Đề cương B3
Bình thường, diện tích da của cơ thể khoảng 14000 – 16000 cm2 đối với người trưởng thành, với trẻ em thì diện tích da được xác định theo lứa tuổi như sau:
Trẻ sơ sinh: 2500cm2 Trẻ 5-6 tuổi: 6000cm2
Trẻ 1 tuổi: 3000cm2 Trẻ 2-4 tuổi: cộng thêm 1000cm2 / 1 tuổi
Trẻ 7-8 tuổi: 8000cm2 Trẻ 9-15 tuổi: số tuổi + 000 cm2
ĐỀ CƯƠNG B3
Câu 1: C¸c ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n diÖn tÝch báng ë ng−êi lín vμ trÎ em?
I.Đại cương:
Bình thường, diện tích da của cơ thể khoảng 14000 – 16000 cm2 đối với người trưởng thành, với
trẻ em thì diện tích da được xác định theo lứa tuổi như sau:
Trẻ sơ sinh: 2500cm2 Trẻ 5-6 tuổi: 6000cm2
Trẻ 1 tuổi: 3000cm2 Trẻ 2-4 tuổi: cộng thêm 1000cm2 / 1 tuổi
Trẻ 7-8 tuổi: 8000cm2 Trẻ 9-15 tuổi: số tuổi + 000 cm2
II. Các cách xác định diện tích bỏng ë ng−êi lín:
Diện tích tổn thương được tính và quy ra thành tỉ lệ phần trăm so với tổng diện tích da, được
phép sai sót 3 – 5 %. Có 3 phương pháp chính hay dùng để xác định diện tích bỏng:
1. Phương pháp Blokhin: Sử dụng chính bàn tay của bệnh nhân:
- Quy ước: 1 gan tay hoặc 1 mu tay của bệnh nhân (khi khép các ngón) tương đương 1%- 1,25%
- Tính diện tích các vùng tổn thương trên cơ sở so sánh với diện tích này
- Thường áp dụng cho các trường hợp bỏng nhỏ, rải rác.
2. Phương pháp Walace (Phương pháp con số 9):
VÞ trÝ DiÖn tÝch VÞ trÝ DiÖn tÝch %
%
§Çu - mÆt - cæ 9 Chi trªn 9
mÆt tr−íc 9x2 Chi d−íi 9x2
Th©n Sinh dôc 1
mÆt sau 9x2
3. Phương pháp của Lê Thế Trung (Phương pháp 1:3:6:9:18):
VÞ trÝ DiÖn tÝch VÞ trÝ DiÖn tÝch %
%
1
- Cæ (tr−íc) - M«ng (hai bªn)
- Cæ (g¸y) - C¼ng ch©n (1 bªn) 6
- Gan tay 1
- Mu tay
- Sinh dôc ngoμi
- §ïi (1 bªn)
- Chi trªn )1 bªn) 9
-Da®Çu(phÇn cã tãc) - MÆt tr−íc th©n
- Da mÆt - MÆt sau th©n
- C¸nh tay )1 bªn) 3 - Chi d−íi (1 bªn) 18
- C¼ng tay (1 bªn)
- bμn ch©n (1 bªn)
4. Những phần diện tích quá nhỏ < 1% S cơ thể: Cã thÓ tÝnh = cm2
S bμn tay = 130 – 150 cm2
III. Các cách xác định diện tích bỏng ë trÎ em:do từng phần cơ thể phát triển không đều nhau, nên
hay dùng phương pháp Blokhin hoặc bảng tính sẵn như sau:
1. Phương pháp Blokhin: Sử dụng chính bàn tay của bệnh nhân:
- Quy ước: 1 gan tay hoặc 1 mu tay của bệnh nhân (khi khép các ngón) tương đương 1%- 1,25%
- Tính diện tích các vùng tổn thương trên cơ sở so sánh với diện tích này
- Thường áp dụng cho các trường hợp bỏng nhỏ, rải rác.
2.B¶ng tÝnh s½n cña Luckmann J vμ Sorensenk (1987)
3. B¶ng tÝnh diÖn tÝch báng ë trÎ em: ( Lª ThÕ Trung - 1965).
Vùng 1 tuổi 5 tuổi 10 tuổi 15 tuổi
Đầu mặt 17 (-4) 13 (-3) 10 (-2) 8
Hai đùi (-4) 13 (+3) 16 (+2) 18 (+1) 19
Hai cẳng chân (-3) 10 (+1) 11 (+1) 12 (+1) 13
2 bμn ch©n 5 5 5 5
S c¸c phÇn kh¸c cña c¬ thÓ nh− ng−êi lín:
2
. 1 chi trªn : 9%
. 1 th©n tr−íc : 18 %
. 1 th©n sau : 18 %
. TSM : 1%
4. Những phần diện tích quá nhỏ < 1% S cơ thể: Cã thÓ tÝnh = cm2
S bμn tay = 130 – 150
Câu 2: H·y nªu c¸ch ph©n ®é s©u cña báng theo 5 ®é s©u cña t¸c gi¶ Lª ThÕ Trung?
I. Đại cương:
- Tùy thuộc vào các tác nhân gây bỏng khác nhau, thời gian tác động lên vị trí tổn thương khác
nhau, mà mức độ sâu của tổn thương cũng là khác nhau. Việc xác định được độ sâu của tổn thương
bỏng là rất cần thiết trong định hướng điều trị và tiên lượng.
