Moân hoïc ÑIEÄN TÖÛ COÂNG SUAÁT II A
THIEÁT KEÁ - ÑIEÀU KHIEÅN - ÖÙNG DUÏNG)
TAØI LIEÄU THAM KHAŒO
- Power Electronics : Converters , Applications , and Design , NED MOHAN ,
New York, John Wiley, 3 rd edition 2003 .
- Electric drives, Ion Boldea, CRC, 2nd edition 2005
- Modern Power Electronics and AC Drives, B.K.Bose, Prentice Hall,
Englewood Cliffs, N. J., 2003
- Ñieàu chænh Töï ñoäng Truyeàn ñoäng ñieän, Buøi Quoác Khaùnh vaø moät soá taùc giaû khaùc,
NXB Khoa hoïc Kyõ thuaät, Haø noäi, in laàn 2, 2001
- Ñieàu khieån soá ñoäng cô ñieän, Vuõ vaên Doanh, NXB Khoa hoïc Kyõ thuaät, Haø noäi,
1999
CHÖÔNG TRÌNH
Chöông moät : Caùc ngaét ñieän baùn daãn
Tính choïn vaø baûo veä – Maïch laùi ngaét ñieän.
Chöông hai : Boä nguoàn moät chieàu baùn daãn
Caùc boä nguoàn moät chieàu ñieàu khieån pha : Sô ñoà khoái - phaïm vi öùng duïng – Caùc
böôùc thieát keá – Tính toaùn maïch loïc
Maïch phaùt xung ñieàu khieån pha
Heä thoáng ñieàu khieån nhieàu voøng.
Caáp ñieän ñoùng ngaét: Sô ñoà khoái – Khaûo saùt caáp ñieän duøng boä bieán ñoåi loaïi Flyback. –
Maïch ñieàu khieån.
Chöông ba: Heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô moät chieàu duøng boä bieán ñoåi
Caùc vaán ñeà cuûa truyeàn ñoäng ñieän töï ñoäng duøng boä bieán ñoåi
Sô ñoà heä thoáng chænh löu ñoäng cô vaø caùc cheá ñoä laøm vieäc – Giôùi thieäu boä bieán ñoåi ñaûo
chieàu vaø truyeàn ñoäng ñieän ñaûo chieàu quay.
Heä thoáng duøng boä bieán ñoåi aùp moät chieàu (Chopper) – Heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô chaáp
haønh moät chieàu.
HT ñieàu khieån ñoäng cô böôùc.
Chöông boán : Heä thoáng ñieàu khieån ñoäng cô xoay chieàu duøng boä bieán ñoåi
Ñaëc tính ñoäng cô xoay chieàu : Phöông trình ñaëc tính cô - söï laøm vieäc ôû nguoàn khoâng
hình sin.
Ñieàu chænh aùp ñoäng cô xoay chieàu : sô ñoà khôûi ñoäng ñoäng cô KÑB.
Ñieàu chænh taàn soá ñoäng cô xoay chieàu : caùc nguyeân taéc thay ñoåi ñieän aùp , haïn cheá soùng
haøi - sô ñoà ñieàu khieån nghòch löu nguoàn aùp - sô ñoà ñieàu khieån bieán taàn V/F . Ñieàu khieån vecto.
Ñieàu khieån ñoäng cô ñoàng boä.
Trang 1/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
Chöông naêm: Boä nguoàn xoay chieàu baùn daãn
Nguoàn taàn soá coâng nghieäp : Nguyeân lyù OÅn aùp AC vaø UPS.
Nguoàn taàn soá cao vaø gia nhieät caûm öùng : nguyeân taéc gia nhieät caûm öùng - nghòch löu noái
tieâp - nghòch löu song song . Caùc boä nguoàn taàn soá cao duøng thyristor
***********************************************************************************
CHÖÔNG MOÄT : NGAÉT ÑIEÄN BAÙN DAÃN
I. TÍNH CHOÏN NÑBD :
1. Loaïi linh kieän coâng suất:
a. Diod: - Chænh löu (+ taàn soá thaáp),
phuïc hoài nhanh (fast recovery) laøm vieäc ôû taàn soá cao.
- coâng ngheä thöôøng – suït aùp moái noái pn ≈ 0.7 V, Schotty – suït aùp moái
noái pn ≈ 0.3 V, chænh löu taàn soá cao nhöng aùp khoùa thaáp.
b. SCR: - Chænh löu, Nghòch löu.
