Đề cương Phẫu thuật thần kinh: Chấn thương cột sống tủy sống và u tủy
Căn cứ vào vị trí CT:
- CT CS tủy sống cổ:
+ Cổ cao: C0-C1-C3
+ Cổ thấp: C3-C7
-CTCS tủy sống-ngực: T1-T9
-CTCS tủy sống ngực-thắt lưng: T10-L2
-CTCS-thắt lưng cùng: từ L3 trở xuống
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
ChÊn th−¬ng cét sèng tuû sèng vµ u tuû
C©u hái:
1. Ph©n lo¹i CT CSTS?
2. TriÖu chøng l©m sµng CTCSTS?
3. ChÈn ®o¸n CTCSTS?
4. §iÒu trÞ CTCSTS?
5. BiÕn chøng cña CTCSTS?
XÑp L1 do chÊn th−¬ng
6. ChØ ®Þnh vµ chèng chØ ®Þnh c¾t cung
sau?
7. C¸c nguyªn nh©n g©y chÌn Ðp tuû?
8. TriÖu chøng cña chÌn Ðp tuû?
9. ChÈn ®o¸n u tuû sèng?
10. §iÒu trÞ rèi lo¹n tiÓu tiÖn trong
CTCSTS?
C©u 1. Ph©n lo¹i
1. C¨n cø vµo vÞ trÝ CT:
- CT CS tuû sèng cæ:
+ Cæ cao: C0-C1- C3
+ Cæ thÊp: C3-C7
- CTCS tuû sèng- ngùc: T1-T9
- CTCS tuû sèng ngùc- th¾t l−ng: T10-L2
- CTCS – th¾t l−ng cïng : tõ L3 trë xuèng
L−u ý : vÞ trÝ hay gÆp lµ ®èt sèng cæ C5- C6,
D12-L1
Lµ 2 ®iÓm yÕu lµ n¬i tiÕp gi¸p gi÷a ®èt
sèng(c¸c ®èt sèng cæ vµ c¸c ®èt sèng th¾t
l−ng) vµ ®o¹n ®èt sèng Ýt di ®éng(c¸c ®èt
sèng ngùc)
2. Theo c¬ chÕ CT
- C¬ chÕ trùc tiÕp
- C¬ chÕ gi¸n tiÕp
3. Theo møc ®é v÷ng cña cét sèng
- G·y v÷ng
- G·y kh«ng v÷ng
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -1-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
4. Theo møc ®é tæn th−¬ng tuû sèng
* CTCS kh«ng cã tæn th−¬ng tuû:
- Tæn th−¬ng th©n ®èt sèng: xÑp ®èt sèng, vì th©n ®èt, r¹n ®èt sèng
- G·y vì cung sau
- TrËt khíp cét sèng
- Tæn th−¬ng phÇn gia cè: r¸ch, ®øt d©y ch»ng liªn gai, trªn gai, d©y ch»ng däc tr−íc,
däc sau, vì xÑp, r¸ch ®Üa ®Öm
* Tæn th−¬ng CS cã tæn th−¬ng tuû:
Tæn th−¬ng cét sèng(nh− trªn)
C¸c h×nh th¸i tæn th−¬ng tuû: chÊn ®éng tuû, chÌn Ðp tuû, giËp tuû(hoµn toµn vµ kh«ng
hoµn toµn), ch¶y m¸u tuû...
- Tæn th−¬ng tuû hoµn toµn: Lµ sù mÊt chøc n¨ng tuû vµ mÊt sù hiÖn diÖn ph¶n x¹ hµnh
hang.
Cung ph¶n x¹ nµy lµ 1 ®−êng vËn ®éng, c¶m gi¸c ®¬n gi¶n, cã thÓ ho¹t ®éng mµ kh«ng sö
dông c¸c bã däc lªn- xuèng trong chÊt tr¾ng.
