Giáo án dạy CNTT- P2
Các mô hình dữ liệu cho các hệ cơ sở dữ liệu
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
CHÆÅNG 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2.1 MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU
Âënh nghéa:
Mä hçnh dæî liãûu laì mäüt hãû hçnh thæïc toaïn hoüc gäöm hai pháön:
1. Mäüt hãû thäúng kyï hiãûu âãø mä taí dæî liãûu .
2. Táûp håüp caïc pheïp toaïn thao taïc trãn dæî liãûu âo.ï
Trong chæång naìy ta seî tçm hiãøu caïc mä hçnh âæåüc sæí duûng räüng raîi hiãûn nay laì Mä hçnh
THÆÛC THÃØ - QUAN HÃÛ ,mä hçnh QUAN HÃ, mä hçnh MAÛNG vaì mä hçnh PHÁN CÁÚP
2.2 MÄ HÇNH THÆÛC THÃØ -QUAN HÃÛ
Muûc âêch cuía mä hçnh thæûc thãø -quan hãû (Entity - relationship model) laì cho pheïp
mä taí læåüc âäö khaïi niãûm cuía thãú giåïi thæûc(xê nghiãûp, cå quan...) maì khäng cáön chuï yï âãún
tênh hiãûu quaí hoàûc thiãút kãú Cå Såí Dæî Liãûu váût lyï. Âáy laì mä hçnh trung gian âãø chuyãøn
âäøi qua caïc mä hçnh dæî liãûu khaïc nhæ mä hçnh quan hãû , mä hçnh maûng, mä hçnh phán
cáúp...
Sau âáy laì caïc khaïi niãûm sæí duûng trong mä hçnh naìy:
2.2.1THÆÛC THÃØ
Thuáût ngæî “thæûc thãø ”(entity)khäng âæåüc âënh nghéa mäüt caïch hçnh thæïc , cuîng
giäúng nhæ caïc thuáût ngæî “Âiãøm” vaì “âæåìng” trong hçnh hoüc, Chuïng ta coï thãø hiãøu ràòng
thæûc thãø laì mäüt sæû váût hay mäüt caïi gç âoï täön taûi vaì phán biãût âæåüc. Thê duû mäùi con ngæåìi
laì mäüt thæûc thãø , mäùi chiãúc xe maïy cuîng laì mäüt thæûc thãø , chuïng ta cuîng coï thãø noïi mäùi
con kiãún laì mäüt thæûc thãø nãúu chuïng ta coï caïch phán biãût âæåüc con naìy våïi con khaïc( chàón
haûn ta âaïnh mäüt säú cæûc nhoí trãn mäùi con kiãún).
Khaïi niãûm vãö “tênh phán biãût âæåüc” âäöng nháút våïi khaïi niãûm “ nháûn daûng âäúi
tæåüng” , vç lyï do naìy maì mä hçnh thæûc thãø -quan hãû thæåìng âæåüc xem nhæ laì mäüt mä hçnh
hæåïng âäúi tæåüng.
2.2.2TÁÛP THÆÛC THÃØ
Mäüt nhoïm bao gäöm caïc thæûc thãø “tæång tæû” taûo ra mäüt táûp thæûc thãø (entity set)
vê duû
1. Táút caí moüi ngæåìi laì mäüt táûp thæûc thãø
2. Táút caí caïc Giaïo viãn thuäüc ÂHKT&QTKD laì mäüt táûp thæûc thãø
3. táút caí caïc sinh viãn khoa TC_THÄÚNG KÃ cuîng laì mäüt táûp thæûc thãø
Âãø xaïc âënh táûp thæûc thãø cáön phaíi xaïc âënh mäüt táûp hæîu haûn caïc tênh cháút khaïc
nhau cuía caïc thæûc thãø trong táûp thæûc thãø âoï.
Mäüt trong nhæîng bæåïc then chäút trong viãûc læûa choün caïc mä hçnh Cå Såí Dæî Liãûu
chæïa thäng tin phaín aïnh vãö mäüt hãû thäúng naìo âoï laì viãûc choün caïc táûp thæûc thãø trong hãû
thäúng âoï.
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 1
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2.2.3 THUÄÜC TÊNH vaì KHOÏA
Mäüt táûp thæûc thãø coï mäüt táûp caïc tênh cháút âàûc træng goüi laì táûp thuäüc tênh(atribute),
mäùi thæûc thãø âæåüc xaïc dënh båíi mäüt bäü dæî liãûu cuía caïc thuäüc tênh thãø hiãûn thäng tin vãö
thuäüc tênh âoï. ÆÏng våïi mäùi thuäüc tênh coï mäüt táûp giaï trë maì thuäüc tênh âoï coï thãø nháûn goüi
laì miãön(domain) giaï trë cuía thuäüc tênh âoï.
Vê duû miãön giaï trë cuía thuäüc tênh Tuäøi laì (0,120), cuía thuäüc tênh Tãn laì caïc chuäøi
kyï tæû coï âäü daìi täúi âa 30 kyï tæû , hay domain cuía thuäüc tênh Giåïi tênh laì { Nam, Næî},...
Viãûc choün caïc thuäüc tênh laì bæåïc quan troüng trong thiãút kãú så âäö Cå Såí Dæî Liãûu.
