ®éng ).
M¹ng cho phÐp mét m¸y tÝnh bÊt kú trªn m¹ng liªn l¹c víi mäi m¸y tÝnh kh¸c.
Kh¶ n¨ng kÕt nèi c¸c hÖ thèng m¸y tÝnh kh¸c nhau ®· hÊp dÉn mäi ng−êi, v¶ l¹i ®©y
còng lµ ph−¬ng ph¸p thùc tÕ duy nhÊt ®Ó kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh cña c¸c h·ng kh¸c nhau.
KÕt qu¶ lµ c¸c nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm ë Mü, Anh vµ Ch©u ¢u b¾t ®Çu ph¸t triÓn c¸c
phÇn mÒm trªn bé giao thøc TCP/IP (giao thøc ®−îc sö dông trong viÖc truyÒn th«ng trªn
Internet) cho tÊt c¶ c¸c lo¹i m¸y. §iÒu nµy còng hÊp dÉn c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c trung
t©m nghiªn cøu lín vµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ, nh÷ng n¬i mong muèn mua m¸y tÝnh tõ
c¸c nhµ s¶n xuÊt, kh«ng bÞ phô thuéc vµo mét h·ng cè ®Þnh nµo.
Bªn c¹nh ®ã c¸c hÖ thèng côc bé LAN b¾t ®Çu ph¸t triÓn cïng víi sù xuÊt hiÖn c¸c
m¸y ®Ó bµn ( desktop workstations )- 1983. PhÇn lín c¸c m¸y ®Ó bµn sö dông Berkeley
UNIX, phÇn mÒm cho kÕt nèi TCP/IP ®· ®−îc coi lµ mét phÇn cña hÖ ®iÒu hµnh nµy. Mét
®iÒu râ rµng lµ c¸c m¹ng nµy cã thÓ kÕt nèi víi nhau dÔ dµng.
Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh m¹ng Internet, NSFNET ( ®−îc sù tµi trî cña Héi khoa
häc Quèc gia Mü) ®ãng mét vai trß t−¬ng ®èi quan träng. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80, NFS
thiÕt lËp 5 trung t©m siªu m¸y tÝnh. Tr−íc ®ã, nh÷ng m¸y tÝnh nhanh nhÊt thÕ giíi ®−îc
sö dông cho c«ng viÖc ph¸t triÓn vò khÝ míi vµ mét vµi h·ng lín. Víi c¸c trung t©m míi
nµy, NFS ®· cho phÐp mäi ng−êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc khoa häc ®−îc sö dông. Ban
®Çu, NFS ®Þnh sö dông ARPAnet ®Ó nèi 5 trung t©m m¸y tÝnh nµy, nh−ng ý ®å nµy ®· bÞ
thãi quan liªu vµ bé m¸y hµnh chÝnh lµm thÊt b¹i. V× vËy, NFS ®· quyÕt ®Þnh x©y dùng
m¹ng riªng cña m×nh, vÉn dùa trªn thñ tôc TCP/IP, ®−êng truyÒn tèc ®é 56kbps. C¸c
tr−êng ®¹i häc ®−îc nèi thµnh c¸c m¹ng vïng, vµ c¸c m¹ng vïng ®−îc nèi víi c¸c trung
t©m siªu m¸y tÝnh.
§Õn cuèi n¨m 1987, khi l−îng th«ng tin truyÒn t¶i lµm c¸c m¸y tÝnh kiÓm so¸t
®−êng truyÒn vµ b¶n th©n m¹ng ®iÖn tho¹i nèi c¸c trung t©m siªu m¸y tÝnh bÞ qu¸ t¶i, mét
hîp ®ång vÒ n©ng cÊp m¹ng NSFNET ®· ®−îc ký víi c«ng ty Merit Network Inc, c«ng ty
®ang cïng víi IBM vµ MCI qu¶n lý m¹ng gi¸o dôc ë Michigan. M¹ng cò ®· ®−îc n©ng
cÊp b»ng ®−êng ®iÖn tho¹i nhanh nhÊt lóc bÊy giê, cho phÐp n©ng tèc ®é lªn gÊp 20 lÇn.
C¸c m¸y tÝnh kiÓm so¸t m¹ng còng ®−îc n©ng cÊp. ViÖc n©ng cÊp m¹ng vÉn liªn tôc
®−îc tiÕn hµnh, ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m cuèi cïng do sè l−îng ng−êi sö dông Internet
t¨ng nhanh chãng.
5
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
§iÓm quan träng cña NSFNET lµ nã cho phÐp mäi ng−êi cïng sö dông. Tr−íc
NSFNET, chØ cã c¸c nhµ khoa häc, chuyªn gia m¸y tÝnh vµ nh©n viªn c¸c c¬ quan chÝnh
phñ cã ®−îc kÕt nèi Internet. NSF chØ tµi trî cho c¸c tr−êng ®¹i häc ®Ó nèi m¹ng, do ®ã
mçi sinh viªn ®¹i häc ®Òu cã kh¶ n¨ng lµm viÖc trªn Internet.
Ngµy nay m¹ng Internet ®· ®−îc ph¸t triÓn nhanh chãng trong giíi khoa häc vµ gi¸o
dôc cña Mü, sau ®ã ph¸t triÓn réng toµn cÇu, phôc vô mét c¸ch ®¾c lùc cho viÖc trao ®æi
th«ng tin tr−íc hÕt trong c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu, gi¸o dôc vµ gÇn ®©y cho th−¬ng m¹i.
