Dịch tễ học của tràn dịch não thất tại bệnh viện Nhi Đồng I
Từ tháng 11 năm 2000, tại khoa ngoại bệnh viện Nhi Đồng I, chúng tôi đã tiến hành mổ đặt dẫn lưu não thất – xoang phúc mạc cho những trẻ bị tràn dịch não thất (TDNT)()4. Kể từ đó chúng tôi tiếp nhận nguồn bệnh từ các địa phương lân cận với số lượng ngày càng nhiều. Nghiên cứu này nhằm giúp chúng tôi tìm hiểu các yếu tố dịch tễ và kết quả điều trị bệnh lý này làm cơ sở cho hướng phát triển trong tương lai.......
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
DÒCH TEÃ HOÏC CUÛA TRAØN DÒCH NAÕO THAÁT
TAÏI BEÄNH VIEÄN NHI ÑOÀNG I
Nguyeãn Ñöùc Tuaán*, Nguyeãn Baûo Töôøng*
TOÙM TAÉT
Muïc tieâu: Khaûo saùt dòch teã hoïc vaø keát quaû ñieàu trò beänh traøn dòch naõo thaát (TDNT) taïi BVNÑI.
Phöông phaùp: Hoài cöùu laïi 218 tröôøng hôïp töø 11/2000 ñeán 09/2004.
Keát quaû: Beänh chieám öu theá ôû phaùi nam (63,4%). Tuoåi nhaäp vieän trung bình laø 16,5 thaùng. Beänh
phaân boá roäng khaép 25 tænh thaønh phía Nam. Vieâm maøng naõo muõ (4%), xuaát huyeát naõo – maøng naõo
(1,1%), u naõo (0,6%) vaø 94,3% khoâng xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân. Treân 10% treû chæ phaùt hieän tình côø khi
ñeán khaùm vì moät beänh lyù khaùc. Can thieäp ngoaïi khoa chieám 25,7% vôùi tæ leä thaønh coâng 96,5%.
Keát luaän: TDNT laø moät beänh lyù coù öu theá ôû phaùi Nam, phaân boá roäng khaép caùc tænh thaønh phía Nam,
treân 10% caùc tröôøng hôïp laø phaùt hieän tình côø. Vieäc phaùt hieän beänh vaø ñieàu trò sôùm laø yeáu toá quan troïng
nhaát ñeå giaûm thieåu di chöùng. Trong thöïc teá vì nhöõng khoù khaên kinh teá vaø haïn cheá veà trình ñoä hieåu bieát
cuûa gia ñình khieán tuoåi nhaäp vieän trung bình coøn muoän (16,5 thaùng), tæ leä moå chæ ñaït 25,6% caùc tröôøng
hôïp. Can thieäp ngoaïi khoa höùa heïn nhieàu trieån voïng vôùi tæ leä thaøng coâng treân 95%.
SUMMARY
EPIDEMIOLOGY OF HYDROCEPHALUS AT THE CHILDREN’S HOSPITAL N01
Nguyen Ñöc Tuan, Nguyen Bao Tuong
*
Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 75 – 78
Objective: Studying of the epidemiology and outcome of hydrocephalus at the children’s hospital N01.
Methods: Retrospective study 218 cases from Jan 2000 to Dec 2003.
Results: Hydrocephalic male was predominance (63,4%), The distribution of hydrocephalic infant
was all of provinces of South Vietnam, no causes were 94,3%, cerebral hemorrhage were 1.1%, meningitis
were 4%, tumor was 0,6%. Over 10% cases were accidentally diagnosis by cerebral ultrasound. Surgical
intervention was 25,7% with 96,5% success ratio.
Conclusion: Hydrocephalic male is predominance, The distribution of hydrocephalic infant was all of
provinces of south Viet Nam, no symptom of brain was over 10% cases, therefore the mean of age be
hospitalized was too late (16,5 months) causing difficulties to treat early. Routinely cerebral ultrasound
after birth was necessary and hydrocephalic infant must be transfer to the better hospitals. Surgical
intervention was 25,7% with 96,5% success ratio.