Mäüt thuäüc tênh hay 1 táûp täúi thiãøu caïc thuäüc tênh maì giaï trë cuía noï nháûn daûng 1 thæûc thãø
mäüt caïch duy nháút trong táûp thæûc thãø goüi laì khoïa (key) cuía táûp thæûc thãø .
vê duû 5
Xeït táûp thæûc thãø Sinh viãn cuía khoa TC_THÄÚNG KÃ våïi caïc thuäüc tênh Htãn,
ngaìy sinh, Låïp, Âchè
ta coï thãø choün Htãn laìm khoïa nãúu xaïc âënh âæåüc ràòng trong khoa khäng coï 2 ngæåìi naìo
truìng hoü vaì tãn nhau, ngæåüc laûi ta coï thãø choü thãm caïc thuäüc tênh khaïc âãø phán biãût nhæ
ngaìy sinh âãø laìm khaïo cho táûp thæûc thãø sinh viãn .
2.2.4.CAÏC MÄÚI QUAN HÃÛ
Cho caïc táûp thæûc thãø E1, E2,..., Ek. Mäüt mäúi quan hãû R giæîa caïc táûp thæûc thãø laì mäüt
danh saïch coï thæï tæû giæîa caïc táûp thæûc thãø âoï, Danh saïch caïc táûp thæûc thãø khäng nháút thiãút
phaíi phán biãût. Coï nghéa laì mäüt táûp thæûc thãø coï thãø xuáút hiãûn nhiãöu hån mäüt láön trong
Quan hãû.
R=
trong âoï Fi ∈{ E1, E2,..., Ek}. Mäùi hiãûn haình cuía mäúi quan hãû R laì mäüt táûp caïc bäü trong âoï ei ∈Fi goüi laì n_bäü.
Cho 2 táûp thæûc thãø E1 ,E2, R laì mäúi quan hãû giæîa E1 vaì E2 . ta coï caïc âënh nghéa
sau:
1.Quan hãû ISA (is a)
Nãúu mäùi thæûc thãø cuía E1 cuîng laì thæûc thãø cuía E2 thç quan hãû R goüi laì mäúi quan hãû
ISA
E1 ISA E2 âoüc laì E1laì “mäüt” E2.
vê duû:
E2 laì táûp thæûc thãø caïc sinh viãn khoa THÄÚNG KÃ-TIN HOÜC
E1 laì táûp thæûc thãø caïc sinh viãn khoa THÄÚNG KÃ-TIN HOÜC coï hoüc bäøng nàm hoüc 98-99
khi âoï ta coï E1 ISA E2.
Muûc âêch cuía mäúi quan hãû naìy laì caïc thæûc thãø cuía táûp thæûc thãø E1 thæìa hæåíng caïc thuäüc
tênh cuía E2 ngoaìi ra E1 coìn coï nhæîng thuäüc tênh riãng cuía mçnh. Vê duû trong cäng ty coï
táûp thæûc thãø NHÁN_VIÃN( MAÎNV, TÃNNV, TUÄØI, ÂËA_CHÈ,LÆÅNG). Nãúu cäng ty
thaình láûp mäüt âäüi boïng chuyãön thç täút nháút nãn thiãút kãú mäüt táûp thæûc thãø PLAY(NÀM_
táûp thæûc thãø PLAY coï mäúi quan hãû ISA våïi táûp thæûc thãø NHÁN_VIÃN. Nhæ váûy mäùi thæûc
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 2
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
thãø trong THI_ÂÁÚU, CHIÃÖU_CAO) vaì táûp thæûc thãø PLAY cuîng coï táút caí caïc thuäüc tênh
cuía táûp thæûc thãø NHÁN_VIÃN nhæng chè coï nhæîng thæûc thãø trong táûp thæûc thãø PLAY måïi
coï caïc thuäüc tênh nhæ NÀM_THI_ÂÁÚU, CHIÃÖU_CAO.
2. Mäúi quan hãû mäüt_mäüt(one_one relationship)
Nãúu mäùi thæûc thãø cuía E1 coï quan hãû våïi âuïng 1 thæûc thãø cuía E2 vaì ngæåüc laûi, thç
mäúi quan hãû naìy goüi laì mäúi quan hãû mäüt_mäüt giæîa E1 vaì E2.
Vê duû Mäúi quan hãû QUAÍN_LYÏ giæîa hai táûp thæûc thã LAÎNH_ÂAÛO vaì táûp thæûc thãø
PHOÌNG_BAN laì mäúi quan hãû Mäüt_mäüt nãúu giaí thiãút ràòng mäüt laînh âaûo chè quaín lyï mäüt
phoìng vaì mäüt phoìng chè coï mäüt ngæåìi quaín lyï.
3. Mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt(many-one relationship)
Nãúu mäùi thæûc thãø trong E1 coï quan hãû våïi nhiãöu nháút 1 thæûc thãø trong E2, vaì mäùi
thæûc thãø trong E2 coï thãø khäng coï quan hãû våïi thæûc thãø naìo hoàûc coï quan hãû våïi 1 hoàûc
nhiãöu thæûc thãø trong E1. Mäúi quan hãû naìy âæåüc goüi laì mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt tæì E1 vaìo
E2.
