Gương mặt thế giới hiện đại ( Q4 )
Khi phân tích về hoạt động chuyên môn, người ta tiến hành dựa theo các nghề, sau đó người ta so sánh sự khác biệt giữa ông chủ và người làm công ăn lương và cuối cùng là dựa trên hệ thống các công việc cần trình độ tay nghề.
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 3
PHÊÌN IV
XAÄ HÖÅI
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 4
Caác têìng lúáp xaä höåi nghïì nghiïåp
Khi phên tñch vïì hoaåt àöång chuyïn mön, ngûúâi ta tiïën haânh
dûåa theo caác nghïì, sau àoá ngûúâi ta so saánh sûå khaác biïåt giûäa
öng chuã vaâ ngûúâi laâm cöng ùn lûúng vaâ cuöëi cuâng laâ dûåa trïn
hïå thöëng caác cöng viïåc cêìn trònh àöå tay nghïì.
úã Phaáp vaâo nùm 1954, Viïån thöëng kï nghiïn cûáu kinh tïë
quöëc gia (INSEE) àaä soaån ra danh saách caác têìng lúáp xaä höåi
nghïì nghiïåp sau àoá sûãa àöíi nùm 1980 cho phuâ húåp vúái xu
hûúáng thay àöíi cuãa hoaåt àöång chuyïn mön. Nhûng viïåc phên
biïåt caác têìng lúáp xaä höåi theo phûúng thûác múái vêîn tûúng àöëi
giöëng vúái trûúác àêy.
Tuy nhiïn, sûå khaác biïåt maâ ngûúâi ta nhêån thêëy úã àêy laâ
caách phên têìng gêìn vúái hoaåt àöång chuyïn mön hún. Trûúác hïët,
caách phên biïåt têìng lúáp xaä höåi theo kiïíu múái dûåa theo caác
nghïì sau àoá so saánh àöëi lêåp giûäa chïë àöå laâm cöng vaâ caác hònh
thûác ngoaâi chïë àöå laâm cöng, cuöëi cuâng laâ dûåa theo tön ti cêëp
bêåc àaä àûúåc thiïët lêåp trong giúái laâm cöng vaâ theo haâng loaåt
nhûäng cöng viïåc àoâi hoãi trònh àöå tay nghïì khaác nhau.
Ngaây xûa vêën àïì töí chûác ngaânh nghïì laâ möåt vêën àïì rêët quan
troång: chuã yïëu dûåa vaâo tri thûác vaâ di saãn cuãa gia àònh àïí laåi.
Vêåy maâ àïën thïë kyã XIX, viïåc liïåt kï caác nghïì àaä hún hùèn vaâ cho
pheáp thöëng kï àûúåc söë ngûúâi laâm möîi nghïì cuå thïí. Vïì lêu daâi
maâ noái, nghïì nghiïåp seä xuêët hiïån trong phaåm vi gia àònh vaâ
viïåc phên biïåt nghïì riïng vúái nghïì chung seä coân xa laå vúái logic
naây.
Àïën cuöëi thïë kyã XIX vaâ trong suöët thïë kyã XX nhúâ coá luêåt lao
àöång maâ sûå àöëi lêåp giûäa öng chuã vaâ ngûúâi laâm cöng coân roä hún
laâ mö hònh cha - con. Khi chñnh saách cöng nghiïåp hoaá phaát
triïín thò caác doanh nghiïåp tû baãn lúán seä dêìn dêìn thay thïë cho
nïìn saãn xuêët nhoã vaâ caác nghïì trûúác àêy. Sûå khaác biïåt giûäa öng
chuã vaâ ngûúâi laâm thuï seä àûúåc quy chïë cuãa luêåt lao àöång laâm roä
raâng hún. Vúái sûå ra àúâi cuãa böå luêåt lao àöång maâ haâng loaåt
nhûäng cöng viïåc àûúåc cêëp bêåc hoaá theo trònh àöå tay nghïì hay
theo trònh àöå àaâo taåo vaâ lûåa choån chïë àöå laâm cöng ùn lûúng.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 5
Caách phên chia noái trïn cuäng nhû khaái niïåm “caán böå” xuêët
hiïån àïìu xuêët phaát tûâ caác phong traâo xaä höåi phaát triïín trong
nhûäng nùm 1936- 1950. Tûâ khi hiïåp àõnh Matrgnon àûúåc kyá kïët
vaâo nùm 1936 àaä taåo àiïìu kiïån cho tiïu chuêín hoaá viïåc laâm
cuäng nhû trònh àöå nghiïåp vuå àûúåc lêåp ra vaâ dêìn dêìn àûúåc phöí
biïën. Àêy chñnh laâ giai àoaån quïët àõnh àïí thiïët lêåp caác phûúng
thûác phên têìng khaác nhau cho ngûúâi lao àöång thuöåc caã lônh vûåc
tû nhên vaâ nhaâ nûúác trong àoá hïå thöëng tön ti thûá bêåc seä àûúåc
húåp phaáp hoaá.
Trong böëi caãnh àoá, nùm 1954 INSEE àaä xaác àõnh rùçng:
trong hún 30 nùm, tïn goåi cuãa caác têìng lúáp xaä höåi vêîn coân vaâ
cú cêëu phên tñch naây àaä àûúåc sûã duång vaâo hêìu hïët caác cuöåc
àiïìu tra. Cú cêëu phên tñch àoá àaä chia xaä höåi thaânh 9 nhoám vaâ
têìng lúáp khaác nhau. Caách phên chia naây kïët húåp giûäa sûå khaác
biïåt giûäa ngûúâi laâm cöng theo chïë àöå vúái ngûúâi laâm ngoaâi chïë
àöå vaâ àiïìu lïå cêëp bêåc cuãa chïë àöå.
Nùm 1982, viïåc sûãa àöíi tïn goåi caác têìng lúáp xaä höåi àaä khöng
chuá yá túái nhûäng nguyïn tùæc àaä àïì ra úã nùm 1954 (mùåc duâ möåt
söë ngûúâi sûã duång tïn goåi muöën phên chia theo caách àún giaãn
nhûng hoå vêîn khöng muöën nhû vêåy). Sûãa àöíi nhû vêåy chó laâm
roä tïn goåi hún, coân khaái niïåm vïì têìng lúáp xaä höåi thò àöi khi laåi
dûåa theo nhûäng tiïu chuêín kinh tïë (phên tñch caách àöëi xûã vúái
caác têìng lúáp xaä höåi vaâ miïu taã caác nhoám viïåc laâm giöëng nhau
so vúái àaâo taåo cêìn thiïët).
Thiïëu cöng nhên laânh nghïì
Khuãng hoaãng kinh tïë àaä laâm mêët ài khöng ñt viïåc laâm cuãa ngûúâi
lao àöång, àöìng thúâi cuäng thöng qua khuãng hoaãng kinh tïë, nhiïìu
viïåc laâm múái àaä xuêët hiïån. Mùåc duâ vêåy, nhûäng viïåc laâm àûúåc taåo ra
sau khuãng hoaãng laåi khöng àûúåc thiïët lêåp theo hïå thöëng.
Hiïån nay, vêën àïì thiïëu viïåc laâm sau khuãng hoaãng úã nhiïìu
nûúác àang bõ àe doaå búãi nguy cú thiïëu cöng nhên laânh nghïì.
Cuäng giöëng nhû trong thúâi kyâ khuãng hoaãng kinh tïë, úã giai àoaån
sau khuãng hoaãng cuâng töìn taåi hai hiïån tûúång nhû sau: nhûäng
cöng viïåc cêìn ñt trònh àöå tay nghïì, phuâ húåp vúái cú cêëu kinh tïë cuä
thò bõ mêët ài trong khi nhûäng cöng viïåc do loaåi hònh kinh tïë múái
taåo ra laåi khöng tòm àûúåc nhên cöng coá trònh àöå tûúng ûáng.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 6
Cuâng vúái nïìn kinh tïë phuåc höìi cuöëi nùm 1980, tònh hònh röìi naây
rêët roä neát vaâ coá nguy cú lan röång. INSEE cho biïët: thaáng 3 nùm
1989, nhòn chung trong toaân ngaânh cöng nghiïåp, tyã lïå nhên sûå
cêìn thiïët khöng tuyïín duång àûúåc trong caác doanh nghiïåp trïn
10 nhên cöng laâ nhû sau: caán böå (12,4%), thúå laânh nghïì (8,5%)
vaâ chuyïn viïn (1,6%). Tûâ nùm 1980 àïën nay, nhu cêìu tuyïín
caán böå khöng àûúåc àaáp ûáng àaä tùng gêëp 2 lêìn. Dûúâng nhû tònh
traång naây xaãy ra trong moåi lônh vûåc. Trong trûúâng húåp bõ thêët
nghiïåp, nhûäng ngûúâi lao àöång coá tay nghïì haång ûu (vaâ nhûäng
ngûúâi chó thêët nghiïåp trong thúâi haån ngùæn) àïìu nhanh choáng
tòm laåi àûúåc viïåc laâm. Ngûúåc laåi nhûäng ngûúâi coá trònh àöå thêëp
hún (cuäng nhû ngûúâi cao tuöíi vaâ thêët nghiïåp daâi haån) rêët khoá
tòm àûúåc cú may khi trúã laåi thõ trûúâng lao àöång.
