Đầu tư trên thị trường trái phiếu Việt Nam
Mặc dù trong thời gian qua, công ty đã đầu tư vào trái phiếu chính phủ nhưng một số lượng lớn tiền phí bảo hiểm vẫn nằm dưới dạng tiền gửi ngân hàng. Tuy tiền gửi ngân hàng có tính thanh khoản cao nhưng lãi suất lại thấp hơn so với trái phiếu. Trong thời gian gần đây, cùng với trái phiếu chính phủ trung ương, các chính quyền địa phương, ngân hàng thương mại và doanh nghiệp phi tài chính cũng phát hành trái phiếu ra thị trường. Với sự đa dạng ngày càng cao, lãnh đạo công ty......
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Phân tích Tài chính Đầu tư trên Thị trường
Niên khoá 2006-2007 Nghiên cứu tình huống Trái phiếu Việt Nam
Đầu tư trên thị trường trái phiếu Việt Nam*
Tháng 9 năm 2006, Tuyết Nghi, chuyên viên Phòng Đầu tư của Công ty Bảo Việt Nhân
thọ, thuộc Tập đoàn Bảo Việt, đang tập trung bàn bạc với các đồng nghiệp của mình
về khả năng đầu tư vào một số trái phiếu vừa mới phát hành trên thị trường chứng
khoán Việt Nam. Mặc dù trong thời gian qua, công ty đã đầu tư vào trái phiếu chính
phủ nhưng một số lượng lớn tiền phí bảo hiểm vẫn nằm dưới dạng tiền gửi ngân
hàng. Tuy tiền gửi ngân hàng có tính thanh khoản cao nhưng lãi suất lại thấp hơn so
với trái phiếu. Trong thời gian gần đây, cùng với trái phiếu chính phủ trung ương, các
chính quyền địa phương, ngân hàng thương mại và doanh nghiệp phi tài chính cũng
phát hành trái phiếu ra thị trường. Với sự đa dạng ngày càng cao, lãnh đạo công ty cho
rằng việc gia tăng tỷ trọng đầu tư vào các loại trái phiếu khác nhau sẽ tăng đáng kể
suất sinh lợi trong khi mức độ rủi ro và tính thanh khoản sẽ không bị ảnh hưởng
nhiều. Nhóm của Tuyết Nghi được phân công phân tích một số trái phiếu vừa được
niêm yết trên Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP.HCM và đề xuất phương án đầu
tư vào một hay một số các trái phiếu này.
Trái phiếu chính phủ
Trái phiếu chính phủ xuất hiện lần đầu tiên trong thập niên 80 dưới dạng công trái nhà
nước. Với mức lãi suất thấp (10%/10 năm) và tỷ lệ lạm phát phi mã, hầu hết những
người mua công trái là vì mục đích đóng góp vào ngân sách nhà nước chứ không phải
đầu tư. Cho đến tháng 7/1994, Nghị định 72, trong đó quy định về việc phát hành các
loại trái phiếu, mới được ban hành. Từ con số không trong những năm đầu thập niên
90, hiện nay dự nợ trái phiếu chính phủ đã chiếm 7% GDP. Tuy vậy, tỷ lệ còn rất thấp
so với mức 21% ở Trung Quốc, 33% ở Thái Lan và 62% ở Malaysia.1
Trái phiếu chính phủ đang được huy động theo hai phương thức chính là đấu giá qua
các trung tâm giao dịch chứng khoán hoặc/và bán lẻ qua hệ thống chi nhánh của Kho
bạc Nhà nước ở 64 tỉnh thành. Trong đó, việc đấu giá qua các trung tâm giao dịch
chứng khoán ngày càng chiếm vị trí quan trọng hơn. Tổng khối lượng trái phiếu chính
phủ đang giao dịch qua các trung tâm chứng khoán đến 08/2006 vào khoảng 48.000 tỷ
đồng.
Hiện tại, Tuyết Nghi đang quan tâm tới Trái phiếu Chính phủ đợt 07/2006. Trái phiếu
do Bộ Tài chính phát hành thông qua Kho bạc Nhà nước Trung ương vào ngày 28 tháng
4 năm 2006. Trái phiếu có mệnh giá 100.000 VNĐ, lãi suất 8,75%, trả cố định cuối kỳ
hàng năm vào ngày 28 tháng 04, kỳ hạn 5 năm.