Vê duû: mäúi quan hãû giæîa hai táûp thæûc thãø NHÁN_VIÃN vaì PHOÌNG_BAN laì mäúi
quan hãû nhiãöu_mäüt tæì NHÁN_VIÃN vaìo PHONG_BAN, coï nghéa laì mäùi nhán viãn chè
laìm viãûc trong mäüt phoìng vaì mäùi phoìng coï thãø coï nhiãöu nhán viãn laìm viãûc, cuîng coï
træåìng håüp mäüt vaìi nhán viãn khäng thuäüc mäüt phoìng naìo caí nhæ giaïm âäúc.
Khaïi niãûm mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt âæåüc täøng quaït hoïa cho ba táûp thæûc thãø tråí lãn
nhæ sau:
Nãúu coï mäüt mäúi quan hãû R giæîa caïc táûp thæûc thãø E1,E2,...,Ek vaì våïi caïc thæûc thãø
trong táút caí caïc táûp thæûc thãø træì Ei chè coï nhiãöu nháút mäüt thæûc thãø cuía Ei quan hãû våïi
chuïng , thç ta goüi R laì mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt tæì E1,...,Ei-1 ,...,Ek vaìo Ei.
4. mäúi quan hãû nhiãöu_nhiãöu( many_many relationship)
Trong mäúi quan hãû naìy khäng coï mäüt haûn chãú trãn táûp caïc k_bäü cuía caïc thæûc thãø
khi xuáút hiãûn trong caïc quan hãû . thê duû mäúi quan hãû CHA_MEÛ_CUÍA cuía táûp thæûc thãø
NGÆÅÌI laì mäúi quan hãû nhiãöu nhiãöu, vç mäùi âæïa treí coï thãø tçm âæåüc cha meû cho chuïng vaì
mäüt ngæåìi coï thãø coï säú læåüng con tuìy yï.
vê duû:
E1: táûp caïc sinh viãn cuía khoa TC_THÄÚNG KÃ
E2 táûp håüp caïc män thãø thao
R laì quan hãû thêch thãø thao laì mäúi quan hãû nhiãöu_nhiãöu
Trong thæûc tãú caïc hãû quaín trë cå såí dæî liãûu khäng häù tråü mäúi quan hãû naìy, âãø biãøu diãùn
mäúi quan hãû naìy trong thiãút kã thäng thæåìng ngæåìi ta taïch thaình caïc mäúi quan hãû nhiãöu
_mäüt
2.2.5 Så âäö mäúi quan-hãû thæûc thãø
Âãø mä taí thäng tin vãö caïc táûp thæûc thãø vaì caïc mäúi quan hãû giæîa chuïng ngæåìi ta sæí
duûng så âäö goüi laì så âäö mäúi quan hãû thæûc thãø. Trong så âäö naìy:
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 3
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
1. Hçnh chæî nháût biãøu diãùn táûp thæûc thãø coï ghi tãn bãn trong
2. hçnh Oval biãøu diãùn thuäüc tênh, ghi tãn thuoüc tênh bãn trong
3. Hçnh thoi biãøu diãùn mäúi quan hãû giæîa caïc táûp thæûc thãø ghi tãn mäúi quan hãû bãn trong.
4. Nãúu R laì mäúi quan hãû mäüt_mäüt giæîa 2 táûp thæûc thãø E1 vaì E2 thç veî caïc caûnh âënh hæåïng
tæì hçnh Oval nhaîn R âãún caïc hçnh chæî nháût nhaî E1 vaì E2.
5. Nãúu R laì mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt tæì vaìo Ek thç veî caïc caûnh khäng âënh
hæåïng tæì hçnh thoi nhaîn R âãún caïc HCN coï nhaîn E1,E2,..,Ek-1 vaì veî caûnh âënh hæåïng tæì
hçnh thoi coï nhaîn R vaìo HCN nhaîn Ek.
6 Nãúu R laì mäúi quan hãû nhiãöu_nhiãöu giæîa E1 vaì E2 thç veî caïc caûnh khäng âënh hæåïng tæì
hçnh thoi nhaîn R âãún hçnh chæî nháût nhaîn E1 vaì E2.
Vê duû: så âäö sau trçnh baìy mäüt så âäö âån giaín, gäöm 3 táûp EMPS, DETPS vaì
MANAGERS
Hai táûp EMPS vaì DEPTS liãn kãút nhåì mäúi quan hãû WORK IN , âáy laì mäúi quan hãû
nhiãöu_mäüt tæì EMPS vaìo DEPTS.
Táûp thæûc thãø DEPTS vaì MANAGERS liãn kãút våïi nhau qua mäúi quan hãû MANAGES.
Âáy laì mäúi quan hãû mäüt mäüt, Mäüt xuáút hiãûn cuía mäúi quan hãû naìy laì mäüt bäü(d,p) noïi ràòng
vàn phoìng p âæåüc quaín lyï båíi nhán viãn d.