2. Tæ chøc cña Internet
Internet lµ mét liªn m¹ng, tøc lµ m¹ng cña c¸c m¹ng con. VËy ®Çu tiªn lµ vÊn ®Ò kÕt
nèi hai m¹ng con. §Ó kÕt nèi hai m¹ng con víi nhau, cã hai vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. VÒ
mÆt vËt lý, hai m¹ng con chØ cã thÓ kÕt nèi víi nhau khi cã mét m¸y tÝnh cã thÓ kÕt nèi
víi c¶ hai m¹ng nµy. ViÖc kÕt nèi ®¬n thuÇn vÒ vËy lý ch−a thÓ lµm cho hai m¹ng con cã
thÓ trao ®æi th«ng tin víi nhau. VËy vÊn ®Ò thø hai lµ m¸y kÕt nèi ®−îc vÒ mÆt vËt lý víi
hai m¹ng con ph¶i hiÓu ®−îc c¶ hai giao thøc truyÒn tin ®−îc sö dông trªn hai m¹ng con
nµy vµ c¸c gãi th«ng tin cña hai m¹ng con sÏ ®−îc göi qua nhau th«ng qua ®ã. M¸y tÝnh
nµy ®−îc gäi lµ internet gateway hay router.
Net 1 Net 2
R
H×nh 1.1: Hai m¹ng Net 1 vµ Net 2 kÕt nèi th«ng qua router R.
Khi kÕt nèi ®· trë nªn phøc t¹p h¬n, c¸c m¸y gateway cÇn ph¶i biÕt vÒ s¬ ®å kiÕn
tróc cña c¸c m¹ng kÕt nèi. VÝ dô trong h×nh sau ®©y cho thÊy nhiÒu m¹ng ®−îc kÕt nèi
b»ng 2 router.
Net 1 Net 2 Net 3
R1 R2
H×nh 1.2: 3 m¹ng kÕt nèi víi nhau th«ng qua 2 router
Nh− vËy, router R1 ph¶i chuyÓn tÊt c¶ c¸c gãi th«ng tin ®Õn mét m¸y n»m ë m¹ng
Net 2 hoÆc Net 3. Víi kÝch th−íc lín nh− m¹ng Internet, viÖc c¸c routers lµm sao cã thÓ
quyÕt ®Þnh vÒ viÖc chuyÓn c¸c gãi th«ng tin cho c¸c m¸y trong c¸c m¹ng sÏ trë nªn phøc
t¹p h¬n.
6
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
§Ó c¸c routers cã thÓ thùc hiÖn ®−îc c«ng viÖc chuyÓn mét sè lín c¸c gãi th«ng tin
thuéc c¸c m¹ng kh¸c nhau ng−êi ta ®Ò ra quy t¾c lµ:
C¸c routers chuyÓn c¸c gãi th«ng tin dùa trªn ®Þa chØ m¹ng cña n¬i ®Õn, chø kh«ng
ph¶i dùa trªn ®Þa chØ cña m¸y m¸y nhËn .
Nh− vËy, dùa trªn ®Þa chØ m¹ng nªn tæng sè th«ng tin mµ router ph¶i l−u gi÷ vÒ s¬ ®å
kiÕn tróc m¹ng sÏ tu©n theo sè m¹ng trªn Internet chø kh«ng ph¶i lµ sè m¸y trªn Internet.
Trªn Internet, tÊt c¶ c¸c m¹ng ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng cho dï chóng cã tæ chøc hay
sè l−îng m¸y lµ rÊt chªnh lÖch nhau. Giao thøc TCP/IP cña Internet ho¹t ®éng tu©n theo
quan ®iÓm sau:
TÊt c¸c c¸c m¹ng con trong Internet nh− lµ Ethernet, mét m¹ng diÖn réng nh−
NSFNET back bone hay mét liªn kÕt ®iÓm-®iÓm gi÷a hai m¸y duy nhÊt ®Òu ®−îc coi nh−
lµ mét m¹ng.
§iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm ®Çu tiªn khi thiÕt kÕ giao thøc TCP/IP lµ ®Ó cã thÓ
liªn kÕt gi÷a c¸c m¹ng cã kiÕn tróc hoµn toµn kh¸c nhau, kh¸i niÖm "m¹ng" ®èi víi
TCP/IP bÞ Èn ®i phÇn kiÕn tróc vËt lý cña m¹ng. §©y chÝnh lµ ®iÓm gióp cho TCP/IP tá ra
rÊt m¹nh.
Nh− vËy, ng−êi dïng trong Internet h×nh dung Internet lµm mét m¹ng thèng nhÊt vµ
bÊt kú hai m¸y nµo trªn Internet ®Òu ®−îc nèi víi nhau th«ng qua mét m¹ng duy nhÊt.
H×nh vÏ sau m« t¶ kiÕn tróc tæng thÓ cña Internet.
Internet
host
(a)
7
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Internet
router Physical
net
host
(b)
H×nh 1.3: (a) - M¹ng Internet d−íi con m¾t ng−êi sö dông. C¸c m¸y ®−îc nèi víi nhau
th«ng qua mét m¹ng duy nhÊt. (b) - KiÕn tróc tæng qu¸t cña m¹ng Internet. C¸c routers
cung cÊp c¸c kÕt nèi gi÷a c¸c m¹ng.
3. VÊn ®Ò qu¶n lý m¹ng Internet
• Thùc chÊt Internet kh«ng thuéc quyÒn qu¶n lý cña bÊt kú ai. Nã kh«ng cã gi¸m ®èc,
kh«ng cã ban qu¶n trÞ. B¹n cã thÓ tham gia hoÆc kh«ng tham gia vµo Internet, ®ã lµ
quyÒn cña mçi thµnh viªn. Mçi m¹ng thµnh phÇn sÏ cã mét gi¸m ®èc hay chñ tÞch, mét
c¬ quan chÝnh phñ hoÆc mét h·ng ®iÒu hµnh, nh−ng kh«ng cã mét tæ chøc nµo chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ toµn bé Internet.