NÕu ph¶n x¹ nµy cßn chøng tá trung t©m tuû cïng S3-S4 vÉn cßn nguyªn vÑn gi¶i phÉu sinh
lý vµ kh«ng cã sèc tuû. Cã tíi 99% ph¶n x¹ nµy trë l¹i trong c¸c tr−êng hîp sèc tuû
- Tæn th−¬ng tuû kh«ng hoµn toµn : Lµ sù tæn th−¬ng chÊt tr¾ng kh«ng hoµn toµn nªn
vÉn cßn chøc n¨ng tuû sèng cïng: vÉn cßn c¶m gi¸c quanh hËu m«n, chøc n¨ng vËn
®éng trùc trµng vµ ®éng t¸c gÊp ngãn c¸i
Tæn th−¬ng tuû kh«ng hoµn toµn cã thÓ gÆp mét trong c¸c héi chøng sau:
+ Héi chøng tuû trung t©m: hay gÆp nhÊt, ®ã lµ sù ph¸ huû chÊt x¸m trung t©m nh−ng cÊu
tróc ngo¹i vi cßn nguyªn vÑn hay gÆp ë tæn th−¬ng tuû cæ vµ tuû l−ng
BiÓu hiÖn: liÖt tø chi, cßn c¶m gi¸c quanh hËu m«n
+ HC tuû cæ tr−íc: Tiªn l−îng xÊu
. NN: do giËp, ch¶y m¸u r¶i r¸c, m¸u tô ®Ì Ðp sõng tr−íc
. BiÓu hiÖn: MÊt vËn ®éng, cßn c¶m g¸ic nÐn Ðp s©u, c¶m gi¸c b¶n thÓ cña th©n m×nh vµ
chi d−íi
+ HC tuû sau:
. NN: do ch¶y m¸u r¶i r¸c, do ®Ì Ðp cét sau tuû sèng
. BiÓu hiÖn: VËn ®éng b×nh th−êng, mÊt c¶m gi¸c s©u vµ c¶m gi¸c b¶n thÓ
+ HC tuû mét bªn hay HC Brown- Sequard:
. NN: tæn th−êng cét bªn tuû sèng
. BiÓu hiÖn: thiÕt hôt vËn ®éng cïng bªn víi tæn th−¬ng, gi¶m hoÆc mÊt c¶m gi¸c ®au vµ
nhiÖt ®é ®èi bªn, c¸c chøc n¨ng c¬ trßn bµng quang, ruét th−êng cßn bï
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -2-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
* Tæn th−¬ng tuû nh−ng kh«ng tæn th−¬ng cét sèng
Do tuû bÞ rung l¾c m¹nh trong thêi ®iÓm chÊn th−¬ng, do c¬ chÕ xo¾n vÆn, gÊp −ìn qu¸ møc
cña cét sèng
C¸c møc ®é: chÊn ®éng tuû: liÖt mÒm(liÖt ngo¹i vi) hoµn toµn tõ chç tæn th−¬ng trë xuèng,
mÊt c¸c lo¹i c¶m gi¸c ®au, mÊt ph¶n x¹ g©n x−¬ng, sau 3-4 tuÇn c¸c chøc phËn cña tuû sÏ
®−îc håi phôc hoµn toµn
C©u 2. TriÖu chøng l©m sµng cña CT CSTS:
1. CTCS kh«ng cã tæn th−¬ng tuû:
- §au t¹i chç cét sèng, tÝm bÇm
- H¹n chÕ vËn ®éng, kh«ng d¸m cói
G·y xÑp ®èt sèng: khong ngåi, kh«ng d¸m thë m¹nh v× ®au
- BiÕn d¹ng cét sèng: gå nhÑ ra sau, cét sèng cæ ng¾n l¹i, vÑo snag bªn vµ h¹n chÕ
quay ®Çu
2. Tæn th−¬ng CS cã tæn th−¬ng tuû:
* Toµn th©n:
- Rèi lo¹n tri gi¸c: gÆp ë ®o¹n cæ: cho¸ng
- RL h« hÊp: chñ yÕu ®o¹n cæ cao(C1-C5): Do tæn th−¬ng trung khu thÇn kinh
hoµnh(C4), do phï tuû ng−îc dßng lªn trªn kÝch thÝch trung khu h« hÊp cña hµnh tuû
BiÓu hiÖn: khã thë nhanh n«ng, cã thÓ thë chËm.
- RL tim m¹ch: tuû cæ cao: m¹ch chËm, HA h¹: do sèc tuû
* ThÇn kinh:
- Giai ®o¹n sèc tuû(3-4 tuÇn ®Çu sau chÊn th−¬ng):
LiÖt mÒm, mÊt hoµn toµn vËn ®éng, mÊt c¸c lo¹i c¶m gi¸c vµ ph¶n x¹ tõ chç tæn th−¬ng
trë xuèng, rèi lo¹n c¬ th¾t: bÝ ®¹i tiÓu tiÖn
- Giai ®o¹n sau sèc tuû:
+ LiÖt trung −¬ng: liÖt cøng, t¨ng ph¶n x¹ g©n x−¬ng, Babinski(+), ph¶n x¹ tù ®éng tuû:
rung giËt bµn ch©n(+)
+ LiÖt ngo¹i vi: liÖt mÒm, mÊt ph¶n x¹ g©n x−¬ng, kh«ng cã px tù ®éng tuû, kh«ng cã px
bÖnh lý bã th¸p, Babinski(-), chi teo nhá
* Tæn th−¬ng ®Þnh khu:
- Tæn th−¬ng CS- TS cæ cao(C0-C2)
+ Giai ®o¹n sèc tuû: liÖt mÒm tø chi. RL nÆng h« hÊp, tim m¹ch
+ Giai ®o¹n sau sèc tuû: liÖt cøng tø chi, t¨ng ph¶n x¹ g©n x−¬ng, Babinski(+), ph¶n x¹
tù ®éng tuû: rung giËt bµn ch©n(+)
- Tæn th−¬ng CS-TS cæ thÊp(C3-C7):
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -3-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
+ Giai ®o¹n sèc tuû: liÖt mÒm tø chi
HC Brown-Sequard:
BiÓu hiÖn: phÝa bªn tuû tæn th−¬ng liÖt nöa ng−êi trung −¬ng vµ gi¶m c¶m gi¸c s©u, ë
nöa ng−êi ®èi bªn kh«ng liÖt nh−ng mÊt c¶m gi¸c n«ng
C¬ chÕ: do tæn th−¬ng nöa tuû(H×nh vÏ)
a, b: Vïng t¨ng c¶m
c: LiÖt vËn ®éng
d: Rèi lo¹n c¶m gi¸c n«ng vµ nhiÖt ®é
e: Rèi lo¹n c¶m gi¸c s©u
+ Sau sèc tuû: liÖt ngo¹i vi 2 tay, liÖt trung −¬ng 2
ch©n: t¨ng ph¶n x¹ g©n x−¬ng, Babinski(+), px tù
®éng tuû(rung giËt bµn ch©n +)
- Tæn th−¬ng CS-TS ngùc cao(DII-DIX):
+ Sèc tuû: liÖt ngo¹i vi 2 ch©n, mÊt px g©n x−¬ng, mÊt
c¸c lo¹i c¶m gi¸c tõ chç tæn th−¬ng trë xuèng
. MÊt c¶m gi¸c ®au tõ LS IV xuèng : tæn th−¬ng ®o¹n
tuû D5
. MÊt c¶m gi¸c ®au tõ bê s−ên xuèng: chi phèi cña D7-D8
. MÊt c¶m gi¸c ®au tõ ngang rèn xuèng: §o¹n tuû D9- D10
+ Sau sèc tuû: liÖt trung −¬ng 2 ch©n, t¨ng ph¶n x¹, ph¶n x¹ bÖnh lý bã th¸p vµ tù ®éng
tuû(+)
- Tæn th−¬ng CS-TS ngùc thÊp(DX- DXII)
+ Sèc tuû: liÖt ngo¹i vi 2 ch©n, mÊt c¶m gi¸c ®au tõ nÕp bÑn trë xuèng øng víi D12- L1
Héi chøng phóc m¹c gi¶: ®au vµ ch−íng bông do liÖt ruét c¬ n¨ng
+ Sau sèc tuû: liÖt ngo¹i vi 2 ch©n, mÊt px g©n x−¬ng, kh«ng cã ph¶n x¹ bÖnh lý bã th¸p,
2 ch©n teo nhá vµ loÐt sím vïng cïng côt
- Tæn th−¬ng CS-TS th¾t l−ng(D12- S1):Do ®Õn L2 th× tuû sèng kÕt thóc nªn chØ cã HC
®u«i ngùa:
+ Sèc tuû: liÖt mÒm 2 ch©n, mÊt c¶m gi¸c tõ nÕp bÑn xuèng, teo c¬ nhanh vµ loÐt cïng
côt
+ Sau sèc tuû:
. HC ®u«i ngùa kh«ng hoµn toµn: liÖt ngo¹i vi 2 ch©n ®Æc biÖt liÖt nÆng 2 c¼ng ch©n vµ 2
bµn ch©n nh−ng vÉn gÊp ®−îc.
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -4-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
MÊt c¶m gi¸c vïng yªn ngùa(mÊt c¶m gi¸c ®au xung quang hËu m«n vµ bé phËn sinh
dôc). MÊt c¶m gi¸c ®au tõ gèi xuèng, mÊt px g©n x−¬ng. Rèi lo¹n dinh d−ìng: 2 ch©n
teo nhá, loÐt sím, da kh«. MÊt c¶m gi¸c mãt tiÓu, ®¸i dÇm
. HC ®u«i ngùc hoµn toµn:
BÝ tiÓu hoÆc tiÓu kh«ng tù chñ
LiÖt vµ teo 2 ch©n
MÊt c¶m gi¸c tõ nÕp bÑn vµ ®¸y chËu
C©u 3. ChÈn ®o¸n:
TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n cã biÓu hiÖn sau ph¶i c¶nh gi¸c, lo¹i trõ ®Ó x¸c ®Þnh cã tæn th−¬ng CS-
TS hay kh«ng:
- Cã chÊn th−¬ng vïng ®Çu cæ
- Cã h«n mª
- Cã ®au cæ, ®au l−ng
- Cã triÖu chøng tuû sèng: tª, gi¶m c¶m gi¸c, yÕu liÖt, thë bông, c−¬ng d−¬ng vËt
1. ChÈn ®o¸n tæn th−¬ng cét sèng kh«ng tæn th−¬ng tuû:
- TiÒn sö: cã chÊn th−¬ng vµo cét sèng cæ, l−ng, th¾t l−ng hoÆc ng· cao, tai n¹n xe
m¸y, sËp hÇm...