Hoàûc så âäö quan hãû _thuûc thãø sau:
Giæîa táûp thæûc thãø PERSONS vaì PERSONS våïi mäúi quan hãû PARENT_OF. Caûnh thæï nháút
biãøu diãùn con coìn táûp thæï hai biãøu diãùn cha. Giaï trë hiãûn haình cuía mäúi quan hãû
PARENT_OF laì táûp caïc càûp (p1,p2) noïi ràòng p2 laì cha cuía p1
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 4
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Vê duû: Sau dáy laì mäüt vê duû tæång âäúi âáöy âuí, så âäö mäúi quan hãû thæûc thãø sau âáy täø chæïc
hãû thäúng thäng tin cáön thiãút âãø chè huy hoaût âäüng cuía siãu thë YVCB. Trong så âäö coï caïc
táûp thæûc thãø vaì caïc mäúi quan hãû sau:
1.NHAN_VIEN: táûp thæûc thãø bao gäöm caïc nhán viãn laìm viãûc trong siãu thë , caïc thuäüc
tênh :
TENNV
MANV
LUONG
2. NGUOI_QL Ngæåìi quaín lyï goìm caïc træåíng phoìng trong siãu thë
3. GIAN_HANG: táûp thæûc thãø caïc gian haìng trong siãu thë goìm caïc thuäüc tênh
TEN_GH
MA_GH
4. MAT_HANG: táûp thæûc thãø caïc màût haìng baïn trong siãu thë, caïc thuäüc tênh
TEN_MH
MA_MH
5. NGUOI_CC: táûp thæûc thãø caïc ngæåìi cung cáúp caïc màût haìng cho siãu thë, caïc thuäüc tênh
TEN_NCC
DIA_CHI_NCC
6. DON_DATH: táûp thæûc thãø gäöm caïc âån dàût haìng cuía khaïch haìng, gäöm caïc thuäüc tênh
SO_HOA_DON
NGAY_DAT_HANG
7.KHACH_HANG: táûp thæûc thãø caïc khaïch haìng cuía siãu thi, gäöm caïc thuäüc tênh
TEN_KH
DIA_CHIKH
TAI_K_KH
Caïc mäúi quan hãû
8. LAM_VIEC: quan hãû laìm viãûc giæîa táûp thæûc thãø NHAN_VIEN vaì táûp thæûc thãø
GIAN_HANG ta noïi: “nhán viãn x laìm viãûc åí gian haìng y”
9. QUAN_LY “: mäúi quan hãû quaín lyï giæîa táûp thæûc thãø GIAN_HANG vaì NGUOI_QL, ta
noïi : “ gian haìng x âæåüc quaín lyï båíi ngæåìi quaín lyï y”
10. CHUA: quan hãû chæïa giæîa MAT_HANG våïi GIAN_HANG: ta noïi” màût haîng coï
trong gian haìng y”
11. CUNG_CAP: quan hãû cung cáúp giæîa NGUOI_CC våïi MAT_HANG ta noïi” màût
haìng x âæåüc cung cáúp båíi ngæåìi cung cáúp y”.
12. DAT_HANG: quan hãû âàût haìng giæîa KHACH_HANG våïi DON_DATH, ta noïi “ âån
âàût haìng x âæåüc âàût båíi khaïch haìng y”
13. BAO_GOM: quan hãû bao gäöm giæuîa DON_DATH våïi MAT_HANG , ta noïi “ âån
âàût haìng x âàût màût haìng y våïi säú læåüng z”
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 5
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Så âäö mäúi quan hãû -thæûc thãø cuía YVCB nhæ sau
(Hçnh veî)
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 6
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 7
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2.3 MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU QUAN HÃÛ
Nhæ âaî noïi, mä hçnh quan hãû-thæûc thãø khäng phaíi laì mä hçnh xæí lyï, noï mä hçnh
hoïa thãú giåïi thæûc åí mæïc khaïi niãûm. Âãø læu træî thäng tin trãn maïy vaì duìng caïc hãû quaín
trë Cå Såí Dæî Liãûu thao taïc trãn chuïng thç dæî liãûu phaíi âæåüc biãøu diãùn dæåïi daûng khaïc.
Hiãûn nay mä hçnh dæî liãûu âæåüc sæí duûng räüng raîi nháút laì mä hçnh dæî liãûu quan hãû(
Database Relationship Model) âæåüc E.F Code âãö xuáút nàm 1970 vaì ngaìy caìng coï nhiãöu
hãû quían trë Cå Såí Dæî Liãûu cho mä hçnh naìy goüi laì caïc hãû quaín trë Cå Såí Dæî Liãûu quan
hãû . Mä hçnh dæî liãûu quan hãû coï æu âiãøm laì tênh âäüc láûp dæî liãûu cao vaì mä hçnh âæåüc xáy
dæûng dæûa trãn lyï thuyãút táûp håüp nãn dãù hiãøu vaì dãù biãøu diãùn bàòng toaïn hoüc.
2.3.1 Âënh nghéa quan hãû
Quan hãû âæåüc âënh nghéa dæûa trãn lyï thuyãút táûp håüp vaì têch Âãö_caïc cuía caïc miãön.
Miãön( Domain) laì táûp caïc giaï trë hæîu haûn hoàûc vä haûn.
Vê duû: Táûp caïc säú nguyãn laì mäüt miãön, táûp caïc xáu kyï tæû coï âäü daìi 20 laì mäüt miãön, hoàûc
táûp{0,1} laì mäüt miãön...
