Dot Net-Bài 7-Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần IV)
Tham khảo tài liệu 'dot net-bài 7-những chức năng đối tượng mới của vb.net (phần iv)', công nghệ thông tin, kỹ thuật lập trình phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Bài 7
Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần
IV)
Dùng OO trong VB.NET
Shared class members ( Các thành viên để dùng chung của class)
Mặc dù Object rất hiệu năng và hữu ích, có khi ta chỉ muốn truy cập các variables hay
methods của một class để làm việc mà không cần phải instantiate một Object nào cả.
Tức là y như trong quá khứ, khi viết VB6, ta dùng các variables hay methods của một
BAS Module. Đại khái giống như thay vì ký giao kèo với một thầu (Object) để thực
hiện một công trình, ta chỉ muốn mướn thợ hay chuyên viên làm việc gia công ( gọi
các methods) thôi.
Shared Methods
Trong VB.NET chẳng những một Class có các methods và properties thông thường
như ta đã thấy tức là những methods và properties của một Object ta có thể dùng
ngay sau khi Object ấy thành hình qua quá trình instantiation mà còn có các
methods và properties ta có thể dùng mà không cần phải tạo ra một instance nào từ
Class. Chúng được gọi là shared methods. ( Trong các ngôn ngữ lập trình khác các
methods nầy còn được gọi là static methods hay class methods).
Ta không thể truy cập một shared method qua một Object như method bình thường,
nhưng phải dùng trực tiếp tên của class. Thí dụ sau đây sẽ minh họa điều nầy:
Public Class Math
Shared Function Add( ByVal x As Single, ByVal y As Single) As Single
Return x + y
End Function
End Class
Sau khi định nghĩa Class Math, ta có thể dùng Shared Function Add mà không cần
instantiate một Object thuộc class Math như sau:
Dim Result As Single
result = Math.Add(12.5, 36.8)
Để ý thay vì dùng một object variable ta dùng thẳng tên của class Math để truy cập
method Add. Với một method bình thường thì làm như thế sẽ bị syntax error, nhưng
trong trường hợp nầy thì không sao.
Ta cũng có thể overload shared methods, tức là có thể code nhiều shared methods
với cùng một tên nhưng có những parameter lists khác nhau.
Phạm vi hoạt động bình thường (Default Scope) của shared methods là Public. Tuy
nhiên ta có thể giới hạn việc truy cập chúng bằng cách dùng những Access Modifiers
như Friend, Protected hay Private. Thật ra khi overloading một shared method ta có
thể dùng những scopes khác nhau cho mỗi shared method.
Có một thí dụ về shared method từ .NET system class libraries. Để mở một text file
theo mode input, điển hình ta dùng shared method trong File class như sau:
Dim inFile As StreamReader = File.OpenText("words.txt")
Dim strIn As String
strIn = inFile.ReadLine()
Ở đây không có object File nào được tạo ra. Method OpenText là một shared
Function, nó mở input text file words.txt và cho ta một object loại StreamReader tên
inFile để ta dùng sau đó.
Shared Variables
Đôi khi ta muốn tất cả objects của cùng một class đều dùng chung một variable. Ta có
thể thực hiện việc ấy với shared variables.
Một shared variable được khai báo với keyword shared giống như shared method:
Public Class MyCounter
Private Shared mintCount As Integer
End Class
Ta có thể cho shared variable một scope Public hay Private tùy ý, nhưng By Default,
scope của shared variables là Private, khác với shared methods thì By Default là
Public.
Điểm quan trọng của shared variables là chúng được dùng chung giữa mọi instances
(objects) của cùng một class. Dưới đây là một thí dụ trong đó ta giữ cái counter có trị
số tăng thêm 1 mỗi lần có một instance mới của class MyCounter. Bất cứ lúc nào ta
cũng có thể biết có bao nhiêu objects đã được tạo ra bằng cách đọc property Count:
Public Class MyCounter
Private Shared mintCount As Integer
Public Sub New()
mintCount += 1
End Sub
Public ReadOnly Property Count() As Integer
Get
Return mintCount
End Get
End Property
End Class
Như thế, nếu ta chạy client code dưới đây nó sẽ hiển thị kết quả là 3:
Protected Sub Button1_Click( ByVal sender As Object, ByVal e As
System.EventArgs) Handles Button1.Click
Dim obj As MyCounter
obj = New MyCounter()
obj = New MyCounter()
obj = New MyCounter()
MsgBox(obj.Count, MsgBoxStyle.Information, "Counter")
End Sub
Nếu ta chạy code thêm hai lần nữa, ta sẽ có 6 và 9. Hể ta còn chạy chương trình thì
cái counter còn làm việc. Khi ta chấm dứt chương trình thì cái counter sẽ biến mất.