Yïu cêìu cöng viïåc ngaây caâng cao coá thïí gêy möëi lo lùæng cho
caác cûã nhên tûúng lai. Nöîi lo súå nïìn kinh tïë bõ suy thoaái cuãa
möåt ngûúâi múái töët nghiïåp khöng phaãi laâ hiïån tûúång múái vaâ cuäng
khöng coá cùn cûá. Thêåt vêåy, möåt lao àöång treã khi àûúåc tuyïín
duång khöng phaãi luác naâo cuäng sûã duång trònh àöå cuäng nhû àaä
àûúåc àaâo taåo. Àöëi vúái möåt söë ngaânh àaâo taåo kïí caã ngaânh dõch vuå
vêîn cûá bõ nguy cú mêët cên àöëi. Tuy nhiïn söë cûã nhên múái ra
trûúâng luön luön thñch nghi àûúåc vúái nhûäng yïu cêìu cuãa caác
doanh nghiïåp ngaây caâng khùæt khe nhû hiïån nay.
Möi trûúâng vaâ sûå ö nhiïîm
Nhiïìu thïë kyã qua, loaâi ngûúâi àaä cöë gùæng chinh phuåc thiïn
nhiïn xung quang mònh (àïí phuåc vuå cho nhu cêìu sinh söëng).
Ngaây nay, trïn haânh tinh chuáng ta vúái söë dên hún 5 tyã ngûúâi,
thiïn nhiïn khöng coân phaãi chinh phuåc nûäa maâ coân phaãi giûä
gòn baão vïå. úã caác nûúác cöng nghiïåp, cuöåc chaåy àua trong saãn
xuêët àaä keáo theo viïåc khai thaác bûâa baäi caác nguöìn taâi nguyïn
thiïn nhiïn nhû nûúác, göî, than, dêìu. Têët caã àïìu bõ khai thaác
do nhu cêìu cuãa xaä höåi cöng nghiïåp ngaây caâng tùng. Vaâ do
nguöìn taâi nguyïn trong nûúác khöng àaáp ûáng àuã, caác nûúác naây
cêìn phaãi nhêåp nguyïn liïåu tûâ caác nûúác khaác nhêët laâ tûâ caác
nûúác thïë giúái thûá 3. Têët caã caác nûúác duâ laâ cöng nghiïåp hay
khöng, cuäng khöng traánh khoãi hiïån tûúång khai thaác ngaây caâng
nhiïìu caác nguöìn khoaáng saãn tûâ mùåt àêët vaâ loâng àêët. Rûâng bõ
taân phaá àïí lêëy göî hoùåc lêëy àêët laâm rêîy. Giïëng àûúåc àaâo lïn àïí
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 7
lêëy nûúác hoùåc khai thaác dêìu. Caác moã than, moã sùæt, moã àöìng,
moã u-ra-ni àïìu àûúåc múã cûãa khai thaác.
Vò dên söë trïn haânh tinh ngaây caâng tùng, nïn hiïån nay viïåc
khai thaác nguöìn taâi nguyïn thiïn nhiïn àang bùæt àêìu gùåp khoá
khùn. Àïí coá àûúåc nguöìn dêìu khñ thò con ngûúâi phaãi ài tòm sêu
hún hoùåc xa hún ngoaâi biïín caã. Nûúác duâng cho tûúái tiïu vaâ
cung cêëp cho caác khöëi thaânh thõ lúán àang bùæt àêìu bõ thiïëu.
Nhêët laâ úã chêu Phi, möåt söë khu rûáng àaä bõ truåi laâ do tïå naån
khai thaác göî vaâ sau àoá bõ phaá huyã do quaá trònh di dên. Chñnh
caác àaåi dûúng khöng lêu laâ nguöìn dûå trûä nûúác vö têån àöëi vúái
loaâi caá thò nay àang caån kiïåt dêìn túái mûác baáo àöång. Nguyïn
nhên cuãa hiïån tûúång naây laâ do viïåc àaánh bùæt caá ngaây caâng gia
tùng vaâ caác vuâng ven búâ bõ ö nhiïîm.
Bïn caå nh viïå c khai thaác caác nguöì n taâi nguyïn coân coá sûå
taá c àöång liïn tuåc cuãa con ngûúâ i cho nïn caá c khu rûâng nhiïå t
àúá i bõ thu heå p dêîn àïë n xoái moâ n àêët vaâ xa maå c hoaá. Quaá trònh
têå p trung dên söë úã khu vûå c àö thõ cuâng vúá i sûå tñch tuå chêë t
thaã i (raác rûúãi gia àònh, nûúác thaãi ) ngaây caâng khoá ngùn chùå n.
Cuöëi cuâng, nïìn saã n xuêë t cöng nghiïåp cuä ng gêy ra muön vaân ö
nhiïî m nguöì n nûúá c vaâ khöng khñ. Ngay trong nöng nghiïå p
hiïå n nay viïåc sûã duå n g phên boán bûâa baä i, chùn nuöi cöng
nghiïåp cuä ng trúã thaâ nh nguyïn nhên gêy ö nhiïî m. Duâ úã bêë t kyâ
núi naâo trïn haâ nh tinh chuáng ta möi trûúâng thiïn nhiïn àïì u
trong tònh traån g bõ àe doaå .
Khöng khñ, khñ quyïín
Khöng khñ maâ chuáng ta àang hñt thúã thûúâng xuyïn bõ ö
nhiïîm do khoái nhaâ maáy, sûå àöët noáng cuãa nhaâ maáy àiïån vaâ khñ
thaãi cuãa xe húi. Hiïån tûúång ö nhiïîm naây cuäng coá thïí goáp phêìn
nguy hiïím nung noáng haânh tinh chuáng ta.
Vaâo cuöëi thïë kyã qua, coá möåt söë ngaây, khöng khñ khöng thïí
hñt àûúåc úã nhûäng thaânh phöë lúán cuãa nûúác Anh do coá nhiïìu khoái
than. “Smog” laâ kïët quaã cuãa sûå tröån lêîn khoái vúái sûúng muâ, laâ
àùåc trûng cuãa Luên Àön cho àïën nhûäng nùm 60. Trong phêìn
lúán caác nûúác cöng nghiïåp, nhiïn liïåu than àûúåc thay thïë bùçng
dêìu, sau àoá laâ bùçng àiïån vaâ khñ àöët thiïn nhiïn. Nhûäng nhiïn
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 8
liïåu àûúåc thay thïë naây saåch hún rêët nhiïìu so vúái than, coá
nghôa laâ ñt ö nhiïîm. Àïën mûác ngûúâi ta àaä bùæt àêìu hñt thúã thoaãi
maái hún trong nhûäng àiïím dên cû múái.
Nhûng coân möåt hiïån tûúång ö nhiïîm êm ó vaâ khöng coá khoái
àaä xuêët hiïån vaâo nhûäng nùm 1970. Khñ thaãi cuãa xe húi, kïët
húåp vúái xaå khñ cuãa öëng thöng húi laâm baäo hoaâ khöng khñ cuãa
caác thaânh phöë lúán thaânh 3 loaåi khñ: ài-ö-xit lûu huyânh,
mönöxit, àaåm vaâ hydro caác bua chaáy khöng hïët. Khi 3 loaåi khñ
naây bõ ngûng tuå seä gêy ra möåt loaåi sûúng muâ “quang hoáa” laâm
cho khöng khñ khöng coân hñt thúã àûúåc.
Caác thaânh phöë nhû Los Angeles, Mexico hay A-ten thûúân g
laâ naån nhên cuãa nhûäng hiïån tûúång nïu trïn. Ngûúåc laåi, khi
nhûäng loaåi khñ naây bõ gioá cuöën ài coá thïí rúi xuöëng núi khaác
dûúái daång “mûa axit” laâm tiïåt truâng caác höì nûúác, a xñt hoaá àêët
àai vaâ têën cöng vaâo thûåc vêåt. Nhûäng trêån mûa axit naây àaä giïët
chïët sûå söëng dûúái nûúác trong caác höì nûúác úã Canaàa vaâ Bùæc Myä.
