ĐƯỜNG ĐỜI
Một lần tôi gặp bão thình lình trong khi đang
chèo một chiếc thuyền bằng vỏ cây phong trên mặt
hồ, ở miền Bắc Canada. Thật là một bài học kinh
nghiệm khá hồi hộp nhưng cũng rất đáng giá. Xuồng đã đi qua nào sông cái và suối nguồn có
lúc lướt trên dòng nước phẳng lặng có khi vượt qua
thác ghềnh hiểm trở nhưng vẫn luôn luôn ở trong
một cảnh trí huy hoàng, chuyển biến của núi rừng…
1
Lời Tựa
Đây là đại cương về nội dung của quyển sách
nói về cách quan niệm "thành công".
Làm thế nào cho được vui sướng bất luận
giàu hay nghèo.
Một cuộc chèo thuyền là hình ảnh hành trình
của đời người.
Một lão tráng-sinh phải chỉ vẽ cho anh cách
chèo chống.
Chỉ có một thứ thành công đích thật đó là hạnh
phúc.
Hai giai đoạn tiến tới Hạnh phúc là: Xem đời
như một trò chơi và mở rộng tình thương.
Người Miến Điện (bây giờ là Myanmar) là
một thí dụ về dân tộc sung sướng:
Hạnh phúc không phải là một thú vui tầm
thường, cũng không phải do của cải tạo nên.
Đó là thành quả của một công việc tích cực
chứ không phải là tiêu cực hưởng thụ một lạc thú.
Sự thành công của anh tùy thuộc vào sự cố
gắng bản thân trên đường đời.
Và trong cách xa lánh những nơi nguy hiểm.
2
Cần phải tiếp tục tu luyện bản thân để bổ túc
những điều học tập ở trường.
Hãy tiến lên với lòng tự tin.
Hãy tự lái lấy chiếc thuyền của anh.
3
LÀM THẾ NÀO CHO ĐƯỢC VUI
SƯỚNG BẤT LUẬN GIÀU HAY NGHÈO
ĐƯỜNG ĐỜI
Một lần tôi gặp bão thình lình trong khi đang
chèo một chiếc thuyền bằng vỏ cây phong trên mặt
hồ, ở miền Bắc Canada. Thật là một bài học kinh
nghiệm khá hồi hộp nhưng cũng rất đáng giá.
Xuồng đã đi qua nào sông cái và suối nguồn có
lúc lướt trên dòng nước phẳng lặng có khi vượt qua
thác ghềnh hiểm trở nhưng vẫn luôn luôn ở trong
một cảnh trí huy hoàng, chuyển biến của núi rừng…
Chúng tôi có một cảm giác mới lạ, khi vừa ra
khỏi con sông, xuồng lênh-đênh trên mặt hồ rộng
lớn. Lúc đầu nắng tốt rồi thình lình bầu trời u ám
báo hiệu một cơn dông bão sắp đến. Chiếc thuyền
nhỏ bé mỏng manh kia, từ nước đến giở chỉ là một
phương tiện vận tải trên sông, trở nên vật cứu mệnh
duy nhất của chúng tôi. Nếu để nước tràn vào và
đụng một tảng đá (thứ này chả hiếm gì chung quanh
chúng tôi) thì rồi đời.
Chiếc giầm bơi, nguyên là dụng cụ để chèo, là
phương tiện độc nhất để tránh sự tấn công của
những đợt sóng và để tiến tới. Tất cả vận mệnh của
chúng tôi đều tùy thuộc vào cách sử dụng chiếc giầm
độc nhất ấy.
Trong quyển sách kỳ thú nhan đề là “Rừng”,
Stewart E.White chỉ cho bạn cách xoay xở như thế
nào cho đúng cách.
4
“Trong bốn giờ vượt qua một cái vịnh trống
trải, anh gặp hàng nghìn đợt sóng, không đợt nào
giống đợt nào, mà đợt nào cũng có thể tràn vào
thuyền, nếu anh đối phó không đúng cách.”
