Giới thiệu về LATEX
M t tài li u ng n g n
gi i thi u v L TEX 2ε
A
hay LTEX 2ε trong 114 phút
A
Biên so n: Tobias Oetiker
Hubert Partl, Irene Hyna và Elisabeth Schlegl
D ch b i: Nguy n Tân Khoa
Phiên b n 4.00, Ngày 09 tháng 02 năm 2003
ii
B n quy n ©2000-2002 thu c v Oetiker và nh ng ngư i đóng góp cho tài li u
LShort. “All rights reserved”.
Đây là m t tài li u mi n phí. B n có th phân ph i l i tài li u này cho các ngư i
khác hay s a đ i tài li u (tuân theo nh ng m c yêu c u trong gi y phép b n quy n GNU
General Public License c a Free Software Foundation; phiên b n 2 hay các phiên b n
sau).
Tài li u này đ n tay các b n v i hy v ng là nó s tr nên h u ích nhưng nó không
kèm theo b t kỳ m t s b o đ m nào, ngay c nh ng đ m b o ng m hi u v vi c
thương m i hoá hay phù h p v i m t đích c th nào đó. B n có th tham kh o thêm
gi y phép GNU General Public License đ bi t thêm chi ti t.
Thông thư ng, b n s nh n đư c m t b n sao c a gi y phép GNU General Public
License kèm theo tài li u này; n u chưa có, b n có th vi t thư đ n đ a ch sau Free
Software Foundation, Inc., 675 Mass Ave, Cambridge, MA 02139, USA. đ có m t b n
gi y phép.
Cám ơn!
Ph n l n n i dung c a tài li u này đư c l y t b n gi i thi u v L TEX 2.09 b ng
A
ti ng Đ c c a:
Hubert Partl
Zentraler Informatikdienst der Universit¨t f¨r Bodenkultur Wien
a u
Irene Hyna
Bundesministerium f¨r Wissenschaft und Forschung Wien
u
Elisabeth Schlegl
in Graz
N u b n quan tâm đ n tài li u b ng ti ng Đ c, b n có th t i v b n c p nh t
c a J¨rg Knappen t i CTAN:/tex-archive/info/lshort/german.
o
iv Cám ơn!
Khi so n th o tài li u này, tôi đã liên h v i m t s thành viên c a nhóm tin
comp.text.tex. Tôi đã nh n đư c nhi u s hư ng ng c a m i ngư i. Chính nh
vào s nhi t tình giúp đ thông qua vi c ch nh s a các l i và đ ngh thêm vào
m t s n i dung cho tài li u mà tôi m i có th hoàn t t tài li u này. Tôi thành
th t cám ơn m i ngư i. T t c các l i trong tài li u này là c a tôi !!! (tôi là ngư i
so n th o mà). N u b n tìm th y m t t nào đó vi t sai l i chính t thì có l r ng
m t trong nh ng ngư i b n sau đã b xót nó!
s
Rosemary Bailey, Marc Bevand, Friedemann Brauer, Jan Busa, Markus Br¨hwiler,
u
Pietro Braione, David Carlisle, José Carlos Santos, Mike Chapman, Pierre Chardaire,
Christopher Chin, Carl Cerecke, Chris McCormack, Wim van Dam, Jan Dittberner,
Michael John Downes, Matthias Dreier, David Dureisseix, Elliot, Hans Ehrbar,
Daniel Flipo, David Frey, Hans Fugal, Robin Fairbairns, J¨rg Fischer, Erik Frisk,
o
Mic Milic Frederickx, Frank, Kasper B. Graversen, Arlo Griffiths, Alexandre Guimond,
Cyril Goutte, Greg Gamble, Neil Hammond, Rasmus Borup Hansen, Joseph Hilferty,
Bj¨rn Hvittfeldt, Martien Hulsen, Werner Icking, Jakob, Eric Jacoboni, Alan Jeffrey,
o
Byron Jones, David Jones, Johannes-Maria Kaltenbach, Michael Koundouros,
Andrzej Kawalec, Alain Kessi, Christian Kern, J¨rg Knappen, Kjetil Kjernsmo,
o
Maik Lehradt, Rémi Letot, Johan Lundberg, Alexander Mai, Martin Maechler,
Aleksandar S Milosevic, Henrik Mitsch, Claus Malten, Kevin Van Maren,
Lenimar Nunes de Andrade, Demerson Andre Polli, Maksym Polyakov Hubert Partl,
John Refling, Mike Ressler, Brian Ripley, Young U. Ryu, Bernd Rosenlecher,
Chris Rowley, Risto Saarelma, Hanspeter Schmid, Craig Schlenter, Baron Schwartz,
Christopher Sawtell, Geoffrey Swindale, Boris Tobotras, Josef Tkadlec, Scott Veirs,
Didier Verna, Fabian Wernli, Carl-Gustav Werner, David Woodhouse, Chris York,
Fritz Zaucker, Rick Zaccone, and Mikhail Zotov.