- Ñaëc tính cöïc coång: amplified: doøng kích beù, LASCR: kích baèng
quang
c. GTO vaø Thyristor-coù-caáu-truùc-phöùc-taïp: Söû duïng cho boä bieán ñoåi duøng NÑBD moät
chieàu (taét cöôõng böùc) ôû coâng suaát lôùn, aùp raát cao.
- BJT: - SW: ñoùng ngaét, AF: aâm taàn, IF hay HF: cao taàn, low noise: ít nhieãu.
- Choïn theo heä soá khueách ñaïi, Darlington
- MosFET: AF (ít gaëp), SW (thoâng duïng), doøng < 60A (doøng ñònh möùc giaûm
nhanh khi aùp khoùa taêng).
- IGBT: coù theå xem laø noái taàng MosFET + BJT, chæ coù coâng duïng ñoùng ngaét,
cheá taïo ôû doøng lôùn (> vaøi chuïc A).
2.Ñònh möùc aùp: VDRM > katV * Vlvmax
Vlvmax : AÙp laøm vieäc max. VDRM : AÙp khoùa.
katV : heä soá an toaøn aùp ≥ 2.
3. Ñònh möùc doøng:
Cô sôû cho vieäc tính choïn ñònh möùc doøng laøsöï phaùt noùng cuûa linh kieän khi laøm vieäc.
Ñieàu kieän:
Nhieät ñoä moái noái θJ < Nhieät ñoä cho pheùp θcp
- Söï truyeàn nhieät töø tinh theå baùn daãn ra moâi tröoøng xung quanh:
moái noái θJ Æ voû SCR θC Æ taûn nhieät θH Æ moâi tröôøng θA.
Trang 2/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
töông öùng phöông trình:
θ J − θ A = ΔP ⋅ ( R JC + R CH + R HA )
+ RJC: ñieän trôû nhieät moái noái (Junction) – voû (Case)
+ RCH: ñieän trôû nhieät voû – taûn nhieät (Heatsink)
+ RHA: ñieän trôû nhieät taûn nhieät – moâi tröôøng (Ambience)
Giaûi maïch ÑTCS => toån hao coâng suaát ΔP
Tính toaùn nhieät => θJ .
Neáu θJ < θcp thì naâng ñònh möùc linh kieän (giaûm
RJC) hay caûi thieän ñieàu kieän taûn nhieät (giaûm RHA , RCH).
- Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng taûi:
Löïc eùp vaø beà maët tieáp xuùc linh kieän – taûn nhieät.
Nhieät ñoä moâi tröôøng.
Caùch laép linh kieän coâng suaát voû
Cheá ñoä taûn nhieät: trong buoàng kín, ñoái löu töï TO220AB vaøo taûn nhieät
nhieân, cöôõng böùc.
- Phöông phaùp tính gaàn ñuùng: Choïn theo doøng trung bình hay hieäu duïng + kieåm tra
nhieät ñoä voû linh kieän.
Doøng laøm vieäc trung bình IO < Giaù trò trung bình ñònh möùc IAVE hay
Doøng laøm vieäc hieäu duïng IR < Giaù trò hieäu duïng ñònh möùc IRMS
Quan heä giöõa hai giaù trò naøy cuûa chænh löu (D hay SCR):
IRMS = 1.57 IAVE
Ñoái vôùi transistor (BJT, MosFET): xem caùc ñoà thò cuûa nhaø saûn xuaát, IRMS , IAVE laø
haøm soá cuûa daïng doøng ñieän.
Heä soá an toaøn doøng 1.3 – 2.
- Söû duïng doøng ñieän max cho caùc linh kieän gaén maïch in hay ñònh möùc beù (< 20A).
4. Caùch laép ñaët (voû – case), cheá ñoä taûn nhieät (SCR), cheá ñoä caùch ñieän vôùi voû.
TO220AB TO48 TO118 TO200AB ADD A-PAK
(TO208AA) (TO209AE)
5. Phaân loaïi theo chaát löôïng:
Haøng khoâng, quaân söï – coâng nghieäp – thöông maïi.
Trang 3/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
II. BAÛO VEÄ LINH KIEÄN VAØ BBÑ:
1.Baûo veä doøng:
+ Baûo veä doøng cöïc ñaïi ( ngaén maïch – quaù doøng töùc thôøi):
2
Caàu chì taùc ñoäng nhanh: thoâng soáø ∫T i dt (tích phaân doøng bình phöông): baûo
veä linh kieän coâng suaát.