3
- Có nhiều phương pháp chẩn đoán độ sâu của tổn thương bỏng khác nhau, nhưng chung quy lại, bao
gồm hai mức độ chính là bỏng nông và bỏng sâu. Từ 2 độ này, có nhiều cách phân chia các mức độ
nhỏ hơn. Trong đó:
- Bỏng nông: tæn th−¬ng1 phÇn cña tæ choc da. VÕt th−¬ng tù liÒn nhê qu¸ tr×nh biÖt ho¸ vμ biÓu
m« ho¸ tõ bê mÐp vÕt th−¬ng hoÆc nh÷ng ®¸m biÓu m« cßn l¹i cña thμnh phÇn phô thuéc da.
- Bỏng sâu: tæn th−¬ng toμn bé líp da ,d−íi da.Tæn th−¬ng nÕu S >5 cm2 ph¶i ghÐp da,S < 5 cm2
: tù liÒn sÑo theo kiÓu vÕt th−¬ng phÇn mÒm.LiÒn vÕt th−¬ng nhê c¸c qu¸ tr×nh: rông ho¹i
tö,h×nh thμnh m« h¹t,biÓu m« ho¸ tõ bê mÐp vÕt th−¬ng .
II. Cấu tạo của da:
Da gồm có 3 lớp chính là Biểu bì (Epidermis), Trung bì (Dermis) và Hạ bì (Hypodermis):
- Th−îng bì: là biểu mô lát tầng, bao gồm 4 – 5 lớp, với các lớp chính là lớp mầm, lớp hạt, lớp gai,
lớp sừng.
- Trung bì: gồm các tổ chức liên kết như nguyên bào sợi, TB sợi, các mạch máu và thần kinh của da,
các tuyến mồ hôi và tuyến bã, các sợi tạo keo, sợi chun,…, ngăn cách với biểu bì bởi Màng đáy.
- Hạ bì: Gồm các mô liên kết khá lỏng lẻo, chứa nhiều tổ chức mỡ, có mạng mạch máu và thần kinh
dưới da.
III. Chẩn đoán độ sâu của bỏng theo phương pháp của Lê Thế Trung: thành 5 độ
§é s©u Tæ chøc häc L©m sμng Thêigian khái(d)
(tæn th−¬ng)
Độ I Tæn th−¬ng líp sõng Da kh«,®á nÒ,r¸t nãng (điển - Tự khỏi sau khoảng 2
(Viªm của biÓu b× hình là bỏng nắng), ít khi thấy – 3 ngày, bong tróc 1
da cÊp nốt phỏng nước lớp da mỏng, không để
sau lại rèi lo¹n mμu s¾c.
báng):
Độ II: - Tổn thương ở lớp + Đau rát. 8-12d tù khái kh«ng
(Báng thượng bì, các TB + Nốt phỏng : vòm mỏng, ®Ó l¹i sÑo
biÓu mầm và mμng đáy còn dịch trong, đáy hồng, ướt, thấm
b×): nguyên dịch xuất tiết, không chảy máu,
- Có tình trạng m¹ch có thể hình thành ngay sau khi
4
m¸u ë trung b× vμ h¹ bị bỏng + Sau 3 – 4 ngày
b× dÞch 1 phÇn hÊp thu ,phÇn bay
gi·nréng,sunghuyÕt,d h¬i t¹o Albumin ®«ng ®Æc
Þch huyết tương tho¸t trong nèt pháng,®au t¨ng
qua thành mạch, thấm m¹nh.
lên biểu bì gây bóc
tách biểu bì thành các
nốt phỏng.
Độ III: - Được chia thành độ -Cã 2 kh¶ n¨ng x¶y
(Trung IIIA (trung bì nông) và ra:
b×): IIIB (trung bì sâu): + Qu¸ tr×nh biÓu m«
tèt:c¸c TB biÓu m«
Bỏng lan đến phần cßn sãt l¹i tõ c¸c phÇn
III trung bì, nhưng các + Nốt phỏng:Vòm dầy, dịch phô cña da ph¸t triÓn
n«ng phần phụ của da hầu đục, nền đỏ, có thể có chảy t¹o c¸c ®¶o biÓu m« +
như còn nguyên vẹn. máu. biÓu m« ho¸ tõ bê
+ Cảm giác đau: Vẫn còn mÐp vÕt th−¬ng N
+ Không có tổ chức hoại tử 12 14 sau báng :
ho¹i tö rông ,h×nh
thμnh m« h¹t,t¹o ®¶o
biÓu m« r¶i r¸c,lÊm
TT tíi líp l−íi cña tÊm,tr¾ng hång,ãng
trung b×,thμnh phÇn + Nốt phỏng:Vòm dầy, dịch ¸nh.
III phô mÊt chØ cßn l¹i đục, nền trắng bệch hoặc xám, +NÕu nu«i d−ìng
S©u phÇn s©u cña tuyÕn tím sẫm,cã nh÷ng ®¸m ho¹i kÐm,t× ®Ì,ho¹i tö thø
tö,nhiÒu dÞch mñ vμ gi¶ m¹c... ph¸t do viªm mñ ko
+Cảm giác đau:Giảm nhưng tù liÒn ®−îc chuyÓn
chưa mất. ®é s©u.