L i gi i thi u
L TEX [1] là m t h th ng so n th o r t phù h p v i vi c t o ra các tài li u khoa
A
h c và toán h c v i ch t lư ng b n in r t cao. Đ ng th i, nó cũng r t phù h p v i
các công vi c so n th o các tài li u khác t thư t cho đ n nh ng cu n sách hoàn
ch nh. L TEX s d ng TEX [2] làm b máy đ nh d ng.
A
Tài li u ng n g n này s gi i thi u v L TEX 2ε và nó s gi i thi u h u h t các
A
ng d ng c a L TEX. B n có th tham kh o thêm [1, 3] đ bi t thêm chi ti t v h
A
th ng L TE
A X.
Tài li u này đư c chia làm 6 chương (5 chương đư c d ch t tài li u g c và 1
chương thêm vào đ hư ng d n s d ng L TEX đ so n th o tài li u ti ng Vi t):
A
Chương 1 gi i thi u v nh ng c u trúc cơ b n c a m t tài li u đư c so n th o
b ng L TEX 2ε . Ngoài ra, chương này cũng gi i thi u sơ lư c v l ch s phát
A
tri n c a L TEX. K t thúc chương, b n s hi u đư c cơ ch làm vi c c a
A
L TEX. Đây s là n n t ng quan tr ng mà t đó b n có th k t h p v i các
A
ki n th c các chương sau đ có đư c m t cái nhìn sâu hơn v L TEX.A
Chương 2 chúng ta s đi sâu vào vi c so n th o các tài li u. B n s đư c gi i
thi u v nh ng l nh cơ b n thông d ng c a L TEX cùng v i nh ng môi trư ng
A
đ nh d ng c a nó. Sau khi k t thúc chương, b n s có th t so n th o m t
s ki u tài li u cơ b n.
Chương 3 hư ng d n cách so n th o các công th c v i L TEX. Chúng tôi s cung
A
c p cho các b n r t nhi u ví d minh ho cách s d ng s c m nh này c a
L TEX. Chương này s đư c k t thúc b ng m t b ng li t kê t t c các kí hi u
A
toán h c đư c h tr trong L TEX.
A
Chương 4 nói v vi c t o ch m c, danh m c tài li u tham kh o và vi c đưa
vào các hình nh EPS. Chương này cũng nói v vi c t o m t tài li u d ng
PDF v i pdfL TEX và gi i thi u m t s gói m r ng h u d ng như XY-pic,
A
pdfscreen, . . . .
Chương 5 nói v nh ng nguy hi m tìm n c a vi c thay đ i đ nh d ng chu n
c a L TEX. B n s bi t đư c nh ng thay đ i không nên làm vì nó s khi n
A
cho L TE
A X xu t ra tài li u k t qu không đ p.
Chương 6 hư ng d n cài đ t và s d ng gói VnTeX đ so n th o tài li u b ng
ti ng Vi t v i L TEX.
A
B n nên đ c tài li u theo th t các chương b i vì tài li u này không quá dài. Hơn
n a, hãy chú ý đ n các ví d b i vì có r t nhi u thông tin đư c đưa ra trong ví
d và các ví d này s đư c s d ng xuyên su t trong toàn b tài li u.
vi L i gi i thi u
L TEX có th đư c s d ng g n như trên m i máy tính, t máy PC và Mac đ n
A
các h th ng máy tính l n như UNIX và VMS. m t s m ng máy tính k t n i
v i nhau c a các trư ng đ i h c, b n có th tìm th y đư c L TEX đã đư c cài đ t
A
s n. Thông tin đ truy c p và s d ng b n cài đ t c c b c a L TEX cũng đư c
A
cung c p trong ph n Local Guide [4]. N u b n g p v n đ v vi c s d ng thì hãy
liên h v i ngư i đã đưa cho b n tài li u này! Vi c hư ng d n cài đ t và c u hình
L TEX không thu c vào ph m vi tài li u ng n này. Tài li u này ch t p trung cung
A
c p cho b n ki n th c cơ b n đ so n th o tài li u b ng L TEX.