Cho k miãön D1,D2,...,Dk. Khi âoï têch Âãö_caïc cuía k miãön D1,D2,...,Dk kyï hiãûu laì
D1xD2x...xDk laì táûp caïc bäü coï daûng (v1,v2,...,vk) trong âoï vi thuäüc Di, mäùi bäü coï k thaình
pháön goüi laì k_bäü(k_tupe)
vê duû: Våïi k=2, D1={0,1},D2={a,b,c}
Khi âoï D1xD2={(0,a),(0,b),(0,c),(1,a),(1,b),(1,c)}
tæì âoï quan hãû âæåüc âënh nghéa nhæ sau:
Mäüt quan hãû (Relation)laì mäüt táûp håüp con báút kyì cuía têch Âãö_caïc cuía mäüt hoàûc
nhiãöu miãön. Nhæ váûy mäüt quan hãû coï thãø laì vä haûn nhæng åí âáy luän giaí thiãút ràòng quan
hãû laì hæîu haûn.
vê duû Våïi D1 vaì D2 trong vê duû trãn thç táûp {(0,a),(0,c),(1,b)} laì mäüt quan hãû , mäüt táûp
con cuía têch Âãö_caïc 2 miãön D1 vaì D2
Thaình pháön cuía quan hãû goüi laì bäü (tupe), quan hãû laì táûp con cuía têch Âãö_caïc k
miãön goüi laì quan hãû k_ngäi(k_Arity). Mäùi bäü cuía quan hãû k_ngäi gäöm k thaình pháön goüi
laì k_bäü coï daûng (v1,v2,...,vk) trong âoï vi thuäüc Di.
Trong mä hçnh dæî liãûu quan hãû , mäùi quan hãû n_ngäi âæåüc biãøu diãùn båíi mäüt baíng
n cäüt. Trong baíng mäùi cäüt tæång æïng våïi mäüt thaình pháön cuía quan hãû goüi laì thuäüc tênh vaì
coï tãn laì tãn cuía thaình pháön tæång æïng trong quan hãû. Mäùi bäü trong quan hãû tæång æïng
våïi 1 doìng cuía baíng.
Tãn quan hãû cuìng våïi danh saïch caïc thuäüc tênh goüi laì læåüc âäö quan hãû (Relational
Scheme). Nãúu quan hãû coï tãn laì REL vaì coï caïc thuäüc tênh laì A1,A2,...,Ak thç læåüc âäö
quan hãû tæång æïng laì REL(A1,A2,...,Ak).
Vê duû: Thäng tin vãö caïc thaình phäú âæåüc læu træî trong læåüc âäö quan hãû coï tãn laì
CITY_INFO gäöm caïc thuäüc tênh nhæ TÃN_TP, SÄÚ_TRÆOÌNG_ÂH, SÄÚ_DÁN. Ta tháúy
ràòng âáy laì læåüc âäö quan hãû 3_ngäi(Gäöm 3 thuäüc tênh )khi âoï læåüc âäö quan hãû tæång æïng
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 8
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
laì : CITY_INFO(TÃN_TP, SÄÚ_TRÆOÌNG_ÂH, SÄÚ_DÁN) vaì (HUÃÚ, 6,2.000.000) laì
mäüt bäü cuía læåüc âäö quan hãû . Vaì khi âoï
TÃN_TP SÄÚ_TRÆOÌNG_ÂH SÄÚ_DÁN
HUÃÚ 6 2.000.000
HAÌ NÄÜI 12 5.000.000
ÂAÌ NÀÔNG 5 3.000.000
Laì mäüt quan hãû cuía læåüc âäö quan hãû CITY_INFO, laì táûp con cuía têch âãö caïc 3
miãön TÃN_TP, SÄÚ_TRÆOÌNG_ÂH, SÄÚ_DÁN. ÆÏng våïi mäùi læåüc âäö quan hãû coï nhiãöu
quan hãû goüi laì caïc hiãûn haình(Current Instance) cuía læåüc âäö quan hãû âoï.
2.3.2 Biãøu diãùn så âäöì Quan Hãû - Thæûc Thãø trong mä hçnh Quan Hãû
Táûp caïc læåüc âäö quan hãû duìng âãø biãøu diãùn thäng tin cuía mäüt hãû thäúng âæåüc goüi laì
læåüc âäö Cå Såí Dæî Liãûu quan hãû . (Relational Database Scheme)vaì nhæîng giaï trë hiãûn haình
cuía caïc quan hãû tæång æïng taûo ra Cå Såí Dæî Liãûu quan hãû.
Giaí sæí caïc thäng tin cuía hãû thäúng âæåüc biãøu diãùn båíi 1 så âäö vãö mäúi quan hãû thæûc
thãø thç ta coï thãø thiãút láûp læåüc âäö Cå Såí Dæî Liãûu quan hãû cho hãû thäúng tæì så âäö mäúi
quan hãû thæûc thãø dæûa trãn caïc nguyãn tàõt sau:
1. Mäüt táûp thæûc thãø E trong så âäö quan hãû -thæûc thãø âæåüc biãøu diãùn båíi mäüt læåüc âäö quan
hãû coï tãn laì E vaì coï caïc thuäüc tênh laì táûp táút caí caïc thuäüc tênh cuía táûp thæûc thãø E.Mäùi
thæûc thãø trong táûp thæûc thãø tæång æïng våïi mäüt bäü trong læåüc âäö quan hãû tæång æïng.
