Đương đầu với AIDS
Ở một số nước HIV chỉ lây nhiễm trong một tỉ lệ phần trăm rất nhỏ dân chúng và những tác động của nó hầu như không nhìn thấy, ở những nước khác virut lan rộng tới mức chỉ một số rất ít các gia đình thoát khỏi bi kịch của ốm đau và chết chóc do AIDS. Tài liệu giúp bạn hiểu thêm về bệnh HIV.
Đương đầu với AIDS
Những ưu tiên của chính phủ trong một
dịch bệnh toàn cầu
Àûúng àêìu vúái AIDS:
Nhûäng ûu tiïn cuãa chñnh phuã trong möåt dõch bïånh toaân cêìu
Nguyïn baãn:
CONFRONTING AIDS: PUBLIC PRIORITIES IN A GLOBAL EPIDEMIC
A WORLD BANK POLCY RESEARCH REPORT
Published for the World Bank 1997
Oxford University press
Ngûúâi dõch:
Nguyïîn Xuên Hiïëu
Phaåm Hoaâng Anh
Lûúng Quang Luyïån
Hiïåu àñnh:
Nguyïîn Vùn Minh
MUÅC LUÅC
LÚÂI TÛÅA
LÚÂI NOÁI ÀÊÌU
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
NHOÁM CHUYÏN GIA LAÂM BAÁO CAÁO
LÚÂI CAÃM ÚN
CAÁC ÀÕNH NGHÔA
TOÁM TÙÆT
CHÛÚNG 1: AIDS: MÖÅT THAÁCH THÛÁC ÀÖËI VÚÁI CHÑNH PHUÃ
Bïånh AIDS laâ gò vaâ lan truyïìn nhû thïë naâo?
AÃnh hûúãng cuãa AIDS túái tuöíi thoå vaâ sûác khoeã
AIDS vaâ sûå phaát triïín
Vai troâ cuãa chñnh phuã trong cöng cuöåc àûúng àêìu vúái AIDS
Nhûäng chuêín mûåc xaä höåi vaâ chñnh trõ laâm cho AIDS trúã nïn thaách thûác
Àiïím laåi cuöën saách
Phuå luåc 1.1. Nhûäng ûúác tñnh khaác nhau vïì quy mö hiïån taåi vaâ tûúng lai cuãa dõch HIV/AIDS
CHÛÚNG 2: NHÛÄNG BAÂI HOÅC CHIÏËN LÛÚÅC RUÁT RA TÛÂ ÀÙÅC ÀIÏÍM DÕCH TÏË HOÅC CUÃA HIV
Tyã lïå nhiïîm múái, tyã lïå hiïån nhiïîm vaâ tyã lïå tûã vong do HIV
Baãn chêët sinh hoåc cuãa viruát vaâ haânh vi caã thïí coá aãnh hûúãng túái sûå lan truyïìn HIV
ÛÁng duång vaâo chñnh saách cöng cöång
Mûác àöå vaâ phên böë tònh hònh nhiïîm HIV úã caác nûúác àang phaát triïín
CHÛÚNG 3: CAÁC CHIÏËN LÛÚÅC COÁ HIÏÅU QUAÃ VAÂ CÖNG BÙÇNG PHOÂNG NGÛÂA HIV/AIDS
Gêy aãnh hûúãng túái caác lûåa choån cuãa caá nhên
Núái loãng caác haån chïë xaä höåi àöëi vúái haânh vi an toaân
Àùåt caác ûu tiïn cuãa chñnh phuã trong phoâng chöëng HIV
Phaãn ûáng cuãa caác quöëc gia
2
CHÛÚNG 4: ÀÖËI PHOÁ VÚÁI TAÁC ÀÖÅNG CUÃA AIDS
Chùm soác y tïë cho ngûúâi bõ AIDS
Nhûäng lûåa choån chñnh saách y tïë khoá khùn trong möåt dõch bïånh AIDS nghiïm troång
AIDS vaâ àoái ngheâo: Ai cêìn giuáp àúä?
Chñnh phuã laâm thïë naâo àïí àöëi phoá vúái taác àöång cuãa HIV/AIDS àöëi vúái chùm soác y tïë vaâ
tònh traång àoái ngheâo
CHÛÚNG 5:PHÖËI HÚÅP HAÂNH ÀÖÅNG NHÙÇM ÀÛÚNG ÀÊÌU VÚÁI HIV/AIDS
Chñnh phuã, caác nhaâ taâi trúå vaâ caác töí chûác phi chñnh phuã
Vöën taâi trúå song phûúng vaâ àa phûúng vaâ giai àoaån cuãa dõch bïånh
Ai seä laâ ngûúâi àêìu tû vaâo kiïën thûác vaâ cöng nghïå múái?
Khùæc phuåc nhûäng trúã ngaåi chñnh trõ àöëi vúái chñnh saách AIDS hiïåu quaã
CHÛÚNG 6:CAÁC BAÂI HOÅC TÛÂ QUAÁ KHÛÁ, CAÁC CÚ HÖÅI CHO TÛÚNG LAI
Caác baâi hoåc kinh nghiïåm tûâ hai thêåp kyã qua
Vai troâ cuãa chñnh phuã
Caác cú höåi laâm thay àöíi tiïën trònh cuãa dõch bïånh
Nhûäng thaách thûác cho cöång àöìng quöëc tïë
PHUÅ LUÅC
Phuå luåc A: Möåt söë àaánh giaá vïì caác can thiïåp phoâng ngûâa lêy truyïìn HIV úã caác nûúác àang phaát
triïín
Phuå luåc B: Möåt söë nghiïn cûáu vïì hiïåu quaã vaâ chi phñ cuãa caác can thiïåp phoâng chöëng úã caác nûúác
àang phaát triïín
Phuå luåc thöëng kï
CAÁC TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO CHOÅN LOÅC
3
LÚÂI TÛÅA
Nhû nhiïìu nûúác àang phaát triïín khaác, HIV/AIDS khöng coân laâ möåt hiïím hoaå xa vúâi àöëi
vúái Viïåt Nam maâ thûåc tïë àang laâ möåt thaách thûác ngaây caâng lúán. Theo söë liïåu múái nhêët,
trong nùm 1998 cuäng àaánh dêëu laâ nùm àêìu tiïn nhiïîm HIV àaä taác àöång àïën têët caã 61
tónh vaâ thaânh phöë úã Viïåt Nam. Dûå baáo àïën nùm 2000 seä coá 250 000 ngûúâi úã Viïåt Nam bõ
nhiïîm HIV vaâ 24 000 ngûúâi seä chïët vò AIDS.
Viïåt Nam àaä haânh àöång súám vaâ nhanh choáng trûúác thaách thûác vïì HIV/AIDS. Chñnh
phuã Viïåt Nam àaä thïí hiïån cam kïët cao àöëi vúái cöng cuöåc phoâng chöëng AIDS, àaä kõp thúâi
àïì ra vaâ triïín khai caác biïån phaáp phoâng chöëng trûúác khi dõch bïånh tiïën triïín àïën mûác
hiïån taåi. Viïåt Nam khöng àún àöåc trong cuöåc chiïën àêëu cuãa mònh chöëng laåi àaåi dõch naây.
Caác töí chûác cuãa Liïn húåp quöëc, caác nhaâ taâi trúå song phûúng vaâ àa phûúng, caác töí chûác phi
chñnh phuã àaä cöång taác chùåt cheä vaâ höî trúå maånh meä caác nöî lûåc phoâng chöëng HIV/AIDS
cuãa chñnh phuã Viïåt Nam.
Ngoaâi höî trúå vïì taâi chñnh cho caác hoaåt àöång phoâng chöëng HIV/AIDS cuãa chñnh phuã,
caác nhaâ taâi trúå coân giuáp tiïëp cêån nhûäng kinh nghiïåm quöëc tïë vïì chñnh saách vaâ caác biïån
phaáp can thiïåp coá hiïåu quaã. Trïn tinh thêìn àoá Ngên haâng Thïë giúái taåi Viïåt Nam àaä taâi
trúå cho viïåc dõch thuêåt vaâ in êën baáo caáo chñnh saách múái àêy nhêët cuãa möåt nhoám chuyïn
gia Ngên haâng Thïë giúái vïì HIV/AIDS nhan àïì: “Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu
tiïn cuãa chñnh phuã trong möåt dõch bïånh toaân cêìu”. Viïåc dõch vaâ in êën baáo caáo naây
laâ möåt phêìn cuãa chûúng trònh haânh àöång chung cho nùm 1998 – 1999 thoaã thuêån giûäa
Uyã ban quöëc gia phoâng chöëng AIDS Viïåt Nam vaâ Chûúng trònh phöëi húåp cuãa Liïn húåp
quöëc vïì HIV/AIDS (UNAIDS) maâ Ngên haâng Thïë giúái laâ möåt thaânh viïn.
Àêy laâ cuöën saách àêìu tiïn àûúåc dõch ra tiïëng Viïåt àïì cêåp àïën cöng taác dûå phoâng, khùæc
phuåc taác àöång cuãa HIV/AIDS vaâ chùm soác ngûúâi nhiïîm HIV/AIDS vúái caác chiïën lûúåc
töíng thïí quöëc gia, nhûäng chiïën lûúåc can thiïåp coá hiïåu quaã, cêìn àûúåc ûu tiïn trong tûâng
thúâi kyâ diïîn biïën cuãa dõch bïånh vaâ trong khuön khöí nguöìn lûåc hiïån coá. Nhûäng vêën àïì nïu
trong cuöën saách hïët sûác thñch húåp vúái Viïåt Nam. Vò vêåy noá thûåc sûå cêìn thiïët cho caác nhaâ
lêåp chñnh saách, caác töí chûác vaâ caác caá nhên àang hoaåt àöång trong lônh vûåc phoâng chöëng
HIV/AIDS úã Viïåt Nam.