A
N u b n có nhu c u v các v n đ liên quan đ n L TEX, hãy tham kh o thêm tài
A
li u trang web c a Comprehensive TEX Archive Network (CTAN). Trang ch đư c
đ t t i http://www.ctan.org. B n có th t i v t t c các gói d li u thông qua
các chương trình FTP đ a ch ftp://www.ctan.org hay r t nhi u đ a ch liên
k t ph khác trên th gi i như ftp://ctan.tug.org (US), ftp://ftp.dante.de
(Germany), ftp://ftp.tex.ac.uk (UK). N u b n không các nư c trên thì hãy
l a ch n đ a ch nào g n b n nh t.
B n có th tìm th y nh ng ph n c n tham kh o thêm CTAN trong su t tài li u
này, đ c bi t là các tham chi u đ n ph n m m và tài li u b n có th t i v . Thay
vì ph i vi t toàn b đ a ch URL, chúng tôi s ch vi t CTAN: sau đó là v trí b t
kì trong cây thư m c CTAN.
N u b n mu n s d ng L TEXtrên máy tính cá nhân, hãy xem qua nh ng thông
A
tin đ a ch CTAN:/tex-archive/systems.
N u b n th y r ng tài li u này c n đư c b sung, thay đ i thì hãy liên h v i
chúng tôi.
Tài li u hi n th i đang có đ a ch :
CTAN:/tex-archive/info/lshort
M cl c
Cám ơn! iii
L i gi i thi u v
1 Nh ng v n đ cơ b n v L TEX A 1
1.1 Tên g i c a trò chơi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.1 TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.2 L TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A . . . . . . . . . . 1
1.2 Nh ng đi u cơ b n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.1 Tác gi , ngư i trình bày sách, và ngư i s p ch . . . . . . . 2
1.2.2 Trình bày b n in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2.3 Nh ng đi m m nh và đi m y u c a L TEX A . . . . . . . . . . 3
1.3 Các t p tin nh p li u c a L TEX . . . . . . . . . .
A . . . . . . . . . . 4
1.3.1 Kho ng tr ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.2 M t s kí t đ c bi t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.3 M t s l nh c a L TEX . . . . . . . . . . .
A . . . . . . . . . . 5
1.3.4 Các l i chú thích . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.4 C u trúc c a t p tin nh p li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.5 M t s l nh thông d ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.6 Cách trình bày m t tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.1 Các l p tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.2 Các gói . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.6.3 Các đ nh d ng trang c a trang văn b n . . . . . . . . . . . . 11
1.7 M t s d ng t p tin thư ng g p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.8 Các tài li u l n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2 So n th o văn b n 15
2.1 C u trúc văn b n và v n đ v ngôn ng . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.2 Đ nh d ng vi c xu ng hàng và sang trang . . . . . . . . . . . . . . 16
2.2.1 Canh l các đo n văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.2.2 Ng t t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.3 Các chu i kí t s n có trong L TEX . . . .
A . . . . . . . . . . . . . . 18
2.4 Các kí t đ c bi t và các kí hi u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.1 D u trích d n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.2 D u g ch và d u ng t quãng . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.3 D u ngã (∼) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.4 Kí hi u v đ (◦) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.5 Kí hi u đ ng ti n Euro (e) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
viii M CL C
2.4.6 D u ba ch m (. . . ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.4.7 Ch ghép, g ch n i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.4.8 D u tr ng âm và các kí t đ c bi t . . . . . . . . . . . . . . 21
2.5 S h tr đ i v i các ngôn ng qu c t . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.5.1 S h tr đ i v i ti ng B Đào Nha . . . . . . . . . . . . . . 23
2.5.2 S h tr đ i v i ti ng Pháp . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.5.3 S h tr đ i v i ti ng Đ c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.5.4 H tr đ i v i ti ng Hàn Qu c . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.6 Kho ng cách gi a các t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.7 T a đ , các chương và các m c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.8 Tham chi u chéo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.9 Chú thích cu i trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.10 Các t đư c nh n m nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.11 Môi trư ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11.1 Các môi trư ng li t kê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.11.2 Canh trái, canh ph i, và canh gi a . . . . . . . . . . . . . . 33
2.11.3 Các trích d n và các đo n thơ . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.11.4 In n đúng nguyên văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.11.5 Môi trư ng b ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.12 Tính linh đ ng trong cách trình bày . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.13 B o v các l nh “d v ” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3 So n th o các công th c toán h c 41
3.1 T ng quan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.2 G p nhóm các công th c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.3 Xây d ng kh i các công th c toán h c . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3.4 Các kho ng tr ng trong công th c toán . . . . . . . . . . . . . . . . 47
3.5 Gióng theo c t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.6 Các kho ng tr ng thay cho ph n văn b n . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.7 Kích thư c c a các font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
3.8 Đ nh lý, đ nh lu t, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
3.9 Các ký hi u in đ m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.10 Danh sách các kí hi u toán h c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
4 Nh ng tính năng đ c trưng c a L TEXA 61
4.1 Đưa nh EPS vào tài li u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
4.2 Tài li u tham kh o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4.3 T o ch m c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