+ Có tổ chức hoại tử nhưng -Sau khoảng 3 tuần (15
chưa có biểu hiện lưới mao
5
mạch tắc. – 30 ngày),®Ó l¹i sÑo
mÒm,nh¹t mμu so víi
da lμnh l©n cËn,nh×n
kü thÊy c¸c ®iÓm lç rç
- Tổn thương lan đến + Hoại tử ướt: nhá
tận hạ bì, các tổ chức . M« bÖnh häc: sîi collagen
Độ IV: biểu mô của da đều bị tr−¬ng ,t¸ch rêi,dÞch nÒ
(Báng tổn thương. x¸m,cã hiÖn t−îng lÊp qu¶n
toμn bé + Tæn th−¬ng nÕu S lßng m¹ch.Nguyªn sinh chÊt DiÔn biÕn: næi bËt lμ
líp >5 cm2 ph¶i ghÐp da, tÕ bμo biÓu m« ®ôc,vãn qu¸ tr×nh viªm xuÊt
da): + S < 5 cm2 :LiÒn vÕt h¹t.Giíi h¹n d−íi cña ho¹i tö tiÕt,viªm nhiÔn lan
th−¬ng nhê c¸c qu¸ ko ®Òu,ko râ. trμn. Viªm mñ sím ë
tr×nh: rông ho¹i . LS : §¸m da ho¹i tö mμu ngμy thø 10 14 sau
tö,h×nh thμnh m« tr¾ng bÖch,®á x¸m hoÆc ®¸ bang.Ho¹i tö chuyÓn
h¹t,biÓu m« ho¸ tõ hoa v©n. mμu xanh sÉm,sau ®ã
bê mÐp vÕt th−¬ng. Da ho¹i tö gå cao so víi da tan r÷a,rông tõ ngμy
- Có 2 loại hoại tử là lμnh,sê c¶m gi¸c −ít ,mÒm. 15 20 sau báng, để
hoại tử khô và ướt: Xung quanh nÒ,sung huyÕt lại lớp nền là biểu mô
réng. hạt
Cã thÓ cã nèt pháng :vßm
dμy,®¸y lμ da ho¹i tö tr¾ng
bÖch.
MÊt c¶m gi¸c ®au.
+ Ho¹i tö kh« :
. M« bÖnh häc: c¸c phÇn cña
ho¹i tö mÊt kiÕn tróc,h×nh
thÓ,t¹o thμnh 1 khèi ®«ng DiÔn biÕn: kh« ®Ðt l¹i
®Æc.Sîi keo dÝnh thμnh vμ rông c¶ khèi h×nh
d¶i,m¹ch m¸u r¨n róm,®Çy thμnh m« h¹t( N10
m¸u. Ranh giíi ho¹i tö râ 12 sau báng).Ho¹i tö
6
rμng. kh« cã thÓ chuyÓn
. LS :§¸m da ch¾c kh«,mμu thμnh ho¹i tö −ít vμ
®en hoÆc vμng thui hoÆc x¸m. ng−îc l¹i.
Da lâm xuèng so víi da
lμnh,sê kh«,cøng,th« r¸p.
Xung quanh: viÒn hÑp da
mμu ®á,nÒ.
HiÖn t−îng lÊp qu¶n:qua líp
ho¹i tö thÊy h×nh l−íi mao
m¹ch d−íidat¾c,®«ng vãn.
MÊt c¶m gi¸c ®au.
- Tổn thương bỏng + Bỏng cơ: Cơ màu xám hoặc
toàn bộ lớp da và lan vàng như thịt thui, cắt ra không
Độ V: xuống tận các cơ quan, chảy máu, không co cơ, có thể
tổ chức dưới da như thấy hoại tử lõm sâu, mao mạch Thường sau khi rụng
cân, cơ, gân, khớp, lấp quản, tình trạng hoại tử của hoại tử hay để lại các
xương, thần kinh, các cơ. Khi rụng hoại tử có thể gây biến chứng khá nặng nề
mạch máu dưới da, các nhiễm độc toàn thân, chảy máu đối với các cơ quan, tổ
tạng trong bụng, thứ phát. chức bị bỏng, và tình
ngực,… + Bỏng gân: gần tương tự như trạng chảy máu thứ
- Hay gặp trong bỏng bỏng cơ, nhưng thời gian rụng phát, nhiễm khuẩn thứ
điện, bỏng do tiếp xúc hoại tử lâu hơn. phát.
với kim loại nóng, + Bỏng khớp: có thể gây tổn
bỏng Phospho, bỏng thương viêm khớp, rò khớp,
do tự thiêu,… tiêu huỷ sụn khớp, dính khớp,
đặc biệt khi rụng hoại tử.
+ Bỏng xương: thường khó
chẩn đoán, xương bị bỏng
thường màu vàng hoặc xám
7
đục, không chảy máu, hay gặp
là các xương nông sát da, hoại
tử rụng muộn
+ Báng t¹ng s©u:cã thÓ ho¹i
tö m¾t,sôn tai,mi m¾t,h«
hÊp,néi t¹ng
thùc tÕ l©m sμng chÈn ®o¸n ®é s©u cña báng rÊt khã chÝnh x¸c ngay tõ lóc ®Çu th−êng ph¶i
chÈn ®o¸n bæ sung nhiÒu lÇn qua c«ng t¸c thay b¨ng, chÈn ®o¸n ®é s©u gióp ta cã kÕ ho¹ch ®iÒu
trÞ ®óng vμ dù kiÕn tiªn l−îng kÞp thêi..
8
Câu 3: C¬ chÕ bÖnh sinh cña shock bág?Nªu sù gi«ng vμ kh¸c nhau gi÷a sèc báng vμ sèc chÊn
th−¬ng:
I. Đại cương:
- Shock bỏng là tình trạng suy giảm đột ngột các chức năng quan trọng của cơ thể do tổn thương
bỏng gây nên. Đây là trạng thái bệnh lý thường gặp ngay sau khi bị bỏng, hay còn gọi là giai đoạn đầu
tiên của bệnh bỏng.
- Thường shock bỏng hay gặp ở những bệnh nhân có diện tích bỏng rộng và/hoặc có độ sâu bỏng
lớn. Bỏng càng rộng và/hoặc độ sâu càng lớn thì tỉ lệ bị shock càng cao, thường diện tích bỏng có thể
gây shock tối thiểu là 10%.