Khi đợt sóng đến từ đằng mũi, phải chèo phía
ngược gió. Khi xuồng lướt trên ngọn sóng, để cho
đầu đợt sóng đội đằng mũi lên một tí nhưng lúc
chiếc xuồng sa vào chỗ trũng, cạy mạnh để lấy
hướng.
Làm như thế, để cho chiếc thuyền nghiêng về
một bên, rồi anh nghiêng phía kia để giữ thăng bằng.
Còn lúc đến chỗ trũng, anh chèo vài ba cái để đi tới.
Hai cách vận động trên lưng đợt sóng như vậy, phải
làm rất cẩn thận lở một chút nước sẽ tràn vào
xuồng.
Khi đợt sóng ở về một bên, phải chèo thẳng
tới. Lấy thân mình để giữ thăng bằng. Khi đụng
nhằm đợt sóng bên hông, anh nghiêng mình về một
bên cho thuyền khỏi lật.
Lúc nguy hiểm nhất là khi đầu đợt sóng lướt
qua dưới chiếc thuyền anh. Trong trường hợp sóng
to quá, đâm ngang mái giầm vào nước cho thuyền
khỏi lật và cúi sát xuống để cho mạn thuyền và nửa
sống thuyền chấm dưới nước. Rồi đứng ngay dậy
lập tức. Chậm một giây đồng hồ là nhào xuống
nước.
Công việc thật là gian khó!
5
Tác giả cũng tiếp tục chỉ vẽ, đầy đủ chi-tiết
nên làm thế nào khi đợt sóng đập thẳng, đập vào một
góc hay vào đằng lái chiếc thuyền. Mỗi lần như thế,
tất cả vận mệnh của anh đều tùy thuộc vào sự chú ý
bền bỉ, lòng can đảm, sức hoạt động tích cực của
anh.
Lơi lỏng một chút là thuyền chìm, nhưng cuộc
chống chỏi có chỗ đền bù, “Chắc không còn gì hơn
để làm cho toàn thân, toàn trí, toàn năng lực của anh
phải thức tỉnh. Anh thấy vui sướng trong lòng.
Tất cả những bắp thịt căng thẳng của anh
chực sẵn để hành động đúng mức, khi có dấu hiệu.
Anh nghe thấy rung động trong người tất cả một sức
mạnh tiềm tàng, Trí anh bỏ qua bài toán đã giải
quyết với đợt sóng vừa rồi và đang suy tính đối phó
quyết liệt với đợt sóng sắp đến... Anh cảm thấy say
sưa. Anh nhân cách hóa các đợt sóng. Anh chụp bắt
nó như một kẻ thù địch; khi nó bị tan rã; rít lên rồi
lòn qua dưới gió, anh mừng quýnh la lên: "Đi đi, đồ
6
khốn nạn. À mi tưởng, mi tưởng đâu có thể…phải
không? hê!" Rồi trong tiếng gầm thét và trong sự lôi
cuốn của sóng gió, anh khom lưng như một võ sĩ thủ
thế để đở những quả đấm, anh chờ cho đối phương
sơ hở một tí để lướt tới một vài mái chèo. Vì quá
bận rộn với việc chế ngự các đợt sóng đến nỗi anh
không biết đã đi tới với tốc độ nào. Dần dần tới gần
đích mà anh không ngờ, cho đến khi chỉ còn vài trăm
thước nữa. Lúc này đừng lơ là mà không cố gắng:
những đợt sóng gặp trong đoạn trăm thước cuối cùng
cũng nguy hiểm chẳng kém gì những đợt sóng cách
bờ sáu cây số, mà anh đã tránh được".
Vâng, cuộc đời hoạt động cũng giống như thế.