- TriÖu chøng c¬ n¨ng vµ thùc thÓ:
+ §au khu tró, kh¸m cã ®iÓm ®au chãi
+ H¹n chÕ vËn ®éng: ®au khi ®i l¹i, h¹n chÕ ®i l¹i Ýt ®au
+ BiÕn d¹ng cét sèng, tÝm bÇm, gå, nghiªng 1 bªn, h¹n chÕ cö ®éng
+ XQ th−êng, CT, MRI: kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, tÝnh chÊt tæn th−¬ng
2. Tæn th−¬ng cét sèng vµ tuû sèng:
- ý thøc: mÊt ý thøc, cho¸ng v¸ng nhÊt lµ khi bÞ tæn th−¬ng cét sèng cæ
- H« hÊp: rèi lo¹n h« hÊp khi bÞ tæn th−¬ng CS cæ
- Tim m¹ch: m¹ch chËm(50-60l/phót), HA gi¶m
- NhiÖt ®é: gi¶m do rèi l¹on trung t©m ®iÒu hoµ th©n nhiÖt nhÊt lµ tæn th−¬ng CS-TS cæ
cao
- ThÇn kinh:
+ Sèc tuû: sèc tuû kÐo dµi 3-6 tuÇn
Tæn th−¬ng tuû cæ cao : cã thÓ tö vong
Tæn th−¬ng cæ thÊp: liÖt ngo¹i vi 2 chi trªn, liÖt trung −¬ng 2 chi d−íi
Tæn th−¬ng th¾t l−ng : sèc tuû(liÖt mÒm) sau ®ã liÖt trung −¬ng 2 chi d−íi, rèi l¹on vËn
®éng c¶m gi¸c theo 1 sè mèc chÝnh trªn ng−êi:
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -5-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
Mèc vËn ®éng c¬ §éng t¸c
C5: c¬ nhÞ ®Çu, c¬ delta Giang vai, gÊp khuûu
C6: C¬ duçi cæ tay Duçi cæ tay
C7: C¬ tam ®Çu Duçi khuûu
C8: C¸c c¬ gÊp ngãn tay N¾m bµn tay
T1: C¬ liªn ®èt D¹ng ngãn ót
L2: C¬ th¾t l−ng chËu GÊp h¸ng
L3: C¬ tø ®Çu ®ïi Duçi gèi
L4: C¬ khu tr−íc c¼ng ch©n Duçi bµn ch©n
L5: C¬ duçi ngãn Duâi ngãn ch©n
S1: C¬ dÐp, c¬ sinh ®«i GÊp gan ch©n
Mèc cét sèng Vïng c¶m gi¸c
C4 Vai
C6 Ngãn c¸i
C7 ngãn gi÷a
C8 Ngãn ót
T4 Nóm vó
T6 Mòi øc
T10 Rèn
L3 Ngay trªn x−¬ng b¸nh chÌ
L4 M¾t c¸ trong
L5 Ngãn ót
S1 M¾t c¸ ngoµi
S4, S5 Quanh hËu m«n
C©u 4. §iÒu trÞ:
* CÊp cøu ban ®Çu chÊn th−¬ng cét sèng- tuû sèng:
- §Æt bÖnh nh©n n»m trªn v¸n cøng, kª gèi c¸t 2 bªn cæ
- Chèng sèc nÕu cã
- §Æt sonde bµng quang
- Kh¸ng sinh ®Ó chèng viªm phæi
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -6-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
- VËn chuyÓn vÕ tuyÕn sau b»ng lo¹i c¸ng ®óng quy c¸ch: v¸n cøng réng 50-60cm, cã
c¸c d©y ®ai buéc s½n 2 bªn ng−êi bÖnh nh©n tr¸nh kh«ng x« ®Èy di chuyÓn khi vËn
chuyÓn
* C¸c biÖn ph¸p ®iÒu trÞ trong chÊn th−¬ng cét sèng- tuû sèng:
1. Cét sèng cæ:
* §èt sèng C1 vµ C2:
- Cæ I:
+ Kh«ng cã tæn th−¬ng tuû: bã bét Minerve ë t− thÕ ®Çu −ìn ®Ó 6 tuÇn
+ NÕu ®au kÐo dµi ë ng−êi giµ th× phÉu thuËt ®ãng cøng chÈm- cét sèng cæ
* §èt sèng cæ 2:
+ §èi víi cæ II: phÉu thuËt ®ãng cøng x−¬ng chÈm víi c¸c gai
sau cña C2, C3 vµ C4(pp Brook).
+ G·y mám r¨ng cña C2:xuyªn ®inh vµo mám rang råi bã bét
trong 5-6 tuÇn
* Tõ C3 ®Õn C7:
- PP Crutchfield:
+ C§: g·y v÷ng kh«ng cã di lÖch hoÆc di lÖch kh«ng nhiÒu
+ CC§:
Bã bét Minerve(mò phi c«ng)
. G·y cung sau v× khi kÐo sÏ g©y chÌn Ðo tuû
. T×nh tr¹ng bÖnh nh©n: BN tuæi cao kh«ng thÓ n»m l©u, t×nh tr¹ng bÖnh nh©n qu¸ nÆng
vµ trªn phim cã g·y vì cung sau
+ Kü thuËt: kÐo liªn tôc 5-7 ngµy kiÓm tra XQ xem ®èt sèng ®· hÕt xÑp vµ hÕt di lÖch
ch−a råi bã bét ®Çu cæ(bét Minerve) vµ ®Ó bét trong 6 tuÇn.