4.4 Trang trí đ u đ c a các trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
4.5 Môi trư ng h tr vi c trích đúng nguyên văn . . . . . . . . . . . . 66
4.6 T i v và cài đ t các gói c a L TEX . . . . . .
A . . . . . . . . . . . . 66
4.7 Làm vi c v i pdfL TE
A X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
4.7.1 Các tài li u PDF dành cho Web . . . . . . . . . . . . . . . . 68
4.7.2 Các font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
4.7.3 S d ng đ ho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
4.7.4 Các siêu liên k t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
4.7.5 V n đ v i các liên k t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.7.6 Các v n đ v i Bookmark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
4.8 Trình di n v i gói pdfscreen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
M CL C ix
4.9 X -pic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Y
5 Tuỳ bi n các thành ph n c a L TEX A 80
5.1 T o l nh, gói l nh và môi trư ng m i . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
5.1.1 T o l nh m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
5.1.2 T o môi trư ng m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.1.3 T o m t gói l nh m i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.2 Font ch và kích thư c font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
5.2.1 Các l nh thay đ i font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
5.2.2 Lưu ý khi s d ng các l nh thay đ i đ nh d ng . . . . . . . 85
5.2.3 Vài l i khuyên . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5.3 Các kho ng tr ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5.3.1 Kho ng cách gi a cách hàng . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5.3.2 Đ nh d ng đo n văn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5.3.3 Kho ng tr ng ngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
5.3.4 Kho ng tr ng d c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
5.4 Trình bày trang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
5.5 Các v n đ khác v i vi c đ nh d ng chi u dài . . . . . . . . . . . . . 91
5.6 Các h p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
5.7 Đư ng k và thanh ngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
6 So n th o tài li u ti ng Vi t 95
6.1 H tr ti ng Vi t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
6.1.1 Gói VnTeX c a tác gi Hàn Th Thành . . . . . . . . . . . . 95
6.1.2 Gói BK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.1.3 Gói GVS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.2 Cài đ t và s d ng gói VnTeX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.2.1 T i các gói c n thi t v máy tính . . . . . . . . . . . . . . . 96
6.2.2 Cài đ t gói VnTeX trên môi trư ng Windows v i MikTeX . . 96
6.2.3 Cài đ t gói VnTeX trên môi trư ng Unix . . . . . . . . . . . 97
6.2.4 So n th o tài li u b ng ti ng Vi t v i L TEX
A . . . . . . . . . 100
6.2.5 So n th o tài li u v i TEX đơn thu n . . . . . . . . . . . . . 100
6.2.6 S d ng v i texinfo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6.2.7 Ví d áp d ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Tài li u tham kh o 103
Ch m c 105
Danh sách hình v
1.1 T p tin nh p li u cơ b n c a L TEX . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A 7
1.2 Ví d v m t c u trúc c a m t tài li u đư c so n th o b ng L TEX.A 7
4.1 Ví d v cách s d ng gói fancyhdr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
4.2 Ví d v t p tin d li u vào s d ng gói pdfscreen . . . . . . . . . . 75
5.1 Ví d v m t gói l nh t t o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
5.2 Các tham s trong vi c trình bày trang. . . . . . . . . . . . . . . . 89
Danh sách b ng
1.1 Các l p tài li u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2 Các tuỳ ch n cho l p tài li u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3 M t s gói đư c phân ph i chúng v i L TEX. . .