MỤC ĐÍCH SÁCH NÀY
Tất cả những cái ấy: nào dạo chơi trên dòng
nước phẳng lặng lúc đầu nào vào đến hồ rộng, nào
những gian khổ đầu tiên, nào những tảng đá và
những đợt sóng liên tiếp sau này mà chỉ có tay lái
lành nghề mới tránh được, sự vui mừng khi cơn nguy
hiểm đã qua, sự đắc thắng khi vào đến bến kín đáo,
cuộc lửa trại vui vầy và tối lại…giấc ngủ của
những người lữ hành kiệt sức đó là những việc mà
một người gặp trong đời; nhưng lắm lúc họ bị chìm
đắm vì khó khăn và vì phong ba lôi cuốn, nhất là họ
chưa lịch duyệt: họ không ngờ đến và không biết đối
phó như thế nào.
Tôi đã kể đôi điều chỉ bảo thiết thực của
Stewart White, hồi ký sống động những cuộc dạo
chơi trên mặt bể của ông ta. Trong những trang sau
đây, tôi cũng muốn cống hiến cho anh những lời
7
khuyên bảo như thế, về cách lái thuyền rút ở kinh
nghiệm bản thân của tôi, đối với các thứ tảng đá và
các loại sóng mà anh có thể gặp khi chèo chống qua
ghềnh thác của đường đời.
Trong số các loại đá nổi và đá ngầm ấy có
những thứ mà anh thường thấy trong các cuộc truy
hoan ngày trước: "Ngựa - rượu và đàn bà". Thêm vào
bọn ngốc nghếch và bọn đạo đức giả... Trong đời
anh chắc chắn sẽ gặp đa số những thứ ấy. Trong các
chương sau đây, tôi có ý chỉ cho anh thấy rằng giữa
các chướng ngại ấy, có những chỗ tốt và những chỗ
nguy hiểm, nhờ Đường, chẳng những anh có thể
tránh được, mà còn thu những thắng lợi và tiến tới
Thành Công.
LỜI KHUYÊN TRAO LẠI
Tôi lấy làm lạ khi một người từ trần mang
theo tất cả kinh nghiệm mà họ đã thu lượm được ở
đời lúc còn ngông cuồng trong tuổi trẻ hoặc lúc họ
đã thành công và để cho con em họ mất công tìm tòi
lại kinh nghiệm ấy. Tại sao họ không trao lại cho
chúng số kiến thức ấy? Lương tri và giá trị của
chúng nhờ thế sẽ lập tức tăng tiến gấp bội. Vì ý
nghĩ đó thúc đẩy tôi thuật lại một vài trong số những
trở ngại đã gặp trong đời và nói nên làm cách nào để
vượt những trợ lực ấy. Tôi không nói "cách tôi đã
thắng" vì đôi khi tôi đã lầm lở nhưng nhờ thế mà về
sau tôi biết phải làm thế nào cho đúng.
Như thế quyển sách này không phải để hiến
cho những người lịch duyệt: xin họ đừng sờ tới. Anh
em thanh niên, tôi viết cho các anh là những người
8
nhìn về tương lai, lo âu chưa biết đi về đâu và sẽ
làm gì trong đời mình. Và tôi tưởng rằng - tôi thú thật
- các anh con người của thế-hệ mới, về quan điểm
ấy, các anh được may mắn nhiều hơn những người
lớp trước. Anh không làm những con ngỗng con (kẻ
đần độn) mà B.B Valentine mô tả trong khúc ca
"Thầy già":
“Có những kẻ giống hệt như các ngỗng con”.
Họ cứ theo gót chân những người đi trước mà
không biết đi đâu:
"Họ theo dấu chân ngỗng hễ cha đi đâu là con
đi đó "
“Và họ không bao giờ làm gì khác hơn cha?”
Tôi đề nghị lấy “Đường Thành Công” làm
nhan đề cho sách này. Chương cuối cùng sẽ nói rõ
thêm vì lý do gì.
Tôi quan niệm Đường Đời không phải là một
cuộc hành trình phiêu lưu và vô ích, mà là một cách
tìm tòi cho mình một lối đi với mục đích nhất định-
qua bao nẻo tươi đẹp. Vẫn biết rằng ở dọc đường
có thể gặp nhiều khó khăn và lầm lạc. Anh nên sẵn
sàng chờ đón một số lớn các trở ngại ấy.