• HiÖp héi Internet ( Internet Socity- ISOC) lµ mét hiÖp héi tù nguyÖn cã môc ®Ých
ph¸t triÓn kh¶ n¨ng trao ®æi th«ng tin dùa vµo c«ng nghÖ Internet. HiÖp héi bÇu ra
Internet Architecture Board- IAB (Uû ban kiÕn tróc m¹ng). Ban nµy cã tr¸ch nhiÖm ®−a
ra c¸c h−íng dÉn vÒ kü thuËt còng nh− ph−¬ng h−íng ®Ó ph¸t triÓn Internet. IAB häp
®Þnh kú ®Ó bµn vÒ c¸c vÊn ®Ò nh− c¸c chuÈn, c¸ch ph©n chia tµi nguyªn, ®Þa chØ ...
• Mäi ng−êi trªn Internet thÓ hiÖn nguyÖn väng cña m×nh th«ng qua uû ban kü thuËt
Internet ( Internet Engineering Task Force - IETF ). IETF còng lµ mét tæ chøc tù nguyÖn,
cã môc ®Ých th¶o luËn vÒ c¸c vÊn ®Ò kü thuËt vµ sù ho¹t ®éng cña Internet. NÕu mét vÊn
®Ò ®−îc coi träng, IETF lËp mét nhãm kü thuËt ®Ó nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy.
• Nhãm ®Æc tr¸ch nghiªn cøu ph¸t triÓn Internet ( IRTF )
• Trung t©m th«ng tin m¹ng ( Network information center-NIC ) gåm cã nhiÒu trung
t©m khu vùc nh− APNIC - khu vùc Ch©u ¸-Th¸i b×nh d−¬ng. NIC chÞu tr¸ch nhiÖm ph©n
tªn vµ ®Þa chØ cho c¸c m¹ng m¸y tÝnh nèi vµo Internet.
8
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
4. Giao thøc TCP/IP
Tr−íc tiªn ®Ó hiÓu sù ph©n cÊp gi÷a c¸c phÇn tö cña m¹ng vµ c¸c chøc n¨ng mµ chóng
thùc hiÖn, ta cÇn mét tiªu chuÈn so s¸nh hay mét m« h×nh ®Ó ®Þnh nghÜa c¸c chøc n¨ng
nµy. Mét m« h×nh ®· ®−îc chÊp nhËn chung lµ m« h×nh tham chiÕu OSI.
4.1 M« h×nh tham chiÕu OSI
M« h×nh c¬ b¶n ®Ó so s¸nh c¸c giao thøc lµ m« h×nh tham chiÕu OSI (Open Systems
Interconnection). HiÖn nay, tÊt c¶ c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Òu dùa trªn m« h×nh nµy ®Ó t¹o ra
c¸c thiÕt lËp giao thøc chuÈn quèc tÕ, chuÈn c«ng nghiÖp hoÆc giao thøc ®éc quyÒn cña
hä. M« h×nh OSI ®−îc tæ chøc ISO (International Organization of Standards) ph¸t triÓn
vµo n¨m 1978 ®Ó x¸c ®Þnh mét chuÈn dïng cho viÖc ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng më vµ dïng
nh− mét tiªu chuÈn ®Ó so s¸nh sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c hÖ thèng liªn l¹c. C¸c hÖ thèng m¹ng
thiÕt kÕ theo d¹ng vµ kü thuËt OSI sÏ "nãi cïng ng«n ng÷", cã nghÜa lµ chóng sö dông c¸c
ph−¬ng thøc liªn l¹c gièng vµ t−¬ng thÝch víi nhau. HÖ thèng m¹ng kiÓu ®ã cho phÐp c¸c
s¶n phÈm cña nhiÒu nhµ s¶n xuÊt t−¬ng t¸c ®−îc víi nhau.
4.2 C¸c tÇng cña mét h×nh OSI.
M« h×nh OSI cã 7 tÇng, nh− trªn H×nh vÏ .Chøc n¨ng cô thÓ cña c¸c tÇng nh− sau:
TÇng VËt Lý: Cung cÊp c¸c ph−¬ng tiÖn ®iÖn, c¬, hµm vµ thñ tôc ®Ó khëi ®éng, duy tr× vµ
huû bá c¸c liªn kÕt vËt lý cho phÐp ®−êng truyÒn c¸c dßng d÷ liÖu ë d¹ng bit.
TÇng Liªn kÕt D÷ liÖu: ThiÕt lËp, duy tr× vµ huû bá c¸c liªn kÕt d÷ liÖu. KiÓm so¸t luång
d÷ liÖu, ph¸t hiÖn vµ kh¾c phôc sai sãt truyÒn tin trªn c¸c liªn kÕt ®ã.
TÇng M¹ng: thùc hiÖn chøc n¨ng chuyÓn tiÕp, ®¶m b¶o viÖc chän ®−êng truyÒn tin trong
m¹ng; còng cã thÓ thùc hiÖn kiÓm so¸t luång d÷ liÖu, kh¾c phôc sai sãt, c¾t / hîp d÷ liÖu.
TÇng Giao vËn: kiÓm so¸t tõ mót - ®Õn - mót (end to end) luång d÷ liÖu, kh¾c phôc sai
sãt. TÇng nµy
Application øng dông
Presentation Tr×nh diÔn
Session Phiªn
Transport Giao vËn
Network M¹ng
DataLink Liªn kÕt d÷ liÖu
Physical VËt lý
9
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
H×nh 1.4: M« h×nh tham OSI
còng cã thÓ thùc hiÖn viÖc c¾t / hîp d÷ liÖu, ghÐp kªnh / ph©n kªnh (multiplexing /
demultiplexing).
TÇng Phiªn: thiÕt lËp, duy tr×, ®ång bé ho¸ vµ huû bá c¸c phiªn truyÒn th«ng.
TÇng Tr×nh: BiÓu diÔn, m· ho¸ th«ng tin theo có ph¸p d÷ liÖu cña ng−êi sö dông.