A . . . . . . . . . . . 12
1.4 Các ki u đ nh d ng s n c a trang văn b n trong L TEX.
A . . . . . . . 13
2.1 D u tr ng âm và các kí t đ c bi t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2.2 Ph n t a đ h tr ti ng B Đào Nha. . . . . . . . . . . . . . . . . 24
2.3 Các l nh đ c bi t dành cho ti ng Pháp. . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.4 M t s kí hi u đ c bi t trong ti ng Đ c. . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.5 Các v trí đư c phép. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
3.1 Các d u tr ng âm trong ch đ so n th o toán h c. . . . . . . . . . 54
3.2 Các ch cái Hy L p vi t thư ng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.3 Các ch cái Hy L p vi t hoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
3.4 Quan h hai ngôi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.5 Các toán t hai ngôi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3.6 Các toán t l n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.7 Các d u mũi tên. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.8 Các d u ngo c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.9 Các d u ngo c l n. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
3.10 Các kí hi u khác. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.11 Các kí hi u thông thư ng. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.12 Các d u ngo c theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.13 Ch cái Hy L p và Do Thái theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . 57
3.14 Quan h hai ngôi theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.15 Các d u mũi tên theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
3.16 Quan h ph đ nh hai ngôi và các d u mũi tên theo AMS. . . . . . 59
3.17 Các toán t nh ph n theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
3.18 Các kí hi u khác theo AMS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
3.19 Các ki u ch cái trong toán. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
4.1 Tên c a các khoá theo gói graphicx. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
4.2 Cú pháp c a vi c t o ch m c. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
5.1 Font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
5.2 Kích thư c c a font ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
5.3 Kích thư c tính theo đi m (pt) c a các tài li u chu n. . . . . . . . . 84
5.4 Các font ch đ so n th o trong ch đ toán h c. . . . . . . . . . . 84
5.5 Các đơn v trong TEX. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Chương 1
Nh ng v n đ cơ b n v L TEX
A
Ph n đ u tiên c a chương s gi i thi u m t cách ng n g n v s ra đ i và l ch s phát
tri n c a LTEX 2ε . Ph n hai s t p trung vào nh ng c u trúc cơ b n c a m t tài li u
A
so n th o b ng LTEX. Sau khi k t thúc chương này, các b n s có đư c nh ng ki n
A
th c căn b n v cách th c làm vi c c a LTEX và đi u này s là m t n n t ng quan
A
tr ng đ b n có th hi u kĩ nh ng chương sau.
1.1 Tên g i c a trò chơi
1.1.1 TEX
TEX là m t chương trình đư c thi t k b i Donald E. Knuth [2]. TEX đư c thi t
k hư ng đ n vi c so n th o nh ng công th c toán h c. Knuth b t đ u thi t k
công c s p ch c a TEX vào năm 1977 đ khám phá tìm l c c a các thi t b in
n đi n t khi mà nó b t đ u xâm nh p vào công ngh in n lúc b y gi . Ông hy
v ng r ng s tránh đư c xu hư ng làm gi m ch t lư ng b n in, đi u mà các tài
li u c a ông đã b nh hư ng. TEX như chúng ta th y ngày nay đư c phát hành
vào năm 1982 v i m t s nâng c p đư c thêm vào vào năm 1989 đ h tr t t
hơn cho các kí t 8-bit và đa ngôn ng . TEX đã đư c c i ti n đ tr nên c c kỳ
n đ nh, có th ch y trên các h th ng máy tính khác nhau và g n như là không
có l i. Các phiên b n c a TEX đang d n ti n đ n s π và phiên b n hi n nay là
3.14159.
TEX đư c phát âm là “Tech”, v i “ch” đư c phát âm là “Ach” trong ti ng Đ c
còn trong ti ng Scotland là “Loch.” Trong môi trư ng văn b n thông thư ng, TEX
đư c vi t là TeX.
1.1.2 LTEX
A
L TEX là m t gói các t p l nh cho phép tác gi có th so n th o và in n tài li u
A
c a mình v i ch t lư ng b n in cao nh t thông qua vi c s d ng m t cách chuyên
nghi p các ki u trình bày đã đư c đ nh trư c. Ban đ u, L TEX đư c thi t k b i
A
Leslie Lamport [1]. L TEX s d ng công c đ nh d ng c a TEX đ làm h t nhân
A
cơ b n ph c v cho vi c đ nh d ng tài li u. Ngày nay, L TEX đư c duy trì và phát
A
tri n b i m t nhóm nh ng ngư i yêu thích và nghiên c u v TEX, đ ng đ u là
Frank Mittlebach.