Chuáng töi chên troång giúái thiïåu cuöën saách naây túái caác baån àoåc Viïåt Nam.
PGS.TS Chung AÁ Andrew Steer
Phoá Chuã tõch Giaám àöëc quöëc gia
Uyã ban quöëc gia phoâng chöëng AIDS Ngên haâng thïë giúái taåi Viïåt Nam
4
LÚÂI NOÁI ÀÊÌU
AIDS àaä gêy ra nhûäng töín thêët khuãng khiïëp cho con ngûúâi, khöng chó trong söë nhûäng
ngûúâi àaä chïët, maâ coân gia àònh vaâ cöång àöìng cuãa hoå. Do khöng coá phûúng caách chûäa khoãi
bïånh coá thïí chõu àûúåc vïì mùåt kinh tïë, töín thêët do dõch bïånh naây seä coân tùng. Chñn mûúi
phêìn trùm trûúâng húåp lêy nhiïîm HIV xaãy ra taåi caác nûúác àang phaát triïín, núi maâ nguöìn
lûåc àïí àûúng àêìu vúái AIDS hïët sûác khan hiïëm. Thïë nhûng khöng phaãi khöng thïí àaão
ngûúåc àûúåc chiïìu hûúáng diïîn biïën cuãa dõch bïånh naây.
Baãn baáo caáo naây lêåp luêån rùçng àaåi dõch HIV/AIDS trïn toaân cêìu laâ coá thïí vûúåt qua
àûúåc. Caác chñnh phuã quöëc gia coá nhûäng troång traách coá möåt khöng hai trong viïåc ngùn
ngûâa sûå lêy lan hún nûäa cuãa HIV vaâ giaãm thiïíu taác haåi cuãa AIDS. Thïë nhûng chó riïng
caác chñnh phuã khöng thöi thò khöng thïí vûúåt qua àûúåc dõch bïånh naây vaâ caác chñnh phuã
khöng phaãi luác naâo cuäng coá àuã khaã nùng àïí laâm àûúåc nhiïåm vuå naây. Caác töí chûác phi
chñnh phuã vaâ caác nhoám khaác trong xaä höåi dên sûå, bao göìm caã nhûäng ngûúâi àang nhiïîm
HIV, àaä àoáng vai troâ vaâ phaãi tiïëp tuåc àoáng vai troâ söëng coân trong viïåc hònh thaânh nïn
haânh àöång cuãa chñnh phuã vaâ trong viïåc mang nhûäng biïån phaáp phoâng ngûâa vaâ chûäa trõ
túái nhûäng ngûúâi dên maâ chñnh phuã khöng thïí dïî daâng tiïëp cêån àûúåc. Cöång àöìng quöëc tïë
cuäng coá thïí laâm àûúåc nhiïìu viïåc àïí höî trúå caác nûúác vaâ caác khu vûåc àang phaát triïín trong
viïåc taâi trúå caác chûúng trònh àaãm baão phoâng ngûâa vaâ caãi thiïån sûå cöng bùçng trong viïåc
tiïëp cêån vúái dõch vuå chùm soác. Cöång àöìng quöëc tïë cuäng coá thïí höî trúå viïåc saãn xuêët vaâ
quaãng baá thöng tin trïn toaân thïë giúái, àêìu tû nghiïn cûáu caác biïån phaáp phoâng ngûâa, caác
vacxin, caác liïåu phaáp y hoåc dûå phoâng vaâ àiïìu trõ hiïåu quaã vïì chi phñ maâ coá thïí sûã duång
àûúåc cho caác nûúác àang phaát triïín.
Baãn baáo caáo naây tûå noá àaä laâ möåt vñ duå vïì nhûäng lúåi ñch tiïìm taâng cuãa sûå húåp taác quöëc
tïë àaáp ûáng laåi naån dõch. Viïåc soaån thaão cuöën saách trïn cú súã baãn baáo caáo naây búãi nhûäng
nhaâ nghiïn cûáu cuãa Ngên haâng Thïë giúái àaä têån duång àûúåc nhiïìu àoáng goáp kyä thuêåt,
nhûäng yá kiïën cöë vêën, vaâ sûå taâi trúå cuãa Chûúng trònh höîn húåp cuãa Liïn húåp quöëc vïì HIV/
AIDS (UNAIDS) vaâ Uyã ban chêu Êu. Baãn baáo caáo nghiïn cûáu naây laâ möåt àoáng goáp coá giaá
trõ cho cuöåc thaão luêån quöëc tïë vïì vai troâ cuãa chñnh phuã trong viïåc àöëi phoá vúái dõch AIDS
taåi caác nûúác àang phaát triïín. Nhûäng khuyïën nghõ cuãa baãn baáo caáo laâ cuãa taác giaã vaâ
khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím lêåp trûúâng cuãa caác cú quan tûúng ûáng cuãa chuáng
töi.
Thïë giúái coá thïí vûúåt qua HIV. Vúái thöng tin, phûúg tiïån cêìn thiïët, vaâ sûå höî trúå cuãa
cöång àöìng, caác caá nhên coá thïí vaâ àang thay àöíi haânh vi cuãa mònh àïí giaãm búát ruãi ro bõ
5
nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn HIV. Thïë nhûng, coá möåt söë haânh àöång nhêët àõnh maâ chó chñnh
phuã múái coá thïí àaãm traách àûúåc, vaâ hiïån coân àang thiïëu caác cam kïët chñnh trõ. Caái giaá
phaãi traã cho viïåc khöng ra tay haânh àöång coá thïí hïët sûác to lúán. Caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh
saách, nhûäng ngûúâi àaä thïí hiïån sûå cam kïët cuãa mònh thöng qua laâm viïåc möåt caách saáng
taåo vúái nhûäng ngûúâi bõ taác àöång nùång nïì nhêët búãi HIV/AIDS, coá möåt cú höåi àöåc nhêët vö
nhõ àïí kiïìm chïë naån dõch toaân cêìu vaâ cûáu söëng haâng triïåu sinh maång con ngûúâi.
James D. Wolfensohn Joao de Deus Pinheiro Peter Piot,
Chuã tõch Ngên haâng Uyã viïn Uyã ban Töíng giaám àöëc chûúng trònh
Thïë giúái Chêu Êu Höîn húåp cuãa Liïn hiïåp quöëc
vïì AIDS
6
LÚÂI GIÚÁI THIÏÅU
Caác nûúác àang phaát triïín khöng thïí coi thûúâng dõch HIV/AIDS. Theo UNAIDS, khoaãng
1,5 triïåu ngûúâi àaä chïët vò AIDS trong nùm 1996. Möîi ngaây coá khoaãng 8500 ngûúâi, bao
göìm khoaãng 1000 treã em, bõ nhiïîm múái. Khoaãng 90% söë nhiïîm naây xaãy ra taåi caác nûúác
àang phaát triïín, laâ nhûäng núi maâ naån dõch coá khaã nùng laâm töìi tïå thïm naån ngheâo khöí vaâ
sûå bêët bònh àùèng. Thïë nhûng HIV/AIDS khöng phaãi laâ vêën àïì duy nhêët àoâi hoãi phaãi coá
sûå chuá yá cuãa chñnh phuã. Àùåc biïåt taåi caác nûúác ngheâo nhêët, viïåc àûúng àêìu vúái AIDS coá thïí
tiïu töën caác nguöìn lûåc khan hiïëm coá thïí àûúåc sûã duång cho nhûäng nhu cêìu cêëp baách khaác.
Laâm thïë naâo chñnh phuã caác nûúác àang phaát triïín vaâ cöång àöång quöëc tïë coá thïí xaác àõnh
àûúåc caác ûu tiïn cöng cöång trong viïåc àûúng àêìu vúái naån dõch toaân cêìu naây?
Cuöën saách naây cung cêëp thöng tin vaâ caác phên tñch giuáp caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh
saách, caác chuyïn gia phaát triïín, caác chuyïn gia y tïë vaâ nhûäng ngûúâi khaác, laâ nhûäng ngûúâi
taåo dûång sûå àaáp ûáng cöng cöång àöëi vúái HIV/AIDS, thiïët kïë möåt chiïën lûúåc hiïåu quaã
àûúng àêìu vúái naån dõch. Noá dûåa trïn kiïën thûác cuãa 3 ngaânh khoa hoåc: dõch tïî hoåc HIV;
nhûäng nguyïn tùæc y tïë cöng cöång vïì phoâng chöëng bïånh; vaâ àùåc biïåt laâ y tïë cöng cöång - möåt
khoa hoåc têåp trung àaánh giaá nhûäng giaãi phaáp töëi ûu trong viïåc phên böí caác nguöìn lûåc
cöng ñt oãi.
Baãn baáo caáo àûa ra chûáng cûá thuyïët phuåc rùçng, àöëi vúái 2.3 tyã ngûúâi àang söëng taåi
nhûäng núi trïn thïë giúái maâ dõch bïånh múái úã vaâo giai àoaån sú khai, thò möåt phaãn ûáng tñch
cûåc vaâ súám cuãa chñnh phuã trong viïåc khuyïën khñch haânh vi an toaân trong söë nhûäng ngûúâi
dïî coá khaã nùng bõ nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn viruát nhêët coá tiïìm nùng ngùn chùån nhûäng
àau khöí khöng thïí taã xiïët vaâ coá thïí cûáu söëng àûúåc haâng triïåu sinh maång. Thêåm chñ ngay
caã nhûäng núi maâ viruát àaä lan truyïìn röång raäi trong toaân thïí dên cû chung, thò viïåc phoâng
ngûâa trong söë nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng bõ nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn viruát nhêët vêîn coá
thïí laâ caách thûác hiïåu quaã chi phñ nhêët àïí giaãm búát tyã lïå nhiïîm bïånh.