Ngûúâi ta cuäng àang nghi ngúâ nhûäng trêån mûa naây àaä goáp
phêìn laâm taân luåi cêy rûâng nhêët laâ úã vuâng nuái Vosges, vuâng
rûâng àen vaâ úã trung Êu.
Àïí khùæc phuåc naån ö nhiïîm bêìu khñ quyïín àang lan röång,
ngûúâi ta àaä xaác àõnh nhûäng tiïu chuêín khùæt khe hún àöëi vúái
nhûäng öëng khoái nhaâ maáy vaâ khuyïn duâng xe riïng. Caác nhaâ
cöng nghiïåp phaãi trang bõ cho nhaâ maáy cuãa hoå nhûäng hïå thöëng
loåc khoái. Coân caác nhaâ saãn xuêët ötö thò cho ra àúâi nhûäng loaåi xe
àûúåc trang bõ, bùçng öëng xaã coá chêët xuác taác àïí giaãm haâm lûúång
khñ àöåc haåi. Nhûäng chiïëc xe naây thûúâng àûúåc sûã duång úã Myä vaâ
Nhêåt vaâ hiïån nay àaä xuêët hiïån trïn thõ trûúâng chêu Êu.
Ö nhiïîm nguöìn nûúác
Nûúác saåch àang trúã thaânh nguöìn quñ hiïëm trong caác khu
dên cû. Nûúác sinh hoaåt phaãi àûúåc sûã lyá trûúác khi àem ra cung
cêëp cho ngûúâi dên búãi vò nûúác tûâ àaáy söng vaâ nhêët laâ tûâ caác
giïëng khoan àaä bõ ö nhiïîm nghiïm troång.
Caác doâng nûúác lúán úã caác khu cöng nghiïåp nghiïîm nhiïn trúã
thaânh nhûäng cöëng thoaát nûúác “löå thiïn” àöí nûúác thaãi ra biïín.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 9
Nhûäng ngûúâi laâm cöng taác lêëy nûúác tûâ caác doâng söng àïí cung
cêëp cho nhên dên trûúác khi àem nguöìn nûúác túái cho hoå phaãi xûã
lyá qua maáy loåc vò ngaây nay ngoaâi nhûäng vi khuêín vaâ vi ruát gêy
bïånh thöng thûúâng ngûúâi ta coân phaát hiïån thêëy trong caác
nguöìn nûúác naây coá caã chêët thaãi hoaá hoåc, chêët kim loaåi nùång coá
haåi vúái sûác khoãe cuãa con ngûúâi nhû: thuyã ngên, chò, chêët caát-
mi.
Trûúác àêy ngûúâi ta nghô rùçng nhûäng maåch nûúác ngêìm
traánh àûúåc ö nhiïîm hoùåc àûúåc loåc trong loâng àêët nhûng ngaây
naây nhûäng maåch nûúác ngêìm laâ phêìn dûå trûä nûúác dûúái loâng àêët
cuäng àang bõ caác nguöìn nûúác trïn mùåt àêët laâm ö nhiïîm. Trong
caác vuâng thêm canh cêy tröìng nhû Beauce, Picarchie, caác chêët
phên àaåm hoaá hoåc chûa àûúåc cêy tröìng hêëp thu àaä ngêëm
xuöëng caác maåch nûúác ngêìm dûúái daång nitúraát. Cuäng giöëng nhû
vêåy, trong caác vuâng chùn nuöi cöng nghiïåp (Bretagne) phên
lúån vaâ phên gia cêìm àang tñch tuå thaânh nhûäng chêët nitúraát
chùèng bao lêu nûäa seä gêëm xuöëng caác maåch nûúác ngêìm vaâ seä
laâm ö nhiïîm caác nguöìn nûúác cuãa giïëng khoan.
Theo nhûäng tiïu chuêín cuãa cöång àöìng chêu Êu, lûúång
nitúraát trong nûúác saåch quaá 50mg/lñt nïëu khöng seä gêy nguy
hiïím cho sûác khoãe cuãa treã thú vaâ ngûúâi giaâ yïëu. Trong möåt söë
xaä cuãa caác tónh Finistere vaâ Morbihan, ngûúâi ta àaä cêëm lêëy
nûúác tûâ caác giïëng khoan. Caác loaåi phên boán hoaá hoåc coá chêët
Phöët-phaát khi khöng àûúåc cêy tröìng hêëp thuå hïët seä àöí ra caác
höì vaâ caác àaåi dûúng úã àoá noá seä cung cêëp chêët dinh dûúäng cho
hïå thûåc vêåt söëng dûúái nûúác. Ngûúâi ta thûúâng gùåp hiïån tûúång
naây trïn búâ biïín dûúái daång caát maâu vaâng xanh (coá nghôa laâ caác
thûåc vêåt taão). Cuöëi cuâng, hiïån tûúång naây laâm cho caác àöång vêåt
söëng dûúái nûúác chïët ngaåt.
Caái giaá phaãi traã cho viïåc giaãi quyïët vêën àïì ö nhiïîm
Bêy giúâ ngûúâi ta khöng coân neám raác thaãi hay àöí nûúác bêín
ài nûäa maâ phaãi xûã lyá vaâ laåi sûã duång caác chêët naây. Nhûng quaá
trònh naây àöi khi cuäng cêìn túái caác khoaãn chi giaãi ö nhiïîm àaä
àûúåc aáp duång: caác cú quan baão vïå möi trûúâng àaä àûa ra möåt
nguyïn tùæc: ngûúâi gêy ra ö nhiïîm phaãi traã giaá cho haânh àöång
cuãa mònh. Ngaây 16/3/1978, khi chiïëc taâu Amoco- Cadiz bõ àùæm,
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 10
àöí khoaãng 220.000 têën dêìu thö xuöëng biïín vuâng Bretagne thò
cöng ty cuãa Myä chuã quaãn chiïëc taâu naây àöìng thúâi coân böìi
thûúâng cho caã chñnh phuã Phaáp (toaâ aán Chicago ngaây
11/1/1988).
Tûúng tûå nhû vêåy, caá nhên naâo àöí nûúác thaãi ra hïå thöëng
cöëng thoaát nûúác vaâ àöí raác rûúãi ra ngoaâi àïí thu gom qua dõch
vuå vïå sinh möi trûúâng àïìu phaãi àoáng goáp chi phñ .
Hiïån nay, caác nhaâ cöng nghiïåp biïët roä rùçng: chi phñ cho
trang thiïët bõ öëng khoái nhaâ maáy, hïå thöëng loåc rûãa khoái hoùåc
chi phñ àïí xêy dûång vaâ àûa vaâo hoaåt àöång möåt nhaâ maáy xûã lyá
nûúác thaãi laâ rêët lúán. Vaâ chi phñ cho viïåc xûã lyá chêët thaãi töën
keám tuyâ theo mûác àöå àöåc haåi hoùåc tuyâ theo khoaãng caách phaãi
chuyïn trúã túái trung têm xûã lyá.
Bònh thûúâng, möåt chuã doanh nghiïåp khöng thïí töëng hïët
chêët thaãi ra möåt khu àêìm hoùåc àöí vaâo möåt goác rûâng maâ phaó
giao cho möåt baäi raác nhû möåt thûá haâng hoaá hoùåc möåt trung
têm xûã lyá chêët thaãi dûúái sûå kiïím soaát chùåt cheä. Thïë nhûng,
öng chuã naây phaãi traã chi phñ xûã lyá chêët thaãi.
Trong àiïìu kiïå n hiïå n nay, ngûúâ i ta cho rùç ng: Coá möå t söë
ngûúâ i àang tòm caách mua nhûä n g maãnh àêët reã tiïìn nhêë t laâ úã
caác nûúá c thuöåc thïë giúá i thûá 3 àïí xêy dûång caác trung têm xûã lyá
raác thaãi .
Giöëng nhû caác nûúác giaâu, caác nûúác thïë giúái thûá 3 cuäng phaãi
chi phñ cho viïåc vêån chuyïín raác thaãi àïën caác baäi raác hoùåc àïën
nhûäng núi xa bùçng caác taâu trúã raác.
Raác thaãi cuãa caác gia àònh cuäng coá thïí àûúåc buön baán xuyïn
àaåi têy dûúng. Nhûng viïåc giaãi ö nhiïîm nguöìn nûúác vêîn thu
àûúåc lúåi nhuêån cao nhêët.