+ Nh−îc ®iÓm: BN ph¶i n»m l©u nªn hay bÞ loÐt vïng chÈm vµ cïng côt, dÔ viªm phæi do
n»m l©u vµ sau khi bã bét ®èt sèng cã thÓ di lÖch t¹i chç
- PP Watton:
+ C§: g·y cét sèng cæ kh«ng hoÆc Ýt di lÖch kh«ng tæn th−¬ng tuû
+ CC§: nt
+ Kü thuËt: BÖnh nh©n n»m ngöa cæ ra sau ®Ó −ìn cét sèng cæ tèi ®a. NhÑ nhµng cÇm
®Çu kÐo nghiªng 1 bªn vµ xoay vÒ bªn ®èi diÖn. KiÓm tra XQ sau ®ã bã bét
- PhÉu thuËt:
+ Môc ®Ých: gi¶i phãng chÌn Ðp tuû vµ sau khi n¾n chØnh ®èt sèng trë vÒ vÞ trÝ th¼ng trôc
lµm v÷ng cét sèng b»ng x−¬ng tù th©n hoÆc nÑp vÝt
2. Tæn th−¬ng ®èt sèng ngùc
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -7-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
* G·y ®èt sèng nh−ng kh«ng cã tæn th−¬ng tuû:
- PP Magnus: Bn n»m trªn gi−êng v¸n cøng kh«ng kÐo n¾n g× trong vßng 3-4 tuÇn. sau 6
tuÇn tËp ®i l¹i
- KÐo gi·n cét sèng trªn gi−êng dèc:
+ C§: XÑp ®èt sèng ®¬n thuÇn kh«ng cã di lÖch vµ kh«ng cã tæn th−¬ng tuû
+ Kü thuËt: BN n»m trªn gi−êng cã v¸n cøng, v¸n dèc 30-400(®Çu ë cao). Luån 2 d©y v¶i
qua vai bn vµ buéc cè ®Þnh vµo thµnh gi−êng. Ngay d−íi ®èt sèng g·y ®Æt 1 gèi c¸t nhá
®Ó ®Èy ®èt sèng trë vÒ vÞ trÝ cò, cho thuèc gi¶m ®au vµ chèng co cøng c¬. Thêi gian 3-4
tuÇn vµ khi hÕt ®au cho bn ngåi dËy vµ tËp ®i
- PP Bohler:
+ C§: G·y ®èt sèng ngùc thÊp nh− DX, DXI, DXII, LI cã hoÆc kh«ng cã tæn th−¬ng tuû
+ KT: Cho bn n»m sÊp, g©y tª th©n ®èt sèng tæn th−¬ng b»ng Lidocain 2%. Buéc chÆt 2
ch©n vµg m«ng bÖnh nh©n vµo c¸ng, 2 tay tùa vµo bµn cao h¬n c¸ng 30cm. Luån ®ai v¶i
qua vai kÐo nöa ng−êi trªn ë t− thÕ −ìn qu¸ møuc trong thêi gian 15-20phót. Ng−êi trî
thñ thø 2 Ên m¹nh vµo ®èt sèng tæn th−¬ng ®Ó ®Èy ®èt sèng vÒ vÞ trÝ cò. Khi thÊy ®èt
sèng hÕt di lÖch vµ th¼ng trôc th× tiÕn hµnh bã bét ng−c- bông vµ ®Ó bét 3-4 tuÇn. Sau ®ã
bã bét 4-5 ngµy nÕu bÖnh nh©n ®ì ®au th× cho tËp ngåi vµ dÇn dÇn cho tËp ®øng
N¾n chØnh bã bét theo pp Bohler
1,2: T− thÕ n¾n chØnh vµ bã bét
3: Bét hoµn chØnh
4: C¸c ®iÓm tú
* G·y cét sèng cã liÖt tuû: PT sím(tr−íc 8h)
3. Cét sèng th¾t l−ng:
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -8-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
* Kh«ng cã tæn th−¬ng tuû: nt
* Cã tæn th−¬ng tuû:
- C§: g·y kh«ng v÷ng, di lÖch ra sau
- KT:
+ §−êng vµo phÝa tr−íc
+ §−êng vµo phÝa sau
Tãm l¹i:
* Môc ®Ých phÉu thuËt:
- Gi¶i phãng chÌn Ðp
- Lµm v÷ng cét sèng
* C§ phÉu thuËt trong chÊn th−¬ng cét sèng- tuû sèng:
- G·y cét sèng kh«ng v÷ng
- G·y cung sau
- Cã chiÒu h−íng chÌn Ðp tuû
* CC§:
- XÑp ®èt sèng ®¬n thuÇn
- Gi·n d©y ch»ng
- ChÊn th−¬ng cét sèng- tuû sèng cæ cao t×nh tr¹ng bÖnh nh©n nÆng, cho¸ng
C©u 5. C¸c biÕn chøng cña vÕt th−¬ng cét sèng- tuû sèng:
1. BiÕn chøng sím: Sau khi bÞ th−¬ng vµ kÐo dµi 1-2 tuÇn
- Sèc chÊn th−¬ng: do ®au+ tæn th−¬ng kÕt hîp c¬ quan kh¸c
- Sèc mÊt m¸u: do tæn th−¬ng ®m ®i theo rÔ thÇn kinh, do tæn th−¬ng phÇn mÒm réng
hoÆc do ch¶y m¸u c¬ quan kh¸c(bông, ngùc...)