Nãúu E laì mäüt táûp thæûc thãø maì caïc thæûc thãø cuía noï âæåüc âënh nghéa thäng qua mäüt
mäúi quan hãû våïi mäüt táûp thæûc thãø F khaïc thç læåüc âäö quan hãû tæång æïng coï tãn laì E vaì coï
thuäüc tênh laì caïc thuäüc tênh cuía F duìng laìm khoïa cho E
2.Mäüt mäúi quan hãû R giæîa caïc táûp thæûc thãø E1,E2,...,Ek âæåüc biãøu diãùn bàòng mäüt læåüc âäö
quan hãû coï tãn laì R vaì coï caïc thuäüc tênh laì caïc thuäüc tênh khoïa cuía E1,E2,...,Ek. ÅÍ âáy coï
thãø coï sæû âàût tãn laûi caïc thuäüc tênh nãúu coï hai hoàûc nhiãöu táûp thæûc thãø coï caïc thuäüc tênh
truìng tãn âãø âaím baío ràòng giæîa caïc táûp thæûc thãø khäng coï caïc thuäüc tênh truìng tãn.
Mäùi bäü t trong quan hãû naìy tæång æïng våïi mäüt danh saïch caïc thæûc thãø (e1,e2,...,ek) trong
âoï ei thuäücEi.
Âãø minh hoüa, thê duû sau âáy seî chuyãøn så âäö thæûc quan hãû -thæûc thãø cuía siãu thë
YVCB sang læåüc âäö Cå Såí Dæî Liãûu quan hãû:
Læåüc âäö cho caïc táûp thæûc thãø
1. EMPS(ENAME, SALARY)
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 9
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2. MANAGERS(ENAME)
3. DEPTS(DNAME, DEPT#)
4. SUPPLIERS(SNAME, SADDR)
5. ITEMS(INAME, ITEM#)
6. ORDERS(O#, DATE)
7. CUSTUMERS(CNAME, CADDR, BALANCE)
Læåüc âäö cho caïc mäúi quan hãû
8. WORK_IN(ENAME, DNAME)
9. MANAGES(ENAME, DNAME)
10. CARRIES(INAME, DNAME)
11. SUPPLIES(SNAME, INAME, PRICE)
12. INCLUDES(O#, INAME, QUANLITY)
13. PLACED_BY(O#, CNAME)
2.3.3 Khoïa cuía quan hãû (Keys of relation)
Cuîng giäúng nhæ caïc táûp thæûc thãø , quan hãû cuîng coï khoïa âãø phán biãût caïc bäü trong
quan hãû .
Táûp con S caïc thuäüc tênh cuía quan hãû R goüi laì khoïa cuía R nãúu thoía maîn hai têch
cháút sau:
1. Khäng coï hiãûn haình naìo cuía R coï hai bäü truìng nhau trãn táút caí caïc thuäüc tênh cuía S
nhæng khäng phaíi laì mäüt bäü.
2. Khäng coï táûp con tháût sæû naìo cuía S coï têch cháút (1).
Coï nghéa laì nãúu S laì khoïa cuía quan hãû R thç trong thiãút kãú Cå Såí Dæî Liãûu åí mæïc váût lyï
khäng cho pheïp læu træî hai bäü maì caïc giaï trë cuía chuïng giäúng nhau trãn S.
Vê duû:
Trong læåüc âäö quan hãû SUPPLIES(SNAME, INAME,PRICE) coï khoïa gäöm hai
thuäüc tênh SNAME vaì INAME. Nãúu trong mäüt hiãûn haình naìo âoï cuía læåüc âäö quan hãû
SUPPLIES täön taûi hai bäü (s,i,p1) vaì (s,i,p2) coï nghéa laì ngæåìi cung cáúp s cung cáúp màût
haìng i våïi hai giaï laì p1 vaì p2 nhæ váûy dæî liãûu bë läùi trong træåìng håüp naìy vç khäng thoía
maîn tênh cháút khoïa.
Mäüt âiãöu quan troüng cáön phaíi nhåï laì tênh cháút khoïa chè phuû thuäüc vaìo læåüc âäö maì
khäng phuû thuäüc vaìo mäüt hiãûn haình naìo cuía læåüc âäö âoï.
Vãö nguyãn tàõt âãø phán biãût caïc bäü trong quan hãû thç mäùi quan hãû phaíi coï êt nháút
mäüt khoïa, nhæ váûy mäüt læåüc âäö coï thãú coï nhiãöu khoïa. Nãúu læåüc âäö quan hãû coï nhiãöu khoïa
thç ta choün mäüt khoïa laìm khoïa chênh(Primary) vaì caïc khoïa coìn laûi âæåüc goüi laì khoïa æïng
cæí(indicate).
Nguyãn tàõt thaình láûp khoïa
1. Nãúu læåüc âäö quan hãû âæåüc thaình láûp tæì mäüt táûp thæûc thãø thç khoïa cuía táûp thæûc thãø âoï
âæåüc láúy laìm khoïa cho læåüc âäö quan hãû.
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 10
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2. Nãúu læåüc âäö quan hãû âæåüc thaình láûp tæì mäúi quan hãû nhiãöu_nhiãöu giæîa caïc táûp thæûc thãø
E1 vaì E2 thç táûp táút caí caïc thuäüc tênh khoïa cuía E1 vaì E2 âæåüc duìng laìm khoïa cho læåüc
âäö quan hãû .
3. Nãúu læåüc âäö quan hãû âæåüc thaình láûp tæì mäúi quan hãû mäüt_mäüt giæîa caïc táûp thæûc thãø E1
vaì E2 thç táûp táút caí caïc thuäüc tênh khoïa cuía E1 hoàûc khoïa E2 coï thãø láúy laìm khoïa cho
læåüc âäö quan hãû .