Caá c cöng ty phên phöëi nûúác saå ch vaâ xûã lyá nûúá c thaã i àaä trúã
thaâ nh têåp àoaân lúá n trong ngaâ nh cöng nghiïå p, dõch vuå cuã a caác
cöng ty naây thûå c sûå laâ cêìn thiïët . Vêën àïì giaãi ö nhiïî m khñ ga
cuän g trúã thaânh vêë n àïì phûác taå p. Àïí saã n xuêët bònh xuá c taác vaâ
hïå thöë ng àaá nh lûãa cho xe húi, nhaâ saã n xuêët phaãi chi mêët möåt
khoaã n tiïì n rêë t lúán sau àoá bùæt khaách haâng mua xe húi phaã i
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 11
chõu khoaã n naây. Coâ n àöë i vúái caác haäng tinh chïë nhiïn liïå u
phaãi nêng cêëp nhaâ xûúãn g àïí chïë taåo xùng khöng chó giaân h
cho bònh xuá c taác.
Sa maåc hoaá
Tûâ xa xûa caác sa maåc khöng ngûâng àûúåc múã röång vaâ nhûäng
caánh rûâng nhiïåt àúái cuäng àang dêìn bõ mêët ài dûúái taác àöång cuãa
con ngûúâi .
Caác sa maåc àûúåc vñ nhû nhûäng keã chinh phuåc coá quyïìn uy
àang ngaây caâng múã röång vuâng chiïëm àoáng.
Trûúác àêy, hiïån tûúång sa maåc hoaá laâ do traái àêët noáng lïn,
coân hiïån nay hiïån tûúång naây àang gia tùng do con ngûúâi khai
thaác, àöët phaá rûâng bûâa baäi. Nhûäng caánh rûâng àang dêìn dêìn trúã
thaânh nhûäng àöìng coã lúán vaâ sau àoá laâ nhûäng sa maåc hoang vu.
Diïån tñch sa maåc Sahara àang ngaây caâng múã röång bêët chêëp
nhûäng bûác tûúâng xanh cöë gùæng chen lêën tiïën vaâo sa maåc.
Thêåm chñ nhûäng caánh rûâng êím ûúát trúã nïn khan hiïëm. úã
Braxin nhûäng caánh rûâng nhû vêåy cuäng bõ khai hoang àïí lêëy àêët
tröìng troåt cung cêëp cho caác chuã nöng.
úã chêu Phi vaâ Àöng Nam aá, ngûúâi ta khai thaác nhûäng cêy göî
lúán úã caánh rûâng naây àem baán sang chêu Êu vaâ Nhêåt Baãn, sau
àoá dên baãn xûá laåi trúã laåi àêy sinh söëng vaâ tröìng troåt trïn nhûäng
caánh àöìng tro. Cuäng nhû vêåy, úã Bó haâng nùm mêët ài nhûäng
maãnh rûâng vö cuâng lúán.
Ngaây nay chó úã baán cêìu Bùæc laâ ngûúâi laâ vêîn duy trò thêåm chñ
múã röång diïån tñch tröìng rûâng
Giaãi trñ
Ngaây nay, giaãi trñ àang chiïëm möåt võ thïë quan troång. Thêåt
vêåy, nùm 1994, möåt söë ngûúâi khöng söëng bùçng nguöìn thu nhêåp
cuãa mònh àaä giaãm thúâi gian laâm viïåc vaâ laâm viïåc trong gia
àònh àïí coá thïm thúâi gian giaãi trñ vò vúái hoå hoaåt àöång giaãi trñ
cuäng laâ hoaåt àöång quan troång.
Xu hûúáng tiïën túái möåt xaä höåi giaãi trñ àûúåc diïîn ra ngaây caâng
bònh àùèng vïì mùåt chñnh trõ xaä höåi vaâ luön taåo àiïìu kiïån cho moåi
ngûúâi tiïëp xuác vúái nhau vaâ àùåc biïåt laâ hoå tûå do sûã duång thúâi
gian hún.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 12
Caác quan niïåm vïì hoaåt àöång giaãi trñ khöng thöëng nhêët vúái
nhau àaä ài àïën möåt àõnh nghôa vïì giaãi trñ coá thïí laâ tiïu cûåc vaâ
khöng cêìn thiïët.
Trong thûåc tïë, caác hoaåt àöång giaãi trñ khöng phaãi laâ lao àöång
chuyïn mön, khöng phaãi laâ caác cöng viïåc nöåi trúå maâ cuäng khöng
phaãi laâ thúâi gian sinh hoaåt (ùn uöëng, nghó ngúi) ngûúâi ta coá thïí
phên caác hoaåt àöång naây ra thaânh hai nhoám:
Nhoám thûá nhêët bao göìm caác troâ chúi vaâ caác mön thïí thao,
caác hoaåt àöång biïíu diïîn trûúác àaám àöng (caác trêån thi àêëu, àua
taâi) diïîn ra trong moåi möi trûúâng xaä höåi.
Nhoám thûá hai bao göìm caác hoaåt àöång cuãa nhûäng ngûúâi trñ
thûác : hoå thûúâng xuyïn àïën caác nhaâ haát, dûå caác buöíi hoaâ nhaåc
vaâ àïën caác viïån baão taâng.
Sûå phên chia theo truyïìn thöëng naây àûúåc dûåa trïn hoåc
thuyïët cuãa arisste luön luön duâng trong moåi xaä höåi àûúng thúâi.
Caác hònh thûác giaãi trñ mang tñnh têåp thïí vaâ thuå àöång (nhû caác
cuöåc thi àêëu thïí thao, caác buöíi chiïëu boáng) vaâ caác hoaåt àöång mang
tñnh caá nhên cêìn nöî lûåc cao hún vïì trñ tuïå maâ khöng coá sûå caånh
tranh lêîn nhau. Vò vêåy caách sûã duång thúâi gian raänh röîi laâ möåt
nhên töë gêy aãnh hûúãng khöng nhoã túái phên hoaá xaä höåi.
Nhûäng cöng viïåc lao àöång chên tay trong caác xaä höåi cöng
nghiïåp ngaây caâng mêët ài buöåc caác giúái nam, nûä phaãi sûã duång húåp
lyá thúâi gian giaãi trñ cuãa hoå àïí tûå phêìn àêìu cho sûác khoeã baãn thên.
Noái chung, ngûúâi ta thûâa nhêån: caác hoaåt àöång giaãi trñ giuáp
cú thïí phaát triïín khoeã maånh vaâ giaãi trñ phaãi laâ sûå vêån àöång cuãa
cú thïí. Vò vêåy trong caác buöíi hoaâ nhaåc Pop ngûúâi ta thêëy giúái
treã thûúâng tham gia biïíu diïîn tñch cûåc. Mùåt khaác cûá gêìn 1/2 söë
thanh niïn Phaáp laåi coá 1/4 trong söë hoå coá thïí chúi möåt nhaåc cuå
úã caác mûác àöå khaác nhau.
Caác gia àònh thûúâng coá thaái àöå chung bùçng nhau khi lao
àöång àïí trang bõ cho gia àònh laâ hoå laåi giaânh thúâi gian vaâo hoaåt
àöång giaãi trñ. Tûâ nhûäng nùm 1950, do thu nhêåp cuãa ngûúâi dên
tùng, caác buöíi phaát thanh truyïìn hònh vaâ maáy ghi hònh tûâ coá
sûác hêëp dêîn hún. Tuy nhiïn, möåt söë ñt ngûúâi vêîn khöng cöng
nhêån vö tuyïën truyïìn hònh laâ phûúng tiïån giaãi trñ nhûng hoå
vêîn àùng kyá mua caác kïnh êm thanh nöíi vaâ maáy tñnh caá nhên
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 13
vò hoå khöng phuã nhêån hoaåt àöång giaãi trñ cuãa caác phûúng tiïån kyä
thuêåt. Xeát cho cuâng, vúái caác phûúng tiïån giaãi trñ trong nhaâ,
ngûúâi ta laåi thñch úã nhaâ nhiïìu hún laâ ra ngoaâi. Hiïån naây àaâi
radio vaâ vö tuyïën truyïìn hònh laâ nguyïn nhên chñnh dêîn àïën
xu hûúáng naây.
Àiïån aãnh vaâ truyïìn hònh.
úã khùæp núi trïn thïë giúái vaâ ngay caã úã Phaáp, ngaânh àiïån aãnh
àang caâng ngaây caâng mêët võ trñ trong khi söë lûúång maáy thu
hònh xuêët hiïån ngaây möåt tùng.
Ngaânh àiïån aãnh àang mêët dêìn loâng tin yïu cuãa cöng chuáng.