Về phần tôi, đã nếm qua những lúc rất chua
cay ở đời nhưng cũng đã từng trải những hồi sung
sướng ở nhiều nơi trên thế giới, như thế anh tin
chắc rằng những ý kiến tôi trình bày ra đây không
phải chỉ là lý thuyết suông.
9
Đời sẽ thành vô vị nếu toàn là đường mật:
Muối mặn chát nếu ta nhấm một mình nó, nhưng khi
nêm vào đồ ăn đó là một thứ gia vị ngon lành. Khó
khăn trở ngại đều là những hạt muối trong đời.
Thân mẫu của Goethe cho ta một nguyên tắc
quý báu ở đời, khi bà nói: “Tôi không tìm tòi việc gai
góc và tôi nắm lấy những niềm vui thú đơn giản.
Nếu cái cửa thấp tôi cúi xuống. Nếu tôi có thể lấy
viên đá giữa đường ném đi, tôi làm ngay. Nếu viên đá
quá nặng, tôi đi vòng quanh “.
Nói một cách khác. Bà chủ tâm tìm tòi những
trở ngại, khó khăn mà tùy cơ ứng biến và nắm lấy
phần hơn.
Và đó là phương pháp thành công.
THÀNH CÔNG ĐÍCH THẬT ĐÓ LÀ
HẠNH PHÚC
Thành công là gì?
Trèo lên nấc thang cao nhất chăng ?
Của cải ? Địa vị ? Quyền thế ?
Không phải vậy đâu!
Những ý tưởng ấy và vài ý tưởng khác có thể
tự nhiên nảy nở trong trí anh, vì thông thường người
ta cho thế là thành công, và thường thường thành
công có nghĩa là trội hơn người và tỏ rằng mình hơn
họ trong lãnh vực này hay lãnh vực khác. Nói cách
khác: thành công là làm lợi cho mình, mặc dầu hại
cho kẻ khác.
Tôi không quan niệm thành công như thế.
10
Tôi tưởng rằng chúng ta sinh ra trong thế giới
kỳ quan, mỹ lệ này với một thiên bẩm đặc biệt để
hưởng thụ, đôi khi để hưởng thú vui tô điểm thêm
cho thế giới kỳ ảo ấy và cũng để giúp đở kẻ khác
chứ không phải để lấn át họ và do đó, để vui sống.
Sung sướng là thế đó.
Tôi cho rằng thành công là thế đó, tức là được
sung sướng.
Những hạnh phúc không phải chỉ là việc thu
hưởng: nghĩa là nếu người ta chỉ ngồi chờ thì hạnh
phúc đâu có đến mà chỉ là một thứ gì thấp kém: sự
khoái lạc.
Nhưng chúng ta có tay chân, trí óc tham vọng
để làm cho chúng ta trở nên hoạt động và để đạt
hạnh phúc thật sự, cần phải tích cực hơn là tiêu cực.
HAI CHÌA KHÓA CỦA HẠNH PHÚC
Sự hưởng thụ của cải có giới hạn. Người giàu
có thể có hai ba tòa nhà và trong mỗi tòa có hàng
chục phòng: nhưng người ấy chỉ ở một phòng vì chỉ
có một thân thể mà thôi.
Về phương diện này, người ấy không hơn chi
một kẻ nghèo. Người giàu có thể thưởng ngoạn
cảnh mặt trời lặn, ngắm nghía những tia sáng hay
một cảnh đẹp, nhưng kẻ nghèo cũng làm được như
vậy. Nếu kẻ nghèo có đủ lương tri để thực hành hai
điều này trong đời họ, họ cũng có thể hưởng thụ đầy
đủ như một nhà triệu phú có lẽ còn hơn nữa là đàng
khác.