4. Nãúu læåüc âäö quan hãû âæåüc thaình láûp tæì mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt tæì E1,E2,...,Ek-1 vaìo
Ek thç táûp táút caí thuäüc tênh khoïa cuía E1,E2,...,Ek-1 âæåüc duìng laìm khoïa cho læåüc âäö quan
hãû .
Báy giåì aïp duûng caïc nguyãn tàõt trãn âãø xaïc âënh khoïa cho 13 læåüc âäö quan hãû
âæåüc thiãút láûp åí trãn. Khoïa chênh in âáûm, khoïa æïng cæí in nghiãn.
1. EMPS(ENAME, SALARY)
2. MANAGERS(ENAME)
3. DEPTS(DNAME, DEPT#)
4. SUPPLIERS(SNAME, SADDR)
5. ITEMS(INAME, ITEM#)
6. ORDERS(O#, DATE)
7. CUSTUMERS(CNAME, CADDR, BALANCE)
Læåüc âäö cho caïc mäúi quan hãû
8. WORK_IN(ENAME, DNAME)
9. MANAGES(ENAME, DNAME)
10. CARRIES(INAME, DNAME)
11. SUPPLIES(SNAME, INAME, PRICE)
12. INCLUDES(O#, INAME, QUANLITY)
13. PLACED_BY(O#, CNAME)
2.3.3 Caïc pheïp toaïn trãn mä hçnh dæî liãûu quan hãû
Coï hai loüai pheïp toaïn :
1. Âaûi säú quan hãû (relatinal algebra)
2. Pheïp tênh logic
Trong pháön naìy chuïng ta chè tçm hiãøu caïc pheïp toaïn âaûi säú quan hãû
Pheïp toaïn âaûi säú quan hãû coï caïc toaïn haûng laì caïc hàòng quan hãû , biãún quan hãû
Coï 5 pheïp toaïn cå baín laì pheïp håüp(Union), Træì(difference), Têch Descarstes, Pheïp
chiãúu(Projection), Pheïp choün(Selection) vaì mäüt säú pheïp toaïn måí räüng tæì 5 pheïp toaïn cå
baín trãn. Sau âáy chuïng ta tçm hiãøu cuû thãø tæìng pheïp toaïn.
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 11
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 12
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 13
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 14
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 15
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
Mäüt säú vê duû æïng duûng caïc pheïp toaïn Âaûi säú quan hãû
Giaí sæí trong caïc læåüc âäö quan hãû trong mä hçnh CSDL quan hãû YVCB, gheïp mäüt säú
quan hãû thêch håüp âãø âæåüc âãø âæåüc caïc læåüc âäö quan hãû sau:
NHAN_VIEN(TENNV,LUONG)
GIAMH(SOGH, TENGH,NGUOIQL)
MATH(MAMH, TENMH, TENGH)
DONDH(SOHD, NGAYHD, TENKH)
KHACHH(TENKH, DCHI,TAIK)
CUNGCAP(TENCC,TENH,GIA)
CHITIET(SOHD,TENH,SOLUONG)
Chuïng ta coï thãø sæí duûng caïc pheïp toaïn âaûi säú quan hãû âãø traí låìi caïc cáu hoíi sau:
1.tçm ngæåìi cung cáúp cung cáúp saïch cå såí dæî liãûu (CSDL)
ΠTENCC(σTENH=’saïch CSDL’ (CUNGCAP))
2.Tçm xem nhaì cung cáúp A, cung cáúp nhæîng màût haìng naìo giaï tháúp hån 1000
ΠTENH(σTENCC=’A’ AND GIA Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
2.4 Mä hçnh dæî liãûu maûng
Mä hçnh dæî liãûu maûng ( network model) laì mä hçnh quan hãû thæcû thãø. Trong âoï chè coï caïc
mäúi quan hãû hai ngäi nhiãöu_mäüt. Trong mä hçnh dæî liãûu maûng ngæåìi ta thæåìng duìng caïc
âäúi tæåüng sau:
- Kiãøu baíng ghi thay cho táûp thæûc thãø
- Format baín ghi thay cho táûp caïc thuäüc tênh
- Mäùi baín ghi thay cho mäüt bäü giaï trë caíu caïc thuäüc tênh
Nãúu so saïnh våïi mä hçnh quan hãû ta tháúy tæång æïng nhæ sau
Mä liãûu maûng Mä hçnh quan hãû
Kiãøu baíng ghi Tãn quan hãû
Format baín ghi Læåüc âäö quan hãû
Baín ghi Bäü cuía quan hãû
2.4.1 Caïc mäúi näúi ( Link) : Âãø biãøu diãùn caïc mäúi quan hãû hai ngäi nhiãöu _ mäüt giæîa hai
âäúi tæåüng ngæåìi ta sæí duûng caïc mäúi näúi(link). Hay noïi caïch khaïc, thay cho 1 quan hãû hai
ngäi R nhiãöu _1 tæì kiãøu baín ghi T1 âãún T2, ngæåìi ta veî mäüt caûnh âënh hæåïng coï nhaîn R
tæì T1 âãún T2 trong md quan hãû thæûc thãø
T1 T2
Trong mä hçnh maûng ngæåìi ta biãøu diãùn nhæ sau:
R
T1 T2
2.4.2Chuyãøn âäøi Så âäö quan hãû _thæûc thãø thaình Mä hçnh maûng
Âãø xáy dæûng mä hçnh maûng tæì mä hçnh quan hãû _thæûc thãø ta aïp duûng caïc quy æåïc sau:
1. Mäùi táûp thæûc thãø âæåüc thay bàòng mäüt kiãøu baín ghi
2. Caïc thuäüc tênh cuía táûp thæûc thãø tråí thaình Format baín ghi
3. Caïc mäúi quan hãû nhiãöu_mäüt R âæåüc biãøu diãùn bàòng caïc link nhaîn R
4. Âäúi våïi caïc quan hãû nhiãöu ngäi giæîa E1,E2,..., En ngæåìi ta thãm kiãøu baín ghi ligic T
våïi Format cuía noï khäng quan troüng, âäöng thåìi veî caïc caïc cung âënh hæåïng tæì T âãún
E1, E2, ..., En
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 17
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
E3
E1 E2
E4
Chuyãøn sang mä hçnh maûng
E1
E2 T E3
E4
Trong træåìng håüp R laì mäúi quan hãû nhiãöu _mäüt tæì E1,E2,..., En-1 vaìo En thç sæí duûng En
thay cho T
E3
E1 E2
E4
Chuyãøn thaình
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 18
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
E1
E2 T E3
E4
Vê duû chuïng ta aïp duûng nhæîng quy tàõt trãn âãø chuyãøn så âäö quan hãû thæûc thãø cuía siãu thë
YVCB thaình mä haình maûng nhæ sau.