Têët nhiïn caác chñnh phuã quöëc gia khöng àún àöåc trong cuöåc chiïën cuãa mònh chöëng laåi
bïånh naây. Caác nhaâ taâi trúå song phûúng vaâ àa phûúng cung cêëp sûå laänh àaåo vaâ nguöìn taâi
trúå to lúán cho caác chûúg trònh phoâng chöëng AIDS quöëc gia, àùåc biïåt taåi caác nûúác àang
phaát triïín ngheâo hún, cuäng nhû cho viïåc nghiïn cûáu cú baãn vïì möåt vacxin vaâ möåt phûúng
caách chûäa khoãi bïånh. Caác töí chûác phi chñnh phuã trong nûúác vaâ quöëc tïë àaä thûúâng höî trúå
vaâ àöi khi cuäng laänh àaåo cuöåc chiïën chöëng laåi naån dõch. Caác chñnh phuã coá thïí caãi thiïån
nhiïìu hún nûäa tñnh hiïåu quaã cuãa sûå àaáp ûáng cuãa mònh thöng qua phöëi húåp cöng viïåc vúái
nhûäng àöëi taác trïn.
Thïë nhûng chó coá chñnh phuã múái coá sûá mïånh vaâ phûúng tiïån àïí cung cêëp caái maâ caác
nhaâ kinh tïë hoåc vêîn goåi laâ haâng hoaá cöng cöång. Trong trûúâng húåp HIV/AIDS, nhûäng
haâng hoaá àoá bao göìm caã thöng tin vïì sûå phên böí cuãa caác trûúâng húåp nhiïîm bïånh vaâ caác
7
haânh vi laâm lêy lan bïånh, kiïën thûác vïì caác chi phñ vaâ tñnh hiïåu quaã cuãa caác chûúng trònh
phoâng ngûâa vaâ giaãm nheå taác haåi. Tûúng tûå, caác chñnh phuã coá möåt traách nhiïåm coá möåt
khöng hai trong viïåc giaãm búát caác aãnh hûúãng ngoaåi vi tiïu cûåc cuãa caác haânh vi ruãi ro,
thöng qua khuyïën khñch haânh vi an toaân hún trong söë nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng
truyïìn viruát sang ngûúâi khaác nhêët.
Mùåc duâ laâ nhûäng chñnh saách saáng suöët, thïë nhûng nhûäng chñnh saách trïn coá thïí vêëp
phaãi khoá khùn vïì mùåt chñnh trõ. Thêåt vêåy, do sûå lan truyïìn cuãa HIV liïn quan túái caác
haânh vi riïng tû maâ nhiïìu ngûúâi lïn aán – coá nhiïìu baån tònh vaâ tiïm chñch ma tuyá - nhûäng
chñnh phuã naâo cöë gùæng giaãm búát nhûäng hoaåt àöång naây coá thïí khiïën cho dên chuáng cuãa
mònh nghô rùçng hoå thao tuáng nhûäng haânh vi phi àaåo àûác. Caác chñnh phuã phaãi laâm roä
rùçng caách töët nhêët baão vïå moåi ngûúâi khoãi HIV laâ giuáp nhûäng ngûúâi tham gia vaâ caác haânh
vi ruãi ro traánh bõ nhiïîm bïånh.
Do nguöìn lûåc khan hiïëm, ngûúâi ta phaãi cên nhùæc caách naâo laâ töët nhêët àïí phên böí caác
nguöìn lûåc. Hêåu quaã cuãa nhûäng quyïët àõnh naây àöëi vúái tûâng caá nhên coá thïí hïët sûác to lúán.
Vaâ coá nhûäng vêën àïì nan giaãi àau àúán. Taåi caác nûúác maâ HIV àaä lan ra röång raäi, dõch bïånh
seä laâm tùng nhanh choáng nhu cêìu àöëi vúái chùm soác y tïë vaâ yïu cêìu höî trúå àoái ngheâo. Caác
chñnh phuã cuãa nhûäng nûúác ngheâo àöëi mùåt vúái möåt thaách thûác phaãi àaáp ûáng laåi nhûäng
nhu cêìu múái cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo bõ mùæc AIDS trong khi àoá laåi khöng àûúåc sao nhaäng
caác nhu cêìu cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo mùæc caác bïånh têåt khaác vaâ nhûäng nguyïn nhên ngheâo
àoái khaác. Ruát kinh nghiïåm cuãa caác nûúác àaä phaãi àöëi mùåt vúái vêën àïì nan giaãi naây, baãn
baáo caáo gúåi ra nhûäng àaáp ûáng vûâa coá tñnh nhên baãn laåi vûâa coá tñnh khaã thi.
Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu tiïn cuãa chñnh phuã trong möåt dõch bïånh
toaân cêìu laâ cuöën saách thûá saáu trong möåt loaåt caác Baáo caáo Nghiïn cûáu Chñnh
saách àûúåc thiïët kïë nhùçm àûa caác kïët quaã phaát hiïån cuãa cöng trònh nghiïn cûáu cuãa Ngên
haâng Thïë giúái vïì möåt vêën àïì phaát triïín then chöët àïën vúái àöng àaão àöåc giaã. Àêy laâ möåt
saãn phêím cuãa àöåi nguä chuyïn gia cuãa Ngên haâng Thïë giúái; caác àaánh giaá trong baáo caáo
khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím cuãa caác giaám àöëc hay caác chñnh phuã maâ hoå àaåi
diïån.
Joseph E. Stiglitz
Phoá chuã tõch cao cêëp vaâ Chuyïn viïn kinh tïë trûúãng
Kinh tïë hoåc phaát triïín Ngên haâng thïë giúái
Nhoám chuyïn gia laâm baáo caáo
Taác giaã chñnh cuãa baáo caáo naây laâ Martha Ainsworth vaâ Mead Over. Nina Brooks vaâ Samantha
Forusz viïët nhiïìu khung minh hoåa, soaån caác phuå luåc thöëng kï vaâ cung cêëp höî trúå nghiïn cûáu.
Kathleen Mantila cung cêëp höî trúå nghiïn cûáu böí sung. Deon Filmer cung cêëp tû liïåu cho khung
minh hoåa 3.3 vaâ caác kïët quaã khaác dûåa trïn söë liïåu Àiïìu tra Nhên khêíu hoåc vaâ Y tïë. Tim Brown vaâ
Werasit Sittirai viïët khung minh hoåa 3.11. Eduard Bos soaån thaão caác dûå baáo cho khung minh hoåa
6.1. Julia Dayton vaâ Michael Merson soaån thaão phuå luåc; A. Lawrence MacDonald biïn têåp baãn baáo
caáo. Baãn baáo caáo àûúåc soaån thaão dûúái sûå chó àaåo cuãa Lyn Squire vaâ Joseph Stiglitz.
Nhoám saãn xuêët-biïn têåp baáo caáo laâm viïåc dûúái sûå chó àaåo cuãa Deirdre T. Rufino, vúái sûå trúå
giuáp thïm cuãa Paola Brezny, Joyce Gates, Audrey Heiligman, Brenda Mejia vaâ Anthony Pordes.
Jeffrey Lecksell soaån thaão caác baãn àöì trong caác Chûúng 1 vaâ 2. Grace O. Evans höî trúå trong viïåc
soaån thaão baãn thaão, vúái sûå àoáng goáp cuãa Thomas Hastings vaâ Jim Shafer. Joanne Fleming cuäng
àoáng goáp höî trúå thû kyá.
8
LÚÂI CAÃM ÚN
Baáo caáo naây nhêån àûúåc sûå húåp taác chùåt cheä, àaánh giaá kyä thuêåt vaâ taâi trúå cuãa Chûúng
trònh HIV/AIDS cuãa Uyã ban chêu Êu (EC) vaâ cuãa Chûúng trònh Höîn húåp cuãa Liïn hiïåp
quöëc vïì HIV/AIDS (UNAIDS). Chuáng töi xin baây toã sûå trên troång vaâ loâng biïët ún àùåc biïåt
túái caác Tiïën sô Lieve Fransen cuãa EC vaâ Stefano Bertozzi cuãa UNAIDS vò àaä coá nhûäng
àoáng goáp caá nhên xuêët sùæc trong viïåc baão trúå caác höåi thaão vaâ caác cuöåc hoåp àaánh giaá, giaám
saát quaãn lyá caác nghiïn cûáu phuå trúå vaâ raâ soaát dûå thaão baáo caáo.
Chuáng töi xin baây toã sûå biïët ún túái Chûúng trònh HIV/AIDS cuãa Uyã ban chêu Êu àaä
baão trúå hêìu hïët caác baáo caáo phuå trúå vaâ möåt höåi thaão vúái caác taác giaã taåi Limelette, Bó,
thaáng Saáu 1996. Nhûäng nhêån xeát cuãa caác thaânh viïn dûå caác höåi thaão hïët sûác hûäu ñch:
Tony Barnette, David Bloom, Marijke Bontinck, Jean-Claude Deheneffe, Domique
Dellicour, Deon Filmer, Michel Garenne, Paul Gertner, Dick Hebbema, King Holmes,
Roberto Iunes, Joseá Antonio Izazola, Wattana Janjareon, Emmanuel Mimenez, Tony
Klouda, Tieákoura Koneá, Sukontha Kongsin, Michael Kremer, Ajay Mahal, Allechi M’bet,
Rekha Menon, Anne Mills, Martina Morris, Phare Mujinja, Amadon Noumbissi, I. O.
Orubuloye, Nocholas Prescott, Pamela Rao, Innocent Seali, Zmarak Shalizi, Donald
Shapard, Lyn Squire, John Stover, Paula Tibandebage, Inge Van Den Bussche, Peter
Way, Marc Wheeler, Alan Whiteside, vaâ Debrework Zewdie. Möåt baãn danh saách àêìy àuã
nhûäng baáo caáo phuå trúå àûúåc cung cêëp taåi phêìn cuöëi cuãa baáo caáo naây.