Ngay úã Paris caác raåp chiïëu boáng cuãa caác khu phöë cuäng phaãi
àoáng cûãa. Hiïån tûúång naây cuäng giöëng nhû úã caác thaânh phöë lúán
khaác. Tuy nhiïn hiïån nay khaán giaã cuãa àiïån aãnh vêîn laâ nhûäng
àöëi tûúång treã tuöíi. Àiïån aãnh khöng coân laâ phûúng tiïån giaãi trñ
cuãa nhên dên nhû thúâi kyâ sau giaãi phoáng nûäa. Nùm 1947
ngûúâi ta tñnh coá khoaãng 412 triïåu. Nhûng múái tûâ nùm 1960 thò
söë raåp chiïëu boáng àaä giaãm ài vaâ àïën nùm 1989 söë khaán giaã
trong nùm chó coân 120 triïåu. úã Phaáp cuäng nhû caác nûúác khaác,
raåp chiïëu haâng khöng àûúåc cöng chuáng ûa chuöång nûäa laâ àiïìu
dïî hiïíu.
Nùm 1968, ngaânh àiïån aãnh yá vêîn coân thu huát àûúåc 125
triïåu khaán giaã nhûng hiïån nay dûúâng nhû àang giaãm dêìn
(nùm 1991, söë khaán giaã chó coân laåi 89 triïåu). Tñnh hònh úã Àûác
khöng coá gò saáng suãa lùæm trong khi àoá úã Anh vaâ Myä thò coá
phêìn khaã quan hún.
Ngaânh saãn xuêët phim nhòn chung cuäng àang bõ sa suát, coân
cöng nghiïåp àiïån aãnh cuãa Phaáp àûúåc xïëp úã võ trñ thûá 2 trïn thïë
giúái sau Myä àang gùåp khaá nhiïìu thuêån lúåi. Söë lûúång phim daâi
têåp tùng tûâ 151 böå phim nùm 1985 lïn túái 156 nùm 1991 sau
àoá giaãm xuöëng coân 125 böå phim nùng 1997. Nhû vêåy, võ trñ nïìn
àiïån aãnh ( saãn xuêët àûúåc 99 böå phim daâi têåp trong khi Àûác chó
saãn xuêët àûúåc 72 böå phim daâi têåp vaâ Anh chó coá 54 böå phim.
Àùåc biïåt ngaânh saãn xuêët phim cuãa Liïn Xö cuä àaä hoaân toaân
suåp àöí, tûâ 156 böå phim saãn xuêët nùm 1985 giaãm xuöëng chó coân
23 böå phim nùm 1991.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 14
Tûâ nhûäng dûä liïåu thöng tin trïn, coá möåt cêu hoãi àùåt ra laâ
liïåu coá phaãi nïìn vùn hoaá àaä bùæt àêìu chuyïín hûúáng? Chuáng ta
khöng nïn kïët luêån súám nhû vêåy. Vò caác xu hûúáng vêån àöång
khöng song song vúái nhau.
Ngaânh truyïìn hònh vêîn àang phaát triïín maånh, ngûúâi ta
vêîn öì aåt ài mua maáy thu hònh. Tûâ nùm 1960 àïën 1985 trang bõ
cho caác phûúng tiïån phaát thanh vaâ truyïìn hònh tùng lïn 12
lêìn.
Taåi Phaáp, söë hiïåu thöëng kï cuãa möåt cuöåc àiïìu tra cuãa Viïån
thöëng kï vaâ nghiïn cûáu kinh tïë quöëc gia (INSEE) àûúåc tiïën
haânh nùm 1988 cho thêëy trïn toaân quöëc coá khoaãng 60 triïåu
maáy thu thanh, 20 triïåu maáy thu hònh, 7,2 triïåu kïnh êm
thanh nöíi 4,5 triïåu maáy ghi hònh vaâ 9 triïåu maáy nghe nhaåc caá
nhên. Nùm 1989, coá 97% söë gia àònh Phaáp coá maáy thu thanh
trong àoá 77% söë höå naây nghe haâng ngaây, trung bònh möåt ngaây
möåt thñnh giaã boã ra 163 phuát àïí nghe àaâi.
Nïëu phên chia xaä höåi thöng qua viïåc sûã duång maáy truyïìn
hònh ngûúâi ta seä tiïën haânh nhû thïë naâo? Nùm 1985, coá 93%
gia àònh cöng nhên mua sùæm maáy thu hònh, söë gia àònh coá con
laâ 97% cao hún 5% so vúái gia àònh caác caán böå cao cêëp. Nùm
1987, söë lûúång ti vi mua trong caác gia àònh thúå àöëc cöng cao
hún so vúái gia àònh caán böå cao cêëp. Tûúng tûå ngûúâi ta thêëy
trong caác nûáa tuöíi: ngûúâi cao tuöíi luön luön àûúåc trang bõ àêìy
àuã maáy thu hònh do àoá, ngûúâi ta khöng àaánh giaá mûác söëng
haâng ngaây thöng qua maáy thu hònh. Nùm 1989, nhòn chung
lûúång maáy thu hònh vêîn tùng maånh: cûá 1000 ngûúâi dên coá 375
chiïëc ti vi (úã Myä cûá möîi ngûúâi dên trung bònh coá 0,8 chiïëc).
Thúâi gian maâ ngûúâi dên giaânh àïí xem truyïìn hònh ngaây caâng
nhiïìu (theo thöëng kï cuãa INSEE tiïën haânh 2 lêìn caách nhau 10
nùm: tûâ 1975- 1985).
Êm nhaåc, hoaâ nhaåc vaâ àôa nhaåc.
Hoaâ nhaåc àang phaãi caånh tranh gay gùæt vúái bùng nhaåc sao
cheáp, àôa nhaåc vaâ caác soáng phaát thanh.
Têët caã caác buöíi trònh diïîn àùåc biïåt laâ caác buöíi hoaâ nhaåc vúái
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 15
nghi lïî cuãa ngaây höåi mang tñnh têåp thïí luön luön phaãi chõu sûå
caånh tranh cuãa êm nhaåc sao cheáp.
Tuy nhiïn, tûâ àêìu nhûäng nùm 1970, chi phñ cho töí chûác caác
buöíi hoaâ nhaåc àùåt biïåt laâ nhaåc Rock vaâ nhaåc jazz àaä tùng. Tònh
hònh naây úã Phaáp coá hûúáng laåc quan hún so vúái úã caác nûúác chêu
Êu khaác vaâ úã Myä. úã nhûäng nûúác naây tûâ nùm 1980, caác buöíi hoaâ
nhaåc cöí àiïín vaâ haát Opera ngaây caâng ñt ài. Hoaåt àöång cuãa caác
loaåi hònh êm nhaåc cuäng giaãm so vúái trûúác àêy, nhûäng chuyïën
cöng diïîn cuãa caác ca syä ngaây caâng mêët ài, chó coân caác ngöi sao
êm nhaåc nöíi tiïëng múái coá cú höåi thïí hiïån taâi nùng. Nïëu trong
thûåc tïë, cöng chuáng quan têm àïën àôa haát vaâ àaâi cassette thò
caác hoaåt àöång êm nhaåc múái coá thïí töìn taåi àûúåc.
Vaâo cuöëi nhûäng nùm 1970, thõ trûúâng àôa haát vaâ àaâi cassette
àaä rúi vaâo khuãng hoaãng. Söë ngûúâi baán àôa leã giaãm, lûúång àôa
phaát haânh trïn thõ trûúâng cuäng giaãm. Tònh hònh naây bõ àaão löån
do sûå caånh tranh cuãa caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng, do
sao cheáp àôa haát, do sûå phaát triïín cuãa cöng nghïå cho ra àúâi àôa
compact. Do caånh tranh nhû vêåy, lônh vûåc êm nhaåc ngaây möåt
phaát triïín.
Sûå thay àöíi trong taác phêím.
Hònh aãnh vaâ êm thanh mang àïën sûå àöíi thay cho taác phêím
àùåc biïåt laâ saách vaâ trong tûúng lai gêìn, nhûäng cuöën saách naây
vêîn khöng mêët ài, ngay caã trong nhûäng höå gia àònh coá ngên
saách haån heåp nhêët.