NHAN_VIEN NGUOI_CC
N-CC
LV QL
Chæïa N-CC
GIANH MATH NMG
B-M
B-D
DONDH MDS
DATH
KHACH_H
Chuï yï Format baín ghi T âæåüc âæa vaìo coï thãø räùng, tuy nhiãn ngæåìi ta thæåìng âæa vaìo caïc
træåìng trong format âãø chæïa caïc thäng tin cáön thiãút.
Vê duû: Cho hai táûp thæûc thãø sinh viãn bao gäöm caïc sinh viãn cuía khoa thäúng kã tin hoc
våïi caïc thuäüc tênh Tãn, tuäøi, âëa chè.
Vaì táûp thæûc thãø ngoaûi ngæî bao gäöm caïc låïp hoüc ngoaûi ngæî ban âãm do trung tám ngoaûi
ngæî täø chæïc coï caïc thuäüc tênh låïp, sè säú, thåìi gian
Giæîa haii thæûc thãø SINH VIEN vaì NGOAINGU coï mäúi quan hãû âàng kyï hoüc chè ra sinh
viãn naìo âàng kyï hoüc låïp ngoaûi ngæî naìo, âáy laì mäúi quan hãû nhiãöu_nhiãöu
Mä hçnh maûng nhæ sau:
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 19
Chæång 2 CAÏC MÄ HÇNH DÆÎ LIÃÛU CHO CAÏC HÃÛ QUAÍN TRË CÅ SÅÍ DÆÎ LIÃÛU
SINHVIEN
T
NGOAINGU
Theo nguyãn tàõt thç format cuía T coï thãø räùng, nhæng åí âáy âãø mä ta âáöy âuí thäng tin thç
ta coï thãø thãm vaìo caïc træåìng, ta thãm vaìo 2 træåìng nhæ sau:
Træåìng SOTIET cho biãút säú tiãút trong tuáön hoüc
Træåìng MUCDO cho biãút trçnh âäü cuía hoüc viãn (A,B,C..)
Vaì cáúu truïc váût lyï cuía mä hçnh maûng nhæ sau:
ANH PHAP NGA
T
2 A 4 C 3 B 1 A
Hæng Lan Nguyãût
2.5 Mä hçnh phán cáúp
Mä hçnh phán cáúp laì mä hçnh maûng coï cáúu truïc âàûc biãût nhæ laì mäüt ræìng (táûp håüp caïc
cáy). Trong mäùi cáy, mäüt link chè theo hæåïng tæì nuït con âãún caïc nuït bäú meû, trong mä
hçnh phán cáúp chuïng ta cuîng sæí duûng caïc âäúi tæåüng nhæ trong mä hçnh maûng( kiãøu baín
ghi, format baín ghi, baín ghi). Chuïng ta coï thãø thiãút kãú mä hçnh phán cáúp tæì mä hçnh
maûng bàòng caïch taïch dáön caïc cáy bàõt âáöu tæì nuït coï link âi âãún nhiãöu nháút maì khäng coï
link âi ra laìm gäú c cuía cáy, gàõn caïc nuït coï link âi âãún nuït væìa choün laìm gäúc cho cáy con
cuía noï. Vaì tiãúp tuûc gaïn caïc con chaïu cuía noï cho âãún khi khäng gaïn âæåüc næîa . Tiãúp theo
choün cac nuït coìn laûi chæa âæåüc gaïn khäng coï link âi ra tæì noï laìm nuït gäúc cuía cáy måïi .
Quaï trçnh tiãúp tuûc cho âãún khi khäng coìn nuït naìo cuía maûng chæa âæåüc gaïn vaìo mäüt cáy
naìo âoï.
Vê duû: Chuyãøn âäøi sang mä hçnh phán cáúp tæì mä hçnh maûng trong vê duû trong mä hçnh
maûng vãö siãu thë YVCB
Baìi soaûn Cå såí dæî liãûu Trang 20