II. Một số biểu hiện của shock bỏng:
Shock bỏng có hai dạng là shock cương và shock nhược. Trong đó:
- Shock cương: là biểu hiện trạng thái bù đắp quá mức, thường gặp ở những giờ đầu sau bỏng, hoặc
trên những bệnh nhân bỏng nhẹ hoặc vừa.
Biểu hiện: Vật vã, kích thích, la hét.
M và HA tăng nhẹ, và có hiện tượng trung tâm hoá tuần hoàn.
- Shock nhược: thường xuất hiện muộn sau shock cương, tương ứng với tình trạng giảm khối lượng
tuần hoàn, nhưng cũng có thể xuất hiện ngay ở những bệnh nhân bỏng nặng và sâu.
Biểu hiện: vật vã kích thích hoặc li bì,nếu nặng nữa bệnh nhân có thể hôn mê.
M nhanh nhỏ,HA giảm.
Rối loạn thần kinh thực vật, thiểu niệu hoặc vô niệu.
Shock bỏng thường kéo dài từ vài giờ đến 2 – 3 ngày đầu, với nhiều mức độ khác nhau, thường
gây ra các biến chứng như thủng ổ loét đường tiêu hoá, tràn máu phế nang, hội chứng DIC, suy thận
cấp,…
III. Cơ chế của shock bỏng: do 2 cơ chế sau:
1. Đau đớn quá mức (shock do đau):
Do tổn thương rộng làm kích thích các đầu mút nhiều dây thần kinh, từ đó gây hưng phấn rồi ức chế
hệ thần kinh trung ương, dẫn đến rối loạn hoạt động toàn bộ các cơ quan và hệ thống, dẫn đến shock.
2. Rối loạn tuần hoàn:
9
Có nhiều biểu hiện của RL tuần hoàn như giảm KLTH, rối loạn vi tuần hoàn, tan vỡ hồng cầu,…
nhưng tất cả đều dẫn đến một hậu quả chung là thiếu oxy tổ chức, từ đó gây rối loạn hoạt động các cơ
quan.
2.1. Cơ chế gây giảm KLTH:
- Tổn thương mao mạch, RL vi tuÇn hoμn g©y gi·n m¹ch,tăng tính thấm thành mạch tại vị trí tổn
thương => thoát huyết tương ra khoảng gian bào => phù, nốt phỏng ở vùng tổn thương => làm giảm
KLTH chung của cơ thể.
- Mất dịch qua vết bỏng: Do da bị tổn thương => không giữ được nước => mất nước do bốc hơi qua
vị trí tổn thương => giảm KLTH chung.
- Ngoài ra, khi bị bỏng còn có thể gây phản ứng toàn thân: sốt, thở nhanh, n«n cũng làm tăng tình
trạng mất nước
- Lượng nước mất có thể đến 30 – 40%.
2.2.Rối loạn vi tuần hoàn: do gi·n, do tho¸t huyÕt t−¬ng, m¸u c«) dÉn tíi ®«ng m¸u d¶i r¸c
lßng m¹ch ---> t¾c nghÏn ---> ho¹i tö tæ chøc.
2.3. Cơ thế gây tan hồng cầu: Do sức nhiệt trực tiếp, đặc biệt khi bỏng sâu và diện tích lớn
Tất cả các cơ chế này đều làm rối loạn hoạt động của các cơ quan, mà quan trọng là hệ tuần hoàn
và hệ hô hấp, gây nên tình trạng shock.
HËu qu¶ cña nh÷ng rèi lo¹n trªn dÉn tíi thiÕu oxy tæ chøc:
+ Rèi lo¹n n−íc, ®iÖn gi¶i
+ Rèi lo¹n c©n b»ng acid- base
+ Suy tim do g¾ng søc, rèi lo¹n ®«ng m¸u
---> Suy sôp tuÇn hoμn.
3.Ngoμi ra: do stress,do nhiÔm ®äc,nhiÔm khuÈn.
IV. Phân biệt với shock chấn thương:
1.Giống nhau:
+§Òu lμ t×nh tr¹ng suy sôp ®ét ngét c¸c chøc n¨ng sèng quan träng cña c¬ thÓ
+§Òu do c¸c c¬ chÕ tham gia lμ ®au,gi¶m khèi l−îng tuÇn hoμn vμ stress
2. Khác nhau:
Sèc báng Sèc chÊn th−¬ng
10
C¬ chÕ -gi¶m khèi l−îng tuÇn hoμn lμ -Do ®au,stres lμ chÝnh
chÝnh do dÞch,huyÕt t−¬ng -Cã mÊt m¸u å ¹t nhiÒu.Gi¶m khèi
tho¸t qua vÕt báng vμ thμnh l−îng tuÇn hoμn tuyÖt ®èi c¶ HC lÉn
m¹ch g©y hiÖn t−îng gi¶m m huyÕt t−¬ng
tuÇn hoμn
-Cã tiªu huyÕt -Ýt khi cã sèc TB
-Bao giê còng cã sèc TB,RL
®iÖn thÕ mμng TB,RL chuyÓn
hãa
TiÕn triÓn -Sèc liªn quan ®Õn tæn th−¬ng -Sèc diÔn biÕn ng¾n,cã thÓ ph¶i dïng
nªn sèc kÐo dμi,ko dïng phÉu phÉu thuËt,thñ thuËt gi¶i quyÕt
thuËt ®Ó lo¹i trõ nguyªn nh©n nguyªn nh©n g©y sèc
g©y sèc
- KÐo dμi 1 2 ngμy nÕu ®iÒu
trÞ kÞp thêi.
§iÒu trÞ -¦u tiªn TruyÒn dich,gi¶m -Gi¶m ®au,truyÒn m¸u
®au,ko truyÒn m¸u v× ko mÊt
HC
Câu 4: Nêu triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của Shock bỏng?