ÑAËT VAÁN ÑEÀ ngaøy caøng nhieàu. Nghieân cöùu naøy nhaèm giuùp chuùng
toâi tìm hieåu caùc yeáu toá dòch teã vaø keát quaû ñieàu trò beänh
Töø thaùng 11 naêm 2000, taïi khoa ngoaïi beänh vieän lyù naøy laøm cô sôû cho höôùng phaùt trieån trong töông lai.
Nhi Ñoàng I, chuùng toâi ñaõ tieán haønh moå ñaët daãn löu
naõo thaát – xoang phuùc maïc cho nhöõng treû bò traøn
dòch naõo thaát (TDNT)(4). Keå töø ñoù chuùng toâi tieáp nhaän
nguoàn beänh töø caùc ñòa phöông laân caän vôùi soá löôïng
* Khoa Ngoaïi - Beänh vieän Nhi Ñoàng 1 TP.HCM
75
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN Ñòa phöông Soá beänh nhaân
Bình phöôùc 4
CÖÙU Bình thuaän 13
Baø ròa vuõng taøu 2
Ñoái töôïng nghieân cöùu
Caø mau 6
Taát caû treû ñeán khaùm taïi Khoa Ngoaïi Beänh Vieän Caàn thô 6
Nhi Ñoàng I vaø ñöôïc chaån ñoaùn xaùc ñònh töø thaùng 11 Ñaêk lak 10
Ñoàng nai 24
naêm 2000 ñeán thaùng 09 naêm 2004.
Ñoàng thaùp 5
Phöông phaùp nghieân cöùu Gia lai 1
Khaùnh hoaø 3
Thieát keá nghieân cöùu Kieân giang 3
Hoài cöùu. Laâm ñoàng 11
Long an 8
Phöông phaùp
Ninh thuaän 1
Hoài cöùu laïi 218 hoà sô ñaõ coù chaån ñoaùn xaùc ñònh Quaûng ngaõi 2
ñöôïc khaùm vaø theo doõi taïi beänh vieän Nhi Ñoàng I töø Soùc traêng 4
thaùng 11/2000 ñeán 09/2004. Chuùng toâi ghi nhaän caùc Taây ninh 11
Tieàn giang 12
döõ kieän sau:
TP HCM 32
Tuoåi nhaäp vieän. Traø vinh 5
Vónh long 6
Giôùi.
Toång coäng 218
Ñòa dö. Lyù do nhaäp vieän
Chaån ñoaùn luùc nhaäp vieän.
- 86,3% ñeán khaùm vì caùc trieäu chöùng lieân quan
Nguyeân nhaân gaây beänh. tôùi naõo.
Can thieäp ngoaïi khoa (keát quaû ñieàu trò). - 13,7% ñeán khaùm vì nhöõng trieäu chöùng ngoaøi
Caùc döõ lieäu ñöôïc nhaäp vaø xöõ lyù baèng naõo (nhieãm truøng sô sinh, vaøng da, nhieãm truøng roán,
phaàn meàm SPSS 10.05 vieâm phoåi, xuaát huyeát tieâu hoùa, soát xuaát huyeát, nhieãm
sieâu vi...).
KEÁT QUAÛ
Can thieäp ngoaïi khoa
Tuoåi ñeán vieän.(tính baèng thaùng)
- 56/218 tröôøng hôïp can thieäp ngoaïi khoa
Tuoåi nhoû nhaát laø 1 ngaøy tuoåi chieám 4%. Tuoåi lôùn (chieám 25,7%).
nhaát laø 180 thaùng (15 tuoåi) chieám 0,6%. Tuoåi trung
- Vieâm maøng naõo muõ (4%).
bình laø 16,5 thaùng chieám (80%).
- xuaát huyeát naõo – maøng naõo (1,1%).
Tuoåi ñeán vieän giaûm daàn ôû treû lôùn.
- u naõo (0,6%).
Giôùi
- 94,3% khoâng xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân.
Coù 80 beù gaùi vaø 138 beù trai
Tæ leä thaønh coâng 96,5%.