2 Nh ng v n đ cơ b n v L TEX
A
L TEX đư c phát âm là “Lay-tech” hay là “Lah-tech”. L TEX trong môi trư ng
A A
văn b n thông thư ng đư c vi t là LaTeX. L TE ε
A X 2 đư c phát âm là “Lay-tech two
e” và vi t là LaTeX2e.
1.2 Nh ng đi u cơ b n
1.2.1 Tác gi , ngư i trình bày sách, và ngư i s p ch
Trư c khi m t tác ph m đư c in n, tác gi s g i b n vi t tay c a mình đ n nhà
xu t b n. Sau đó, ngư i trình bày sách s quy t đ nh vi c trình bày tài li u (đ
r ng c a c t, font ch , kho ng cách gi a các tiêu đ , . . . ). Ngư i trình bày sách
s ghi l i nh ng ch d n đ nh d ng c a mình lên b n vi t tay và đưa cho ngư i th
s p ch , và ngư i th này s s p ch cho quy n sách theo nh ng đ nh d ng đư c
ch d n trên b n vi t tay.
Ngư i trình bày sách ph i c g ng đ tìm hi u xem tác gi đã nghĩ gì khi vi t
b n vi t th o đ có th quy t đ nh đư c nh ng hình th c đ nh d ng phù h p cho:
tiêu đ , trích d n, ví d , công th c, . . . . Đây là công vi c ph i d a nhi u vào kinh
nghi m và n i dung c a b n th o.
Trong môi trư ng L TEX, L TEX đóng vai trò là ngư i trình bày sách và s d ng
A A
TEX như là m t ngư i th s p ch . Tuy nhiên, L TEX “ch ” là m t chương trình
A
máy tính do đó nó ph i đư c hư ng d n b i ngư i so n th o. Ngư i so n th o s
cung c p nh ng thông tin b sung đ mô t c u trúc logic c a tác ph m và thông
tin này s đư c vi t vào văn b n dư i hình th c là các “l nh c a L TEX.”A
Đây chính là m t trong nh ng đi m khác bi t l n đ i v i các chương trình
so n th o WYSIWYG1 như là: MS Word, hay Corel WordPerfect. V i các chương
trình trên thì ngư i so n văn b n s tương tác tr c ti p v i chương trình và h s
th y ngay k t qu c a vi c đinh d ng. Khi này, văn b n trên màn hình s ph n
ánh đúng v i b n in.
Khi s d ng L TEX, b n không th xem qua trư c k t qu xu t ra trong khi
A
đánh văn b n. Tuy nhiên, đ i v i k t qu xu t ra cu i cùng thì b n v n có th
xem trư c và s a đ i trư c khi th c hi n thao tác in n.
1.2.2 Trình bày b n in
Vi c thi t k b n in là m t công vi c th công. Nh ng ngư i so n văn b n không
có khi u trình bày thư ng m c ph i m t s l i đ nh d ng nghiêm tr ng vì quan
đi m: “N u m t tài li u trông s c s o thì nó đã đư c thi t k t t.” Tuy nhiên các
tài li u đư c in n là đ đ c ch không ph i đ trưng bày trong m t phòng tri n
lãm ngh thu t. Do đó, tính rõ ràng, d đ c, d hi u ph i đư c đ t lên hàng đ u.
Ví d :
Kích thư c c a font ch và vi c đánh s tiêu đ ph i đư c ch n m t cách
h p lý nh m làm cho c u trúc c a các chương, m c tr nên rõ ràng đ i v i
ngư i đ c.
Chi u dài c a dòng văn b n ph i đ ng n đ không làm m i m t ngư i đ c;
đ ng th i, nó ph i đ dài đ có th n m v a v n trong trang gi y. Đi u này
1
What you see is what you get.
1.2 Nh ng đi u cơ b n 3
m i nghe qua ta th y có v mâu thu n nhưng đây chính là m t y u t r t
quan tr ng quy t đ nh đ n tính rõ ràng và đ p m t c a tài li u.
V i các chương trình WYSIWYG, tác gi thư ng t o ra các tài li u s c s o,
trông đ p m t nhưng l i không đ m b o đư c tính th ng nh t trong vi c đ nh
d ng các thành ph n c a tài li u. L TEX ngăn ch n nh ng l i như th b ng cách
A
yêu c u ngư i so n th o ph i đ nh nghĩa c u trúc logic c a tài li u. Sau đó, chính
L TEX s l a ch n cách trình bày t t nh t.