Trái phiếu được niêm yết tại Trung tâm giao dịch chứng khoán TP.HCM vào ngày
8/5/2006 với tổng giá trị niêm yết theo mệnh giá là 320 tỷ VNĐ. Kết thúc phiên giao
dịch ngày 31/8/2006, giá trái phiếu là 103,100 VNĐ.
*
Tình huống này được xây dựng để phục vụ cho hoạt động nghiên cứu giảng dạy tại Trường Fulbright
mà không nhắm đến một trường hợp cụ thể nào.
1
Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Văn Tá, website của Bộ Tài chính, http://www.mof.gov.vn, 30/08/2006.
Huỳnh Thế Du/Nguyễn Xuân Thành 1
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Phân tích Tài chính Đầu tư trên Thị trường
Niên khoá 2006-2007 Nghiên cứu tình huống Trái phiếu Việt Nam
Trái phiếu đô thị TP.HCM
TP.HCM là địa phương đi đầu trong việc phát hành trái phiếu địa phương. Đầu năm
1994, Ủy ban Nhân dân TP.HCM đề xuất Bộ Tài chính cho phép phát hành trái phiếu đô
thị (mang tính thí điểm) để tài trợ cho dự án đường Nguyễn Tất Thành. Tổng vốn đầu
tư của dự án là 41,8 tỷ đồng, trong đó 30 tỷ đồng được huy động dưới hình thức trái
phiếu đô thị. Trái phiếu có lãi suất 15%/năm, kỳ hạn 3 năm và được bảo đảm bằng
ngân sách của thành phố. Vào thời điểm phát hành, trái phiếu được xem là không hấp
dẫn do lãi suất tiền gửi ngân hàng lúc đó ở vào mức 21%/năm.2 Mặc dù vậy, lạm phát
sau đó đã giảm, kéo lãi suất thị trường giảm xuống theo. Những nhà đầu tư vào trái
phiếu (chủ yếu là ngân hàng và một số doanh nghiệp nhà nước) thực ra lại thu được
lợi lớn. Dự án đường Nguyễn Tất Thành cũng thành công trong việc thu phí, từ đó
đảm bảo hoàn trả lãi và nợ gốc trái phiếu đúng hạn.
Phải gần 10 năm sau, TP.HCM mới tiếp tục phát hành trái phiếu đô thị, sau khi Nghị
định về phân cấp quản lý lý một số lĩnh vực cho TP.HCM 3 được ban hành vào năm
2001, trong đó cho phép Thành phố được huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu.
Trong lần gần đây nhất, 245 tỷ trái phiếu đô thị được phát hành thông qua Quỹ Đầu tư
Phát triển Đô thị TP.HCM, một tổ chức tài chính thuộc Ủy ban Nhân dân Thành phố.
Trái phiếu có mệnh giá 100.000 VNĐ, kỳ hạn 10 năm và đáo hạn vào 10/8/2016. Lãi
suất của trái phiếu là 9,25%/năm; lãi được trả sau, 1 lần trong năm vào 10 tháng 8. Sau
ngày phát hành 10/8/2006, trái phiếu được niêm yết trên Trung tâm Giao dịch Chứng
khoán TP.HCM với mã số HCMA0506.4 Mặc dù vậy, mức giao dịch của trái phiếu đô
thị là hầu như không đáng kể. Cũng tại thời điểm cuối tháng 8/2006, có một số tổ chức
tài chính muốn bán trái phiếu này trên thị trường OTC ở mức ngang giá.
Trái phiếu chuyển đổi của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam
Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) là ngân hàng được quản lý tốt nhất
trong số các ngân hàng thương mại quốc doanh. Theo tiêu chuẩn kế toán Việt Nam thì
tỷ lệ an toàn vốn của Vietncombank là 7%. Tuy nhiên, theo tiêu chuẩn kế toán quốc tế,
thì tỷ lệ này chỉ đạt 4.4%, thấp hơn rất nhiều so với mức an toàn vốn tối thiểu 8% áp
dụng cho các ngân hàng thương mại quốc tế.
Sau những quảng cáo rầm rộ, ngày 14/12/2005, Vietcombank bắt đầu phát hành trái
phiếu tăng vốn cho các nhà đầu tư có tổ chức và các nhà đầu tư cá nhân. Trái phiếu có
mệnh giá 100.000 VNĐ, kỳ hạn 7 năm (đáo hạn 26/12/2012), lãi suất 6,0%/năm. Lãi
được trả sau, 1 lần trong năm vào ngày 26 tháng 12. Trái phiếu được niêm yết vào ngày
18/7/2006 với tổng giá trị là 1.374,6 nghìn tỷ VNĐ và mã chứng khoán VCB1_105.
