Đề cương Ngoại dã chiến: Sốc chấn thương
Khái niệm: Sốc CT là tình trạng suy sụp đột ngột các chức năng sống của cơ thể(hô
hấp, tuần hoàn, gan, thận) do chấn thương gây nên
Nguyên nhân gây SCT?
- Mất máu: 10% có thể gây sốc
+ Mất 10%: có thể tự bù trừ
+ 20-25%: máu không có lưu thông ở da, cơ, thận, gan và ruột ...
Đề cương Ngoại dã chiến Sốc chấn thương
SỐC CHẤN THƯƠNG
Khái niệm: Sốc CT là tình trạng suy sụp đột ngột các chức năng sống của cơ thể(hô
hấp, tuần hoàn, gan, thận) do chấn thương gây nên
Câu 1. Nguyên nhân gây SCT?
- Mất máu: >10% có thể gây sốc
+ Mất 10%: có thể tự bù trừ
+ 20-25%: máu không có lưu thông ở da, cơ, thận, gan và ruột
+ 50%: chết
- Đau: gây rối loạn vận mạch, đau → kêu la dẫy dụa → càng thiếu oxy do mất máu
gây ra
- Giảm sức để kháng: đói, khát, căng thẳng. mệt mỏi
Câu 2. Phân loại sốc?
- Sốc chấn thương
- Sốc nhiễm khuẩn
- Sốc mất máu
- Sốc tim
- Sốc bỏng
- Sốc phản vệ
Câu 3. Chẩn đoán SCT?
- Suy sụp não bộ: mệt mỏi, thờ ơ, lờ đờ, u ám.., hôn mê, chết. Có thể kêu la dãy
dụa(do đau, thiếu oxy)
- Tuần hoàn: mạch nhanh, HA tụt
Chỉ số: Allgower = M/HA
BT = 1/2
= 1 có sốc
>1 sốc vừa
>2 sốc nặng
Chỉ số này phản ánh trung thành tình trạng sốc vì mạch phản ứng và biểu hiện sớm
nhất của sốc
- Hô hấp: thở nhanh nông do thiếu oxy; hoặc thở chậm ngừng thở
- Thận: thiểu niệu, vô niệu; ure, creatinin tăng trong máu
- Gan: mất chức năng phòng chống độc → sốc nhiễm trùng kết hợp
Chẩn đoán dựa vào:
- Chấn thương lớn: gãy xương đùi, đa chấn thương…
- Suy sụp các chức năng sống nhanh
- Chỉ số Allgower >1
Câu 4. Chẩn đoán mức độ sốc?
Chỉ tiêu Nhẹ Vừa Nặng
Ý thức Tỉnh táo, phản ứng tỉnh táo, nằm im thờ ơ, hôn mê
đúng nhưng chậm
Nhợt nhạt, tuần
hoàn
Da, niêm mạc mao mạch bình nhợt, lạnh tuần nhợt, tím tái
thường(lập loè hoàn mao mạch
móng mất
tay còn)
Mạch 90-100 100-140 không bắt được
HA 100/60 - 90/50 85/50 - 70/40 60/30 - 50/0
Nhiệt độ 36 - 36,2 35-36 40
ALTMTW 2-8(cm nước) 0-4 0-2
KL máu mất 20-25% 25- 35% >50%
HST 62-65 54-61% 33-53
pCO2 35mmHg 34 mmHg 32mmHg
Câu 5. Chẩn đoán phân biệt?
- Ngất: ngừng tim phổi đột ngột không có chấn thương
- Hôn mê đơn thuần : các chức năng hô hấp, tim mạch, tiết niệu không bị
ảnh hưởng
- Hôn mê do các nguyên nhân khác:
Nội khoa: hôn mê gan, hôn mê trong đái tháo đường, hôn mê do hạ đường huyết:
Không có chấn thương
Ngoại khoa: chấn thương sọ não: hôn mê nhưng các chức năng các cơ quan khác
không bị suy sụp : tiết niệu, tim mạch
- Truỵ tim mạch: bệnh cảnh giống nhưng không có chấn thương, xuất hiện trên cơ sở
có bệnh tim mạch
Câu 6. Phòng chống sốc?