In êën vaâ phaát haânh saách baáo tùng chêåm hún so vúái lûúång
tiïu thuå. Tûâ nùm 1960 àïën 1985, chó söë tiïu duâng tùng tûâ 49
àïën 130 trong khi àoá chó söë phaát haânh nùm 1985 àaåt 168 so
vúái toaân böå khöëi lûúång êën phêím tiïu thuå. Baáo chñ coân phaãi xïëp
vaâo haâng töìi tïå hún nûäa vúái chó söë tiïu duâng nùm 1960 laâ 80
(chó söë phaát haânh: 56) nhûng àïën nùm 1985 chó söë naây àaä laâ
122. Nïëu ngûúâi ta kïët húåp caã baáo chñ vaâ êën phêím laåi vúái nhau
thò seä thêëy àûúåc tyã lïå gia tùng haâng nùm cuãa nhûäng êën phêím
naây thêëp hún so vúái mûác tiïu thuå duâ xeát úã thúâi kyâ kinh tïë naâo
cuäng vêåy, thúâi kyâ tùng trûúãng cuäng nhû thúâi kyâ suy thoaái hay
khuãng hoaãng.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 16
Theo Töí chûác húåp taác vaâ phaát triïín kinh tïë (OCDE), nùm
1986, trung bònh möåt ngûúâi dên úã caác nûúác phaát triïín boã ra
khoaãng 4 giúâ àöìng höì àïí àoåc saách baáo: úã aáo laâ 2,7 giúâ, Haâ Lan
laâ 5,5 giúâ. Cuäng vaâo thúâi àiïím naây, úã Phaáp ngûúâi ta ûúác tñnh
thúâi gian trung bònh maâ möåt ngûúâi Phaáp trïn 15 tuöíi giaânh ra
àïí àoåc trong möåt tuêìn la hún 3 giúâ möåt chuát. Nhûng möåt cuöåc
àiïìu tra àûúåc hoãi àïìu àang khöng coá saách àoåc. Nïëu saách baáo
giaãi trñ ñt àûúåc àoåc nhû vêåy thò coá thïí cêìn phaãi ài tòm nguyïn
nhên vò sao dêîn àïën hiïån tûúång naây? Thúâi gian daânh cho àoåc
saách ñt nhû vêåy phêìn naâo coá nguyïn nhên tûâ giaá saách. Nhû
vêåy, chó tiïu vïì giaá caã cuãa caác loaåi êën phêím húi cao möåt chuát
so vúái toaân böå chó giaá tiïu thuå saãn phêím (387 so vúái 379 nùm
1985 trïn cú súã 100 cuãa nùm 1970). Trong söë nhûäng lyá do khaác
coân coá möåt lyá do nûäa laâ ngûúâi ta àaä daânh thúâi gian àoá àïí xem
truyïìn hònh. Àêy cuäng laâ hïå thöëng thöng tin vïì saách vúã vaâ chu
trònh thûúng maåi saách vúã. Nhûng khöng thïí xaác àõnh àûúåc
mûác àöå cuãa tûâng nguyïn nhên. Ngûúâi ta cuäng thûúâng cho rùçng
hïå thöëng giaáo duåc trûúâng hoåc àaä bõ loaån nùng vaâ àûúåc coi nhû
núi cung cêëp nguöìn thöng tin vïì saách vúã vaâ chu trònh thûúng
maåi saách vúã, cung cêëp nguöìn thöng tin àa daång coá thïí àoåc vaâ
thu huát hoåc sinh ham thñch àoåc. Vò vêåy hoåc sinh àaä trúã thaânh
ngûúâi tiïu thuå nguöìn tin.
Caác lûáa tuöíi vaâ vai troâ xaä höåi cuãa giaãi trñ.
Thaá i àöå hoaâ húåp cuã a thanh niïn thûúâng laâ m giaã m ài mûác
àöå phên hoaá xaä höå i: lûå a choån möåt söë troâ giaã i trñ seä mang laå i
lúå i ñch cho con ngûúâ i, chùèng leä troâ giaã i trñ coá chûá c nùng saã n
xuêë t chùng?.
Thûåc chêët giaãi trñ thûúâng àöëi lêåp giûäa nam giúái vaâ nûä giúái,
vñ duå nhû àaân öng quan têm nhiïìu àïën xe cöå, caâ phï, àaánh bùæt
caá, coân phuå nûä laâ may mùåc vaâ thùm quan. Ngûúåc laåi, thanh
niïn laåi nhêån thêëy trong thïí thao, phên hoaá xaä höåi theo giúái
tñnh, theo têìng lúáp ñt xaãy ra hún laâ trong lao àöång, àuáng ra laâ
trong thaái àöå chuyïn mön. Chñnh bùçng caác troâ giaãi trñ maâ lúáp
treã àaä taåo nïn möåt têìng lúáp tûúng àöëi àöìng nhêët.
Treã con àoáng möåt vai troâ quan troång trong viïåc mua sùæm
thiïët bõ giaãi trñ trong gia àònh (maáy baán dêîn, maáy ghi êm, maáy
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 17
ghi hònh). Vò vêåy nhûäng cùåp vúå chöìng nöng dên khöng coá con ñt
mua sùæm trang thiïët bõ nghe nhòn hún caác cùåp vúå chöìng úã têìng
lúáp xaä höåi khaác, vaâ sûå thêm huåt ngên saách seä giaãm ài àöëi vúái
gia àònh khöng coá treã con vò sûå coá mùåt cuãa chuáng duâ ñt hay
nhiïìu coá xu hûúáng laâm giaãm àöå mêët cên àöëi xaä höåi vùn hoaá
trong lônh vûåc giaãi trñ.
Trong thûåc tïë möåt söë hoaåt àöång giaãi trñ laåi coá kïët quaã sinh
lúâi: vñ duå nhû may vaá vaâ viïåc vùåt trong gia àònh. Tuy nhiïn
khöng phaãi trong nhûäng gia àònh giaãn dõ nhêët ngûúâi ta múái
thûúâng xuyïn gùåp hiïån tûúång naây nhêët. Nhûäng kyä thuêåt viïn,
quaãn àöëc phên xûúãng hoùåc cöng nhên laânh nghïì cuäng laâm caác
cöng viïåc àoá. Theo àiïìu tra vïì “giaãi trñ 1998” cuãa Viïån thöëng kï
nghiïn cûáu kinh tïë quöëc gia Phaáp (INSSE), hún 1/2 söë ngûúâi
chuã gia àònh cuãa caác têìng lúáp xaä höåi laâm caác cöng viïåc vùåt ñt
nhêët laâ möåt lêìn möîi tuêìn. Theo àiïìu tra chung, 40% gia àònh
sùæm cho mònh möåt chiïëc höåp àöì vaâ 20% trang bõ möåt chiïëc baân
thúå. Vêîn nhûäng lyá do nhû thïë, ñt nhêët àaä giaãi thñch àûúåc möåt
phêìn taåi sao ngûúâi ta laåi may vaá ngaây caâng nhiïìu vaâ xem àoá laâ
möåt hoaåt àöång saáng taåo. Vò vêåy cuäng theo tûâng nguöìn tin, hún
möåt nûãa söë gia àònh coá thu nhêåp cao àïìu mua sùæm maáy khêu,
tyã lïå naây thêëp hún àöëi vúái nhûäng gia àònh coá thu nhêåp thêëp.
Cuöëi cuâng hoaåt àöång giaãi trñ bùçng hònh thûác viïët, àùåc biïåt laâ
veä laâ àaåi diïån cuãa nhûäng mön giaãi trñ kiïëm lúâi. Hún 10% ngûúâi
Phaáp haânh nghïì nghïå thuêåt taåo hònh, nûä giúái chiïëm söë àöng
hún nam giúái, lúáp treã àöng hún caác lúáp tuöíi khaác. 1/6 söë caán böå
nhaâ nûúác baây toã muöën theo höåi hoaå.
Caác kyâ nghó.
Theo thoái quen, ngûúâi ta àaä àõnh nghôa: kyâ nghó laâ rúâi núi úã
trong thúâi gian 4 ngaây (chñnh xaác hún laâ 4 àïm). Kyâ nghó naây
khöng giöëng vúái chuyïën ài cöng taác, hoåc têåp hay ài ùn dûúäng.
Caách àõnh nghôa naây cho pheáp ta xaác àõnh àûúåc khaái niïåm vïì
kyâ nghó so vúái khaái niïåm vïì du lõch: àõnh nghôa trïn bao göìm
caã nhûäng chuyïën ài àïën nhûäng vuâng phi du lõch, nhêët laâ
nhûäng ngaây nghó trong gia àònh. Nhûng noá laåi loaåi boã nhûäng
chuyïën lûä haânh mang tñnh chêët kinh doanh. Cuöëi cuâng tûâ àõnh
nghôa naây, chuáng ta phên biïåt àûúåc kyâ nghó vúái kyâ nghó cuöëi
tuêìn.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 18
Nhûä ng ngaây nghó dûúá i hònh thûác nghó pheáp vaâ cöng taác
bùæ t àêì u tûâ tñnh laän g maå n cuã a loaâi ngûúâi . Trûúá c àêy nhûän g
chuyïën ài cöng taác laâ nhûäng chuyïë n ài vuå lúå i, cho àïë n cuöëi
thïë kyã thûá XIX nhûäng chuyïën ài vaä n caãnh vêî n coân laâ möåt
cuöå c maåo hiïí m vò trong nhûä ng chuyïë n ài naâ y, lûä khaách coá thïí
gùå p ruã i ro: hoùå c do chêåm taâu xe, àûúâ ng xe cöå ñt ài laå i àûúåc
hay àöå an toaân thêë p. Sûå phaá t triïí n cuã a ngaâ nh àûúâng sùæt, cuã a
taâ u chaåy húi nûúác taåo àiïìu kiïån thuêå n lúå i cho giai cêëp tû saã n
ài du lõch àöì ng thúâ i cuä ng taåo àiïìu kiïå n cho viïå c töí chûác thaân h
lêå p caác cöng ty du lõch.