Caàu chì thoâng thöôøng: Taùch rôøi phaàn hö hoûng, haïn cheá lan truyeàn.
CB ( ngaét maïch töï ñoäng – Aptomat ): nhö caàu chì thoâng thöôøng
+ Baûo veä quaù taûi ( quaù doøng coù thôøi gian ):
CB ( ngaét maïch töï ñoäng – Aptomat )
Rô le nhieät
Maïch haïn doøng cuûa boä ñieàu khieån voøng kín.
2. Baûo veä aùp: (quaù aùp daïng xung)
260v
R4
10k C
103
FR105 T
(4) IRF450
RC noái tieáp maéc song song (1), Varistor laø loaïi ñieän trôû giaûm nhanh khi aùp lôùn hôn trò
soá ngöôõng (2), vaø caùc boä loïc nhieãu nguoàn(3) goàm caùc maéc loïc LC hình π. Coù theå choáng caùc
xung aùp ôû maïch DC baèng maïch D + R + C nhö hình (4).
RC (Snubber) song song ngaét ñieän.
II. MAÏCH LAÙI NÑBD: Sô ñoà khoái heä thoáng ñieàu khieån BBÑ:
Ñieà u khieå n Maï ch Khueá ch ñaï i Gheù p
voø ng kín phaù t xung xung noá i NÑBD
Ñieàu khieån Maïch laùi (driver)
1. Maïch laùi Thyristor: Phaân loaïi theo caùch 6V
gheùp. R4
a. Gheùp tröïc tieáp: 2.2 ohm
220 Q1
Maïch laùi = maïch khueách ñaïi doøng, XUNG DK R2
C1061 2.2 ohm
thöôøng taûi cöïc E, cung caáp IG > IGT R5
Soá lieäu thöôøng gaëp: 100
R1
SCR
R3 R?
VGT = 2 volt ; IG = Iñm /KI vôùi KI = 100..300 0.1 uF
C1 100 R
b. Gheùp quang:
Muïc ñích: caùch ly Ñieàu khieån - Ñoäng löïc
Trang 4/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
Duøng OPTRON (Optocoupler) transistor 6V
2.2 ohm
(thoâng duïng) vaø OPTRON Triac hoï MOC ñeå
1 4
OPTO1
ñieàu khieån ôû aùp AC beù hôn hay baèng 220 V. 2 3 Q1
Q2
OPTRON = LED + linh kieän quang ñieän; 1K
2.2 ohm
duøng ñeå truyeàn xung qua moâi tröôøng quang. 4K7 SCR
R2
R1
OPTRON thoâng thöôøng coù thôøi gian treã lôùn 4K7
4k7 100
hôn vaøi micro giaây => taàn soá toái ña ñeán vaøi
chuïc KHz.
Sô ñoà kích SCR duøng OPTRON thoâng thöôøng.
OPTRON hoï MOC cuûa Motorola coù linh
kieän quang ñieän laø phototriac coù aùp khoaù ñeán
400 volt, doøng vaøi chuïc mA cho pheùp kích
TRIAC < 10 A tröïc tieáp ôû ñieän 220 VAC
Höôùng daãn söû duïng OPTRON hoï MOC
(cuûa Motorola) ñeå laùi TRIAC.
c. Gheùp bieán aùp:
Nguyeân taéc bieán aùp xung (BAX): Khi ñaët haøm naác vaøo sô caáp BAX, doøng töø hoùa sô
caáp vaø töø thoâng loõi theùp taêng theo haøm muõ vaø ôû thöù caáp seõ coù aùp caûm öùng tæ leä vôùi ñaïo haøm
töø thoâng loõi theùp naøy. Khi aùp sô caáp baèng 0 (heát xung), doøng töø hoaù cuûa BAX caàn coù ñöôøng
phoùng ñieän (thöôøng qua D phoùng ñieän song song ngöôïc sô caáp).
Trang 5/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
Maïch laùi xung heïp: VCC BAX
SCR
D2 100
47n
D2 3k3
3.3 ohm
D1 3k3
Q1
3k3
Maïch laùi xung heïp duøng BAX
Daïng xung doøng, aùp
Yeâu caàu cuûa daïng xung ñeå BAX laøm vieäc:
+ Thôøi gian coù xung ñuû nhoû ñeå maïch töø khoâng baûo hoøa.