TÇng øng dông: Lµ giao diÖn gi÷a ng−êi sö dông vµ m«i tr−êng OSI. Nã ®Þnh danh c¸c
thùc thÓ truyÒn th«ng vµ ®Þnh danh c¸c ®èi t−îng ®−îc truyÒn.
4.3 Giao thøc TCP/IP
Ng−êi ta th−êng dïng tõ TCP/IP ®Ó chØ mét sè c¸c kh¸i niÖm vµ ý t−ëng kh¸c nhau.
Th«ng dông nhÊt lµ nã m« t¶ hai giao thøc liªn l¹c dïng ®Ó truyÒn d÷ liÖu. TCP tøc lµ
Transmission Control Protocol vµ IP cã nghÜa lµ Internet Protocol. Kh¸i niÖm TCP/IP
kh«ng chØ bÞ giíi h¹n ë hai giao thøc nµy. Th−êng th× TCP/IP ®−îc dïng ®Ó chØ mét
nhãm c¸c giao thøc cã liªn quan ®Õn TCP vµ IP nh− UDP (User Datagram Protocol), FTP
(File Transfer Protocol), TELNET (Terminal Emulation Protocol) vµ v.v...C¸c m¹ng dïng
TCP/IP gäi lµ c¸c TCP/IP internet.
VÒ nguån gèc, TCP/IP ®−îc thiÕt kÕ trong h¹t nh©n cña hÖ ®iÒu hµnh BSD UNIX 4.2.
§©y lµ mét phiªn b¶n m¹nh cña UNIX, vµ còng lµ mét lý do cho sù phæ biÕn réng r·i cña
TCP/IP. HÇu hÕt c¸c tr−êng ®¹i häc vµ nhiÒu tæ chøc nghiªn cøu dïng BSD UNIX. Ngµy
nay, ®a sè c¸c m¸y tÝnh trªn Internet ch¹y c¸c phiªn b¶n lµ con ch¸u trùc tiÕp cña BSD
UNIX. Thªm n÷a, nhiÒu b¶n th−¬ng m¹i cña UNIX nh− SunOS cña SUN hay Ultrix cña
Digital ®Òu ph¸t sinh tõ b¶n BSD UNIX 4.2. Sù thiÕt lËp TCP/IP trong UNIX System V
còng bÞ ¶nh h−ëng rÊt lín cña BSD UNIX, còng nh− thÕ ®èi víi TCP/IP cña Novell trªn
DOS (c¸c s¶n phÈm LANWorkplace) vµ NetWare 3.x/4.x.
4.3.1 C¸c tÇng giao thøc TCP/IP
10
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Application
Application
Layer
Program Program
Presentation
Session
Transport
Transport layer TCP UDP
Network
Network layer ICMP IP IGMP
Link
DataLink layer
Hardware
ARP RARP
Interface
Physical
H×nh 1.5: c¸c tÇng cña TCP/IP so víi 7 tÇng t−¬ng øng cña OSI.
TCP: Thñ tôc liªn l¹c ë tÇng giao vËn cña TCP/IP. TCP cã nhiÖm vô ®¶m b¶o liªn l¹c
th«ng suèt vµ tÝnh ®óng ®¾n cña d÷ liÖu gi÷a 2 ®Çu cña kÕt nèi, dùa trªn c¸c gãi tin IP.
UDP: User Datagram Protocol - Thñ tôc liªn kÕt ë tÇng giao vËn cña TCP/IP. Kh¸c víi
TCP, UDP kh«ng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng th«ng suèt cña d÷ liÖu, còng kh«ng cã chÕ ®é söa
lçi. Bï l¹i, UDP cho tèc ®é truyÒn d÷ liÖu cao h¬n TCP.
IP: Internet Protocol - Lµ giao thøc ë tÇng thø 3 cña TCP/IP, nã cã tr¸ch nhiÖm vËn
chuyÓn c¸c datagram qua m¹ng internet.
ICMP: Internet Control Message Protocol - Thñ tôc truyÒn c¸c th«ng tin ®iÒu khiÓn trªn
m¹ng TCP/IP.
IGMP: Internet Group Management Protocol - Lµ mét giao thøc dïng ®Ó ®iÒu khiÓn c¸c
th«ng tin cña nhãm.
ARP: Address Resolution Protocol - Lµ giao thøc ë tÇng liªn kÕt d÷ liÖu. Chøc n¨ng cña
nã lµ t×m ®Þa chØ vËt lý øng víi mét ®Þa chØ IP nµo ®ã. Muèn vËy nã thùc hiÖn
broadcasting trªn m¹ng, vµ m¸y tr¹m nµo cã ®Þa chØ IP trïng víi ®Þa chØ IP ®ang ®−îc hái
sÏ tr¶ lêi th«ng tin vÒ ®Þa chØ vËt lý cña nã.
RARP: Reverse Address Resolution Protocol - lµ mét giao thøc cho phÐp mét m¸y tÝnh
t×m ra ®Þa chØ IP cña nã b»ng c¸ch broadcasting lêi yªu cÇu trªn toµn m¹ng.
4.3.2 Ph−¬ng ph¸p ®¸nh ®Þa chØ trong TCP/IP
11
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
§Ó cã thÓ thùc hiÖn truyÒn tin gi÷a c¸c m¸y trªn m¹ng, mçi m¸y tÝnh trªn m¹ng
TCP/IP cÇn ph¶i cã mét ®Þa chØ x¸c ®Þnh gäi lµ ®Þa chØ IP. §Þa chØ IP ®−îc t¹o bëi mét sè
32 bits.