Ñòa dö
Baûng 1: Phaân boá theo ñòa phöông. BAØN LUAÄN
Ñòa phöông Soá beänh nhaân
An giang 16 Tuoåi ñeán vieän
Baïc lieâu 8
Theo keát quaû cuûa nghieân cöùu, tuoåi nhaäp vieän coù
Beán tre 15
Bình döông 10
xu höôùng giaûm daàn ôû nhöõng treû lôùn. Tuoåi trung bình
76 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønhi
Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005
laø 16,5 ± 4,11 thaùng, chieám 80%. Cuõng theo nghieân boá khaép 25 tænh thaønh phía Nam. Tuy nhieân, beänh
cöùu naøy thì xu höôùng nhaäp vieän sôùm ngaøy caøng ñöôïc nhaäp vieän chieám öu theá ôû nhöõng ñòa phöông laân caän
naâng cao, caù bieät coù nhöõng tröôøng hôïp phaùt hieän TP.HCM nhö: Long An, Tieàn Giang, Taây Ninh, Bình
tröôùc sinh vaø ñöôïc nhaäp vieän ngay sau khi sinh, Döông, Ñoàng Nai, Baø Ròa-Vuõng Taøu, nhöng söï taäp
chieám 4%. Theo chuùng toâi, ñaây laø moät bieåu hieän tích trung naøy khoâng quyeát ñònh vieäc nhaäp vieän sôùm hay
cöïc cho thaáy khaû naêng chaån ñoaùn beänh lyù naõo uùng muoän cuûa beänh nhi ( χ 2(50) = 52,5; p = 0,38).
thuûy tröôùc sinh laø khaù deå daøng. Ñieàu naøy giuùp caùc nhaø
Chaån ñoaùn luùc nhaäp vieän
ngoaïi nhi quaûn lyù beänh vaø coù keá hoaïch ñieàu trò kòp
thôøi nhaèm haïn cheá caùc bieán chöùng ñaùng tieác coù theå Chuùng toâi coù 13,7% treû nhaäp vieän vì nhöõng
xaûy ra. nguyeân nhaân khoâng lieân quan ñeán caùc beänh lyù cuûa
naõo. Caùc nguyeân nhaân ñoù bao goàm: nhieãm truøng sô
Tuy nhieân, tuoåi nhaäp vieän trung bình cuûa chuùng
sinh, vaøng da, nhieãm truøng roán, vieâm phoåi, xuaát
toâi laø 16,5 ± 4,11 thaùng thì chöa phaûi laø thôøi ñieåm
huyeát tieâu hoùa, soát xuaát huyeát, nhieãm sieâu vi... Qua
toát vì ôû löùa tuoåi naøy thoùp vaø caùc ñöôøng khe thoùp ñaõ
sieâu aâm naõo tình côø phaùt hieän daõn naõo thaát vaø chuyeån
ñoùng kín, nhu moâ naõo bò cheøn eùp moät thôøi gian daøi vaø
ñeán khoa chuùng toâi theo doõi.
khoù hoài phuïc. Do ñoùù can thieäp phaãu thuaät khoâng giaûi
quyeát ñöôïc caû hai vaán ñeà coát loõi laø chöùc naêng vaø Qua soá lieäu treân cho thaáy coù moät soá lôùn beänh nhi
thaåm myõ, beân caïnh ñoù beänh nhi coù theå phaûi gaùnh (khoaûng1/10 caùc tröôøng hôïp) khoâng coù bieåu hieän laâm
chòu caùc tai bieán vaø bieán chöùng cuûa phaãu thuaät. Neân saøng naøo gôïi yù. Ñieàu naøy khieán beänh deå bò boû soùt, haäu
theo chuùng toâi can thieäp phaãu thuaät khi thoùp ñaõ ñoùng quaû laø phaùt hieän raát muoän daãn ñeán nhieàu tröôøng hôïp
laø khoâng caàn thieát, ngoaïi tröø caùc tröôøng hôïp taêng aùp quaù chæ ñònh phaãu thuaät hoaëc khi can thieäp phaãu
noäi soï caáp ñe doïa ñeán tính maïng. thuaät thì hieäu quaû hoài phuïc khoâng cao.
