HỢP CHÚNG QUỐC HOA KÌ
HOA KÌ (United States of America - Hợp chủng quốc Hoa Kì; cg. Mĩ), quốc
gia ở Bắc Mĩ, gồm 50 bang và một đặc khu.
Giáp với Canađa 8.893 km, Mêhicô 3.326 km; đường bờ biển dài 19.924 km ở
Đại Tây Dương và Thái Bình Dương. Diện tích 9.518.323 km2, lớn thứ tư trên thế giới
sau Nga, Canađa và Trung Quốc.
Dân số:
275.372.000 (2000) đứng thứ ba sau Trung Quốc và Ấn Độ. Dân thành thị
76,4%.
Người da trắng 73,1%, da đen 12%; người Châu Á và đảo Thái Bình Dương
3,5%; da đỏ và Exkimô (Eskimo) 0,7%.
Ngôn ngữ chính thức: tiếng Anh - Mĩ; một số nói tiếng Tây Ban Nha (dân gốc
Tây Ban Nha chiếm 9% dân số). Tôn giáo (1995): đạo Cơ Đốc 85,3% (trong đó Tin
Lành 57,9%), đạo Hồi 1,9%, đạo Do Thái 2,1%, không tôn giáo 8,7%. Thể chế: cộng
hoà liên bang, hai viện (Thượng viện và Hạ viện).
Đứng đầu nhà nước và chính phủ là tổng thống. Thủ đô Oasinhtơn (Washington
D. C.; 519 nghìn dân), các thành phố lớn: Niu Yooc (New York; 7,428 triệu dân), Lôt
Angiơlet (Los Angeles; 3,633 triệu dân), Sicagâu (Chicago; 2,799 triệu dân), Haoxtơn
(Houston; 1,845 triệu dân), Philađenphia (Philadelphia; 1,417 triệu dân), Xan Điêgô
(San Diego; 1,238 triệu dân), Đitơroi (Detroit; 965 nghìn dân), Đalat (Dallas; 1,076
triệu dân).
Địa hình ở trung tâm HK là một đồng bằng rộng.
Núi cao ở phía tây [hệ thống núi Coocđiliera (Cordillera)], đồi và núi thấp ở
phía đông [dãy Apalat (Appalachians)]. Bang Alaxka (Alaska) có địa hình núi và
thung lũng rộng, bang Haoai (Hawaii) có địa hình đồi núi lửa.
Khí hậu ôn đới, trừ Alaxka là cực đới và Haoai là nhiệt đới. Sự phân hoá khí
hậu theo vùng chủ yếu do lượng mưa và địa hình núi.
Phía tây có khí hậu khô hạn và bán khô hạn, với gió Sinuc (Chinook) nóng khô.
Ven biển đông nam có khí hậu á nhiệt đới ẩm. Phía nam bờ biển Thái Bình
Dương có khí hậu Địa Trung Hải.
Các sông lớn: Mixixipi (Mississippi) dài 6.800 km với các phụ lưu Mixuri
(Missouri), Ôhaiô (Ohio) và Ret Rivơ (Red River), tạo nên đồng bằng trung tâm và
vùng châu thổ ở vịnh Mêhicô. Phía tây bắc có sông Côlumbia (Columbia), phía tây
nam có sông Côlôrađô (Colorado), phía đông nam có sông Riô Granđê (Rio Grande)
làm biên giới với Mêhicô.
Phía đông bắc giáp Canađa có 5 hồ lớn: Thượng, Michigân (Michigan), Hurôn
(Huron), Êriê (Erie), Ôntariô (Ontario). Sông Niagara (Niagara) nối liền hai hồ Êriê và
Ôntariô, tại đây có thác Niagara cao 48 m, rất nổi tiếng. Đất canh tác 20,5%; đồng cỏ
26,1%; rừng và cây bụi 32,3%; các loại đất khác 21%.
Khoáng sản chính: than, đồng, chì, molipđen, photphat, urani, bauxit, vàng, sắt,
thuỷ ngân, niken, kali, bạc, vonfram, kẽm, dầu khí.
HK có một nền kinh tế phát triển mạnh và đa dạng ngành nghề, giàu nhất thế
giới. Nông nghiệp chỉ chiếm 2,4% lao động và đóng góp 1,4% GDP (1998) nhưng dư
thừa cho tiêu dùng trong nước và đứng đầu thế giới về xuất khẩu ngũ cốc. Công
nghiệp chế biến chiếm 16,4% GDP và 15% lao động.
Thương mại chiếm 15,9% GDP và 19,8% lao động. Dịch vụ chiếm 21% GDP
và 34,3% lao động. GDP đầu người 31.811 USD (1998). GNP đầu người 34.030 USD
(1999).
Năng lượng: điện 3.268 tỉ kW.h (1994), than, dầu thô, khí đốt; Giao thông
(1997): đường sắt 222 nghìn km, đường bộ 6,3 triệu km (rải nhựa 91%), trọng tải
thương thuyền 18,6 triệu tấn.
Xuất khẩu (1997) 689,182 tỉ USD.
Nhập khẩu (1997) 870,67 tỉ USD.
Đơn vị tiền tệ: đôla Mĩ (USD).
Cổ xưa HK là nơi cư trú của thổ dân da đỏ.
Từ thế kỉ 16, người Châu Âu bắt đầu đến lập nghiệp và trở thành thuộc địa của
Anh.
Người da đen được đưa đến từ Châu Phi để làm nô lệ ở các đồn điền. C00uộc
chiến tranh giành độc lập kết thúc bằng sự tuyên bố độc lập 4.7.1776.
Cuộc đấu tranh giữa tư bản phương Bắc và chủ nô phương Nam dẫn đến cuộc
nội chiến Bắc - Nam từ 1861 - 1865.
Chiến thắng của phương Bắc đã tiêu diệt chế độ nô lệ và đẩy nhanh sự phát
triển tư bản.
Trong Chiến tranh thế giới I và II, HK luôn đứng về phe đồng minh với Anh,
Pháp chống Đức, Ý, Nhật Bản. Sau 1945, tiến hành "chiến tranh lạnh" với Liên Xô và
các nước xã hội chủ nghĩa.
Đối với Việt Nam, tiến hành "chiến tranh nóng" kết thúc vào 1973 sau Hội nghị
Pari. Xu thế hoà bình chung từ 1989 - 90. Quốc khánh: 4.7.
HK là một nước có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh vào hàng đầu thế giới. HK
và Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao ở
cấp đại sứ từ tháng 7.1995.
Copyright by webtailieu.net