• Líp m¹ng (Network Class)
C¸c ®Þa chØ IP ®−îc chi ra lµm hai phÇn, mét phÇn ®Ó x¸c ®Þnh m¹ng (net id) vµ mét
phÇn ®Ó x¸c ®Þnh host (host id). C¸c líp m¹ng x¸c ®Þnh sè bits ®−îc dµnh cho mçi phÇn
m¹ng vµ phÇn host. Cã n¨m líp m¹ng lµ A, B, C, D, E, trong ®ã ba líp ®Çu lµ ®−îc dïng
cho môc ®Ých th«ng th−êng, cßn hai líp D vµ E ®−îc dµnh cho nh÷ng môc ®Ých ®Æc biÖt
vµ t−¬ng lai. H×nh vÏ sau cho thÊy cÊu tróc cña mét ®Þa chØ IP:
31 0
class ID Nework ID Host ID
CÊu tróc ®Þa chØ IP
B¶ng ph©n líp ®Þa chØ IP:
Network class Sè m¹ng Sè Hosts trong m¹ng
A 126 16.777.214
B 16.382 65.534
C 2.097.150 254
Kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c sè hiÖu m¹ng (net id) ®Òu cã thÓ dïng ®−îc. Mét sè ®Þa chØ
®−îc ®Ó dµnh cho nh÷ng môc ®Ých ®Æc biÖt. VÝ dô nh− m¹ng 127.0.0.0 ®Ó dïng cho ®Þa
chØ loopback.
12
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Khu«n d¹ng ®Þa chØ IP líp A
31 30 24 23 0
0 Network ID Host ID
Khu«n d¹ng ®Þa chØ IP líp B
31 30 29 16 15 0
1 0 Network ID Host ID
Khu«n d¹ng ®Þa chØ IP líp C
31 30 29 28 8 7
1 1 0 Network ID Host ID
• Líp A cã sè m¹ng Ýt nhÊt, nh−ng mçi m¹ng l¹i cã nhiÒu host thÝch hîp víi c¸c tæ
chøc lín cã nhiÒu m¸y tÝnh.
• Líp B cã sè m¹ng vµ sè host võa ph¶i.
• Cßn líp C cã nhiÒu m¹ng nh−ng mçi m¹ng chØ cã thÓ cã 254 host, thÝch hîp víi tæ
chøc cã Ýt m¸y tÝnh.
§Ó dÔ cho ng−êi ®äc, ng−êi ta th−êng biÓu diÔn ®Þa chØ IP d−íi d¹ng chÊm thËp
ph©n. Mét ®Þa chØ IP khi ®ã sÏ ®−îc biÓu diÔn bëi 4 sè thËp ph©n cã gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 255
vµ ®−îc ph©n c¸ch nhau bëi dÊu chÊm (.). Mçi gi¸ trÞ thËp ph©n biÓu diÔn 8 bits trong ®Þa
chØ IP.
VÝ dô mét ®Þa chØ IP cña m¸y chñ web t¹i VDC lµ 203.162.0.8.
Trªn m¹ng Internet, viÖc qu¶n lý vµ ph©n phèi ®Þa chØ IP lµ do NIC (Network
Information Center). Võa qua ViÖt Nam ®· ®−îc trung t©m th«ng tin Internet t¹i vïng
ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng (APNIC) ph©n cho kho¶ng 70 class C ®Þa chØ IP
Víi sù bïng næ cña sè m¸y tÝnh kÕt nèi vµo m¹ng Internet, ®Þa chØ IP ®· trë thµnh
mét tµi nguyªn c¹n kiÖt, ng−êi ta ®· ph¶i x©y dùng nhiÒu c«ng nghÖ ®Ó kh¾c phôc t×nh
h×nh nµy. VÝ dô nh− c«ng nghÖ cÊp ph¸t ®Þa chØ IP ®éng nh− BOOTP hay DHCP
(Dynamic Host Configuration Protocol). Khi sö dông c«ng nghÖ nµy th× kh«ng nhÊt thiÕt
mäi m¸y trªn m¹ng ®Òu ph¶i cã mét ®Þa chØ IP ®Þnh tr−íc mµ nã sÏ ®−îc server cÊp cho
mét ®Þa chØ IP khi thùc hiÖn kÕt nèi.
5. DÞch vô ®¸nh tªn vïng - Domain Name Service (DNS)
13
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
§Þa chØ IP dï ®−îc biÓu diÔn d−íi d¹ng mét sè nguyªn 32 bits hay d¹ng chÊm thËp
ph©n ®Òu rÊt khã nhí ®èi víi ng−êi sö dông, do ®ã trªn m¹ng Internet ng−êi ta ®· x©y
dùng mét dÞch vô dïng ®Ó ®æi tªn cña mét host sang ®Þa chØ IP. DÞch vô ®ã lµ dÞch vô
®¸nh tªn vïng (Domain Name Service DNS). DNS cho phÐp ng−êi sö dông Internet cã
thÓ truy nhËp tíi mét m¸y tÝnh b»ng tªn cña nã thay v× b»ng ®Þa chØ IP.
ViÖc ®¸nh tªn vïng ®−îc tæ chøc d¹ng c©y. Tªn cña mét host sÏ ®−îc ®Æt b»ng c¸ch
®i tõ nót biÓu diÔn host lªn tËn gèc.
ViÖc ®¸nh tªn vïng kh«ng chØ cã lîi lµ kh«ng b¾t ng−êi sö dông nhí ®Þa chØ IP cña
c¸c host mµ nã cßn lµm dÔ dµng h¬n trong viÖc tæ chøc m¹ng.
H×nh vÏ sau cho thÊy cÊu tróc h×nh c©y cña dÞch vô tªn vïng. Trong ®ã
Unnamed Root
arpa com edu int jp vn
in-addr
indiana com
192
fujitsu
cica
1
1
21 21.1.1.192.in-addr.arpa
H×nh 1.6: CÊu tróc h×nh c©y cña dÞch vô tªn vïng.
Arpa lµ mét domain ®Æc biÖt dïng ®Ó ¸nh x¹ ®Þa chØ IP d¹ng chÊm thËp ph©n sang
biÓu diÔn tªn vïng.