- Sèc tuû:
- NhiÔm khuÈn vÕt th−¬ng
- Viªm phæi: do ïn t¾c
- Viªm ®−êng tiÕt niÖu
- LoÐt cïng côt
- NhiÔm khuÈn huyÕt
- Suy mßn, suy kiÖt
2. BiÕn chøng muén: xuÊt hiÖn sau 1-2 th¸ng bÞ th−¬ng
- Viªm ®−êng tiÕt niÖu
- LoÐt ®iÓm t×
- Sái tiÕt niÖu
- NhiÔm khuÈn huyÕt
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY -9-
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
- Suy mßn
- Cèt tuû viªn x−¬ng cét sèng
- §au t¹i chç vµ lan xuyªn do viªm dÝnh c¸c rÔ thÇn kinh, viªm mnµg nhÖn tuû
- Co qu¾p chi thÓ do ®au ®ín kÐo dµi: cøng khíp, teo c¬
C©u 6. ChØ ®Þnh vµ CC§ c¾t cung sau:
1. ChØ ®Þnh:
- VÕt th−¬ng thÊu tuû
- ChÌn Ðp tuû tõ tõ sau khi bÞ th−¬ng
- Ch¶y dÞch n·o tuû kÐo dµi
- §au rÔ thÇn kinh cÊp tÝnh sau bÞ th−¬ng
- G·y vì cung sau chÌn Ðp tuû
- Chäc èng sèng th¾t l−ng thÊy t¾c l−u th«ng DNT hoµn toµn
2. CC§:
- §ang bÞ sèc
- Cã kÌm theo vÕt th−¬ng thÊu bông
- Kh«ng cã tæn th−¬ng cét sèng
- Chäc èng sèng th¾t l−ng kh«ng thÊy cã chÌn Ðp tuû
- Trang bÞ vµ ph−¬ng tiÖn kh«ng ®ñ
C©u 7. Nªu c¸c nguyªn nh©n g©y chÌn Ðp tuû
1. Do chÊn th−¬ng cét sèng tuû sèng
2. Do bÖnh lý cét sèng: lao cét sèng
3. Do c¸c khèi u
* U lµnh vµ u ¸c cét sèng
* U m¹ch m¸u tuû
* U tuû
- U ngoµi tuû:
+ U ngoµi tuû d−íi mµng cøng: hay gÆp : u mµng tuû(meningioma), u rÔ thÇn
kinh(neurinoma)
+ U ngoµi tuû- ngoµi mµng cøng: th−êng lµ u di c¨n, u m¸u, u x−¬ng
+ U hçn hîp c¶ trong vµ ngoµi mµng cøng
- U trong tuû: HiÕm gÆp. Th−êng lµ u mµng èng néi tuû, u nang, u nguyen bµo xèp, u
mì
C©u 8. TriÖu chøng cña chÌn Ðp tuû(U tuû):
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 10 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
1. Giai ®o¹n ®Ì Ðp rÔ:
- §au lan theo rÔ thÇn kinh: C¶m gi¸c ®au r¸t ë bÒ mÆt da nh− mÆt trong ®ïi, mÆt trong
c¸nh tay...U tuû ®o¹n ngùc cã c¶m gi¸c ®au vµnh ®ai, ®au theo rÔ thÇn kinh liªn s−ên
tõ sau l−ng vÒ tr−íc ngùc. §au t¨ng khi ho, hÝt s©u
- §au kiÓu ®au c¬: ®au nhøc trong c¬ lín nh− c¬ m«ng, c¬ ®ïi...
- ChÈn ®o¸n ph©n biÖt víi ®au trong: viªm d©y thÇn kinh h«ng to do tho¸t vÞ ®Üa ®Öm,
viªm ®a d©y thÇn kinh, viªm d©y thÇn kinh liªn s−ên
2. Giai ®o¹n Ðp tuû: 4 giai ®o¹n
- G§ 1: ®au cã tÝnh chÊt chñ quan
- G§ 2: Rèi lo¹n nhÑ c¶m gi¸c: dÞ c¶m hoÆc gi¶m c¶m gi¸c
- G§ 3: Cã héi chøng liÖt c¾t ngang tuû kh«ng hoµn toµn: rèi lo¹n c¶m gi¸c, vËn ®éng,
c¬ vßng(bÝ ®¸i hoÆc ®¸i rØ)
- G§ 4: Cã héi chøng liÖt c¾t ngang tuû hoµn toµn: mÊt c¶m gi¸c, vËn ®éng, rèi lo¹n c¬
vßng
C©u 9. ChÈn ®o¸n u tuû: Muèn chÈn ®o¸n u tuû ngoµi c¸c triÖu chøng l©m sµng cÇn ph¶i
kÕt hîp víi cËn l©m sµng
1. XQ cét sèng th−êng
- èng sèng réng ra v× lo¹n d−ìng ch©n khíp, b¶n
sèng vµ th©n ®èt sèng: DÊu hiÖu t¨ng gi·n c¸ch
cuèng sèng: gi·n tõ 2-4mm (DH Elberg- Dyka)
- Thay ®æi cung sau èng sèng
- Thay ®æi lç ghÐp
Cho phÐp ph©n biÖt ®−îc víi bÖnh lý ë x−¬ng do
c¸c nguyªn nh©n kh¸c: lao cét sèng, u cét sèng
lµnh tÝnh hay ¸c tÝnh, gai ®«i, tr−ît ®èt sèng...