I. Đại cương:
- Shock bỏng là tình trạng suy giảm đột ngột các chức năng quan trọng của cơ thể do tổn thương bỏng
gây nên. Đây là trạng thái bệnh lý thường gặp ngay sau khi bị bỏng, hay còn gọi là giai đoạn đầu tiên
của bệnh bỏng.
11
- Thường shock bỏng hay gặp ở những bệnh nhân có diện tích bỏng rộng và/hoặc có độ sâu bỏng lớn.
Bỏng càng rộng và/hoặc độ sâu càng lớn thì tỉ lệ bị shock càng cao, thường diện tích bỏng có thể gây
shock tối thiểu là 10%.
II. Triệu chứng lâm sàng: hai thời kỳ chính là Shock cương và Shock nhược:
1. Giai đoạn Shock cương: kÐo dμi 2-3h sau báng.
(- Đây là tình trạng bù đắp quá mức của cơ thể, thường gặp ở bệnh nhân đến sớm, trong những
giờ đầu của bỏng hoÆc bÖnh nh©n báng nhÑ, võa.
- NN: do c¸c trung khu h−ng phÊn vμ t¨ng tiÕt catecholamin.)
- Có 3 biểu hiện chính là :rối loạn ý thức, tuần hoàn và hô hấp.
+ Ý thức: Kích thích, vật vã
+ Tuần hoàn: HA tăng, PVC tăng, Mạch nhanh (chủ yếu do tăng tiết cathecolamin)
+ Hô hấp: thở nhanh, sâu.
2. Giai đoạn shock nhược:
- Thường xuất hiện muộn, sau bỏng vài giờ, có biểu hiện rối loạn của một loạt các cơ quan trong cơ
thể:
- TriÖu chøng b¸o hiÖu chuyÓn sèc nh−îc: huyÕt ¸p gi¶m, m¹ch t¨ng dÇn (xuÊt hiÖn sím h¬n
huyÕt ¸p).
2.1 Tâm thần kinh: có thể kích thích hoặc ức chế ngay từ đầu
+ Vật vã, lo lắng, hốt hoảng, la hét, kêu lạnh, rét run, khát nước
+ Thờ ơ với ngoại cảnh, li bì, giảm cảm giác đau, nếu nặng có thể hôn mê
+ Rèi lo¹n thÇn kinh thùc vËt:Vã mồ hôi, tay chân lạnh,…
2.2 Tuần hoàn:
+ Mạch nhanh, nhỏ, có khi không bắt được có thể rối loạn nhịp tim.
+ HuyÕt ¸p ®éng m¹ch (HA§M) th−êng gi¶m, nÆng h¬n cã thÓ mê,Trong sèc báng, huyÕt ¸p
gi¶m do hμng ®Çu gi¶m KLMLH, ngoμi ra do gi¶m søc co bãp c¬ tim, co gi·n m¹ch (suy m¹ch
cÊp do trung t©m vËn m¹ch bÞ øc chÕ )
+ HuyÕt ¸p tÜnh m¹ch trung −¬ng (HATMTW): lμ triÖu chøng quan träng. Nã biÓu hiÖn:
+ Khèi l−îng m¸u l−u hμnh
+ Søc co bãp c¬ tim
+ Tr−¬ng lùc m¹ch ngo¹i vi
+ §¸nh gi¸ hiÖu qu¶, møc ®é an toμn cña biÖn ph¸p truyÒn dÞch.
12
HATMTW b×nh th−êng 8-12 cm H2O. Trong sèc báng, nã gi¶m, th−êng do KLMLH gi¶m.
+ Xanh xao, ®«i khi xanh tÝm, liªn quan rèi lo¹n vi tuÇn hoμn vμ ho¹t ®éng tim.
2.3 Hô hấp:
-Th−êng Ýt rèi lo¹n, cã thÓ gÆp ran Èm do t¨ng tiÕt, qua giai ®o¹n sèc triÖu chøng nμy mÊt.
- NÆng cã thÓ suy h« hÊp:vËt v· ®Çu,da nm tÝm tai,thë nhanh n«ng, chËm n«ng, lo¹n nhÞp, cã
thÓ ph¸t sinh rèi lo¹n h« hÊp chu kú do trung khu h« hÊp bÞ øc chÕ. Tiªn l−îng xÊu nªó suy h«
hÊp sím, ng¸p c¸: tr¹ng th¸i tËn cïng.
2.4 Tiết niệu:
+ Thiểu niệu ( t¨ng tiÕt
corticoide kho¸ng. Cô thÓ: §Æc tr−ng sèc báng lμ Na+ gi¶m, K+ t¨ng.
+Na+ gi¶m do: Na+ bÞ gi÷ l¹i ë tæ chøc ---> phï
MÊt qua vÕt báng.
+ Na+ m¸u gi¶m kÌm theo Cl- m¸u gi¶m.
+ K+ t¨ng: do sù tho¸t vμ chuyÓn dÞch K+ ë m« tÕ bμo bÞ tæn th−¬ng ra kho¶ng gian
bμo ( K+ m¸u t¨ng khi khèi l−îng lín c¬ bÞ tæn th−¬ng)
+ Liªn quan rèi lo¹n ®iÖn gi¶i ®å ë n−íc tiÓu:
. K+ niªô t¨ng do t¨ng th¶i K+
. Na+, CL- gi¶m do trong m¸u gi¶m .