Bạn có thể Download source code của program nầy tại đây.
Global values
Một cách dùng rất thông dụng khác của shared variable là xem nó như một loại
Global variable. Khi dùng scope Public ta sẽ có một dạng tương đương với VB6
Global variable trong một BAS Module. Thí dụ như:
Public Class GlobalData
Public Shared TotalCost As Single
End Class
Sau đó ta có thể dùng variable nầy khắp nơi trong client code:
GlobalData.TotalCost += 45.60
Events
Raising Event để xử lý trong một Project khác
VB.NET không hổ trợ Events từ đời cha đến đời con theo đúng nguyên tắc thừa kế.
Nếu một BaseClass định nghĩa một Public Event thì ta chỉ có thể raise event ấy trong
code của BaseClass thôi chớ không thể raise event ấy trong SubClass nào của
BaseClass ấy.
Khác với methods, ta không thể overload một Event, tức là không thể dùng một tên
cho hai Events có parameter list khác nhau.
Ta có thể tạo một Class Library Project với một Class trong đó có raise một Event rồi
tạo một project khác trong đó có code để đón nhận và xử lý Event ấy.
Để thử việc nầy bạn hãy tạo một Class Library Project mới với tên ClassLibrary1 về
viết những dòng code định nghĩa Class Class1 với Event TheEvent và Sub
LàmViệc để raise Event như sau:
Public Class Class1
Public Event TheEvent()
Public Sub LàmViệc()
RaiseEvent TheEvent()
End Sub
End Class
Kế đó bạn dùng Menu command File | Add Project | New Project để thêm một
project mới với tên EventClass. Để có thể dùng Class1, bạn cần phải reference nó
với Menu command Project | Add Reference..., chọn Tab Projects và click Browse
để chọn ClassLibrary1.DLL từ subfolder ClassLibrary1\bin của solution như trong
hình dưới đây:
Một khi đã referenced ClassLibrary1 với Class1 trong ấy, bây giờ bạn có thể
doubleclick lên Form1 để code như sau:
Private WithEvents obj As ClassLibrary1.Class1
Private Sub Form1_Load( ByVal sender As System.Object, _
ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load
obj = New ClassLibrary1.Class1()
End Sub
Nhớ là ta phải declare variable obj thuộc loại ClassLibrary1.Class1 với WithEvents.
Đặt một Button tên BtnLàmViệc và doubleclick lên nó để code như sau:
Private Sub BtnLàmViệc_Click( ByVal sender As System.Object, _
ByVal e As System.EventArgs) Handles
BtnLàmViệc.Click
obj.LàmViệc()
End Sub
Để xử lý Event của obj bạn chọn tên từ combobox phía trên bên trái, rồi chọn
TheEvent từ combobox bên phải như trong hình dưới đây:
Ở đây ta handle Event bằng cách hiển thị một message đơn giản: Đang xử lý một
Event từ Class1. Bây giờ bạn có thể chạy program. Khi bạn click Button BtnLàmViệc
program sẽ hiển thị message để chứng minh rằng từ một Application ta có thể handle
event trong Class của một Project khác.
Bạn có thể Download source code của program nầy tại đây.
Ghi chú
Nếu sau khi Unzip source file và load project vào, bạn dùng IDE Menu command
Build | Rebuild Solution để compile lại hết các modules nhưng gặp error về
references thì hãy làm như sau:
• Trong Solution Explorer click các tree nodes references để tìm
các references có dấu chấm thang trong tam giác vàng và
remove chúng.
• Dùng Menu command Project | Add Reference... để chọn *.dll
lại từ một \bin subfolder.
• Rebuild Solution.