2. Chäc èng th¾t l−ng: kiÓm tra l−u th«ng, mµu
s¾c vµ thay ®æi c¸c thµnh phÇn dÞch n·o tuû
- KiÓm tra l−u th«ng b»ng nghiÖm ph¸p
Queckenstedt vµ Stockey:
NÕu u tuû ë cæ cao hoÆc ë ngùc khi u to NP Queckenstendt thÊy t¾c hoµn toµn khoang
d−íi nhÖn cña tuû nh−ng NP Stockey DNT ë phÇn d−íi u vÉn l−u th«ng tèt
- Mµu: b×nh th−êng trong v¾t kh«ng mµu. Trong u tuû cã thÓ mµu vµng s¸nh hoÆc phít
vµng. Do ch¶y m¸u vi thÓ vµo DNT vµ sù ph©n huØy hång cÇu thµnh mµu vµng
- Thay ®æi thµnh phÇn DNT: T¨ng Albumin(BT 15-40mg%)
- TÕ bµo: kh«ng t¨ng dÉn ®ªn ph©n ly albumin vµ tÕ bµo
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 11 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
Tãm l¹i: 3 dÊu hiÖu ®Æc tr−ng trong u tuû: DNT mµu vµng, t¨ng albumin, tÕ bµo b×nh
th−êng
3. Chôp tuû c¶n quang
- Thuèc c¶n quang: Omnipaque vµ Iopamiron tan trong n−íc
- C¸c h×nh ¶nh bÖnh lý:
+ U d−íi mµng cøng: thuèc c¶n quang t¾c hoµn toµn vµ d−ng l¹i ë cùc d−íi u cã h×nh
ch«n chÐn hoÆc h×nh cµng cua
U nhá cã h×nh khuyÕt thuèc
+ U ngoµi mµng cøng: t¾c hoµn toµn vµ cét thuèc dõng l¹i ë cùc d−íi u cã h×nh nham
nhë ®Òu nh− h×nh r¨ng l−îc
C¸c h×nh ¶nh u tuû: cét thuèc c¶n quang bÞ t¾c hoµn toµn
4. Chôp CT
5. Chôp MRI:
- U rÔ thÇn kinh:
+ T1: u ®ång tÝn hiÖu víi tuû sèng
+ T2: T¨ng tÝn hiÖu
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 12 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
H×nh ¶nh MRI u tuû
a: U tuû tÕ bµo h×nh sao(Astrocytoma)
b: Sau khi b¬m thuèc c¶n quang tõ
MRI u rÔ thÇn kinh lo¹i Schwannoma
a: Tr−íc khi b¬m thuèc c¶n quang tõ(gadolium)- u ®ång tû tÝn hiÖu víi tuû
b: Sau khi b¬m thuèc c¶n quang tõ- phÇn u t¨ng tÝn hiÖu lµ chøa dÞch, cã phÇn gi¶m tÝn hiÖu
trong lßng u lµ phÇn ®Æc cña u
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 13 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
- U mµng tuû: T1: u ®ång tÝn hiÖu víi tuû; T2: tÝn hiÖu thÊp nÕu cã tiªm c¶n quang tõ sÏ râ
h¬n
U mµng tuû trªn phim T1 sau khi tiªm thuèc c¶n quang tõ
§iÒu trÞ rèi lo¹n tiÓu tiÖn trong CT CS-TS
1. §Æc ®iÓm sinh lý tiÓu tiÖn
Cã 2 trung khu ®iÒu khiÓn tiÓu tiÖn
- Vá n·o(håi mãc) ®iÒu khiÓn ®i tiÓu theo ý muèn
- Tuû cïng(S2, S3, S4) ®iÒu khiÓn tiÓu tiÖn ph¶n x¹
1.1 TiÓu tiÖn theo ý muèn:
B×nh th−êng khi BQ ®Çy n−íc tiÓu, c¸c thô c¶m thÓ ®µn håi ë trong thµnh BQ sÏ truyÒn
xung ®éng vÒ tuû cïng vµ tõ ®ã xung ®éng truyÒn tiÕp lªn vá n·o g©y nªn c¶m gi¸c mãt
®i tiÓu. Tõ vá n·o xung ®éng truyÒn theo bã th¸p ®i xuèng ®iÒu khiÓn më c¬ th¾t cæ BQ
vµ ®i tiÓu theo ý muèn ®−îc thùc hiÖn
1.2 TiÓu tiÖn ph¶n x¹:
Khi tuû sèng tæn th−¬ng, con ®−êng liªn hÖ vá n·o- tuû sèng(bã th¸p) bÞ mÊt nªn bÖnh
nh©n kh«ng cßn c¶m gi¸c mãt tiÓu vµ kh«ng thÓ ®iÒu khiÓn ®éng t¸c ®i tiÓu theo ý muèn.
hÕt giai ®o¹n sèc tuû, c¬ rèi BQ håi phôc, khi BQ ®Çy n−íc tiÓu th× xung ®éng truyÒn ®Õn
tuû cïng S2, S3, S4 vµ råi xung ®éng l¹i ®−îc truyÒn trë l¹i BQ kÝch thÝch BQ g©y co bãp
c¬ rèi ®ång thêi më c¬ th¾t cæ BQ vµ n−íc tiÓu ®−îc tèng ra ngoµi
2. C¸c biÓu hiÖn rèi lo¹n tiÓu tiÖn
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 14 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
* BÝ ®¸i:
BÝ ®¸i x¶y ra ngay sau CT tuû vµ kÐo dµi 2-3 th¸ng hoÆc l©u h¬n. Khi tuû tæn th−¬ng th×
c¬ rèi BQ bÞ liÖt trong khi ®ã c¬ th¾t trong cæ BQ l¹i co ch¾c t×nh tr¹ng ®ã dÉn tíi bÝ tiÓu
HÕt giai ®o¹n sèc tuû(2-3 th¸ng sau hoÆc l©u h¬n) c¬ rèi BQ b¾t ®Çu håi phôc rèi lo¹n
tiÓu tiÖn sÏ cã biÓu hiÖn kh¸c nhau. Gåm
- BÝ ®¸i nghÞch th−êng: Lµ thÓ ®Æc biÖt cña bÝ ®¸i th−êng xuÊt hiÖn 2-3 th¸ng sau CT tuû
vµ th−êng gÆp tæn th−¬ng tuû ë cao trªn ph×nh th¾t l−ng
+ BiÓu hiÖn: Khi BQ ®Çy n−íc tiÓu tíi møc tèi ®a, ¸p lùc trong BQ t¨ng cao sÏ th¾ng
®−îc c¬ th¾t trong cña BQ ®ang co th¾t ch¾c vµ n−íc tiÓu ®−îc tèng ra ngoµi tõng Ýt mét
- TiÓu tiÖn ngoµi ý muèn ®Þnh kú: cßn gäi lµ ®¸i dÇm c¸ch håi víi biÓu hiÖn lµ khi BQ
®Çy, n−íc tiÓu sÏ ®−îc tèng ra ngoµi mét c¸ch tù ®éng ngoµi ý muèn v× bÖnh nh©n hoµn toµn
kh«ng cßn c¶m gi¸c mãt tiÓu. LÇn ®¸i sau còng vËy, BQ ®Çy lµ n−íc tiÓu ®−îc tèng ra mét
c¸ch tù ®éng gièng nh− hiÖn t−îng ®¸i dÇm ë trÎ em d−íi 1 tuæi, thÇn kinh ch−a ph¸t triÓn
hoµn thiÖn.