Vò thïë, àïën cuöëi thïë kyã XIX, caác nhaâ tû baãn cöng nghiïåp àaä
giaânh ra nhûäng thaáng heâ àïí ài àïën vuâng nöng thön sau àoá ài
àïën nhûäng baäi biïín thúâi thûúång (Biarrtz do nûä hoaâng Engeánie
xêy dûång nùm 1854, Deauville cuãa baá tûúác Morny xêy dûång
nùm 1860). Nùm 1841, möåt ngûúâi Anh tïn laâ Thomas Cook lêìn
àêìu tiïn àaä töí chûác kinh doanh thaânh cöng töët àeåp chuyïën du
lõch tûâ Leicester àïën Loughbourough. Öng àaä lêåp ra nhiïìu cöng
ty kinh doanh du lõch. Coân Karl Bacdeker ngûúâi Àûác thò àaä
xuêët baãn nhûäng cuöën saách hûúáng dêîn du lõch. Möåt ngaânh cöng
nghiïåp múái ra àúâi, ngaânh cöng nghiïåp du lõch chuyïn giúái thiïåu
àõa àiïím tham quan, cung cêëp thúâi gian biïíu, phûúng tiïån àûa
àoán an toaân, àõnh trûúác nhûäng traåm nghó vaâ cung cêëp luön caã
baão hiïím chöëng mêët cùæp. Khaách haâng cuãa nhûäng haäng du lõch
àêìu tiïn naây laâ nhûäng lûä khaách chûa tûâng ài nghó.
úã Phaáp, àöëi vúái ngûúâi lao àöång, nhûäng ngaây nghó cuãa hoå chó
bùæt àêìu coá tûâ khi hoå àûúåc hûúãng nhûäng ngaây nghó pheáp coá
lûúng vaâo nùm 1936 nhúâ coá sûå can thiïåp cuãa mùåt trêån bònh dên.
Luác naây öng Leáo Lagrange, Phoá quöëc vuå khanh àùåc traách thïí
thao vaâ giaãi trñ àaä múã röång hoaåt àöång du lõch têåp thïí vaâ thïí
thao. Sau àoá thúâi gian nghó tùng tûâ 15 ngaây àïën 4 tuêìn, dêìn
dêìn àïën tùng lïn 5 tuêìn sau nùm 1968 vaâ sau àoá àûúåc cöng
nhêån vaâo nùm 1982. Tûâ sau giaãi phoáng, nhûäng ngaây nghó úã
Phaáp coá tñnh dên chuã hoaá rêët cao vaâ sau khi chñnh thûác aáp
duång tuêìn nghó thûá 5 coá lûúng àöëi vúái moåi ngûúâi lao àöång thò
tñnh dên chuã laåi àûúåc phaát huy thïm.
Ngaây nay, coá nhiïìu xu hûúáng àang xuêët hiïån, trong quaá
trònh phaát triïín, kyâ nghó àöng vêîn coân laâ dêëu hiïåu cho thêëy sûå
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 19
bêët bònh àùèng xaä höåi. Kyâ nghó àöëi vúái thanh niïn vûâa àöåc àaáo
laåi vûâa khöng phuâ húåp. Cuäng giöëng nhû kyâ nghó heâ, kyâ nghó
cuöëi tuêìn seä laâm tùng thïm giaá trõ gia àònh. Cuâng vúái möåt söë
chñnh saách khöng giaãi quyïët àûúåc hiïån tûúång trïn thò trong khi
àoá, viïåc nghiïn cûáu vïì ngaây nghó cuäng toã ra khöng coá kïët quaã.
Ai laâ ngûúâi ài nghó.
Kyâ nghó coân chûa àûúåc giaânh cho têët caã moåi ngûúâi vaâ cuäng
khöng bònh àùèng vúái têët caã moåi ngûúâi. Trong caác kyâ nghó, kyâ
nghó àöng phên böë khöng àöìng àïìu bùçng kyâ nghó heâ.
Theo möåt cuöåc nghiïn cûáu cuãa INSEE, tyã lïå trung bònh
ngûúâi ài nghó àaåt 60% nùm 1992 so vúái nùm 1985 laâ dûúái 58%.
Nhûng nhûäng ngûúâi ài nghó naây möåt mùåt hoå khöng ài theo
caách giöëng nhau, khöng àïën cuâng möåt núi vaâ khöng ài cuâng
möåt thúâi àiïím. Mùåt khaác quaá trònh gia tùng söë ngûúâi ài nghó
cuäng khöng giöëng nhau giûäa caác têìng lúáp xaä höåi nghïì nghiïåp.
Hiïån tûúång phên têìng xaä höåi.
Caán böå cao cêëp vaâ caác nghïì tûå do àûúåc ûu àaäi vúái tyã lïå ài
nghó laâ 89% nùm 1992 (tyã lïå naây laâ 86,6% nùm 1964). Thiïåt
thoâi nhêët laâ ngûúâi saãn xuêët nöng nghiïåp vaâ ngûúâi lao àöång
trong lônh vûåc nöng nghiïåp, nùm 1992, tyã lïå ngûúâi ài nghó chó
laâ 30,6% coân nùm 1964 laåi chó coá 11,9%. Mùåc duâ quaá trònh gia
tùng rêët chêåm nhûng àöëi vúái hoå nhû thïë cuäng laâ haånh phuác
nhêët röìi. Caác öng chuã kinh doanh trong ngaânh cöng nghiïåp vaâ
thûúng maåi cuäng coá àiïìu kiïån ài nghó ngaây caâng nhiïìu vúái tyã
lïå 62% nùm 1992 so vúái nùm 1964 laâ 47,5%.
Sûå xuêë t hiïå n cuã a kyâ nghó àöng gêy ra hiïå n tûúå n g múá i vïì
sûå phên biïå t giûä a caá c têì n g lúá p xaä höå i . Kyâ nghó heâ vêî n laâ kyâ
nghó quan troå n g nhêë t vúá i tyã lïå ngûúâ i ài nghó laâ 55,3% nùm
1992, gêë p gêì n 2 lêì n so vúá i kyâ nghó àöng (28,9%). Kyâ nghó
àöng dêì n dêì n trúã thaâ n h kyâ nghó buâ , hêì u nhû kyâ nghó naâ y
luön luön tûúng ûá n g vúá i möå t kyâ nghó keá p trong nùm (sûå chia
nhoã kyâ nghó). Phêì n lúá n nhûä n g ngûúâ i àaä ài nghó heâ nùm trûúá c
thò seä ài nghó àöng nùm sau.
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 20
Kyâ nghó àöng naây cuäng cho thêëy hiïån tûúång phên hoaá xaä
höåi giûäa nhûäng ngûúâi coá àuã thu nhêåp àïí ài nghó 2 lêìn möåt
nùm àïí coá thïí tûå giaãi phoáng nhûäng raâng buöåc trong cöng viïåc
vaâ nhûäng raâng buöåc khaác trong àúâi söëng haâng ngaây vúái nhûäng
ngûúâi khöng coá àuã àiïìu kiïån naây. Nhòn chung trong caã nùm,
thu nhêåp cuãa ngûúâi dên caâng tùng, hoå ài nghó caâng nhiïìu.
Trong khi àoá vúái kyâ nghó muâa àöng thò tyã lïå ngûúâi ài nghó gêìn
nhû öín àõnh vúái mûác lûúng haâng nùm laâ 100.000 frùng (tyã lïå
naây tùng nïëu thu nhêåp vûúåt quaá mûác trïn)
Ngûúâi ta ài nghó úã lûáa tuöíi naâo?
Caâng treã ngûúâi ta ài nghó caâng thûúâng xuyïn àùåc biïåt laâ lûáa
tuöíi 30-39 hoùåc dûúái 14 tuöíi. Tyã lïå ngûúâi ài nghó gia tùng àaáng
kïí, söë ngûúâi trïn 70 tuöíi tùng tûâ 18% nùm 1964 àïën 37% nùm
1992. Sau àoá maäi àïën thúâi kyâ gêìn àêy, khi söë ngûúâi ài nghó
giaãm dêìn theo lûáa tuöíi thò ngaây nay laåi coá xu hûúáng öín àõnh
cho àïën khi hoå vïì hûu. Chûáng toã kyâ nghó àaä trúã thaânh möåt
thoái quen maâ ngûúâi ta khöng thïí boã qua àûúåc. Cuöëi cuâng,
thanh niïn tuöíi tûâ 14 àïën 24 coá tyã lïå ài nghó húi thêëp: hoå cuäng
cho thêëy yá chñ tûå lêåp.