Nếu bạn dùng chữ Việt Unicode trong program thì nhớ set up Advanced Save
Option với Menu command File như trong hình dưới đây:
Khi Dialog hiện ra, bạn chọn Unicode (UTF8) cho Encoding:
Nếu bạn không thấy có menuItem Advanced Save Option trong Menu File thì cứ dùng
menuItem Save As... rồi click lên combo box Save phía dưới, bên phải của Save File
As Dialog rồi chọn Save with Encoding... như trong hình dưới đây:
Nếu bạn quên set up Advanced Save Option như trên, chữ Việt sẽ bị lưu trử dưới dạng
ANSI nên một số sẽ mất dấu chữ Việt và thay vào đó bằng những dấu ?.
Shared Events
Events có thể được declared là Shared. Shared methods chỉ có thể raise shared
events, chúng không thể raise nonshared events. Thí dụ như:
Public Class NguồnEvent
Shared Event EventDùngChoSharedMethods()
Public Shared Sub DùngChung()
RaiseEvent EventDùngChoSharedMethods()
End Sub
End Class
Một shared event có thể được raised bởi cả shared methods lẫn nonshared methods:
Public Class NguồnEvent
Public Event TheEvent()
Shared Event EventDùngChoSharedMethods()
Public Shared Sub DùngChung()
RaiseEvent EventDùngChoSharedMethods()
End Sub
Public Sub LàmViệc()
RaiseEvent TheEvent()
RaiseEvent EventDùngChoSharedMethods()
End Sub
End Class
Nếu bạn tìm cách raise một nonshared event từ một shared method thì sẽ bị syntax
error.
Early Binding hay Late Binding (Hiệu lực Sớm hay Trễ)
Early Binding có nghĩa là program biết rõ ngay từ đầu loại Object (thuộc Class nào)
sẽ được dùng trong hoàn cảnh nào. Nó cho phép IntelliSense hiển thị cho ta thấy
những class members nào ta có thể dùng và compiler kiểm xem những methods ta
dùng có hiện hữu không. Early Binding code được compiled ra IL rất hiệu năng vì
compiler biết rõ ràng data types của các parameters.
Ngược lại Late Binding có nghĩa là ta làm việc cách linh động với một Object lúc run
time, tức là program không biết trước Object ấy thuộc loại nào. Late Binding cho ta sự
uyển chuyển chỉ làm sao Object cung cấp đúng method cần thiết là đủ. Do đó, ta
không hưởng được sự sang trọng IntelliSense cung cấp và compiler không thể kiểm
soát loại Object trước dùm cho ta được. Mặc dầu Late Binding code chạy chậm hơn
nhưng nó cho ta sự tự do giống như khi làm việc ngoài đời, để đến giờ chót mới xác
nhận.
By Default, mọi objects trong VB.NET đều là Late Bound. Visual Studio.NET IDE với
Option Strict Off by default áp đặt luật đó. Nếu muốn áp đặt Early Binding ta cần
phải nhét câu Option Strict On ở đầu một source file.
Dùng Object Type
Ta có Late Binding khi compiler không thể xác định loại Object ta đang gọi. Ta có thể
thực hiện điều nầy bằng cách dùng Object Type để tuyên bố một cách mơ hồ rằng ta
sẽ dùng một loại Object nào đó, vì một variable với Object type có thể holdreference
to bất cứ một Object nào. Do đó, những dòng code sau đây có thể được dùng cho bất
cứ Object nào mà Class của nó có implement Sub CôngTácTôi và không dùng
parameter nào cả:
Option Strict Off
Module LateBind
Public Sub LàmViệc( ByVal obj As Object)
obj.CôngTácTôi()
End Sub
End Module
Nếu obj passed vào Sub LàmViệc không có một Sub CôngTácTôi chẳng dùng
parameter nào hết thì program sẽ bị error lúc runtime. Do đó, ta nên luôn luôn dùng
một Try Structure để bắt cái error đó. Thí dụ như:
Option Strict Off
Module LateBind
Public Sub LàmViệc( ByVal obj As Object)
Try
obj.CôngTácTôi()
Catch e As Exception
' Code để xử lý trường hợp Object không thích hợp
Console.WriteLine("Invalid Object passed to LàmViệc")
End Try
End Sub
End Module
Late Binding và Reflection
.NET framework hổ trợ một ý niệm gọi là reflection. Nó nói đến khả năng của
program kiểm tra .NET code để biết trong code có những thứ gì. Ta dùng namespace
System.Reflection để viết code làm chuyện ấy.