+ Thôøi gian nghó ñuû lôùn ñeå doøng töø hoaù bieán aùp (kheùp maïch qua diod phoùng
ñieän D2) veà 0.
= > BAX truyeàn ñöôïc xung heïp: thôøi gian nghó >> thôøi gian coù xung.
Maïch laùi SCR xung roäng duøng BA:
T1 D23
ÑK SCR
BAX SCR P 24VX R36
3k3 D25 3.3 100
SCR
D19 C22
AÙp pha 22 100 TRANSCT R37
47n 2u2
Q1
220/9 VAC Dao ñoäng
3k3
BAX
Maïch söû duïng chuoãi xung
Maïch söû duïng SCR phuï
2. Maïch laùi Transistor:
a. Daïng xung ñieàu khieån toái öu:
- Thí nghieäm ñoùng ngaét taûi R vaø RL:
VCC
L
VCC
i
C
Rt
i Rt
C
VBB Q VBB Q
R2 v R2 v
R1 CE R1 CE
(b) Daïng doøng aùp khoâng vaø coù Snubber (1)
(a) Doøng aùp taûi R
taûi RL
Trang 6/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
Nhaän xeùt doøng aùp treân transistor khoâng thay ñoài töùc thôøi khi ñoùng ngaét chöùng toû laø
coâng suaát töùc thôøi tieâu taùn treân linh kieän raát lôùn luùc naøy. Söï phaùt nhieät naøy khoâng ñaùng keå
khi taàn soá ñoùng ngaét beù nhöng trôû leân laø tieâu hao chính cuûa transistor khi laøm vieäc trong caùc
boä bieán ñoåi hieän ñaïi coù taàn soá ñoùng ngaét lôùn .
Icb
i
Idt VBB B D
R
Q
t R2
R1 C
Ing
Daïng doøng cöïc B toái öu cho ñoùng ngaét
maïch Snubber
Ñeåø giaûm toái thieåu toån hao coâng suaát nhaèm naâng taàn soá laøm vieäc leân cao:
+ Duøng maïch hoã trôï chuyeån maïch (ví duï nhö maïch Snubber cho quaù trình ngaét)
+ Duøng maïch laùi taïo doøng cöïc B toái öu ñeå transistor coù theå chuyeån maïch nhanh.
Tuï moái noái BE coù aûnh höôûng lôùn ñeán quaù trình ñoùng ngaét cuûa BJT. Doøng IB toái öu
phaûi coù khaûnaêng nạp vaø xaûnhanh tuï ñieän naøy.
Icb laø trò soá doøng ñieän cöôõng böùc naïp tuï ñeå BJT ñoùng nhanh, Idt laø doøng ñieän vöøa ñuû
duy trì söï baûo hoøa cuûa transistor (khoâng baûo hoøa saâu) vaø Ing laø doøng xaû tuï, giuùp taét nhanh.
b. Sô ñoà gheùp tröïc tieáp:
- Taùc duïng RB, tuï gia toác.(a)
- Transistor Darlington vaø nguyeân lyù maïch keïp Baker (b)
- Maïch laùi tích cöïc (d)
VCC
1uF Q2
VBB C Q1
Q Q Q
R2 T
R3 R2 Q2 2.2k Q1
R1 D
(a) (b) R1 (c) - VCC (d)
c. Gheùp bieán aùp vaø maïch laùi tæ leä (c)
d. Gheùp baèng quang (OPTRON): Duøng nguoàn ñoäc laäp cho maïch laùi.
OPTRON (Caùch ly tín hieäu ÑK) + söûa daïng + khueách ñaïi coâng suaát (Gheùp tröïc tieáp).
Maïch ñieän töông töï nhö laùi SCR.
Trang 7/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
3. Maïch laùi MosFET vaø IGBT:
- Ñieàu khieån baèng aùp.
Dz7v2
D
- Caùc thoâng soá: C4
Ngöôõng ñieän aùp ñieàu khieån 3 – 5 V G 330p
Tieâu bieåu 0 – 10 V (hay 15 V) S
0 .. 15volt
R11
+/- 10 V (hay 15 V) 47 22K 510/3W
D4
Giôùi haïn hö hoûng cöïc coång (thoâng
thöôøng) +/- 20 V
- Maïch laùi: Maïch laùi MOSFET 5 – 7 A laøm vieäc ôû BBÑ
Flyback 50 kHz.