11
Điều thứ nhất:
Đừng xem sự vật một cách quá nghiêm trọng,
nhưng biết lợi dụng cơ hội, coi đời như một trò chơi
và thế-gian như một sân chơi lớn. Nhưng như
Shackleton đã nói: - “Trong các thứ trò chơi? đời là
trò chơi lớn nhất; điều nguy hiểm là coi nó như một
trò chơi tầm thường. Đích chính là thắng cuộc một
cách vẻ vang và dũng cảm”.
Điều thứ hai.
Làm sao cho Tình Thương hướng dẫn hành
động và tư tưởng của anh. Tôi viết Tình Thương
bằng chữ hoa là vì không phải thứ tình yêu
đương...v.v- Tôi muốn nói là làm thế nào để chứng
tỏ tình nhân đạo khi anh giúp đở người đồng loại vì
thiện cảm, và khi anh cảm tạ lòng tử tế của họ đối
với anh Đó là Thiện Chí. Và Thiện chí là ý muốn cao
cả.
MỘT DÂN TỘC SUNG SƯỚNG
Đứng về phương diện quốc gia dân tộc sung
sướng hơn hết mà tôi biết là người Miến Điện (bây
giờ gọi là Myanmar - ND): sự vui vẻ, tinh thần phấn
khởi của họ đã được truyền tụng. Một nhược điểm
của họ là lòng nhân đức đối với thú vật: một người
Miến không bao giờ giết một con vật, dù để làm cho
nó bớt đau đớn. Họ không ăn thịt và thường thường
họ đối đãi với thú vật như những đứa con cưng. Đàn
ông, đàn bà, trẻ con, ai ai cung vui cười ca hát, để
thưởng thức vẻ đẹp của xứ sở, của bông hoa, của
vừng ô, của rừng núi. Họ khinh miệt tiền bạc đến
12
nỗi có kẻ cho họ là lười giếng. Họ bằng lòng với
một số tiền bạc và hoa lợi đủ để sống đơn giản và
an phận. Nhưng không phải họ hoàn toàn thụ động:
mọi thanh niên phải qua một kỳ huấn luyện tu sĩ. Dù
giàu có đến đâu, trong thời gian đó, họ cũng tự
nguyện sống cảnh nghèo không có một xu. Họ trải
qua cuộc sống khắc khổ trong tu viện, để tụng kinh,
suy tưởng và giảng dạy giáo lý cho trẻ con. Như thế
họ học cách giúp ích tốt hơn hết. Đến khi trở lại với
trần tục thanh niên ấy đã trở thành một người biết
giúp ích cho kẻ khác, và có những phong thái giản dị
làm cho họ trở thành người công dân tốt.
Tình cảm tốt của họ thể hiện rõ ở dọc đường:
thỉnh thoảng họ đặt trước hiên nhà những bình nước:
người đi đường đến đó giải khát, ai có phương tiện,
thì sắm những ghế ngồi để đón chở khách bộ hành.
Trong quyển sách nói về người Miến Điện
nhan đề: Linh hồn của dân tộc Fielding Hall có nói:
"Riêng về cá nhân họ có thể thành công hay thất bại
trong lãnh vực nào đó nhưng về phương diện Quốc
Gia, Miến Điện sẽ luôn luôn là một nước lớn nhất
hoàn cầu, vì họ sung sướng nhất".
HẠNH PHÚC
Hạnh phức vừa tầm của mọi người, giàu hay
nghèo, song ít người được sung sướng.
Theo ý tôi nguyên nhân là bởi phần đông chưa
nhận định rõ hạnh phúc dù khi chỉ đưa tay ra là đón
được.
13
Anh có khi nào đọc quyển "Chim Xanh" của
Maeterlinck chưa? Đó là câu chuyện của một em bé
gái Myltyl và đứa em trai Tyltyl, cùng nhau đi tìm "
Con Chim Xanh của hạnh phúc". Chúng đi khắp xứ,
tìm mãi mà không thấy. Rút cuộc chúng nhận thấy
rằng không cần phiêu lưu nữa. Con Chim Xanh của
Hạnh Phúc ở trong nhà chúng, nơi mà chúng thường
làm điều tốt cho kẻ khác.