13
. hÖ sè K+/ Na+ trong sèc báng cã thÓ t¨ng ≥ 1,5 ( b×nh th−êng 0,5)
1.3 Rối loạn cân bằng acid base: chủ yếu là tình trạng nhiễm toan chuyển hoá:
Tăng hô hấp (tăng thải CO2); PCO2 máu giảm; pH máu giảm; HCO3- giảm
1.4 Rối loạn đông máu: thường có biểu hiện tăng đông,có thể gặp hội chứng DIC (§MRRLM)
1.5 SH: Glucose máu tăng, Protein máu giảm, Ure máu tăng, Creatinin máu tăng, Nitơ máu tăng.
2. Nước tiểu:
- Protein niệu (+)
- Có HC, BC, trụ niệu, Hb niệu, Urobilin niệu
- Tỉ trọng nước tiểu tăn
Câu 5: Các bước sơ cứu nạn nhân bỏng nhiệt (lửa, nước sôi) ngay sau khi bị bỏng (toàn thân, tại
chỗ) và cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến cơ sở.
Bỏng nhiệt rất hay gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Nếu được sơ, cấp cứu tốt có thể làm nhẹ mức
độ tổn thương, giảm tai biến. Vì thế công tác sơ, cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến cơ sở là hết sức
quan trọng.
I. Các bước sơ cứu nạn nhân ngay sau khi bị bỏng:
1. Yêu cầu:
+ Tiến hành càng nhanh, càng sớm càng tốt.
+ Không được làm nặng thêm tổn thương.
+ An toμn cho c¶ BN vμ ng−êi cÊp cøu.
+ An toμn cho BN trªn ®−êng vËn chuyÓn.
+ ViÖc cÊp cøu ban ®Çu phô thuéc vμo hoμn c¶nh vμ t¸c nh©n bang.
2. Các bước tiến hành:
- Nhanh chóng loại bỏ tác nhân gây bỏng theo nguyên tắc:
+ §−a n¹n nh©n ra khái vïng bág ®Õn n¬i an toμn .
+ Cëi bá quÇn ¸o ,dμy dÐp vËt dông cã dÝnh t¸c nh©n g©y báng.
14
- NÕu Bn cã ngõng im ,ngõng h« hÊp th× ph¶I h« hÊp nh©n t¹o vμ Ðp tim ngoμi lång ngùc.
- Ng©m vïng báng vμo n−íc l¹nh (16-200c) trong vßng 20-30 phót. §Æc biÖt cã hiÖu qu¶ trong 20
phót ®Çu, nÕu ®Ó sau 30 phót míi ng©m n−íc l¹nh th× kh«ng cßn gi¸ trÞ n÷a nªn cÇn tËn dông
nh÷ng nguån n−íc cã s½n n¬i bÞ n¹n,vμ lμ n−íc s¹ch nÕu cã thÓ.
Chó ý :
+ Ko nªn h¹ nhiÖt ®ét ngét nhÊt lμ ng−êi giμ vμ trÎ con bÞ báng diÖn réng trong §K thêi tiÕt
l¹nh,rót bít thêi gian ng©m,röa tõng phÇn vμ dïng kh¨n ®¾p.
+ Cã thÓ dïng pp ng©m toμn bé vïng báng hoÆc déi röa liªn tôc vμo vïng báng.
+ Chỉ sử dụng nước làm mát tổn thương bỏng. Tuyệt đối không sử dụng các chất khác như: Mắm,
mẻ, lá cây… bôi, đắp lên vết thương.
+ Tác dụng của nước mát:
. Hạ nhiệt giảm độ sâu tổn thương giảm mức độ nặng chung của bỏng.
. Giảm sự tăng tính thấm thành mạch giảm sự thoát huyết tương dự phòng shock bỏng và phù
nề do bỏng.
. Giảm đau.
- B¨ng Ðp chÆt võa ph¶i vïng báng (®Ó h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña dÞch nèt pháng vμ phï vïng
báng).
- Bï n−íc - ®iÖn gi¶i( uèng n−íc trμ ®−êng, dd oresol..),gi¶m ®au(eferangal 0,5g,uèng),ñ Êm.
- ChuyÓn BN ®Õn c¬ së y tÕ gÇn nhÊt.
II. Các bước cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến y tế cơ sở:
1. Yêu cầu và mục đích:
+ Cần xử trí càng sớm càng tốt
+ Không được gây sang chấn hoặc tổn thương thêm cho người bệnh
+ Không được gây nhiễm khuẩn vùng tổn thương.
+ Mục đích: kiểm soát, chẩn đoán tổn thương và đưa thuốc vào điều trị.
2.Các bước tiến hành:
2.1 Th¨m kh¸m tØ mØ t×nh tr¹ng toμn th©n,kiÓm tra ngay c¸c dÊu hiÖu vÒ chøc n¨ng sèng:
ý thøc,da niªm m¹c,h« hÊp,M,HA,T0 ,n−íc tiÓu.
- NÕu bÖnh nh©n kh¸t n−íc: Cho uèng dung dÞch oresol, uèng ®Õn khi hÕt kh¸t.
- NÕu bÖnh nh©n cã triÖu chøng cña sèc báng :
+ Thë oxy,ñ Êm.
15
+ Bï n−íc - ®iÖn gi¶i theo c«ng thøc sau:
* §èi víi ng−êi lín : c«ng thøc Evans
. TÝnh cho 24 giê ®Çu sau báng
DÞch ®iÖn gi¶i: 1ml x 1kg x % DiÖn tÝch báng
DÞch keo: 1ml x 1kg x % DiÖn tÝch báng
HuyÕt thanh ngät 5%: 2000ml
(Mét nöa tæng l−îng dÞch truyÒn trong 8 giê ®Çu, nöa cßn l¹i truyÒn hÕt trong 16 giê sau, báng
trªn 50% diÖn tÝch c¬ thÓ chØ tÝnh l−îng dÞch truyÒn b»ng báng 50% diÖn tÝch, kh«ng truyÒn
qu¸ 10 lÝt/ngμy).