Chuáng töi xin biïët ún nhûäng àoáng goáp kyä thuêåt quan troång cuãa nhûäng chuyïn gia
UNAIDS sau: Bai Bagasao, Michel Carael, Renu Chahil-Graf, Suzanne Cherney, Mark
Connolly, Sally Cowal, Isabelle de Vincenzi, Joseá Esparza, Purnima Mane, Peggy McEvoy,
Rob Moodie, Joseph Perriens, Peter Piot, Joseph Saba, Bernhard Schwarlander, Werasit
Sittitrai, vaâ caác Cöë vêën Chûúng trònh Quöëc gia laâ nhûäng ngûúâi àaä àaáp ûáng laåi cuöåc àiïìu
tra nïu taåi Chûúng 3. Chuáng töi cuäng xin biïët ún UNAIDS àaä baão trúå cuöåc hoåp àaánh giaá
vïì baãn thaão hoaân chónh àêìu tiïn cuãa baáo caáo naây taåi Geveva, vaâ caác nhaâ hoaåch àõnh
chñnh saách quöëc gia laâ nhûäng ngûúâi àaä cung cêëp nhûäng nhêån xeát sêu röång vaâo luác bêëy giúâ
nhû: Akan Akanov, (Ka-dùæc-xtan), Papa Fall (Sï-nï-gan), Mary Muduuli (U-gan-àa); vaâ
Jaime Sepulveda (Mï-hi-cö).
Ngoaâi nhûäng ngûúâi àûúåc nïu tïn úã trïn ra, nhiïìu ngûúâi khaác bïn ngoaâi hay bïn trong
Ngên haâng Thïë giúái cuäng àaä cung cêëp nhûäng àoáng goáp hay nhûäng nhêån xeát quyá baáu nhû:
Peter Aggleton, Sevgi Aral, Natalie Beáchu, Seth Berkeley, Dorothy Blake, John Bongaarts,
9
Kenneth Bridbord, Denis Broun, Tim Brown, Richard Bumgarner, Tony Burton, Anne
Buveá, Julia Dayton, David de Ferranti, Jacquelin Dubow, Richard Feachem, Steven
Forsythe, Mark Gersovtz, Ronald Gray, Jacque du Guerny, Salim Habayeb, Jeffrey Ham-
mer, David Heymann, Philip Harvey, Richard Hayes, Estelle James, Dean Jamison,
Prabhat Jha, Christine Jones, Arata Kochi, Kees Kostermans, Maureen Lewis, Samuel
Liberman, Bernard Liese, Georges Malempreá, Jacque Martin, Raymond Martin, Clyde
McCoy, Tom Merrick, Michael Merson, David Metzger, Norman Miller, Susan Mlango,
Stephen Moses, Philip Musgrove, Jeffrey O’Malley, Junko Otani, Cheryl Overs, David
Paltiel, Lant Pritchett, Hnin Hnin Pyne, Bill Rao, Wendy Roseberry, Lewis Schrager,
Thomas Selden, Guy Stallworthy, Karen Stanecki, Daniel Tarantola, Kitty Theurmer,
Anne Tinker, Dominique van de Walle, Carina Van Vliet, Maria Waver, Roger Yeager, vaâ
Fernado Zacarias. Caác yá kiïën vaâ kïët luêån thïí hiïån trong baáo caáo naây khöng nhêët thiïët
phaãn aánh lêåp trûúâng cuãa Ngên haâng Thïë giúái, caác chñnh phuã thaânh viïn cuãa töí chûác naây,
hay caác töí chûác húåp taác hoùåc baão trúå khaác.
Chuáng töi cuäng ghi nhêån vúái loâng biïët ún sûå höî trúå taâi chñnh cuãa caác chñnh phuã UÁc vaâ
Thuåy Sô.
10
CAÁC ÀÕNH NGHÔA
Caác ghi chuá vïì söë liïåu:
Caác söë liïåu lõch sûã trong cuöën naây coá thïí khaác vúái söë liïåu trong caác êën phêím khaác cuãa
Ngên haâng Thïë giúái nïëu nhû àaä coá caác söë liïåu àaáng tin cêåy hún, nïëu nhû möåt nùm cú súã
àûúåc duâng cho söë liïåu tñnh theo giaá cöë àõnh, hoùåc nïëu nhû caác nûúác àûúåc phên loaåi möåt
caách khaác.
Nûúác Zai-a trûúác kia giúâ àûúåc goåi laâ Cöång hoâa Dên chuã Cöng-gö, vaâ Höìng Köng (àûúåc
goåi laâ Trung Quöëc kïí tûâ 1/7/1997) àöi khi vêîn àûúåc goåi laâ Höìng Köng.
• Têët caã söë lûúång tiïìn àö la laâ tiïìn àö la Myä hiïån taåi trûâ phi àûúåc cuå thïí hoáa khaác ài.
• Tyã coá nghôa laâ möåt nghòn triïåu.
Nhûäng chûä viïët tùæt vaâ gheáp tùæt
AIDS Höåi chûáng suy giaãm miïîn dõch mùæc phaãi
AIDSCAP Dûå aán Kiïím soaát vaâ Ngùn ngûâa AIDS
CSM Tiïëp thõ xaä höåi bao cao su (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
DALY Nùm söëng àiïìu àaä chónh theo mûác àöå taân phïë
DHS Àiïìu nhên khêíu hoåc vaâ y tïë
DOTS Phûúng phaáp àiïìu trõ liïåu phaáp ngùæn àûúåc quan saát trûåc tiïëp (àöëi vúái
bïånh lao)
EC UÃy ban chêu Êu
FSU Liïn Xö cuä
GAPC Liïn minh Chñnh saách AIDS Toaân cêìu
GDP Töíng saãn phêím quöëc nöåi (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
GNP Töíng saãn phêím quöëc dên (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
11
GPA Chûúng trònh Toaân cêìu vïì AIDS
HIV Viruát gêy suy giaãm miïîn dõch úã ngûúâi
IDU Ngûúâi sûã duång ma tuáy dûúái daång tiïm (ngûúâi tiïm chñch ma tuáy)
IEC Thöng tin, giaáo duåc, truyïìn thöng
MSM Nam giúái coá tònh duåc vúái nam giúái (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
NEP Chûúng trònh trao àöíi kim tiïm
NGO Töí chûác phi chñnh phuã (xem phêìn Ngûä vûång dûúái àêy)
OECD Töí chûác Húåp taác vaâ Phaát triïín Kinh tïë
ODA Cú quan Phaát triïín Haãi ngoaåi (Anh quöëc)
OI Nhiïîm cú höåi
PAHO Töí chûác Y tïë Toaân Myä
PCP Bïånh pneumocystis carinii pneumonia (möåt daång viïm phöíi)
PSI Töí chûác Dõch vuå Dên söë Quöëc tïë (haäng tû nhên)
SOMARC Haäng Tiïëp thõ Xaä höåi vò sûå Thay àöíi (haäng tû nhên)
STD Bïånh lêy qua àûúâng tònh duåc (LQÀTD)
TB Bïånh lao
UNAIDS Chûúng trònh Höîn húåp cuãa Liïn hiïåp quöëc vïì HIV/AIDS
UNDP Chûúng trònh Phaát triïín cuãa Liïn hiïåp quöëc
UNESCO Töí chûác Giaáo duåc, Khoa hoåc, vaâ Vùn hoáa cuãa Liïn hiïåp quöëc
UNFPA Quyä Dên söë cuãa Liïn hiïåp quöëc
UNICEF Quyä Nhi àöìng cuãa Liïn hiïåp quöëc
USAID Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë cuãa Hoa Kyâ
WHO Töí chûác Y tïë Thïë giúái
WHO/GPA Chûúng trònh Toaân cêìu vïì AIDS cuãa Töí chûác Y tïë Thïë giúái
Baãng tûâ vûång
Adverse selection: sûå lûåa choån coá haåi (cho haäng baão hiïím) - sûå lûåa choån tham gia vaâo
nhoám ngûúâi maâ chùæc seä yïu cêìu böìi thûúâng cao hún nhûäng ngûúâi khaác.
Assortative sexual mixing: höîn giao àöìng nhoám; nïëu nhûäng ngûúâi coá söë baån tònh
giöëng nhau cùåp àöi vúái nhau.
Asymptomatic: khöng coá triïåu chûáng; bõ nhiïîm möåt taác nhên gêy bïånh nhûng khöng
coá biïíu hïån nhûäng triïåu chûáng y hoåc naâo; cêån lêm saâng.
12
Commersial sex: maåi dêm, viïåc baán caác dõch vuå tònh duåc àïí lêëy thuâ lao; naån àô àiïëm.
Concurrent partnership: quan hïå àöìng thúâi; nhûäng möëi quan hïå baån tònh cuâng diïîn
ra möåt luác.
Disassortative sexual mixing: höîn giao dõ nhoám; mûác àöå nhûäng ngûúâi coá nhiïìu baån
tònh cùåp àöi vúái nhûäng ngûúâi coá ñt baån tònh.
Discordant couple: möåt cùåp traái ngûúåc; möåt cùåp baån tònh maâ trong àoá möåt baån tònh bõ
nhiïîm HIV vaâ ngûúâi kia thò khöng.
Endemic: dõch bïånh úã quy mö àõa phûúng; thöng thûúâng coá tñnh chêët lan traân; dai
dùèng taåi caác mûác àöå tûúng àöëi khöng thay àöíi.
Epidemic: dõch bïånh; möåt sûå gia tùng bêët thûúâng àöåt xuêët vïì caác trûúâng húåp nhiïîm
bïånh vûúåt con söë dûå kiïën trïn cú súã kinh nghiïåm.