Kyâ nghó heâ.
Kyâ nghó heâ vêîn laâ kyâ nghó quan troång nhêët, nhiïìu ngûúâi
thñch ra biïín vaâ cùæm traåi bùçng xe moáoc ngaây caâng phöí biïën.
Muâ a heâ vêî n laâ nhûä ng ngaây nghó chñnh, nhûng thúâ i gian
nghó heâ giaãm hún so vúái thúâ i kyâ nghó àöng (tûâ 25 nùm nay, söë
ngaâ y nghó àöng vêî n khöng giaãm vaâ chó giaã m möåt chuát nùm
1975).
Thúâi gian ài nghó.
Trung bònh thúâi gian nghó heâ àang coá xu hûúáng giaãm trong
moåi têìng lúáp xaä höåi, tûâ 27,2 ngaây nùm 1965 xuöëng coân 22,6
ngaây nùm 1992. Hiïån tûúång giaãm thúâi gian nghó heâ naây cuäng
laâ biïíu hiïån cuãa phên hoaá xaä höåi. Kyâ nghó naây chó quan troång
vúái caác caán böå cao cêëp vaâ nhûäng ngûúâi coá nghïì nghiïåp tûå do.
Söë ngaây nghó cuãa hoå giaãm tûâ 34,9 ngaây nùm 1965 coân 24,4
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 21
ngaây nùm 1992. Caác gia àònh coá thu nhêåp cao thûúâng ài nghó
heâ 30 ngaây, caác têìng lúáp trung bònh thò chó nghó 23 ngaây.
Ngûúâi ta ài àêu vaâ ài nhû thïë naâo trong kyâ nghó ?
Nhòn chung moåi têìng lúáp xaä höåi àïìu nghiïng vïì xu hûúáng
àïën nhaâ böë meå hoùåc baån beâ (39,7% söë ngaây nghó trong nùm).
Khöng coá gò ngaåc nhiïn khi thêëy caác öng chuã cuãa ngaânh cöng
thûúng nghiïåp àïën nghó úã caác khaách saån àöng gêëp 4 lêìn so vúái
cöng nhên. Àùåc biïåt laâ ngûúâi Phaáp ài nghó heâ, cùæm traåi bùçng
xe mooác ngaây caâng àöng. Kyâ nghó heâ naây vêîn chiïëm võ trñ quan
troång haâng àêìu: gêìn 1/3 söë cöng nhên, khoaãng 1/5 nhên viïn
vaâ caán böå bònh thûúâng vaâ hún 1/10 söë caán böå cao cêëp cuäng
muöën têån hûúãng caác kyâ nghó naây.
Ngûúâi ta luön thêëy hiïån tûúång chia reä têìng lúáp xaä höåi úã
nhûäng núi nghó maát: trong 5% söë ngaây nghó ngûúâi ta chó thêëy
cöng nhên vaâ nhên viïn chûá hiïëm thêëy coá öng chuã naâo, söë
ngûúâi ài nghó naây choån nhaâ troå nhiïìu hún laâ khaách saån.
Nhaâ nghó giaânh cho caác dõp nghó heâ rêët quan troång àöëi vúái
caán böå cao cêëp vaâ nhûäng ngûúâi chuã, söë ngaây nghó cuãa hoå tùng
nhanh hún laâ thu nhêåp cuãa hoå. Tuy vêåy, nùm 1992 diïån tñch
khu nghó cuãa têët caã caác têìng lúáp xaä höåi tùng thïm 14,1%.
Ngûúâi ta laâm gò trong kyâ nghó ?
ñt khi ngûúâi Phaáp laåi gheát nhûäng chuyïën ài daåo (7,7%).
Biïín laâ núi thu huát nhiïìu khaách nghó hún laâ úã miïìn nuái vaâ
nöng thön. Nùm 1973, cûá 100 ngaây nghó thò coá 44 ngaây úã biïín,
hún 30 ngaây úã nöng thön, àïën nùm 1992 du lõch ra biïín vêîn
chiïëm võ trñ söë 1 trong khi àoá nhûäng chuyïën ài vïì caác vuâng
nöng thön laåi giaãm.
Kyâ nghó cuöëi tuêìn.
Kyâ nghó cuöëi tuêìn laâ dõp àïí caác gia àònh àoaân tuå.
Möîi ngûúâi Phaáp àïìu giaânh riïng cho mònh möåt thúâi gian
nghó riïng, nhûäng ngûúâi coá àiïìu kiïån àïìu rúâi gia àònh trong 2
ngaây. Nghó ngaây chuã nhêåt laâ truyïìn thöëng cuä cuãa xaä höåi, coân
http://ebooks.vdcmedia.com
G−¬ng mÆt thÕ giíi hiÖn ®¹i 22
nghó thïm ngaây thûá (hoùåc thûá 2 àöëi vúái caác thûúng nhên) laâ
hònh thûác múái meã.
Àa söë ngûúâi Phaáp thñch ngaây nghó chuã nhêåt taåi nhaâ, àoá laâ
ngaây nghó cêìn thiïët cho sûác khoeã hoùåc laâ ngaây lïî. Ngûúâi dên
trong caác thaânh phöë ài nghó nhiïìu nhêët vaâ trong caác kyâ nghó
cuöëi tuêìn, hoå cuäng chiïëm söë àöng nhêët. Àa söë ngûúâi ài nghó
cuöëi tuêìn boã ra tûâ 2 - 4 ngaây àïí rúâi nhaâ ài hún 80km, trong
nhûäng chuyïën ài thïë naây thûúâng hoå thùm anh em hoå haâng
thên cêån. Cûá 7 ngûúâi ài nghó cuöëi tuêìn laåi coá 1 ngûúâi nghó úã
nhaâ baån beâ hoùåc hoå haâng xa vaâ cûá 10 ngûúâi laåi coá 1 ngûúâi àïën
nhaâ troå.
Söë nhaâ nghó troå trong nhûäng ngaây nghó cuöëi tuêìn vaâ caác kyâ
nghó khaác tùng rêët nhanh. Nhûng ài nghó úã nhaâ cha meå vêîn
phöí biïën theo truyïìn thöëng. Sau àaåi chiïën thïë giúái thûá 2, coá
rêët nhiïìu dên nöng thön di dên ra thaânh phöë vaâ hoå luön luön
giûä caác möëi quan hïå hoå haâng bùçng caách vïì thùm quï trong
nhûäng kyâ nghó cuöëi tuêìn.
Nhûäng chuyïën ài nghó úã nûúác ngoaâi.
Caác kyâ nghó àûúåc phên böë àïìu trong nùm: caác kyâ nghó lúán
thûúâng vaâo thaáng 7 vaâ thaáng 8 vaâ söë ngûúâi nghó cao àiïím nhêët
laâ vaâo thaáng 12 vaâ thaáng 4. Àa söë ngûúâi Phaáp khöng thñch ài
nghó úã nûúác ngoaâi, cûá 9 ngûúâi múái chó coá 1 ngûúâi. Nhûäng ngûúâi
ài nghó úã nûúác ngoaâi thûúâng laâ nhûäng gia àònh caán böå cao cêëp,
nhûäng ngûúâi coá nghïì nghiïåp tûå do, tiïëp àïën laâ caá c caá n böå bònh
thûúâ ng vaâ caác nhên viïn. Caác lûáa tuöí i ài nghó nhiïìu nhêë t laâ
tûâ 14-24 tuöí i vaâ tûâ 40-60 tuöí i. Têìng lúáp cöng nhên chó ài nghó
úã nûúác ngoaâ i khi lûåc lûúå ng lao àöång nhêå p cû úã laå i Phaáp trong
kyâ nghó.
Khi phên tñch núi àïën cuãa caác du khaách ài nghó úã nûúác
ngoaâi, ngûúâi ta thêëy coá möåt truåc àiïím Bùæc-Nam, àêy laâ nhûäng
àõa àiïím maâ ngûúâi nghó coá thïí hûúãng thuå aánh nùæng mùåt trúâi:
gêìn 31% trong söë hoå àïën Têy Ban Nha, Böì Àaâo Nha vaâ
Andorre, gêìn 9% àïën Italia, 6,2% àïën Hi Laåp, Thöí Nhô Kyâ vaâ
caác àaão úã Àõa Trung Haãi, 5,6% àïën Anh vaâ 2,9% àïën caác nûúác
Àöng Êu vaâ Liïn Xö cuä. Ngoaâi caác nûúác Têy Ban Nha, Italia
http://ebooks.vdcmedia.com