Với System.Reflection ta có thể viết code để khám phá những classes nằm trong một
assembly, để biết mỗi class có những methods, properties và events nào. Tiếp theo
đó, ta có thể dùng reflection để instantiate và dùng những objects từ các classes ấy.
Cả quá trình nầy hoàn toàn linh động giống hệt như Late Binding.
Thật ra, CLR (Common Language Runtime) dùng reflection để implement Late
Binding dùm cho chúng ta. Thay vì bắt chúng ta phải tự dùng reflection để code Late
Binding, .NET đã tử tế lo lắng chuyện ấy một cách tự động cho chúng ta.
Dùng Function CType
Dầu ta có dùng Late Binding hay không, nhiều khi rất tiện để ta pass reference đến
một object nào đó, từ chỗ nầy đến chỗ khác, bằng cách dùng Data Type Object tổng
quát khi nào cần dùng nó thì ta đổi nó ra đúng loại Object trong hoàn cảnh. Ta thực
hiện việc convert data type bằng cách dùng Function CType, điều đó cho phép ta nói
trước Data Type Object sẽ được converted ra object của class nào để gọi một method
theo cách Early Bound:
Module LateBind
Public Sub LàmViệc( ByVal obj As Object)
CType(obj, TheClass).CôngTácTôi()
End Sub
End Module
Trong thí dụ trên dù rằng ta đang làm việc với variable thuộc type Object trên nguyên
tắc thì có vẽ là Late Bound nhưng chúng ta đang dùng Function CType để convert
obj ra một object thuộc class TheClass.
Kỹ thuật nầy được gọi là casting (đổ khuôn). Nếu ta xem TheClass như một cái
khuôn, khi ta ép obj vào khuôn ấy thì giống như đổ khuôn để cho obj có dạng của
TheClass.
Function CType rất hữu dụng khi ta làm việc với những objects có implement nhiều
interfaces, vì ta có thể dùng cùng một object cho những interfaces khác nhau. Giả dụ
như ta có một object thuộc loại TheClass và nó cũng có implement một interface tên
MyInterface, ta có thể dùng interface ấy trong code sau đây:
Dim obj As TheClass
obj = New TheClass
CType(obj, MyInterface).DoSomething()
Theo cách trên ta có thể gọi methods theo cách Early Bound trong nhiều interfaces
của một object mà không cần phải declare một variable mới.
Thừa kế từ một ngôn ngữ khác
VB.NET code được compile ra IL (Intermediate Language) managed code, tức là code
sẽ được CLR (Common Language Runtime) chạy trong .NET Framework. Mọi
managed code, không cần biết được compiled từ ngôn ngữ nào đều có thể làm việc
chung nhau, tức là ta có thể tạo một class trong ngôn ngữ nầy và dùng nó trong một
ngôn ngữ khác, kể cả việc thừa kế.
Thật ra hầu như ta luôn luôn làm việc ấy khi viết VB.NET. Đó là vì phần lớn .NET
system library
được viết bằng C#, nhưng ta dùng hay thừa kế từ nó thường xuyên trong VB.NET.
Tạo một VB.NET BaseClass
Trong thí dụ về thừa kế từ một ngôn ngữ khác, trước hết ta thử tạo một Class Library
Project trong VB.NET tên vblib và thêm vào đó một class đơn giản tên Parent giống
như sau:
Public Class Parent
Public Sub SayHello()
MsgBox("Hello from Parent Class", MsgBoxStyle.Information, "Parent
Class in VB.NET")
End Sub
End Class
Ta sẽ dùng Parent làm BaseClass để thừa kế thành một SubClass trong C#.
Tạo một C# SubClass
Dùng File | Add Project để thêm một C# Class Library project mới và đặt tên nó là
cslib. Reference vblib bằng cách dùng Menu command Project | Add Reference...
và chọn Tab Projects, click Browse để tìm vblib.dll trong vblib\bin subfolder.
Lưu ý là ta vừa mới reference vblib.dll, cái assembly của Class Parent, chớ ta không
đụng đến hay cần VB.NET source code của Class Parent. Trong C#, ta sẽ thừa kế
Class Parent qua reference BaseClass trong vblib.dll assembly.