Epidemic, concentrated: dõch bïånh úã giai àoaån têåp trung; möåt dõch HIV taåi möåt nûúác
maâ taåi àoá coá nùm phêìn trùm hoùåc hún caác caá thïí trong caác nhoám coá haânh vi nguy cú cao,
nhûng coá chûa àêìy nùm phêìn trùm phuå nûä àïën thùm khaám thai taåi caác phoâng khaám úã àö
thõ bõ nhiïîm.
Epidemic, generalized: dõch bïånh úã vaâo giai àoaån lan röång; möåt dõch HIV taåi möåt
nûúác maâ taåi àoá coá nùm phêìn trùm hoùåc hún söë phuå nûä àïën thùm khaám thai taåi caác phoâng
khaám úã àö thõ bõ nhiïîm bïånh; tyã lïå nhiïîm bïånh trong söë nhûäng caá thïí trong caác nhoám coá
haânh vi nguy cú cao cuäng coá khaã nùng vûúåt nùm phêìn trùm taåi caác nûúác coá möåt dõch HIV
lan röång.
Epidemic, nascent: dõch bïånh úã vaâo giai àoaån sú khai; dõch HIV taåi möåt nûúác maâ úã àoá
dûúái nùm phêìn trùm caác caá thïí trong caác nhoám coá haânh vi nguy cú cao bõ nhiïîm.
Epidemiology: dõch tïî hoåc; viïåc nghiïn cûáu sûå phên böí vaâ caác taác nhên gêy bïånh vaâ
thûúng têåt trong caác quêìn thïí ngûúâi.
Externality: taác àöång ngoaåi vi; möåt hiïåu quaã phuå khöng àõnh giaá àûúåc àöëi vúái bïn thûá
ba cuãa möåt giao dõch giûäa hai bïn.
Gross domestic product: töíng saãn phêím quöëc nöåi; möåt ào lûúâng thö vïì sûå thõnh vûúång
kinh tïë quöëc gia: töíng chi tiïu cuãa cû dên cuãa möåt nûúác hoùåc haâng hoáa vaâ dõch vuå cuöëi
cuâng daânh cho tiïu thuå, àêìu tû, vaâ caác dõch vuå cuãa chñnh phuã.
Gross national product: töíng saãn phêím quöëc dên; möåt sûå thay thïë cho töíng saãn
phêím quöëc nöåi trong viïåc ào lûúâng sûå thõnh vûúång kinh tïë quöëc gia. Cöång vúái thu nhêåp vïì
töíng saãn phêím quöëc nöåi àaåt àûúåc búãi nhûäng cöng dên tûâ lao àöång hay taâi saãn bïn ngoaâi
möåt nûúác vaâ trûâ ài thu nhêåp cuãa nhûäng ngûúâi nûúác ngoaâi cû truá taåi nûúác àoá.
High-risk behavior: haânh vi nguy cú cao; sûå giao húåp khöng coá baão vïå (tûác laâ khöng
duâng bao cao su) vúái nhiïìu baån tònh, hoùåc duâng chung caác duång cuå tiïm chñch khöng àûúåc
khûã truâng.
HIV-positive: HIV dûúng tñnh; coá caác khaáng thïí àöëi vúái HIV.
Incidence of HIV: tyã lïå nhiïîm HIV; con söë nhûäng trûúâng húåp HIV múái taåi möåt giai
àoaån thúâi gian naâo àoá, thûúâng àûúåc biïíu thõ bùçng söë phêìn trùm trïn möåt söë cho trûúác caác
caá thïí cuãa nhoám ngûúâi coá khaã nùng lêy nhiïîm.
13
Low-risk individuals: nhûäng caá thïí coá nguy cú thêëp; nhûäng caá thïí coá haânh vi khiïën
chñnh hoå vaâ nhûäng baån tònh cuãa hoå coá ruãi ro lêy nhiïîm HIV thêëp; tuy nhiïn tuây thuöåc vaâo
mûác àöå hoå tiïëp xuác vúái nhûäng caá thïí nguy cú cao hoå vêîn coá thïí coá nguy cú cao bõ nhiïîm
bïånh.
Men who have sex with men: nam giúái coá quan hïå tònh duåc vúái nam giúái; nhûäng ngûúâi
nam giúái thuöåc loaåi àöìng tñnh luyïën aái nam, lûúäng tñnh luyïën aái vaâ tònh duåc khaác giúái, coá
quan hïå tònh duåc vúái nhûäng nam giúái khaác.
Merit good: haâng hoáa haão têm; haâng hoáa (hay dõch vuå) maâ viïåc ngûúâi ngheâo duâng
chuáng àûúåc caã xaä höåi trên troång.
Moral hazard: sûå gia tùng vïì töín thêët trung bònh gêy ra búãi nhûäng ngûúâi coá baão hiïím
so vúái nhûäng nhûäng ngûúâi khöng coá baão hiïím; thuêåt ngûä naây àûúåc sûã duång búãi caác cöng
ty baão hiïím y tïë àïí noái vïì nhu cêìu tùng lïn vïì chùm soác y tïë cuãa nhûäng ngûúâi coá baão
hiïím.
Nongovernmental organization: töí chûác phi chñnh phuã; caác haäng võ lúåi nhuêån vaâ caác
töí chûác phi lúåi nhuêån tû nhên.
Opportunistic illness: caác bïånh cú höåi; bïånh maâ nhûäng ngûúâi coá hïå miïîn dõch yïëu
mùæc.
Pandemic: àaåi dõch; möåt naån dõch cuâng luác xaãy ra taåi nhiïìu nûúác.
Prevalence of HIV: tyã lïå hiïån nhiïîm HIV; con söë ngûúâi bõ nhiïîm HIV taåi möåt thúâi
àiïím thûúâng àûúåc biïíu thõ bùçng con söë phêìn trùm cuãa töíng dên söë.
Public good: haâng hoáa cöng cöång; möåt haâng hoáa hoùåc möåt dõch vuå coá hai àùåc tñnh sau:
(1) viïåc sûã duång haâng hoáa cuãa möåt ngûúâi khöng laâm suy giaãm söë lûúång sùén coá cuãa haâng
hoáa àoá cho ngûúâi khaác, vaâ (2) khöng thïí hoùåc rêët töën keám nïëu loaåi trûâ moåi ngûúâi khoãi
viïåc sûã duång haâng hoáa àoá.
Reproductive rate: töëc àöå lêy nhiïîm; con söë trung bònh nhûäng ngûúâi coá khaã nùng lêy
nhiïîm bõ lêy nhiïîm búãi möåt ngûúâi àaä bõ nhiïîm trong cuöåc àúâi cuãa ngûúâi naây.
Seroprevalence: tyã lïå huyïët thanh dûúng tñnh; tyã lïå hiïån nhiïîm viruát àûúåc phaát hiïån
trong huyïët thanh.
Sex worker: ngûúâi haânh nghïì maåi dêm; möåt ngûúâi chaâo baán dõch vuå tònh duåc vò tiïìn.
Social marketing of condoms: tiïëp thõ xaä höåi bao cao su; caác chûúng trònh àûúåc thiïët
kïë nhùçm nêng cao viïåc sûã duång bao cao su thöng qua caãi tiïën sûå chêëp nhêån cuãa xaä höåi àöëi
vúái bao cao su, khiïën cho bao cao su caâng phöí biïën thöng qua caác núi baán khöng truyïìn
thöëng vaâ baán chuáng vúái caác giaá bao cêëp.
Susceptible: dïî bõ lêy nhiïîm.
Symptomatic: coá triïåu chûáng; thïí hiïån àêìy àuã triïåu chûáng àoâi hoãi phaãi coá àiïìu trõ y
hoåc.
14
TOÁM TÙÆT
Hai thêåp kó sau khi viruát laâm suy giaãm miïîn dõch úã ngûúâi (HIV) xuêët hiïån, ngûúâi ta ûúác
tñnh coá 30 triïåu ngûúâi àaä bõ nhiïîm viruát vaâ 6 triïåu ngûúâi àaä chïët vò höåi chûáng suy giaãm
miïîn dõch (AIDS). Khoaãng 90% nhiïîm viruát nùçm úã caác nûúác àang phaát triïín maâ taåi àoá
cùn bïånh naây àaä, àang laâm giaãm tuöíi thoå trung bònh, úã möåt söë nûúác tuöíi thoå trung bònh
àaä bõ giaãm túái hún 10 nùm. HIV àaä lan röång úã nhiïìu nûúác vuâng Cêån Xa-ha-ra chêu Phi vaâ
coá nguy cú buâng nöí úã nhiïìu khu vûåc khaác. Vò hêìu hïët nhûäng ngûúâi mùæc AIDS laâ ngûúâi lúán
àang úã tuöíi sung sûác nhêët nïn cùn bïånh naây gêy mêët maát to lúán àöëi vúái nhûäng thaânh viïn
coân laåi cuãa gia àònh, àùåc biïåt laâ treã em vaâ laâm töìi tïå hún tònh traång àoái ngheâo vaâ bêët bònh
àùèng. Roä raâng laâ sûå mêët maát vïì ngûúâi do bïånh dõch naây laâ rêët lúán. Nhûng caác nûúác thu
nhêåp thêëp coân gùåp phaãi sûác eáp nhiïìu mùåt vïì nhu cêìu nhên lûåc. Vêåy chñnh phuã caác nûúác
àang phaát triïín vaâ cöång àöìng quöëc tïë àöëi phoá nhû thïë naâo vúái tònh hònh naây?