. Ngμy thø 2: l−îng dÞch ®iÖn gi¶i vμ dÞch keo truyÒn b»ng 1/2 ngμy ®Çu.
HuyÕt thanh ngät: 2000ml
* §èi víi trÎ em: tÝnh cho 24 giê ®Çu sau báng (c«ng thøc Parland)
- Dung dÞch Ringerlactate: 4ml x % diÖn tÝch báng x c©n nÆng
- C¸ch thøc truyÒn dÞch nh− ®èi víi ng−êi lín bÞ báng.
+ §Æt sonde tiÓu,sonde DD.
+ Gi¶m ®au :
. NÕu báng diÖn réng th× dïng thuèc g©y mª ®Ó thay b¨ng. Thuèc th−êng dïng lμ Ketalar
(ketamine) :10mg/kg tiªm b¾p .
2mg/kg tiªm tÜnh m¹ch.
. Gi¶m ®au g©y nghiÖn: Morphin 0,01 : 0,03 0,05 / kg/lÇn TB
Promedol 0,02 : 0,4 mg/kg/ lÇn TB
Tramadol 0,1 : 1 -2 mg / kg / lÇn TB
. NSAIDs : Efferalgan 500mg x 1v
+ Sö dông thuèc trî tim, trî h« hÊp, chèng toan ho¸ m¸u, kh¸ng histamin,KS.
2.2. Nguyªn t¾c thay b¨ng:
- §¶m b¶o v« khuÈn:
+ 1 ng−êi v« trïng ,1 ng−êi h÷u trïng.
+ Ng−êi bÖnh: tr−íc khi cëi b¨ng ph¶i lau s¹ch c¸c phÇn kh«ng bÞ báng, cëi bá
quÇn ¸o bÈn ë buång bÖnh tr−íc khi vμo buång b¨ng.
2.3 Xử lý vết thương:
16
- Rửa vết thương bỏng theo nguyên tắc ưu tiên:
+ Thứ tự vïng sạch - vïng bẩn : Đầu mặt cổ - 2 tay-Thân trước -Thân sau -2chân-bàn chân - Tầng
sinh môn.
+ Trªn 1 vÕt th−¬ng : Cao trước - thấp sau; trung tâm trước – ngoài rìa sau.
+ Röa da lμnh xung quanh vÕt bág: n−íc ®un s«i ®Ó nguéi vμ n−íc xμ phßng (1 l n−íc s«i + 5 g
xμ phßng ®Ó nguéi).,lau kh« råi b«i cån 700
+ T¹i vïng bág :
. Röa b»ng xμ phßng ®· pha.
. Röa l¹i b»ng dd NMSL 0,9% .
. LÊy dÞ vËt.
. C¾t bá vßm nèt pháng,lÊy bá phÇn da ho¹i tö.
. Röa l¹i b»ng NMSL 0,9%
. Thấm khô sau khi đã vệ sinh sạch vết thương.
- Chẩn đoán và vẽ vùng tổn thương: Cần xác định cả về diện tích và độ sâu của tổn thương.
- Cho thuốc điều trị t¹i chç căn cứ theo tình trạng, diện tích, vị trí và độ sâu của vết bỏng.
- Băng vết bỏng:
+ §Ó hë : vïng mÆt ,TSM, báng ®é IV ho¹i tö kh«- b«i thuèc ®á.
+ §Ó b¸n hë: báng ®é II, s¹ch kh«ng nhiÔm khuÈn.
+ B«i thuèc t¹o mμng ®èi víi báng ®é II, III ®Õn sím ch−a nhiÔm khuÈn. (kh«ng b«i ë vïng
mÆt, khíp vËn ®éng, tÇng sinh m«n, ®Çu chi).
+ B¨ng kÝn vÕt báng ®Õn muén, ®· nhiÔm khuÈn, báng cã ho¹i tö −ít, ®¾p g¹c kh¸ng sinh,
thuèc ®¾p t¹i chç, ®Æt g¹c kh«, b¨ng hót n−íc, b¨ng kÝn.
- Lên kế hoạch theo dõi, điều trị hoặc chuyển tuyến.
17
Câu 6: Cơ chế tổn thương? đặc điểm tổn thương bỏng do dòng điện? Nêu cách cấp cứu bệnh
nhân bỏng điện ngay sau khi bị tai nạn?
Bỏng điện có mức độ tổn thương khá nặng nề và phức tạp, tuỳ thuộc vào cường độ, loại dòng
điện, vị trí tiếp xúc, và thời gian dòng điện truyền qua cơ thể. Bỏng điện thường có các biến chứng tại
chỗ và khi khỏi thường để lại các di chứng gây tàn phế.
I. Cơ chế tổn thương: CÇn ph©n biÖt 2 lo¹i tæn th−¬ng:
- Do tia löa hå quang ®iÖn.®©y lμ báng nhiÖt ko ph¶i báng ®iÖn.
- Do luång ®iÖn dÉn truyÒn vμo c¬ thÓ.
1.Bỏng do tia lửa điện: Là bỏng hồ quang điện với nhiệt độ rất cao (3200 – 4800oC), thời gian tồn
tại ngắn (0,2 – 1,5s), không có dòng điện chạy qua, nên thường gây bỏng nông ở các vị trí hở tiếp xúc
với tia lửa điện. Có thể gây bỏng sâu nếu cháy quần áo, hoặc cường độ dòng điện lên đến trên 1000A.
18
2. Tổn thương do dòng điện chạy qua cơ thể : tæn th−¬ng t¹i chç (báng) vμ tæn th−¬ng toμn th©n
(ngõng h« hÊp, ngõng tim, sèc ®iÖn). SÐt ®¸nh còng lμ mét hiÖn t−îng báng ®iÖn cã hiÖu thÕ cao
hμng triÖu von.