Theo nghieân cöùu cuûa taùc giaû Nguyeãn Quang Baøi(5), Haàu heát caùc taùc giaû thoáng nhaát raèng: Thôøi ñieåm
trong 17 naêm (1974 – 1991), taïi khoa ngoaïi Beänh Vieän can thieäp phaãu thuaät caøng sôùm caøng toát ñoái vôùi
Baïch Mai ñaõ coù 242 beänh nhaân ñöôïc khaùm vaø ñieàu trò, nhöõng tröôøng hôïp naõo uùng thuûy coù trieäu chöùng vaø
tuoåi trung bình laø 5,32 ± 3,06 thaùng. So saùnh nghieân phaûi theo doõi chaët cheû nhöõng tröôøng hôïp khoâng trieäu
cöùu cuûa taùc giaû vôùi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cho thaáy chöùng ñeå choïn thôøi ñieåm can thieäp thích hôïp. Nhö
söï quan taâm ñeán söùc khoûe con caùi cuûa caùc baäc cha meï vaäy, chuùng ta coøn moät soá löôïng lôùn treû bò TDNT
chöa toát. Ñaây laø moät trong nhöõng khoù khaên ñeå quaûn lyù nhöng khoâng ñöôïc höôûng moät cheá ñoä theo doõi
vaø theo doõi nhöõng beänh baãm sinh nguy hieåm nhöng ít nghieâm tuùc, maø leõ ra chuùng phaûi ñöôïc thöøa höôûng.
khi coù bieåu hieän caáp tính. Bôûi vì vôùi sieâu aâm beänh coù theå ñöôïc chaån ñoaùn raát
sôùm khi thai môùi 12 tuaàn tuoåi(6). Hoaëc khi chaøo ñôøi thì
Giôùi
sieâu aâm naõo xuyeân thoùp laø phöông tieän chaån ñoaùn
Theo keát quaû cuûa nghieân cöùu, beù trai coù xu höôùng ñôn giaûn, voâ haïi(1,2,3,6).
maéc beänh cao hôn beù gaùi, nam 63% so vôùi nöõ 37%. Soá
Can thieäp ngoaïi khoa
lieäu naøy phuø hôïp vôùi Nguyeãn Quang Baøi laø150
nam/52 nöõ, J. Holter (1959 – 1970) laø 123 nam/79 Can thieäp ngoaïi khoa laø giaûi phaùp toát cho
nöõ. D. Renier (1974 – 1975) laø 85 nam/65 nöõ(5). Nhö beänh lyù naøy. Cho ñeán nay, xaùc ñònh nguyeân nhaân
vaäy, taïi Vieät Nam, nhieàu khaû naêng beù trai coù nguy cô tröïc tieáp gaây ra TDNT vaãn laø moät thaùch thöùc.
maéc beänh cao hôn beù gaùi vaø cuõng phuø hôïp vôùi xu Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp chuùng toâi khoâng
höôùng chung treân theá giôùi. xaùc ñònh ñöôïc nguyeân nhaân, chieám 94,3%. Caùc
tröôøng hôïp coøn laïi chuùng toâi coù baèng chöùng roõ
Ñòa dö
raøng. Trong ñoù, hai tröôøng hôïp xuaát huyeát naõo
Theo keát quaû cuûa nghieân cöùu (baûng 1), beänh phaân (1,1%), baûy tröôøng hôïp vieâm maøng naõo muõ (4%),
77
vaø moät tröôøng hôïp u naõo (0,6%). KEÁT LUAÄN
Sau ñaây laø baûng thoáng keâ veà nguyeân nhaân gaây TDNT laø moät beänh lyù coù öu theá ôû phaùi Nam, phaân
naõo uùng thuûy cuûa moät soá taùc giaû(5): boá roäng khaép caùc tænh thaønh phía Nam. Maëc duø, chaån
Baûng 2: Nguyeân nhaân gaây naõo uùng thuûy ñoaùn xaùc ñònh ñôn giaûn baèng sieâu aâm xuyeân thoùp
Nguyeân nhaân Y. Lajat D. Renier N.Q.Baøi Chuùng toâi nhöng coù treân 10% caùc tröôøng hôïp khoâng coù trieäu
Khoâng xaùc ñònh 21,69% 50% 36,17% 94,3% chöùng cuûa naõo maø chæ phaùt hieän tình côø goùp phaàn
Sau VMNM 7,54% 10,66% 26,24% 4% ñöa tuoåi ñeán vieän leân cao (16,5 thaùng). Ñieàu naøy gaây
Sau XHMN 8.49% 15,33% 7,8% 1.1%
khoù khaên cho coâng vieäc ñieàu trò sôùm.