Àïí traã lúâi cêu hoãi naây, cuöën saách Àûúng àêìu vúái AIDS: Nhûäng ûu tiïn cuãa
chñnh phuã trong möåt dõch bïånh toaân cêìu àaä dûåa vaâo kiïën thûác cuãa ba ngaânh khoa
hoåc: dõch tïî hoåc HIV; nhûäng nguyïn tùæc y tïë cöng cöång vïì phoâng chöëng bïånh; vaâ àùåc biïåt
laâ kinh tïë cöng cöång - möåt khoa hoåc têåp trung àaánh giaá nhûäng giaãi phaáp töëi ûu trong viïåc
phên böí caác nguöìn lûåc cöng ñt oãi. Bùçng viïåc dûåa chuã yïëu vaâo kinh tïë cöng cöång, chuáng töi
khöng coá yá àõnh baác boã giaá trõ cuãa nhûäng quan àiïím khaác. Àaä coá nhiïìu ngûúâi viïët vïì dõch
bïånh naây tûâ khña caånh y tïë cöng cöång, khoa hoåc y hoåc vaâ quyïìn con ngûúâi. Baãn Baáo caáo
Nghiïn cûáu Chñnh saách naây khaác úã chöî noá àïì cêåp àïën dõch bïånh theo möåt caách thûác gêìn
guäi hún xeát trïn phûúng diïån caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách ngoaâi ngaânh y tïë, nhûäng
ngûúâi àõnh hûúáng caác nöî lûåc quöëc gia àïí chöëng laåi cùn bïånh naây. Àöëi vúái nhûäng àöåc giaã
naây, baãn baáo caáo lêåp luêån rùçng AIDS laâ möåt vêën àïì lúán, àang phaát triïín vaâ rùçng caác
chñnh phuã coá thïí vaâ phaãi àûúng àêìu vúái dõch bïånh bùçng caách ngùn chùån nhûäng trûúâng
húåp nhiïîm múái vaâ giaãm thiïíu taác àöång do viïåc lêy nhiïîm gêy ra. Baáo caáo cho thêëy möåt söë
chñnh saách naây hûäu hiïåu hún caác chñnh saách khaác trong viïåc giaãm lêy lan HIV vaâ giaãm
thiïíu taác àöång cuãa viïåc nhiïîm viruát naây. Baáo caáo cuäng cung cêëp cú súã cho viïåc phên biïåt
giûäa caác hoaåt àöång maâ caác höå gia àònh vaâ khu vûåc tû nhên kïí caã caác töí chûác phi chñnh
phuã coá thïí tiïën haânh vúái caác hoaåt àöång maâ chñnh phuã caác nûúác àang phaát triïín phaãi khúãi
xûúáng vaâ nhûäng hoaåt àöång maâ cöång àöìng phaát triïín quöëc tïë phaãi uãng höå maånh meä nhêët.
Mùåc duâ coá nhûäng luêån cûá roä raâng uãng höå sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã àïí laâm giaãm sûå
lêy lan HIV, nhûäng chuêín mûåc xaä höåi vaâ chñnh trõ laâm cho chñnh saách vïì AIDS trúã thaânh
15
möåt chñnh saách thaách thûác àùåc biïåt. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng trong nhûäng giai àoaån àêìu
cuãa dõch bïånh khi maâ nhûäng lúåi thïë cuãa can thiïåp cuãa chñnh phuã laâ rêët lúán nhûng tñnh
nghiïm troång tiïìm taâng cuãa vêën àïì coân chûa àûúåc thêëy roä. Baãn baáo caáo lêåp luêån rùçng caác
chñnh phuã coá traách nhiïåm uãng höå vaâ trúå cêëp cho caác can thiïåp phoâng ngûâa laâm giaãm nguy
cú, àùåc biïåt àöëi vúái nhûäng ngûúâi dïî bõ nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn HIV nhêët trong khi vêîn
baão vïå hoå khoãi bõ kyâ thõ.
Baãn baáo caáo naây laâ möåt taâi liïåu mang tñnh chiïën lûúåc. Noá àûúåc viïët ra àïí cung cêëp
thöng tin vaâ thuác àêíy caác nhaâ laänh àaåo chñnh trõ, caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vaâ caác
chuyïn gia vïì phaát triïín höî trúå cöång àöìng y tïë cöng cöång, xaä höåi dên sûå liïn quan nhûäng
ngûúâi àang chung söëng vúái AIDS trong viïåc àûúng àêìu vúái dõch AIDS. Möåt söë àöåc giaã àaä
biïët nhiïìu vïì chñnh saách cöng cöång vaâ HIV/AIDS, nhûäng ngûúâi khaác coá thïí xem xeát dõch
bïånh naây lêìn àêìu tiïn tûâ goác àöå chñnh trõ. Baãn baáo caáo cuäng phuâ húåp vúái caác nûúác coân
àang úã trong giai àoaån sú khai cuãa dõch bïånh cuäng nhû caác nûúác àaä chõu sûå taân phaá cuãa
dõch bïånh tûâ hún möåt thêåp kyã nay. Mùåc duâ dêîn ra nhûäng vñ duå vïì caác chûúng trònh úã
nhiïìu nûúác trong àoá möåt söë chûúng trònh àaä rêët thaânh cöng, baáo caáo khöng nhùçm muåc
àñch àûa ra möåt hûúáng dêîn laâm thïë naâo àïí thiïët kïë vaâ thûåc hiïån nhûäng chûúng trònh cuå
thïí. Coá rêët nhiïìu nguöìn thöng tin khaác nhû vêåy vaâ toám tùæt caác thöng tin naây vûúåt ra
ngoaâi phaåm vi cuãa baáo caáo. Chuã yïëu baãn baáo caáo àûa ra möåt khung phên tñch àïí quyïët
àõnh nhûäng can thiïåp naâo chñnh phuã phaãi daânh ûu tiïn cao hún àïí giaãi quyïët dõch HIV/
AIDS úã caác nûúác àang phaát triïín vaâ dûåa trïn khung naây baáo caáo àaä àïì ra möåt chiïën lûúåc
röång lúán àïí caác nûúác coá thïí aáp duång tuyâ theo caác nguöìn lûåc vaâ giai àoaån dõch bïånh taåi
nûúác hoå.
Chûúng 1: AIDS möåt thaách thûác àöëi vúái Chñnh phuã
Chûúng naây cung cêëp caác thöng tin cú baãn vïì baãn chêët cuãa HIV/AIDS, mûác àöå cuãa dõch
bïånh, nhûäng taác àöång cuãa dõch bïånh hiïån nay vaâ nhûäng taác àöång coá thïí trong tûúng lai
túái nhûäng thûúác ào vïì phuác lúåi nhû tuöíi thoå trung bònh, sûác khoeã vaâ sûå tùng trûúãng kinh
tïë. Vò AIDS àaánh vaâo ngûúâi lúán àang úã àöå tuöíi sung sûác vïì kinh tïë vaâ mùåc duâ coá nhûäng
tiïën böå vïì y hoåc gêìn àêy nhûäng ngûúâi mùæc bïånh naây hêìu hïët seä chïët, do àoá bïånh laâm
giaãm tuöíi thoå trung bònh (úã möåt söë trûúâng húåp laâm giaãm àaáng kïí), laâm tùng nhu cêìu vïì
chùm soác y tïë vaâ chùæc chùæn laâm töìi tïå hún tònh traång ngheâo khöí vaâ bêët bònh àùèng. Möëi
quan hïå giûäa caác chñnh saách phaát triïín kinh tïë vaâ HIV laâ rêët phûác taåp: caác söë liïåu liïn
quöëc gia vaâ caác bùçng chûáng khaác chó ra rùçng dõch AIDS vûâa aãnh hûúãng àïën vaâ vûâa bõ aãnh
hûúãng búãi phaát triïín kinh tïë.
Tuy nhiïn, caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách thûúâng miïîn cûúäng trong viïåc can thiïåp.
Phaãi àûúng àêìu vúái nhûäng nhu cêìu gay gùæt àöëi vúái caác nguöìn lûåc cöng cöång khan hiïëm vaâ
laåi biïët rùçng HIV/AIDS chuã yïëu truyïìn nhiïîm qua àûúâng quan hïå tònh duåc riïng tû vaâ
tiïm chñch ma tuyá, caác chñnh phuã coá thïí kïët luêån rùçng bïånh khöng phaãi laâ möåt ûu tiïn
cöng cöång. Dûåa trïn nhûäng nguyïn tùæc àûúåc sûå chêëp nhêån röång raäi vïì vai troâ cuãa chñnh
phuã maâ nhûäng nguyïn tùæc naây laâ chuã àïì cuãa mön hoåc vïì kinh tïë cöng cöång, chûúng naây
giaãi thñch taåi sao caác chñnh phuã phaãi tham gia möåt caách tñch cûåc vaâo cöng cuöåc phoâng
chöëng AIDS.
Bùæt àêìu tûâ quan àiïím rùçng chñnh phuã mang möåt sûá maång vïì phaát triïín phuác lúåi
kinh tïë vaâ thuác àêíy phên phöëi cöng bùçng caác saãn phêím cuãa xaä höåi, chûúng naây aáp duång
kinh tïë hoåc cöng cöång àïí lêåp luêån rùçng chñnh phuã khöng thïí boã trêån àõa phoâng chöëng
HIV/AIDS cho khu vûåc tû nhên àaãm nhiïåm. Thûá nhêët, àöëi vúái nhûäng nûúác muöën trúå cêëp
16
phêìn lúán caác chi phñ vïì chùm soác y tïë, AIDS seä taåo ra nhûäng khoaãn chi phñ y tïë khöíng löì
cho chñnh phuã, riïng àiïìu naây cuäng àuã àïí lyá giaãi cho viïåc phoâng bïånh súám vaâ hiïåu quaã.