Nếu anh suy nghĩ ý nghĩa thâm thúy của câu
chuyện và đem ra thực hành, anh sẽ thấy hạnh phúc
ở kế sát bên anh, khi mà anh tưởng rằng nó ở tận
cung trăng.
Nhiều người coi công việc làm của họ như
một khổ dịch, và ngay cả sự đi lại hàng ngày của họ,
họ cũng cho là một cuộc đày ải. Họ nóng lòng chờ
đợi những ngày nghỉ, vì theo họ chỉ có những lúc ấy
mới có cơ hội sung sướng. Lắm lúc khi đến ngày
nghỉ, trời mưa, trời lạnh, hoặc bị cảm rồi cuộc du
ngoạn ao ước từ lâu bị lở dịp.
Sự thật là thế này: hoãn hạnh phúc lại ngày
sau là bất lợi, người khôn tự tạo cho mình cảnh
Thiên đàng ở nơi hạ giới nầy. Địa đàng hiện tại huy
hoàng bao nhiêu thì thiên đàng đời sau sẽ rực rở bấy
nhiêu. Đến phút cuối cùng. Thiên đàng sẵn sàng mở
cửa đón mình để hưởng nhiều phước lạc.
KHOÁI LẠC KHÔNG PHẢI LÀ
HẠNH PHÚC
Một số người tưởng rằng “Khoái lạc” và
“Hạnh phúc” là một họ lầm.
14
Thường thường khoái lạc chỉ là một cuộc tiêu
khiển. Anh có thể cảm thấy khoái lạc khi dự một
cuộc đấu bóng tròn hay một buổi diễn kịch, hoặc
đọc một truyện hay, hoặc chỉ trích người hàng xóm
hoặc ăn ngon uống say. Nhưng hiệu quả chỉ thoáng
qua trong chốc lát. Rồi lắm khi sự phản ứng lại còn
khó chịu hơn: sáng hôm sau bị nhức đầu.
Hạnh phúc không phải như thế: Hạnh phúc ở
kề bên và thấm nhuần đời sống anh. Anh nghĩ đến
Trời một cách mơ hồ, anh tưởng Trời là một cái gì
viễn vông, như thế chưa đủ. Trời! Ở chốn hạ giới
này, anh có thể có Trời được. Trời ở trong lòng anh
và trong tất cả sự vật chung quanh anh.
Arnold Bennett định nghĩa hạnh phúc như thế
này? “Sự toại ý sau một cố gắng thực sự và hết sức”
.
Nhưng hạnh phúc còn hơn thế nữa. Vả lại tác
giả cũng công nhận điều ấy khi ông ta nói rằng “một
cuộc hôn nhân dù sao cũng hơn không có hôn nhân.
Bên cạnh một người vợ biết yêu đương và một đàn
con hăng hái, đầy tin tưởng, ta cảm thấy nhiều hạnh
phúc”.
ông Ernest Cassel, người đã quá cố, mà mọi
người cho là đã thành công trong đời, rốt cuộc phải
thú nhận sự thất bại của ông. Ông đã tạo được của
cải, quyền thế, địa vị và trong lãnh vực thương mại,
kỹ nghệ và thể thao, ông thành công một cách đặc
biệt. Nhưng vào lúc cuối đời ông thú nhận rằng còn
thiếu một yếu tố quan trọng: Hạnh Phúc. Theo lời
ông, ông là một kẻ "Cô độc".
15
Ông nói: “Nhiều người quá tin tưởng vào
thuyết của cãi đem lại hạnh phúc. Tôi có của cải đầy
dẫy, có lẽ tôi đủ tư cách đề nói rằng không phải thế.
Những điều cần có hơn hết lại không phải lấy tiền
bạc mà mua được”.
Dù sao, lời nói ấy cũng an ủi khuyến khích
được phần nào với những kẻ nghèo.
“Kẻ được sung sướng là kẻ giầu, nhưng chưa
chắc kẻ giàu hẳn được sung sướng” Câu tục ngữ
Srilanca đó cũng có ý nghĩa như vậy.