Bây giờ code C# như sau:
namespace cslib
{
using System.Windows.Forms;
using vblib;
public class cSharpclass : Parent
{
public cSharpclass()
{
MessageBox.Show("Instantiating cSharpclass object, inheriting VB.NET
Parent class", "CSharp Class");
}
}
}
Code C# bên trên có nhiều điểm tương đồng với VB.NET. Tuy nhiên vì C# đến từ
ngôn ngữ lập trình C và C++ nên nó có syntax hơi khác một chút:
• Mọi statement trong C# phải chấm dứt bằng dấu ; để đánh dấu
cuối hàng
• Cặp dấu ngoặc cong queo { .. } được dùng để đánh dấu đầu và
cuối của một Statement Block thay vì dùng End Sub.
• Keyword using được dùng thay vì keyword Imports trong
VB.NET
• C# thì case sensitive, tức là phân biệt chữ hoa, chữ thường thí
dụ obj thì khác với Obj.
• Constructor method mang cùng tên với class thay vì tên New như
trong VB.NET.
Ta hãy thử đi qua các dòng code. Câu thứ nhất định nghĩa namespace cho source file.
Trong C#, mọi namespace phải được tuyên bố rõ ràng (explicitly declared) trong mỗi
code module.
namespace cslib
Kế đó là hai câu tuyên bố ta nhập khẩu System.Windows.Forms và vblib:
using System.Windows.Forms;
using vblib;
Câu kế đó tuyên bố cSharpclass thừa kế từ class Parent, để ý cách dùng dấu : thay vì
keyword Inherits:
public class cSharpclass : Parent
Sau cùng là Constructor dùng chính tên của class:
public cSharpclass()
{
MessageBox.Show("Instantiating cSharpclass object, inheriting VB.NET
Parent class", "CSharp Class");
}
Để ý cách dùng MessageBox.Show giống hệt như trong VB.NET để hiển thị một
message.
Tạo một program Client
Dùng menu command File | Add Project để thêm một VB.NET Windows Application
project mới cho solution. Trong project mới nầy ta dùng menu command Project |
Add Reference... để thêm references cho cslib và vblib. Rightclick lên project trong
Solution Explorer và chọn nó làm Set As Startup Project để project nầy chạy khi ta
bấm F5.
Bây giờ đặt một Button tên BtnStartDemo lên Form và viết code dưới đây để xử lý
Event Click:
Private Sub BtnStartDemo_Click( ByVal sender As System.Object, _
ByVal e As System.EventArgs) Handles
BtnStartDemo.Click
Dim objCS As New cslib.cSharpclass()
objCS.SayHello()
End Sub
Khi ta chạy program và click button StartDemo ta sẽ thấy một dialog cho biết
Constructor của cSharpclass đang được gọi để instantiate object objCS:
Tiếp theo đó một dialog thứ nhì hiển thị message từ Sub SayHello mà objCS thừa kế
từ BaseClass Parent:
Bạn có thể Download source code của program nầy tại đây.
Thừa kế hình ảnh (Visual Inheritance)
Cho đến bây giờ ta đã bàn qua chức năng OO của ngôn ngữ VB.NET, phần lớn nhắm
vào đặc tính thừa kế.
Vì các hình ảnh (Visual Components) trong VB.NET được implemented bằng ngôn
ngữ lập trình chính quy chớ không phải dùng một cách thức khác biệt như trong VB6
(tin tức diễn tả các hình ảnh nằm ở phần đầu các *.frm files), nên VB.NET cũng hổ trợ
Thừa kế hình ảnh (Visual Inheritance) cho Windows Forms một cách tự nhiên. Điều
nầy có nghĩa là sau khi làm xong một Windows Form với những Textboxes, Labels,
Listboxes ..v.v.. ta có thể thừa kế nó rồi để vô thêm các hình ảnh khác. Ta sẽ bàn vô
chi tiết về chuyện nầy trong tương lai.
Ta cũng có thể thừa kế từ chính các hình ảnh. Thí dụ ta có thể thừa kế từ một Textbox
để tạo ra một class Textbox mới, có thêm chức năng nhận keystrokes theo cách VNI
và hiển thị chữ Việt Unicode.
Cùng một nguyên tắc thừa kế nầy của Windows Forms Controls cũng áp dụng cho
Web Forms Controls, tức là ta có thể SubClass một Web Forms Control, cho thêm
các chức năng mới và overriding một số chức năng có sẵn.