- Sử dụng các biện pháp cấp cứu: băng bó, cầm máu, cố định, hô hấp nhân tạo, vận
chuyển
- Giảm đau, an thần, kháng sinh, trợ lực
- Các biện pháp hỗ trợ chống sốc: dơ cao 2 tay, 2 chân để máu dồn về trung tâm. Băng
ép để dồn máu về trung tâm
- Cho uống nước chè đường ấm nếu không có vết thương bụng
- Làm giảm hoặc mất các yếu tố thuận lợi dẫn đến sốc
Câu 7. Điều trị sốc chấn thương?
1. Nguyên tắc điều trị:
- Chủ động dự phòng sốc
- Sớm, tích cực, triệt để
- Toàn diện có phân biệt và không dập khuôn
2. Điều trị nguyên nhân:
Cầm máu
Giảm đau:
- Thuốc giảm đau: morphin, dolargan chú ý tác dụng phụ là ức chế hô hấp.
Trước tiêm phải khám và phát hiện các tổn thương nội tạng nếu không phải ghi rõ đã
tiêm thuốc gì và thời gian tiêm để tuyến sau dựa vào đó có thái độ xử trí
+ Phong bế novocain: ổ gãy
+ Cố định xương gãy
+ Dùng corktail liticque:
Dolargan 100mg, Pipolphen 50mg, Aminazin 25mg. Nước cất vừa đủ 10ml, mỗi lần
tiêm tĩnh mạch 2ml
- Các biện pháp cấp cứu cơ bản
3. Điều trị triệu chứng:
Khôi phục khối lượng tuần hoàn: truyền dịch và máu
Nguyên tắc bù lại máu đã mất là phải đảm bảo chỉ số hematocrit đạt 30% vì có
thế mới đảm bảo tuần hoàn mới hoạt động bình thường không có những rối loạn
nặng về huyết động mặt khác còn làm cho vi tuần hoàn hoạt động tốt. Tốc độ truyền
dựa vào HATMTW để tránh tình trạng bù quá nhanh gây phù phổi cấp
- Dịch điện giải: Ringerlactat là tốt nhất vì nhiều ion và có phản ứng kiềm mà trong
sốc chấn thương nhiễm toan chuyển hoá
Lượng dịch truyền có thể = 5%trọng lượng cơ thể= 2-2,5 l
Khi HA tâm thu< 60mmHg có thể truyền 2 dây, nếu HA =0 truyền thành dòng. Khi
HA tới ngưỡng thận thì nhỏ giọt
- Dung dịch cao phân tử(thay thế máu)
+ Dextran 70000 ở trong lòng mạch lâu hơn và làm tăng thể tích dịch trong lòng
mạch(2 lần) lớn hơn loại 40000(tăng 1,5 lần) nhưng ngược điểm là làm rối loạn đông
máu do đó loại này có thể sử dụng khi bệnh nhân đến sớm
+ Dextran 40000: tác dụng ngắn và thải qua thận nhanh
Nếu không có HATMTW dựa vào HA động mạch, nước tiểu
Nếu truyền đủ dịch mà HA vẫn thấp xem có chảy máu không, nếu không có chảy máu
cho thuốc vận mạch: dopamin 5µg/kg/phút. Dùng dopamin trong trường hợp HA thấp
và mạch nhanh, dùng kiên trì khi HA tăng thì giảm liều từ từ rồi cắt, ước lượng số
giọt(khi không có bơm điện) 1ống dopamin 5mg pha với 500ml HTM 0,9% bệnh nhân
nặng bao nhiêu cân thì truyền bấy nhiêu giọt
Dùng lợi tiểu: lasix
Điều trị rối loạn nội tiết:
Trong sốc chấn thương rối loạn của hệ thần kinh nội tiết chủ yếu là ở khâu tuyến yên-
thượng thận là quan trọng nhất nên dùng corticoid. Tác dụng tăng cường sức chống đỡ
cơ thể, chống phù nề, điều chỉnh thang bằng kali
Liều cortisol 100mg trong 2-3 ngày
Điều trị rối loạn chuyển hoá: chống nhiễm toan
Dựa vào lượng kiềm dư BE, trọng lượng cơ thể P(kg), yếu tố phụ thuộc tuổi(F), nồng
độ chuẩn (N) của dung dịch:
Số lượng dịch cần bù(ml)= (E×P×F)/N
Người lớn: F= 0,3, trẻ em F= 0,4, Sơ sinh: F= 0,5