TỘI NGHIỆP CHO KẺ GIẦU
Một lần tôi và nhà tôi đi du lãm đến biên cảnh
sa mạc Sahara, nơi mà đột nhiên người ta đi vào
miền vắng vẻ, khô cằn đá sỏi của núi Aurès, hai con
la mang vật dụng cắm trại của chúng tôi và hai
người Ả Rập có khí giới hướng dẫn và bảo vệ chúng
tôi.
Lúc chúng tôi đi ngang qua con đường do
người Pháp làm, dẫn đến Biskara, một thành phố
giữa sa mạc, chúng tôi thấy không phải là những đàn
lạc đà dài dòng uốn khúc như hàng ngày, mà là
những xe hơi lao mình trên sa mạc.
Du khách ngồi trên xe, mắt đeo kính, mặt che
lưới vải xe chạy hết tốc lực để đưa họ đến khách
sạn Biskara, họ chả hiểu tí gì về cái thú du lãng, tự
tìm cho mình thực phẩm (như nhận ra được những
chỗ nứt nhỏ dưới đất đang ấp ủ những nấm cục),
16
nấu nướng ngoài trời và tối đến nằm ngủ dưới màn
sao.
Thấy hồ, chúng tôi đồng thanh la lên: "Đáng
tội nghiệp cho các nhà triệu phú!".
Phải, các ông có của nhưng các ông lại thiếu
những chuyện tiêu khiển lý thú.
LÀM VIỆC VÀ SỰ HOẠT ĐỘNG
ĐƯA ĐẾN HẠNH PHÚC...
Mặc dù trong gia đình có hạnh phúc, cũng chưa
có thể hoàn toàn toại nguyện được, vì hạnh phúc gia
đình chỉ ảnh hưởng đến bản thân, dễ trở thành ích
kỷ. Và ích kỷ sinh ra bất mãn.
Chân Hạnh phúc giống như chất radium. Đó là
hình thức của Tình Thương, càng trao cho người ta
bao nhiêu, thì càng đầy thêm bấy nhiêu, vì thế hạnh
phúc là vừa tầm của mỗi người, dù kẻ rất nghèo
cũng vậy.
Giáo-sĩ Mitchell đã viết: "Đừng cầu xin
Thượng đế cho anh sung sướng, hãy cầu xin Thượng
đế cho anh biết giúp ích theo lẽ phải, tôi tin chắc
rằng sau rồi hạnh phúc sẽ tự nó đến với anh".
Theo ý tôi, hạnh phúc có phần nào tiêu cực
nhưng hầu hết là tích cực.
Tiêu cực, bởi vì thưởng thức vẻ đẹp của thiên
nhiên, cảnh rực rở lúc hoàng hôn, cảnh hùng vĩ của
núi non, sự kỳ diệu của sinh vật, hương vị của lửa
trại, bao nhiêu điều đó kết hợp với sự vui vẻ của
17
hạnh phúc gia đình làm nảy nở lòng biết ơn đối với
Thượng đế. Lòng biết ơn này chỉ được thỏa mãn khi
đem thi hành một cách tích cực, cách thi hành tích cực
đó là cố gắng giúp ích kẻ khác.
Điều đáng kể là tích cực làm việc phải.
Một gia đình vui vẻ kết hợp với khả năng giúp
ích cho kẻ khác là nguồn gốc tốt hơn hết của hạnh
phúc.
Một hôm, một thiếu niên bị giải ra tòa, người
ta cho đó là đứa bất trị. Nó tự bào chữa bằng cách đổ
lỗi cho Thượng đế: “Nếu thượng đế không muốn tôi
hung ác thì Thượng đế đã cứu tôi và làm cho tôi tốt”.
Chuyện này làm cho tôi nhớ lại một tù trưởng
Boers bị quân lính của chúng tôi bắt làm tù binh, oán
trách chua cay thủ tướng Kruger không giao cho y
nhiều súng lớn.