A
1.2.3 Nh ng đi m m nh và đi m y u c a LTEX
A
Khi nh ng ngư i s d ng các ph m m m WYSIWYG và nh ng ngư i s d ng
L TEX g p nhau, h thư ng tranh lu n v “nh ng đi m m nh / đi m y u c a L TEX
A A
đ i v i các chương trình so n th o thông thư ng” và ngư c l i. Cách t t nh t mà
b n nên làm là đ ng gi a và l ng nghe. Tuy nhiên, đôi lúc b n s không th nào
đ ng ngoài đư c!
Dư i đây là m t s đi m m nh c a L TEX:
A
Các mô hình trình bày b n in chuyên nghi p đã có s n và đi u này s giúp
cho tài li u do b n so n th o trông th t chuyên nghi p.
Vi c so n th o các công th c toán h c, k thu t đư c h tr đ n t i đa.
Ngư i s d ng ch c n h c m t s l nh d nh đ xác đ nh c u trúc logic
c a tài li u. Ngư i dùng g n như không bao gi c n ph i suy nghĩ nhi u đ n
vi c trình bày b n in vì công c s p ch TEX đã làm vi c này m t cách t
đ ng.
Ngay c nh ng c u trúc ph c t p như chú thích, tham chi u, bi u b ng, m c
l c, . . . cũng đư c t o m t cách d dàng.
B n có th s d ng r t nhi u gói thêm vào mi n phí nh m b sung nh ng
tính năng mà L TEX không h tr m t cách tr c ti p. Ví d : các gói thêm
A
vào có th h tr vi c đưa hình nh PostScript hay h tr vi c l p nên
các danh m c sách tham kh o theo đúng chu n. B n có th tham kh o thêm
thông tin v các gói c ng thêm trong tài li u The LTEX Companion [3].
A
L TEX khuy n khích ngư i so n th o vi t nh ng tài li u có c u trúc rõ ràng
A
b i vì đây là cơ ch làm vi c c a L TEX.
A
TEX, công c đ nh d ng c a L TEX 2ε , có tính kh chuy n r t cao và hoàn
A
toàn mi n phí. Do đó, chương trình này s ch y đư c trên h u h t các h
th ng ph n c ng, h đi u hành khác nhau.
L TEX cũng có nhi u đi m chưa thu n l i cho ngư i s d ng. B n có th li t kê ra
A
nh ng đi m b t l i này khi b t đ u s d ng L TEX.
A
4 Nh ng v n đ cơ b n v L TEX
A
1.3 Các t p tin nh p li u c a LTEX
A
D li u đưa vào cho L TEX là văn b n thông thư ng đư c lưu dư i d ng kí t
A
ASCII. B n có th so n th o t p tin này b ng m t chương trình so n th o văn
b n thông thư ng như Notepad, . . . T p tin này s ch a ph n văn b n cũng như
các l nh đ nh d ng c a L TEX.
A
1.3.1 Kho ng tr ng
Các kí t : kho ng tr ng hay tab đư c xem như nhau và đư c g i là kí t “kho ng
tr ng”. Nhi u kí t kho ng tr ng liên ti p cũng ch đư c xem là m t kho ng tr ng.
Các kho ng tr ng v trí b t đ u m t hàng thì đư c b qua. Ngoài ra kí t xu ng
hàng đơn đư c xem là m t kho ng tr ng.
M t hàng tr ng gi a hai hàng văn b n s xác đ nh vi c k t thúc m t đo n văn.
Nhi u hàng tr ng đư c xem là m t hàng tr ng.
T đây tr đi, các ví d s đư c trình bày như sau: bên trái s là ph n d li u
đư c nh p vào và bên ph i s là k t qu đư c xu t ra tương ng (ph n k t qu
đư c xu t ra đư c đóng khung).
Đây là m t ví d cho th y
r ng nhi u kho ng
tr ng cũng Đây là m t ví d cho th y r ng nhi u kho ng
ch đư c xem là tr ng cũng ch đư c xem là m t kho ng tr ng.
m t kho ng tr ng.
Đ ng th i m t hàng tr ng s b t đ u m t đo n
m i.
Đ ng th i m t hàng tr ng
s b t đ u m t đo n m i.