Thûá hai, bêët kyâ úã àêu möåt giao dõch giûäa hai bïn taåo ra nhûäng taác àöång tiïu cûåc hoùåc
nhûäng taác àöång ngoaåi vi àöëi vúái bïn thûá ba nhû trong trûúâng húåp khi quan hïå tònh duåc
giûäa hai ngûúâi laâm tùng nguy cú lêy nhiïîm HIV cho nhûäng ngûúâi baån tònh khaác thò kinh
tïë cöng cöång lêåp luêån cêìn phaãi coá sûå can thiïåp cuãa chñnh phuã. Thûá ba, viïåc cung cêëp
thöng tin vïì giai àoaån cuãa dõch hoùåc vïì tñnh hûäu hiïåu cuãa caác phûúng phaáp chûäa trõ, theo
àõnh nghôa cuãa caác nhaâ kinh tïë laâ haâng hoaá cöng cöång; àoá laâ nhûäng gò mang laåi lúåi ñch cho
xaä höåi maâ caác doanh nghiïåp tû nhên khöng quan têm àïën viïåc saãn xuêët ra chuáng bùçng
nguöìn vöën cuãa hoå. Kinh tïë cöng cöång cho rùçng caác chñnh phuã thûúâng coá thïí nêng cao àûúåc
phuác lúåi xaä höåi bùçng caách àaãm baão viïåc cung cêëp àêìy àuã caác dõch vuå nhû vêåy. Thûá tû, sûå
cöng bùçng vaâ tònh thûúng àöëi vúái ngûúâi ngheâo àaãm baão cho chñnh phuã möåt vai troâ trong
caã phoâng bïånh lêîn giaãm nheå taác àöång cuãa dõch bïånh. Cuöëi cuâng caác chñnh phuã thûúâng
gêy aãnh hûúãng àöëi vúái caác quy chuêín xaä höåi vaâ ban haânh luêåt phaáp coá aãnh hûúãng túái
quyïìn cuãa caã nhûäng ngûúâi àaä bõ nhiïîm vaâ nhûäng ngûúâi chûa bõ nhiïîm HIV. Nhûäng biïån
phaáp baão vïå nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn lûåc khoãi bõ thaânh kiïën, bõ àöëi xûã heåp hoâi vaâ boác
löåt seä àöìng thúâi giuáp cho viïåc baão vïå moåi ngûúâi khoãi dõch AIDS.
Chûúng 2: Nhûäng baâi hoåc chiïën lûúåc ruát ra tûâ àùåc àiïím dõch tïî hoåc cuãa HIV
ÚÃ möåt söë nûúác HIV chó lêy nhiïîm trong möåt tó lïå phêìn trùm rêët nhoã dên chuáng vaâ nhûäng
taác àöång cuãa noá hêìu nhû khöng nhòn thêëy; úã nhûäng nûúác khaác viruát lan röång túái mûác chó
möåt söë rêët ñt caác gia àònh thoaát khoãi bi kõch cuãa öëm àau vaâ chïët choác do AIDS. Àiïìu gò taåo
ra sûå khaác nhau naây. Bùçng caách àiïím laåi viïåc HIV lêy truyïìn trong caác quêìn thïí dên cû
nhû thïë naâo vaâ caác yïëu töë vïì haânh vi vaâ sinh hoåc àùçng sau dõch, chûúng naây xaác àõnh
nhûäng nguyïn tùæc quan troång cho möåt haânh àöång hûäu hiïåu dûåa trïn dõch tïî hoåc cuãa HIV.
Nhûäng nguyïn tùæc naây cung cêëp cú súã cho viïåc xem xeát caác ûu tiïn cuãa chñnh phuã nhùçm
ngùn chùån sûå lêy lan cuãa HIV (Chûúng 3).
Àïí HIV töìn taåi àûúåc trong möåt quêìn thïí dên cû thò möåt ngûúâi bõ nhiïîm trung bònh
phaãi truyïìn viruát cho ñt nhêët laâ möåt ngûúâi trong cuöåc àúâi cuãa anh ta hoùåc chõ ta. Caã
nhûäng yïëu töë haânh vi lêîn sinh hoåc aãnh hûúãng àïën tyã lïå lêy lan cuãa HIV thöng qua quêìn
thïí dên cû. Nhûäng yïëu töë sinh hoåc chuã yïëu bao göìm thúâi gian daâi khöng coá triïåu chûáng
cuãa HIV, nguy cú nhiïîm trïn möåt lêìn tiïëp xuác theo caác àûúâng lêy truyïìn khaác nhau vaâ
caác àöìng yïëu töë nhû lêy nhiïîm caác bïånh lêy qua àûúâng tònh duåc. Tuy nhiïn coá thïí laâm
chêåm laåi möåt caách àaáng kïí sûå lêy truyïìn cuãa HIV bùçng thay àöíi haânh vi: nhû giaãm söë
baån tònh vaâ baån tiïm chñch ma tuyá, sûã duång bao cao su trong giao húåp vaâ duâng duång cuå
tiïm chñch àûúåc tiïåt truâng. Cho àïën khi coá àûúåc möåt vacxin hoùåc thuöëc àiïìu trõ maâ caác
nûúác àang phaát triïín coá thïí chõu àûúåc vïì taâi chñnh, caách hûäu hiïåu nhêët àïí ngùn chùån
dõch bïånh seä laâ taåo àiïìu kiïån cho caác caá nhên giaãm àûúåc caác haânh vi nguy cú coá thïí dêîn
àïën nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn HIV. Caác biïån phaáp àùåc biïåt coá thïí laâm àïí giaãm haânh vi
nguy cú úã caác caá nhên vaâ úã quy mö xaä höåi àûúåc thaão luêån trong Chûúng 3.
Dõch tïî hoåc HIV àïì ra hai muåc tiïu quan troång cho caác chûúng trònh cöng cöång nhùçm
laâm chêåm laåi vaâ chùån àûáng sûå lêy truyïìn cuãa HIV, àoá laâ:
Haânh àöång caâng súám caâng töët. Gêìn möåt nûãa dên söë thïë giúái söëng trong nhûäng vuâng
maâ úã àoá HIV coân hiïëm, ngay caã trong söë nhûäng ngûúâi maâ haânh vi cuãa hoå coá thïí àùåt hoå
trûúác nguy cú nhiïîm bïånh cao. Bùçng viïåc àêìu tû vaâo phoâng bïånh trong khi chó möåt söë ñt
ngûúâi bõ nhiïîm HIV, trûúác khi AIDS trúã thaânh möåt vêën àïì y tïë àaáng kïí, caác chñnh phuã coá
17
thïí kiïím soaát àûúåc dõch vúái chi phñ khaá thêëp. Ngay taåi caác nûúác maâ úã àoá viruát àaä lêy lan
röång raäi, phoâng bïånh hûäu hiïåu bêy giúâ coá thïí cûáu àûúåc sinh maång cuãa nhiïìu ngûúâi maâ
nïëu khöng coá phoâng bïånh hoå seä bõ nhiïîm viruát.
Ngùn ngûâa lêy nhiïîm trong nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng bõ nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn
HIV. Khöng phaãi têët caã moåi ngûúâi trong quêìn thïí dên cû bõ nhiïîm HIV àïìu coá thïí laâm
lêy truyïìn viruát sang nhûäng ngûúâi khaác vúái mûác àöå nhû nhau. Nhûäng ngûúâi coá söë baån
tònh nhiïìu nhêët vaâ coá tó lïå thêëp nhêët vïì haânh vi baão vïå (nhû duâng bao cao su hoùåc caác
duång cuå tiïm chñch àûúåc tiïåt truâng) laâ nhûäng ngûúâi dïî bõ nhiïîm nhêët vaâ vö yá laâm lêy
truyïìn HIV. Möîi trûúâng húåp nhiïîm HIV àûúåc ngùn ngûâa trûåc tiïëp trong nhûäng ngûúâi
thûåc haânh caác haânh vi nguy cú cao seä giaán tiïëp ngùn ngûâa àûúåc nhiïìu trûúâng húåp nhiïîm
thûá phaát trong phêìn coân laåi cuãa quêìn thïí dên cû - möåt loaåi taác àöång kiïíu “cêëp söë nhên”.
Nhûäng ngûúâi khaác trong quêìn thïí dên cû thûåc haânh nhûäng haânh vi nguy cú thêëp nhû coá
ñt baån tònh hún, thûúâng xuyïn duâng bao cao su hoùåc duâng nhûäng duång cuå tiïm chñch àûúåc
tiïåt truâng thûúâng ñt coá khaã nùng laâm lan truyïìn HIV ngay caã nïëu baãn thên hoå àaä bõ
nhiïîm HIV. Khaã nùng möåt caá nhên seä bõ nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn HIV àûúåc xaác àõnh búãi
mûác àöå cuãa caác haânh vi nguy cú cuãa caá nhên àoá. Caác nghiïn cûáu vïì haânh vi cho thêëy rùçng
nhûäng àùåc àiïím caá nhên coá thïí quan saát àûúåc nhû nghïì nghiïåp, tuöíi, thiïn hûúáng tònh
duåc coá thïí phêìn naâo dûå àoaán àûúåc haânh vi nguy cú vaâ do àoá seä rêët hûäu ñch trong viïåc
hûúáng dêîn caác nöî lûåc phoâng bïånh. Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi vúái haânh vi nguy cú hún cuäng
khaác nhau giûäa caác nûúác vaâ theo thúâi gian. Vñ duå, gaái maåi dêm coá söë lûúång baån tònh lúán
vaâ nïëu hoå khöng duâng bao cao su thò hoå laâ nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng nhiïîm viruát vaâ vö
yá laâm lêy truyïìn viruát. Tuy nhiïn úã nhûäng núi maâ viïåc sûã duång bao cao su trong söë gaái
maåi dêm àaä trúã thaânh quy tùæc thò nhûäng ngûúâi khaác laåi coá khaã nùng nhiïîm vaâ laâm lan
truyïìn viruát nhiïìu hún.