Khi y yêu cầu điều đó, Thủ tướng trả lời:
“Nếu Thượng đế muốn ta thắng trận, dù có súng lớn
hay không, ta cũng thắng”.
Y đáp “Phải lắm! Thượng đế đã cho ông một
cái dạ dày để thưởng thức một con ngỗng quay,
nhưng chắc rằng ông phải tự tay nhổ lông và nấu
nướng lấy”.
Còn gì đúng hơn, Thượng đế đã cho anh, trong
cõi đời này đủ mọi thứ để làm đời thêm tốt đẹp,
nhưng chỉ tùy nơi anh để hưởng thụ rất nhiều, hay là
để bỏ hẳn tất cả. Chúng ta sống không bao lâu, vậy
18
cần phải hoàn thành ngay những điều đáng giá. Anh
không nên bằng lòng với một đời sống và những ý
tưởng chỉ giới hạn trong vôi gạch việc doanh
nghiệp, việc chính trị, việc lý tài và bao nhiêu việc
phù vân khác, do người đời bày đặt ra và không đáng
kể.
Nhưng hãy nhìn chung quanh anh, tìm hiểu cho
rõ ràng những kỳ diệu của Tạo Hóa: nhìn tất cả
những gì anh có thể xem ở đời, xem phần tốt đẹp và
các lợi ích mà thượng đế để dành cho anh trong đó.
Tức là anh sẽ nhận định cái gì có thể giúp anh sống
hạnh phúc và cái gì không cần thiết.
Về phần tôi, đã từ lâu, tôi tự nhủ: “Trong ba
năm nữa, tôi sẽ chết. Vậy tôi sẽ xây dựng một cái gì,
hoàn thành nó đi kẻo rồi quá trễ”.
Tập quán ấy khiến tôi làm việc hăng hái và
làm xong xuôi những việc có thể để đến bữa sau.
Tập quán ấy cũng khiến tôi (và tôi cũng rất lấy làm
sung sướng) viếng thăm được nhiều xứ trên thế giới,
không chớ đợi phút trọng đại của “cơ may”.
Một hôm tôi
mơ mộng khi đang
tỉnh thức. Tôi thấy
khi lìa đời đứng
trước cửa thiên đàng,
Thánh Phêrô hỏi tôi:
"Này anh có cảm
tưởng thế nào đối
với Nhật Bản?"
19
- Nước Nhật Bản à? Nhưng tôi sinh trưởng ở
Anh quốc kia mà
- “Nhưng anh đã dùng tất cả thì giờ để làm gì
trong thế giới đẹp đẽ này với những cảnh kỳ diệu và
cảm kích say đắm, tạo nên để làm cho anh được tốt
hơn? Có phải anh làm mất thì giờ mà Thượng đế đã
dành cho anh?" Vì vậy tôi vội vàng đi Nhật Bản.
- Chắc chắn đây là điều mà phần đông mọi
người ăn năn lúc cuối đời: lúc ấy họ nhìn mọi sự
một cách đúng đắn, nhưng than ôi đã muộn mất rồi!
Họ nhận thấy rằng đã bỏ phí thời gian và không cố
gắng để hoàn thành các công cuộc.
HÃY TỰ LÁI THUYỀN MÌNH
Đang lúc trẻ trung, khi mới vào đời anh chỉ
thấy rằng mình là một phần tử giữa nhân quần, anh
nghĩ rằng đi theo quần chúng là hoàn hảo giống như
chuyện của người đàn bà khi được vị Linh hướng
khuyến cáo rằng cuộc sống mà bà đang theo sẽ đưa
đến địa ngục. Bà ấy đáp: "Tôi nghĩ kẽ khác chịu
được thì tôi cũng chịu được".
Thật lả một tâm trạng tai hại. Nên nhớ rằng
anh là "anh". Anh phải sống cho chính mình và nếu
muốn thành công, muốn được hạnh phúc thì phải tự
tìm lấy, không ai làm thế cho anh được.
20