1.3.2 M t s kí t đ c bi t
Nh ng kí t sau là các kí t đư c dành riêng. Nó có th là kí t có ý nghĩa đ c
bi t trong L TEX hay là nó không thu c vào b t kỳ b font ch nào. Khi b n nh p
A
chúng m t cách tr c ti p thì thông thư ng chúng s không đư c in ra và đôi khi
nó cũng khi n cho L TEX làm m t s vi c mà b n đã không đ nh trư c ho c chúng
A
cũng có th khi n cho L TEX báo l i. Các kí t đ t bi t đó là:
A
# $ % ^ & _ { } ~ |
B n s th y r ng các kí t này s đư c s d ng r t nhi u trong tài li u. Đ s
d ng các kí hi u trên trong tài li u, b n c n ph i thêm vào m t ti n t phía trư c
là d u g ch chéo (\).
\# \$ \% \^{} \& \_ \{ \} \~{} #$%ˆ&_{}˜
Các kí hi u khác có th đư c in ra trong các công th c toán hay các d u tr ng
âm v i các ch th l nh. D u g ch chéo (\) không th đư c nh p vào b ng cách
1.3 Các t p tin nh p li u c a L TEX
A 5
thêm vào trư c nó m t d u g ch chéo (\\) như các trư ng h p trên. Khi b n nh p
vào \\ thì L TEX s hi u r ng b n mu n xu ng hàng2 .
A
1.3.3 M t s l nh c a LTEX
A
Các l nh c a L TEX c n ph i đư c nh p vào theo đúng ch hoa và ch thư ng. Nó
A
có th có hai d ng th c như sau:
Chúng có th b t đ u b ng d u \ và ti p theo là tên l nh (ch g m các kí
t ). Các tên l nh thư ng đư c k t thúc b ng m t kho ng tr ng, m t s hay
m t ’kí hi u’.
Chúng g m có m t d u v ch chéo ngư c (\) và ch đúng m t ‘kí hi u’.
L TEX b qua kho ng tr ng sau các l nh. N u b n mu n có kho ng tr ng sau
A
các l nh thì b n nên nh p thêm vào {}
Knuth phân lo i ngư i
s d ng \TeX{} thành
Knuth phân lo i ngư i s d ng TEX thành
\TeX{}nicians
TEXnicians và TEXeperts.
và \TeX
eperts.
Rõ ràng trong ví d trên, khi s d ng l nh \TeX mà không thêm vào { } thì
ch các kho ng tr ng gi a t ‘experts’ và \TeX b b qua và do đó chúng đư c
vi t li n nhau thành TEXexperts.
M t s l nh c n có tham s . Các tham s này s đư c ghi gi a d u ngo c
{ } phía sau tên l nh. M t s l nh có yêu c u tham s tuy nhiên, các tham s
này là tuỳ ch n và đư c nh p vào trong d u ngo c vuông [ ].
B n có th \textsl{d a} vào tôi! B n có th d a vào tôi!
Vui lòng b t đ u m t
Vui lòng b t đ u m t hàng m i!
hàng m i!\newline
Cám ơn!
Cám ơn!
1.3.4 Các l i chú thích
Khi mà L TEX g p m t kí t % thì nó s b qua ph n còn l i c a hàng đang đư c
A
x lý. Ngoài ra, các kí t xu ng hàng và các kho ng tr ng đ u hàng ti p theo
s đư c b qua.
B n có th s d ng kí t này đ th c hi n vi c ghi chú vào t p tin so n th o
mà không lo l ng vi c in chúng ra cùng v i b n in hoàn ch nh.
2
B n nên nh p vào $\backslash$. Ch th l nh này s in ra d u ’\’.
6 Nh ng v n đ cơ b n v L TEX
A
Nó qu là % đơn gi n
% t t hơn 1.4 C u trúc c a t p tin nh p li u 7
\documentclass{article}
\begin{document}
Nh g n nhưng có nhi u ý nghĩa
\end{document}
Hình 1.1: T p tin nh p li u cơ b n c a L TEX
A
\documentclass[a4paper,11pt]{article}
% T a đ c a tài li u
\author{H.~Partl}
\title{Minimalism}
\begin{document}
% T o t a đ
\maketitle
% T o b ng m c l c
\tableofcontents
\section{Vài đi u thú v }
M t tài li u thú v ??!!
\section{T m bi t các b n}
\ldots{} đây là ph n k t thúc.
\end{document}
Hình 1.2: Ví d v m t c u trúc c a m t tài li u đư c so n th o b ng L TEX.
A
Copyright by webtailieu.net