Hay gÆp trong tæn th−¬ng tuû cao, trªn ph×nh th¾t l−ng trë lªn vµ th−¬ng xuÊt hiÖn vµo
th¸ng thø 2-3 sau CT
- Kh«ng gi÷ ®−îc n−íc tiÓu ®Þnh kú: Cßn gäi lµ mãt ®¸i mÖnh lÖnh th−êng gÆp trong tæn
th−¬ng tuû kh«ng hoµn toµn, mét phÇn ®−êng dÉn truyÒn tuû vÉn cßn bã th¸p kh«ng tæn
th−¬ng hoµn toµn
BiÓu hiÖn: BN cßn c¶m gi¸c mãt ®¸i nh−ng lµ mãt ®¸i mÖnh lÖnh khÈn cÊp tíi møc võa
cã c¶m gi¸c mãt ®¸i lµ ph¶i ®i ngay kh«ng thÓ nÝn nhÞn
- Kh«ng gi÷ ®−îc n−íc tiÓu thùc sù: cßn gäi lµ ®¸i dÇm thùc sù hay gÆp trong tæn
th−¬ng tuû thÊp, tuû ph×nh th¾t l−ng vµ ®u«i ngùa xuÊt hiÖn 2-3 th¸ng sau CT tuû
Th−êng tæn th−¬ng vïng nãn tuû, trung t©m tiÓu tiÖn S2, S3, S4. Do c¬ th¾t trong cæ BQ
vµ c¬ rèi ®Òu bÞ liÖt nªn n−íc tiÓu tõ niÖu qu¶n vµo BQ bao nhiÒu th× ch¶y ra ngoµi ngay lËp
tøc, cæ BQ lu«n lu«n më nªn n−íc tiÓu kh«ng gi÷ ®−îc ë BQ
Tãm l¹i:
- BÝ tiÓu x¶y ra ngay sau CT tuû vµ ®u«i ngùa. BÝ tiÓu kÐo dµi 2-3 th¸ng hoÆc l©u h¬n
- TiÓu tiÖn ngoµi ý muèn ®Þnh kú(®¸i dÇm c¸ch håi) th−êng gÆp trong c¸c tæn th−¬ng
tuû ë cao trªn ph×nh th¾t l−ng. BN kh«ng cßn c¶m gi¸c mãt tiÓu nh−ng cã nh÷ng dÊu
hiÖu b¸o tr−íc vµ ng−êi bÖnh thùc hiÖn ®éng t¸c tiÓu tiÖn ph¶n x¹ nhê gâ, kÝch thÝch
lªn BQ
- Kh«ng gi÷ ®−îc n−íc tiÓu thùc sù(®¸i dÇm thùc sù) x¶y ra sau tæn th−¬ng ph×nh th¾t
l−ng, nãn tuû cïng vµ ®u«i ngùa
3. C¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt bÝ tiÓu
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 15 -
PhÉu thuËt thÇn kinh ChÊn th−¬ng CSTS vµ U tuû
* Th«ng tiÓu ®Þnh kú
Dïng sonde Foley ®Æt 5-6h/1lÇn
H¹n chÕ: do ®Æt nhiÒu nªn dÔ g©y nhiÔm khuÈn, tæn th−¬ng niÖu ®¹o, mÊt nhiÒu thêi gian
vµ kh«ng thÓ tiÕn hµnh suèt thõoi gian bÝ tiÓu 2-3 th¸ng nªn chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi
* §Æt th«ng tiÓu l©u dµi:
§Æt sau 5-7 ngµy rót vµ thay èng th«ng míi
* DÉn l−u BQ trªn x−¬ng mu
* Chäc dß BQ trªn x−¬ng mu: ¸p dông khi ë nh÷ng n¬i xa bÖnh viªn nh− h¶i ®¶o rõng
nói xa n«i
* TËp luyÖn BQ
- TËp b»ng tay
- PP Munro
NG. QUANG TOÀN_DHY34-HVQY - 16 -
