Giáo trình Cơn tím thiếu Oxy
Cơn tím là hiện tượng khó thở dữ dội và tím tái nặng do co thắt van động mạch phổi, thường xảy ra ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ bị tim bẩm sinh tím (thường gặp nhất là tứ chứng Fallot), ít gặp ở trẻ dưới 2 tháng và trẻ lớn. Là bệnh lý nặng có thể dẫn đến tử vong. Tuy vậy, cơn tím có thể xảy ra ở bấy kỳ bệnh tim bẩm sinh nào có kết hợp thông liên thất rộng và hẹp đường thoát thất phải nặng....
Cơn tím thiếu Oxy
1. Định nghĩa:
Cơn tím là hiện tượng khó thở dữ dội và tím tái nặng do co thắt van động mạch
phổi, thường xảy ra ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ bị tim bẩm sinh tím (thường gặp nhất là tứ
chứng Fallot), ít gặp ở trẻ dưới 2 tháng và trẻ lớn. Là bệnh lý nặng có thể dẫn đến tử
vong. Tuy vậy, cơn tím có thể xảy ra ở bấy kỳ bệnh tim bẩm sinh nào có kết hợp thông
liên thất rộng và hẹp đường thoát thất phải nặng.
Tứ chứng Fallot
2. Chẩn đoán:
2.1. Lâm sàng:
* Bệnh sử:
- Thời gian xuất hiện cơn tím: Sáng sớm (sau 1 giấc ngủ dài), sau gắng sức
(khóc, đi tiêu...), khi sốt, ói, tiêu chảy.
- Đặc điểm cơn: Mức độ tím, tư thế, phương pháp làm giảm cơn (tư thế gối
ngực, ngồi xổm), kéo dài của cơn.
* Khám:
- Tím tăng nhiều, SaO2 giảm.
- Thở nhanh, sâu.
- Khám tim: Nhịp tim thường không tăng, âm thổi tâm thu dạng phụt của hẹp
ĐMP giảm hoặc biến mất.
- Kích thích, vật vã, lơ mơ, có thể co giật do thiếu Oxy não.
2.2. Cận lâm sàng:
- Công thức máu (lấy máu tĩnh mạch). Chú ý tình trạng cô đặc máu và giảm tiểu
cầu.
- ECG: Khi tình trạng tạm ổn (hết cơn tím).
- X quang ngực thẳng: Phổi sáng, tuần hoàn phổi giảm.
- Siêu âm tim: Nếu trước đó bệnh nhân chưa thực hiện, để xác định tật tim bẩm
sinh.
2.3. Chẩn đoán xác định:
- Lâm sàng: Tím tăng nhiều đột ngột, thở nhanh sâu, vật vã kích thích, SaO2
giảm.
- X quang ngực thẳng: Tuần hoàn phổi giảm.
- Siêu âm tim: Tật tim bẩm sinh có hẹp đường thoát thất (P) + Thông liên thất.
* Chẩn đoán phân biệt:
- Tim bẩm sinh tím có suy tim
Việc phân biệt giữa cơn tím thiếu Oxy và Suy tim có ý nghĩa rất quan trọng vì
điều trị hai biến chứng này hoàn toàn khác nhau.
3. Điều trị:
3.1. Nguyên tắc điều trị:
- Tăng Oxy ở máu động mạch.
- Tăng lượng máu lên phổi.
- Giảm kích thích (giảm thở nhanh, sâu, giảm tiêu thụ Oxy).
3.2. Điều trị cấp cứu: Theo từng bước sau:
- Giữ trẻ ở tư thế gối - ngực.
- Giữ trẻ nằm yên, không bị kích thích.
- Thở Oxy qua mask có túi dự trữ với lưu lượng 6 – 10 l/p là thích hợp nhất.
- Morphine: 0.1 mg/kg TB hoặc TDD.
Hoặc các thuốc an thần khác: Midazolam, Diazepam.
- Truyền dịch điện giải khi Hct > 60%.
- Bicarbonate 0.5 – 1 mEq/kg TM khi tím tái nặng kéo dài.
- Propanolol chỉ định khi thất bại với các biện pháp trên: 0.05 – 0.1 mg/kg
TMC. Tổng liều < 1mg. Tổng liều được pha trong 10 mL dịch và >= 50% bolus, liều
còn lại TMC trong vòng 5 – 10 phút nếu liều đầu chưa hiệu quả.
3.3. Điều trị dự phòng:
- Bổ sung sắt: 10 mg sắt nguyên tố/ngày, để làm tăng MCHC, tăng khả năng
chuyên chở Oxy của HC.
- Propanolol 1 – 4 mg/kg/ngày, chia 2 – 3 lần uống (không hiệu quả trong
trường hợp teo van động mạch phổi).
- Giữ ống động mạch mở bằng PGE1 (nếu có): 0.05 – 2 ug/kg/phút ở thời kỳ sơ
sinh cho đến lúc phẫu thuật.
3.4. Điều trị phẫu thuật:
- Triệt để: Khi đúng chỉ định và nếu có thể.
- Tạm thời: Tạo shunt chủ - phổi trong trường hợp chưa cho phép làm phẫu
thuật triệt để ngay.