B¶ng sau cho thÊy 7 líp c¬ b¶n cña hÖ thèng ph©n vïng:
Domain M« t¶
14
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
com C¸c tæ chøc th−¬ng m¹i, doanh nghiÖp
edu C¸c tæ chøc gi¸o dôc
gov C¸c tæ chøc chÝnh phñ
int C¸c tæ chøc Quèc tÕ
mil C¸c tæ chøc qu©n sù
net Mét m¹ng kh«ng thuéc c¸c lo¹i ph©n vïng kh¸c
org C¸c tæ chøc kh«ng thuéc mét trong c¸c lo¹i trªn
B¶ng sau lµ c¸c ký hiÖu tªn vïng cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi:
Domain Quèc gia t−¬ng øng
au Óc
at ¸o
be BØ
ca Canada
fi PhÇn Lan
fr Ph¸p
de CHLB §øc
il Israel
it Ý
jp NhËt
vn ViÖt Nam
6. C¸c dÞch vô th«ng tin trªn Internet
6.1. DÞch vô th− ®iÖn tö - Electronic Mail (E-mail)
Th− ®iÖn tö, hay th−êng gäi e-mail, lµ mét trong nh÷ng tÝnh n¨ng quan träng nhÊt
cña Internet. MÆc dï ban ®Çu ®−îc thiÕt kÕ nh− mét ph−¬ng thøc truyÒn c¸c th«ng ®iÖp
riªng gi÷a nh÷ng ng−êi dïng Internet, Internet e-mail lµ ph−¬ng ph¸p truyÒn v¨n b¶n rÎ
15
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
tiÒn nhÊt cã ë mäi n¬i. ChØ tèn kho¶ng vµi cent ®Ó göi e-mail ®i bÊt kú ®©u trªn thÕ giíi,
rÎ h¬n nhiÒu so víi c−íc b−u ®iÖn lo¹i thÊp nhÊt. Mét trong nh÷ng lîi Ých chÝnh cña e-
mail lµ tèc ®é l−u chuyÓn. Tuy kh«ng tøc thêi nh− fax, thêi gian truyÒn e-mail th−êng
®−îc tÝnh b»ng phót, ngay c¶ khi ng−êi göi vµ ng−êi nhËn ë tËn hai ®Çu cña tr¸i ®Êt.
HÖ thèng ®Þa chØ e-mail: Mét vÊn ®Ò v« cïng quan träng trong qu¸ tr×nh göi hay
nhËn th− lµ c¸ch x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®Þa chØ cña th− cÇn göi ®Õn. §Ó thùc hiÖn ®iÒu nµy
ng−êi ta sö dông dÞch vô ®¸nh tªn vïng (Domain Name Service - DNS). Dùa trªn dÞch vô
®¸nh tªn vïng, viÖc ®¸nh ®Þa chØ e-mail cho ng−êi sö dông sÏ rÊt ®¬n gi¶n nh− sau:
Tªn_ng−êi_sö_dông@Tªn_®Çy_®ñ_cña_domain
VÝ dô ng−êi dïng NguyÔn V¨n A thuéc domain lµ hn.vnn.vn sÏ cã thÓ cã ®Þa
chØ e-mail lµ [email protected]
6.1.1 Mailing List
Mailing list lµ mét trong c¸c dÞch vô cña Internet, liªn quan ®Õn c¸c nhãm th¶o luËn vµ
toµn bé d÷ liÖu ®−îc chuyÓn th«ng qua th− tÝn ®iÖn tö. Víi ®Þa chØ e-mail cña m×nh , b¹n
cã thÓ ®¨ng ký tham gia miÔn phÝ vµo c¸c nhãm vÒ c¸c chñ ®Ò nµo ®ã vµ trao ®æi vÒ
nh÷ng g× mµ b¹n quan t©m. Sau khi ®¨ng ký, h»ng ngµy, hoÆc h»ng tuÇn b¹n sÏ nhËn
®−îc e-mail chøa c¸c néi dung liªn quan. Tuy kh«ng h¹n chÕ vÒ sè nhãm tham gia,
nh−ng ch¾c søc ®äc cña b¹n còng chØ cã h¹n, nªn tèt nhÊt lµ ®õng ®¨ng ký vµo qu¸ n¨m
nhãm.
Trªn Internet, mçi nhãm trong danh s¸ch mailing list cã mét bé phËn ®iÒu hµnh riªng, cã
tr¸ch nhiÖm qu¶n lý danh s¸ch c¸c ®Þa chØ vµ xö lý c¸c th«ng tin göi ®Õn. Mét sè nhãm tæ
chøc c¸c th«ng tin d−íi d¹ng Ên phÈm ®iÖn tö ®−îc tiÕt chÕ, tøc läc bá bít c¸c th«ng tin
thõa, v« bæ vµ so¹n thµnh tËp tr−íc khi göi cho b¹n.
§¨ng ký vµo mailing list: §Ó tham gia vµo mét nhãm trong mailing list, b¹n cÇn ®¨ng ký
(subscribe, signup) tªn cña b¹n vµo, cßn khi nµo ch¸n b¹n cã thÓ rót (unsubscribe,
signoff) tªn b¹n ra. ViÖc vµo, ra mét nhãm lµ miÔn phÝ. Internet cã hai c¸ch thøc nhËn
®¨ng ký cña b¹n.
C¸ch thø nhÊt: yªu cÇu cña b¹n sÏ ®−îc mét ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh xö lý, khi ®ã th− ®¨ng
ký cña b¹n ph¶i so¹n th¶o theo mét quy ®Þnh riªng, th«ng th−êng chØ gåm mét dßng sau:
subscribe .