Khaùc 62,28% 24,01% 29,79% 0,6%
So vôùi caùc nghieân cöùu khaùc, nhoùm khoâng xaùc Sieâu aâm naõo thöôøng qui ngay sau khi sinh, vaø khi
ñònh ñöôïc nguyeân nhaân cuûa chuùng toâi quaù lôùn, trong phaùt hieän baát thöôøng phaûi chuyeån ngay tôùi moät cô sôû
khi ñoù nhoùm nhöõng nguyeân nhaân khaùc laø quaù nhoû. y teá coù chöùc naêng theo doõi vaø can thieäp khi caàn thieát.
Ñieàu naøy cho thaáy vieäc chaån ñoaùn nguyeân nhaân cuûa Vaán ñeà xaùc ñònh nguyeân nhaân gaây beänh coøn
chuùng toâi chöa toát bôûi nhieàu lyù do khaùc nhau. Theo nhieàu khoù khaên vaø can thieäp ngoaïi khoa laø moät giaûi
chuùng toâi vieäc chaån ñoaùn ñuùng nguyeân nhaân coù vai phaùp toát vôùi tæ leä thaønh coâng 96,5%.
troø raát quan troïng ñeå choïn löïa thaùi ñoä ñieàu trò ñuùng
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
ñaén, goùp phaàn tieân löôïng laâu daøi vaø phuïc vuï cho
1. Aubry MC, Aubry JP, Dommergues M. (2003),
nghieân cöùu khoa hoïc. “Sonographic prenatal diagnosis of central nervous
system abnormalities”, Childs Nerv Syst. Aug;19(7-
Tuy nhieân, trong thôøi gian qua, khaéc phuïc nhöõng 8):391-402. Epub 2003 Aug 06.
khoù khaên, chuùng toâi ñaõ löïa choïn beänh ñeå tieán haønh 2. Cavalcanti DP., Salomaõo MA. (2003). “Incidence of
congenital hydrocephalus and the role of the prenatal
phaãu thuaät cho 56 tröôøng hôïp (chieám 25,7%). Trung
diagnosis”, J Pediatr (Rio J); 79(2): 135-40.
bình 15 tröôøng hôïp moãi naêm. Böôùc ñaàu tæ leä thaønh 3. Laurichesse-Delmas H, (2002), “First-trimester
coâng laø 96,5%. features of Fowler syndrome (hydrocephaly-
hydranencephaly proliferative vasculopathy)”,
Ñöùng döôùi goùc ñoä Nhi khoa, chuùng toâi coù nhieàu Ultrasound Obstet Gynecol, Dec; 20(6): 612 - 5.
4. Nguyeãn Ñöùc Tuaán, (2001), “ Keát quaû böôùc ñaàu ñaët
thuaän lôïi: Kinh nghieäm phaãu thuaät, gaây meâ, hoài söùc...
valve naõo thaát – xoang phuùc maïc ôû treû bò traøn dòch
beân caïnh ñoù chuùng toâi coøn moät soá khoù khaên: nhaân naõo thaát taïi Beänh vieän Nhi Ñoàng 1”, Y hoïc TPCHM,
löïc, chi phí phaãu thuaät quaù cao... Nhìn chung thì phuï baûn soá 4 – taäp 5, tr 101 – 105.
5. Nguyeãn Quang Baøi (1999), “Beänh Naõo uùng Thuûy”, Nhaø
TDNT coù theå tieán haønh ôû nhöõng cô sôû ngoaïi nhi nhö xuaát baûn Y Hoïc
chuùng toâi vôùi ñoä an toaøn cao. 6. Wright VM., (1994), “Hydrocephalus”. Surgery of the
newborn, Churchill livingstone, pp 587 – 598.
78 Chuyeân ñeà Ngoại Chuyeân Ngaønhi