Taàn soá thaáp: laùi tröïc tieáp töø vi maïch 12V
Taàn soá cao: Maïch laùi töông töï BJT nhöng caáp ñieän 15 – 20V.
4. Maïch laùi MOSFET coâng suaát coù baûo veä doøng:
Hình 4.19 ñöôïc trích töø moät taïp chí ñieän töû coâng nghieäp ñeå tham khaûo moät maïch laùi
MosFET coâng suaát coù baûo veä doøng. Ñoäng cô moät chieàu M laø taûi cuûa BBÑ xung ñieän aùp vôùi
ngaét ñieän laø MosFET 12A / 60V, maõ hieäu IRF131. Taùc ñoäng baûo veä doøng ñöôïc thöïc hieän
qua R - S Flip Flop. Nguyeân lyù naøy coøn gaëp trong caùc vi maïch ñieàu khieån boä nguoàn xung.
+V +V
R -Q M
RS FF C M
5
VI PHAÂN S Q D D
15v 15v
OPTRON IRF131
ÑK 10K 7 1K
Q 330 1
COÅNG
3 2 ferrite
4 6 1k io 2N2222
1
4
SO 1nF 100
SAÙNH
SHUNT 0.33 ohm 220
Imax
2
3
OPTRON
Hình 4.19 (a) (b)
R - S flip flop, ñöôïc set ôû moãi ñaàu chu kyø ñoùng ngaét vaø reset khi doøng vöôït quaù giaù
trò cho pheùp. Nhö vaäy khi coù quaù doøng,
4
MosFET seõ bò khoùa ngay, nhöng laïi ñöôïc t
cho pheùp ôû chu kyø ñoùng ngaét keá tieáp.
3
Keát quaû laø khi coù quaù doøng, ñoä roäng t
xung töông ñoái seõ giaûm ñeå haïn cheá doøng cöïc C io
ñaïi. Caùc daïng soùng cho ôû hình 4.19.c:
4: ngoû ra coång NAND 4, laø tín hieäu 7 t
ñieàu roäng xung töø maïch ñieàu khieån, qua t
optron. Hình 4.19.c
3: ngoû ra coång NAND 3, tín hieäu set cuûa RS flip flop.
C: cöïc C cuûa BJT 2N2222, xuoáng thaáp khi doøng vöôït quaù giaù trò ñaët xaùc ñònh baèng
bieán trôû 100 ohm, noái song song vôùi shunt 0.33 ohm ñeå laáy tín hieäu doøng iO.
7: tín hieäu cöïc coång MosFET.
Caùc coång NAND 6, 1, 2, 7 söû duïng CD4011 laø CMOS caáp ñieän 15V, laùi tröïc tieáp
MosFET baèng daây daãn ñi qua oáng ferrite ñeå choáng dao ñoäng vaø nhieãu taàn soá cao, ôû vò trí cuûa
7 coù theå duøng coång NAND song song ñeå taêng khaû naêng taûi doøng. Caùc coång 4, 3, 5 laø caùc
Trang 8/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
coång NAND Smit-tri-gô CD4093 cho pheùp söûa daïng xung.
5. Maïch laùi GTO:
SW1 R1
• Nguyeân lyùñieàu khieån:
+V GTO
kích daãn IA/IG = vaøi chuïc
R2
kích ngaét IA/-IG < 10 nhôø –Vbias. - Vbias
D3
• Snubber coù C lôùn khaéc phuïc
nhöôïc ñieåm du/dt thaáp D1 D2
E
• Xung – IG coù bieân ñoä lôùn do C T
phoùng ñieän, - IA/IG < 10 . C1
SW2
- Maïch ví duï.
6. Caùch taïo nguoàn aâm cho BJT, IGBT vaø GTO:
5v
24v
R4 taûi < 1A
3k3
1
4
OPTO R4
Q3
1k
2
3
R4
1N4007 DZ1 MosFET
ÑK R2 3k3
12v
1k
1N4007 10u taûi 10A
SO SAÙNH 2 MAÏCH LAÙI SAU:
R4
15v
15v
R5
C 103 1k
220 Q1
R4
IGBT hay MosFET
R3
3k3 100
R3 10 mA R5
10 mA Q3 330
R2 330
1
4
MosFET
1
4
OPTO 1k OPTO DZ1
12v
2
3
2
3
Trang 9/ chuong 1.doc Daøn baøi Ñieän töû coâng suaát II A
Copyright by webtailieu.net