C¸ch thø hai: do mét hoÆc nhãm c¸ nh©n xö lý, khi ®ã b¹n göi th− trùc tiÕp cho hä vµ hä
sÏ phóc ®¸p l¹i.
Khi yªu cÇu cña b¹n ®−îc xö lý b»ng ch−¬ng tr×nh, th−êng danh s¸ch ®−îc qu¶n lý b»ng
mét hÖ thèng gäi lµ listserv (viÕt t¾t cña ch÷ list server - phôc vô danh s¸ch). Cã rÊt nhiÒu
listserv kh¸c nhau trªn Internet, mçi listserv cã mét ®Þa chØ e-mail riªng. C¸c listserv xö
16
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
lý bé lÖnh riªng, nªn muèn n¾m ®−îc bé lÖnh cña listserv cô thÓ, b¹n h·y göi e-mail cho
listserv ®ã víi néi dung th− lµ help.
Th«ng th−êng, tªn b¹n sÏ ®−îc ®−a vµo danh s¸ch sau khi qua c¸c c«ng ®o¹n sau :
• B¹n göi yªu cÇu, vÝ dô subscribe help - net NguyÔn V¨n A.
• B¹n nhËn ®−îc ph¶n håi (th«ng b¸o ®· nhËn ®−îc yªu cÇu cña b¹n) vµ cung cÊp cho
b¹n mét m· sè, ch¼ng h¹n 39000C, yªu cÇu b¹n x¸c nhËn l¹i theo qui c¸ch nhÊt ®Þnh, vÝ
dô nh− göi th− ph¶n håi víi néi dung ok 39000C.
• Sau mét thêi gian (kho¶ng 48 tiÕng), nÕu b¹n kh«ng ph¶n håi th× yªu cÇu tr−íc ®ã cña
b¹n tù ®éng bÞ hñy bá. Cßn nÕu b¹n ph¶n håi th× tªn vµ ®Þa chØ e-mail cña b¹n ®−îc ®¨ng
ký chÝnh thøc. Tõ thêi ®iÓm ®ã, b¹n sÏ th−êng xuyªn nhËn ®−îc c¸c th«ng b¸o mµ b¹n
quan t©m.
VÝ dô b¹n muèn ®¨ng ký vµo nhãm acemail - mét nhãm trao ®æi vÒ c¸c th¾c m¾c khi
dïng e-mail trªn Internet, b¹n h·y göi e-mail sau ®©y :
To: listserv @ listserv.aol.com
Néi dung th− : subscribe acemail
6.2 DÞch vô m¹ng th«ng tin toµn cÇu WWW (World Wide Web)
§©y dÞch vô míi vµ m¹nh nhÊt trªn Internet. WWW ®−îc x©y dùng dùa trªn mét kü
thuËt cã tªn gäi lµ hypertext (siªu v¨n b¶n). Hypertext lµ kü thuËt tr×nh bµy th«ng tin trªn
mét trang trong ®ã cã mét sè tõ cã thÓ "në" ra thµnh mét trang th«ng tin míi cã néi dung
®Çy ®ñ h¬n. Trªn cïng mét trang th«ng tin cã thÓ cã nhiÒu kiÓu d÷ liÖu kh¸c nhau nh−
TEXT, ¶nh hay ©m thanh. §Ó x©y dùng c¸c trang d÷ liÖu víi c¸c kiÓu d÷ liÖu kh¸c nhau
nh− vËy, WWW sö dông mét ng«n ng÷ cã tªn lµ HTML (HyperText Markup Language).
Ng«n ng÷ HTML ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ng«n ng÷ SGML (Standard General Markup
Language). HTML cho phÐp ®Þnh d¹ng c¸c trang th«ng tin, cho phÐp th«ng tin ®−îc kÕt
nèi víi nhau.
Trªn c¸c trang th«ng tin cã mét sè tõ cã thÓ "në" ra, mçi tõ nµy thùc chÊt ®Òu cã mét
liªn kÕt víi c¸c th«ng tin kh¸c. §Ó thùc hiÖn viÖc liªn kÕt c¸c tµi nguyªn nµy, WWW sö
dông ph−¬ng ph¸p cã tªn lµ URL (Universal Resource Locator). Víi URL, WWW còng
cã thÓ truy nhËp tíi c¸c tµi nguyªn th«ng tin tõ c¸c dÞch vô kh¸c nhau nh− FTP, Gopher,
Wais... trªn c¸c server kh¸c nhau.
Ng−êi dïng sö dông mét phÇn mÒm Web Browser ®Ó xem th«ng tin trªn c¸c m¸y
chñ WWW. T¹i server ph¶i cã mét phÇn mÒm Web server. PhÇn mÒm nµy thùc hiÖn nhËn
c¸c yªu cÇu tõ Web Browser göi lªn vµ thùc hiÖn yªu cÇu ®ã.
Víi sù bïng næ dÞch vô WWW, dÞch vô nµy cµng ngµy cµng ®−îc më réng vµ ®−a
thªm nhiÒu kü thuËt tiªn tiÕn nh»m t¨ng kh¶ n¨ng biÓu ®¹t th«ng tin cho ng−êi sö dông.
17
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
Mét sè c«ng nghÖ míi ®−îc h×nh thµnh nh− Active X, Java cho phÐp t¹o c¸c trang Web
®éng thùc sù më ra mét h−íng ph¸t triÓn rÊt lín cho dÞch vô nµy.
6.3 DÞch vô truyÒn file - FTP (File Transfer Protocol)
DÞch vô FTP dïng ®Ó truyÒn t¶i c¸c file d÷ liÖu gi÷a c¸c host trªn Internet. C«ng cô
®Ó thùc hiÖn dÞch vô truyÒn file lµ ch−¬ng tr×nh ftp, nã sö dông mét giao thøc cña Internet
lµ giao thøc FTP (File Transfer Protocol). Nh− tªn cña giao thøc ®· nãi, c«ng viÖc cña
giao thøc nµy lµ thùc hiÖn chuyÓn c¸c file tõ mét m¸y tÝnh nµy sang mét m¸y tÝnh kh¸c.