Cã 2c¬ chÕ:
2.1 Do n¨ng l−îng ®iÖn:
Khi dßng ®iÖn qua c¬ thÓ,c¬ thÓ trë thμnh d©y ®iÖn cã ®iÖn trë nhÊt ®Þnh,®iÖn n¨ng chuyÓn
thμnh nhiÖt n¨ng tu©n theo ®Þnh luËt Joule Lentz:
.Q (calo )= 0,24 I2RT Q: nhiÖt l−îng dßng ®iÖn to¶ ra(J).
I : c−êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua c¬ thÓ( A)
R : ®iÖn trë cña m« c¬ thÓ( «m)
T: thêi gian dßng ®iÖn ch¹y trong c¬ thÓ.
0,24: h»ng sè: trong 1s dßng ®iÖn cã c−êng ®é 1A ®i qua d©y dÉn cã ®iÖn trë 1 «m th×
sinh ra Q = 0,24 J
Mèi liªn hÖ gi÷a U,I,R U= I xR
NhiÖt l−îng sinh ra g©y ®«ng vãn protein,ho¹i tö m« tÕ bμo.N¨ng l−îng gi¶I phãng trªn
c¬ thÓ cμng lín th× tæn th−¬ng cμng nÆng nÒ.
2.2.HiÖu øng ®ôc lç:
- Dßng ®iÖn qua m« tÕ bμo c−ìng bøc vËn chuyÓn chÊt trong tÕ bμo qua mμng tÕ bμo theo
tÇn sè dßng ®iÖn RL ®iÖn thÕ mμng tÕ bμo.
- Mμng Tb cã cÊu tróc 2 líp Lipid ko duy tr× ®−îc cÊu tróc b×nh th−êng khi dßng ®iÖn chuyÓn
dÞch qua mμng qu¸ cao h×nh thμnh c¸c lç tæn th−¬ng mμg Tb.
- Nh¹y c¶m víi lo¹i tæn th−¬ng nμy lμ TB thÇn kinh,c¬,hoÆc c¬ tim,hËu qu¶ g©y ngõng tim,co c¬
vμ co giËt.
2.3 TÝnh chÊt nÆng cña báng do luång ®iÖn phô thuéc vμo c¸c yÕu tè:
1. KiÓu dßng ®iÖn: mét chiÒu hoÆc xoay chiÒu.
2. HiÖu thÕ dßng ®iÖn: cao thÕ hoÆc hiÖu thÕ thÊp.
3. §iÖn trë cña m« c¬ thÓ.
4. C−êng ®é dßng ®iÖn khi truyÒn qua c¬ thÓ.
5. Thêi gian dßng ®iÖn truyÒn qua c¬ thÓ.
6. §−êng truyÒn qua c¬ thÓ.
19
Luång ®iÖn khi dÉn truyÒn qua c¬ thÓ sÏ theo con ®−êng nμo Ýt ®iÖn trë nhÊt. Luång ®iÖn
®i qua tim, n·o th−êng g©y nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng ng−êi bÞ báng.(R cña da>x−¬ng>c¬>thÓ
dÞch>tkinh.
II. Đặc điểm lâm sàng:
1. Toàn thân:
1.1 HiÖn tuîng ®iÖn giËt:
Cường độ dòng điện càng lớn kích thích càng mạnh hệ thần kinh trung ương, các trung khu
tuần hoàn và hô hấp, hệ thần kinh thực vật rối loạn cấp các chức phận sống của cơ thể với các mức
độ khác nhau:
- Nhẹ: co cứng cơ, tri giác còn nguyên vẹn,BN tØnh t¸o.
- Vừa: co cứng mạnh các cơ, nếu ở trên cao, người bị nạn có thể bị giật bắn người ra, rơi xuống và
mất tri giác.
- Nặng: mất tri giác, rối loạn hoạt động tim (rung thất), rối loạn hô hấp (ngừng hô hấp).
- Rất nặng: chết lâm sàng. Dòng điện hạ thế thường gây tử vong do rung thất ngừng tim. Dòng điện
cao thế gây tử vong do ngừng hô hấp.
1.2 Sốc bỏng:
- Rèi lo¹n t©m thÇn râ rÖt,BN ho¶ng lo¹n,mÆt phê ph¹c,mÊt ngñ ,sî h·i.
- RL tim m¹ch.
- Thường có suy thận cấp ( do ho¹i tö 1 l−îng lín c¬ g©y gi¶i phãng å ¹t Myoglobin vμ
Hemoglobin g©y vãn t¾c ë èng thËn), nước tiểu có hemoglobin và myoglobin.
1.3 Nhiễm độc nhiễm khuẩn nặng ,Thiếu máu do chảy máu thứ phát, Loét cấp đường tiêu hoá, Suy
mòn bỏng phát triển nhanh.
1.4. Rối loạn cảm giác, vận động, bệnh lý tâm thần sau khi khỏi bỏng.
2. Tại chỗ: cã 6 dÆc ®iÓm:
1.Cã ®iÓm vμo vμ ®iÓm ra lμ phÇn tiÕp xóc.Th−êng lμ tay,ch©n.ë trÎ em lμ miÖng,l−ìi do
ngËm cùc ®iÖn.
2. Tæn th−¬ng lμ c¸c ®¸m da ho¹i tö h×nh trßn hoÆc bÇu dôc mμu vμng ®ôc hoÆc x¸m ®en,
than ho¸,mÊt c¶m gi¸c.§¸m da ho¹i tö báng phï nÒ ,viªm ®á,cã thÓ they nèt pháng.PhÇn da
lμnh xung quang bÞ mÊt c¶m gi¸c,phï nÒ lan réng ra da lμnh..
20