Chûúng naây kïët thuác vúái möåt töíng quan vïì mûác àöå vaâ sûå phên böë cuãa HIV trong caác
nûúác àang phaát triïín, theo vuâng. ÚÃ nhûäng nûúác vúái caác dõch úã giai àoaån “sú khai”, tyã lïå
hiïån nhiïîm HIV laâ rêët thêëp ngay caã trong söë nhûäng ngûúâi maâ haânh vi cuãa hoå àùåt hoå
trûúác nguy cú lêy nhiïîm cao. ÚÃ nhûäng nûúác vúái caác dõch “têåp trung”, HIV àaä tùng lïn túái
mûác àöå cao trong söë nhûäng ngûúâi thûåc haânh nhûäng haânh vi coá nguy cú hún vaâ àûúåc cho laâ
nhûäng ngûúâi laâm lan truyïìn HIV röång raäi ra phêìn coân laåi cuãa cöång àöìng dên cû. ÚÃ nhûäng
nûúác vúái dõch “lan röång”, tyã lïå hiïån nhiïîm HIV cao ngay caã trong söë nhûäng ngûúâi maâ
haânh vi cuãa hoå khoá coá thïí laâm viruát lêy truyïìn sang nhûäng ngûúâi khaác. Giai àoaån cuãa
dõch bïånh coá nhûäng yá nghôa quan troång àöëi vúái caác ûu tiïn cuãa chñnh phuã trong viïåc ngùn
chùån sûå lêy lan cuãa HIV, nhûäng àiïìu naây àûúåc thaão luêån trong Chûúng 3.
Chûúng 3: Caác chiïën lûúåc hiïåu quaã vaâ cöng bùçng phoâng ngûâa HIV
Liïåu chñnh saách cöng cöång coá aãnh hûúãng àïën nhûäng haânh vi rêët riïng tû laâm lêy truyïìn
HIV khöng? Nïëu coá, caác chñnh phuã phaãi theo àuöíi nhûäng haânh àöång naâo nhû laâ möåt ûu
tiïn àïí àaåt àûúåc taác àöång röång lúán nhêët? Chûúng naây àïì cêåp àïën hai vêën àïì chñnh àoá.
Mùåc duâ baãn chêët riïng tû cuãa nhûäng haânh vi laâm lêy truyïìn viruát HIV, caác chñnh
phuã phaãi coá nhûäng lûåa choån àïí taác àöång àïën nhûäng quyïët àõnh cuãa nhûäng ngûúâi dïî coá
khaã nùng mùæc vaâ laâm lan truyïìn viruát. Chñnh saách cöng coá thïí trûåc tiïëp aãnh hûúãng àïën
haânh vi nguy cú cao cuãa caác caá nhên bùçng caách giaãm “chi phñ” àöëi vúái nhûäng haânh vi an
toaân hún (vñ duå bùçng viïåc trúå cêëp nhiïìu loaåi thöng tin, bao cao su vaâ tiïëp cêån àûúåc caác
duång cuå tiïm chñch saåch) hoùåc bùçng caách tùng “chi phñ” àöëi vúái nhûäng haânh vi maâ coá thïí
laâm lêy truyïìn HIV (vñ duå nhû haån chïë maåi dêm vaâ sûã duång ma tuyá). Chûúng naây nïu
18
bêåt caác vñ duå thaânh cöng cuãa caác chûúng trònh thuöåc loaåi naây. Mùåc duâ caách tiïëp cêån thûá
hai àöi khi hêëp dêîn vïì chñnh trõ nhûng caác haânh àöång cûúäng eáp coá thïí laâm xêëu ài tònh
hònh dõch bïånh do viïåc khoá tiïëp cêån hún túái nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng mùæc vaâ laâm lan
truyïìn viruát àïí coá thïí khuyïën khñch hoå chêëp nhêån thûåc haânh nhûäng haânh vi an toaân
hún.
Möåt caách tiïëp cêån böí sung quan troång laâ thuác àêíy viïåc thay àöíi haânh vi möåt caách
giaán tiïëp thöng qua caác chñnh saách nhùçm loaåi boã nhûäng caãn trúã vïì kinh tïë xaä höåi cho viïåc
chêëp nhêån nhûäng haânh vi an toaân hún. Möåt nhoám caác hoaåt àöång khuyïën khñch caác quy
tùæc xaä höåi dêîn àïën haânh vi an toaân hún bao göìm viïåc caãi thiïån sûå chêëp nhêån cuãa xaä höåi
vïì bao cao su. Möåt nhoám thûá hai hoaåt àöång nhùçm caãi thiïån àõa võ cuãa phuå nûä, nhûäng
ngûúâi maâ do võ trñ thêëp keám vïì xaä höåi vaâ kinh tïë cuãa hoå àaä laâm giaãm ài khaã nùng àoâi hoãi
sûå chung thuyã vïì tònh duåc vaâ khaã nùng thûúng lûúång vïì tònh duåc an toaân. Nhûäng chñnh
saách naây bao göìm: múã röång giaáo duåc daânh cho phuå nûä vaâ caác cú höåi vïì viïåc laâm; àaãm baão
quyïìn cú baãn vïì thûâa kïë, taâi saãn, nuöi dêåy con caái; cêëm vaâ phaåt nùång nhûäng haânh vi bùæt
laâm nö lïå, hiïëp dêm, laåm duång vúå vaâ maåi dêm treã em. Cuöëi cuâng caác chñnh saách giaãm
ngheâo seä laâm dõu ài nhûäng khoá khùn maâ ngûúâi ngheâo àang gùåp phaãi trong viïåc traã tiïìn
cho caác dõch vuå phoâng ngûâa HIV nhû àiïìu trõ caác bïånh lêy lan qua àûúâng tònh duåc vaâ bao
cao su. Nhûäng haânh àöång naây nhùçm vaâo caác muåc tiïu cú baãn vïì phaát triïín vaâ coá nhiïìu lúåi
ñch khaác ngoaâi viïåc laâm giaãm sûå lêy lan cuãa HIV. Nhûäng lúåi ñch cuãa nhûäng haânh àöång
naây àöi khi khoá coá thïí lûúång hoaá àûúåc nhûng coá taác duång höî trúå cao àöëi vúái caác chñnh saách
coá aãnh hûúãng trûåc tiïëp àïën chi phñ vaâ lúåi ñch cuãa haânh vi nguy cú cao.
Caác chñnh phuã phaãi theo àuöíi chiïën lûúåc phoâng bïånh naâo àïí coá àûúåc taác àöång töëi àa
vúái caác nguöìn lûåc haån chïë? Theo nhûäng nguyïn tùæc vïì kinh tïë cöng cöång, caác chñnh phuã
hoùåc laâ phaãi àaãm baão cung cêëp taâi chñnh hoùåc laâ trûåc tiïëp thûåc hiïån nhûäng can thiïåp
àûúåc coi laâ cú baãn àïí ngùn chùån sûå lêy lan cuãa HIV maâ nhûäng caá nhên vaâ caác haäng tû
nhên khöng coá àuã khuyïën khñch àïí tûå chi traã. Nhû àaä lûu yá trong Chûúng 1, ba lônh vûåc
chuã yïëu àoá laâ laâm giaãm taác àöång ngoaåi vi tiïu cûåc cuãa haânh vi nguy cú, cung cêëp hoùåc
àiïìu chónh haâng hoaá cöng cöång vaâ baão vïå ngûúâi ngheâo khoãi bõ nhiïîm HIV. Caác chûúng
trònh àïì cêåp àïën nhûäng vêën àïì naây seä nêng cao hiïåu quaã vaâ sûå bònh àùèng cuãa caác nöî lûåc
phoâng bïånh cuãa chñnh phuã. Ngoaâi ra, theo nhûäng nguyïn tùæc vïì dõch tïî hoåc àûúåc thaão
luêån trong Chûúng 2, hiïåu quaã cuãa chûúng trònh seä àûúåc caãi thiïån nïëu caác chñnh phuã
haânh àöång caâng súám caâng töët vaâ nïëu hoå thaânh cöng trong viïåc ngùn ngûâa sûå lêy nhiïîm
trong söë nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng nhiïîm vaâ laâm lan truyïìn HIV. Nhû vêåy caã kinh tïë
cöng cöång vaâ caác nguyïn tùæc vïì dõch tïî hoåc àïìu uãng höå maånh meä viïåc daânh ûu tiïn cho
nhûäng biïån phaáp ngùn chùån sûå lêy nhiïîm trong söë nhûäng ngûúâi dïî coá khaã nùng nhiïîm vaâ
laâm lan truyïìn HIV. Hiïåu quaã cuãa caác thaânh töë cuãa caác chûúng trònh cuå thïí coá thïí laâ trûåc
tiïëp hoùåc giaán tiïëp vaâ taác àöång cuãa chuáng cuäng coá thïí laâ ngay lêåp tûác hoùåc lêu daâi nhûng
taác duång cuãa chuáng trong viïåc laâm chêåm ài sûå phaát triïín cuãa dõch bïånh seä phuå thuöåc vaâo
mûác àöå maâ theo àoá nhûäng thaânh töë cuå thïí cuãa chûúng trònh àoáng goáp cho viïåc thûåc hiïån
muåc tiïu naây. Nhûäng khuyïën nghõ naây khöng nhùçm giúái haån phaåm vi tham gia cuãa chñnh
phuã nïëu coá nhiïìu nguöìn lûåc vaâ cöng chuáng mong muöën laâm nhiïìu hún nûäa. YÁ àõnh cuãa
nhûäng khuyïën nghõ naây nhùçm chó ra möåt loaåt töëi thiïíu caác hoaåt àöång maâ têët caã caác chñnh
phuã phaãi tham gia àïí nêng cao hiïåu quaã vaâ bònh àùèng cuãa caác chûúng trònh phoâng bïånh
vaâ möåt thûá tûå húåp lyá àïí múã röång caác hoaåt àöång nïëu nguöìn lûåc cho pheáp.
Caác chñnh phuã coá rêët nhiïìu cöng cuå àïí thûåc hiïån chiïën lûúåc naây nhû trûåc tiïëp cung
cêëp caác dõch vuå, trúå cêëp, thuïë vaâ thêím quyïìn àiïìu tiïët. Àïí àaåt àûúåc bêët kyâ möåt muåc tiïu
19