Giao thøc nµy cho phÐp truyÒn file kh«ng phô thuéc vµo vÊn ®Ò vÞ trÝ ®Þa lý hay m«i
tr−êng hÖ ®iÒu hµnh cña hai m¸y. §iÒu duy nhÊt cÇn thiÕt lµ c¶ hai m¸y ®Òu cã phÇn mÒm
hiÓu ®−îc giao thøc FTP. ftp lµ mét phÇn mÒm nh− vËy trªn hÖ ®iÒu hµnh Unix.
Muèn sö dông dÞch vô nµy tr−íc hÕt b¹n ph¶i cã mét ®¨ng ký ng−êi dïng ë m¸y
remote vµ ph¶i cã mét password t−¬ng øng. ViÖc nµy sÏ gi¶m sè ng−êi ®−îc phÐp truy
cËp vµ cËp nhËp c¸c file trªn hÖ thèng ë xa. Mét sè m¸y chñ trªn Internet cho phÐp b¹n
login víi mét account lµ anonymous, vµ password lµ ®Þa chØ e-mail cña b¹n, nh−ng tÊt
nhiªn, khi ®ã b¹n chØ cã mét sè quyÒn h¹n chÕ víi hÖ th«ng file ë m¸y remote.
§Ó phiªn lµm viÖc FTP thùc hiÖn ®−îc, ta còng cÇn 2 phÇn mÒm. Mét lµ øng dông
FTP client ch¹y trªn m¸y cña ng−êi dïng, cho phÐp ta göi c¸c lÖnh tíi FTP host. Hai lµ
FTP server ch¹y trªn m¸y chñ ë xa, dïng ®Ó xö lý c¸c lÖnh FTP cña ng−êi dïng vµ t−¬ng
t¸c víi hÖ thèng file trªn host mµ nã ®ang ch¹y.
ftp cho phÐp b¹n t×m kiÕm th«ng tin trªn server b»ng c¸c lÖnh th«ng dông nh− ls hay
dir. Khi ng−êi dïng ®¸nh c¸c lÖnh nµy, ftp sÏ chuyÓn lªn cho server, t¹i server sÏ thùc
hiÖn lÖnh nµy vµ göi vÒ th«ng tin danh s¸ch c¸c file t×m ®−îc. Ng−êi sö dông sau khi
nhËn ®−îc c¸c th«ng tin nµy sÏ göi yªu cÇu vÒ mét file nµo ®ã b»ng lÖnh:
get source_file_name destination_file_name.
Cßn khi muèn truyÒn mét file lªn m¸y ë xa, ng−êi sö dông dïng lÖnh:
put source_file_name destination_file_name
§Ó mét lóc cã thÓ t¶i vÒ hoÆc truyÒn lªn m¸y ë xa nhiÒu file, ng−êi ta cã thÓ dïng
c¸c lÖnh mget vµ mput vµ sö dông c¸c ký tù wild cast nh− trong m«i tr−êng DOS. VÝ dô
sau sÏ t¶i c¸c file cã tªn lµ *.dat:
mget *.dat
Sau ®©y lµ mét vÝ dô vÒ mét giao dÞch truyÒn file:
# ftp ftp.vnd.net kÕt nèi víi m¸y chñ
Connected to ftp.vnd.net
18
Trung t©m §iÖn to¸n - TruyÒn sã liÖu KV1 H−íng dÉn sö dông Internet
_________________________________________________________________
220 FTP Server ready.
name: anonymous gâ user name ®Ó login
331 send your e-mail as password
Password: password kh«ng hiÓn thÞ
230 User guest logged in. Access restricted is apply
ftp>dir lÖnh hiÓn thÞ danh s¸ch c¸c file
sendmail-7.5 tcp-wrapper innd w project.dat
ftp>get project.dat t¶i file vÒ local
ftp>quit tho¸t ra khái dÞch vô
221 Goodbye.
§Ó sö dông dÞch vô FTP, ng−êi sö dông cã thÓ ch¹y phÇn mÒm FTP client vÝ dô nh−:
WS_FTP hay CUTFTP ®©y lµ c¸c ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn ®å ho¹ kh¸ th©n thiÖn víi
ng−êi sö dông. B¹n cã thÓ download c¸c phÇn mÒm nµy tõ Internet ®Ó cµi lªn m¸y tÝnh
cña b¹n.
6.4 DÞch vô Remote Login - Telnet
DÞch vô nµy cho phÐp b¹n ngåi t¹i m¸y tÝnh cña m×nh thùc hiÖn kÕt nèi tíi mét m¸y
chñ ë xa (remote host) vµ sau ®ã thùc hiÖn c¸c lÖnh trªn m¸y chñ ë xa nµy. Khi b¹n ®·
kÕt nèi tíi m¸y remote vµ thùc hiÖn xong viÖc login, nh÷ng g× b¹n gâ vµo bµn phÝm sÏ
®−îc chuyÓn tíi m¸y remote vµ cã t¸c dông nh− viÖc gâ bµn phÝm ë chÝnh m¸y remote
®ã. B¹n cã thÓ truy nhËp bÊt cø dÞch vô g× mµ m¸y remote cho phÐp c¸c tr¹m côc bé cña
m×nh truy nhËp.
§Ó thùc hiÖn dÞch vô Telnet, t¹i m¸y cña m×nh b¹n gâ:
# telnet remote-host-name
VÝ dô sau ®©y m« t¶ ng−êi dïng hoalt login vµo mét m¸y chñ UNIX t¹i VDC:
# telnet www.vnd.net
Trying...
Connected to www.vnd.net
Escape character '^]'.
login: hoalt login vµo m¸y remote
19