Điểm gây sự chú ý của các nhà đầu tư là trái phiếu tăng vốn có kèm theo quyền được
mua cổ phiếu phổ thông của Vietcombank theo giá thị trường tại thời điểm cổ phần
hóa. Như vậy, những người nắm giữ trái phiếu tại thời điểm cổ phần hóa
2
Ngân hàng Thế giới, “Nghiên cứu so sánh trong khu vực Đông Á về sự phát triển thị trường vốn ở cấp
độ địa phương – Nghiên cứu tình huống tại Hàn Quốc, Việt Nam, Philippines và Indonesia”, 11/1999.
3
Nghị Định 93/2001/NĐ-CP ngày 12/12/2001.
4
Ngày niêm yết: 25/08/2006; ngày chính thức giao dịch: 28/08/2006.
Huỳnh Thế Du/Nguyễn Xuân Thành 2
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Phân tích Tài chính Đầu tư trên Thị trường
Niên khoá 2006-2007 Nghiên cứu tình huống Trái phiếu Việt Nam
Vietcombank sẽ được phép tham gia đấu thầu không cạnh tranh. Chỉ ngay trong ngày
phát hành, toàn bộ 1.350 tỷ đồng trái phiếu đã được bán hết. Việc đấu thầu trái phiếu
được thực hiện theo phương thức đấu thầu lãi suất. Lãi suất dự kiến ban đầu là 8,5%/
năm, nhưng lãi suất trúng thầu cuối cùng chỉ là 6%.5
Sau khi phát hành, giá trái phiếu đã tăng mạnh và có lúc giá đã lên đến 1,85 lần so với
mệnh giá ở thị trường phi tập trung. Vào cuối phiên giao dịch ngày 31/8/2006, trái
phiếu có giá 127.000 VNĐ.
Trái phiếu tăng vốn của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam
Trong số các ngân hàng thương mại quốc doanh, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển
(BIDV) có tỷ lệ nợ xấu cao nhất tính theo tiêu chuẩn kế toán Việt Nam (10.5%). Do
yếu tố lịch sử, BIDV từng là tổ chức tài trợ chính cho các dự án lớn của nhà nước theo
hình thức chỉ định, một nguyên nhân chính dẫn tới chất lượng thấp của danh mục dự
nợ vay.
Ngày 19/05/2006, qua hệ thống các chi nhánh của mình, Ngân hàng Đầu tư và Phát
triển Việt Nam đã phát hành gần 1.200 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 10 năm nhằm mục
đích tăng vốn cho ngân hàng.
Tương tự như những trái phiếu khác, trái phiếu tăng vốn đợt 1/2006 của BIDV có
mệnh giá 100.000 VNĐ, đáo hạn vào ngày 19/5/2016. Vào ngày 19/5/2011, BIDV có
quyền (nhưng không có nghĩa vụ) mua lại trái phiếu với mức giá bằng đúng mệnh giá.
Lãi suất trái phiếu là 9,8%/năm cho đến ngày 19/05/2011 và trong trường hợp Trái
phiếu không được BIDV mua lại vào ngày thực hiện quyền mua lại thì sau đó Trái
phiếu sẽ được hưởng lãi suất là 10,325%/năm.
Ngày 13/07/2006, loại trái phiếu này đã chính thức được giao dịch trên thị trường
chứng khoán. Giá trái phiếu vào cuối phiên giao dịch ngày 31/8/2006 ở mức 102.000
VNĐ.
Quyết định đầu tư
Nhìn lại bốn loại trái phiếu vừa xác định, Tuyết Nghi biết rằng để đưa ra quyết định
đầu tư đúng đắn, cô không chỉ phải tính toán lợi suất của các trái phiếu mà còn phải
cân nhắc rủi ro của từng loại trái phiếu. Đó là vì, khác với các quỹ đầu tư chứng
khoán, hoạt động đầu tư của một công ty bảo hiểm nhân thọ đòi hỏi phải có độ an
toàn cao. Đồng thời, kỳ hạn và tính thanh khoản của các khoản đầu tư cũng rất quan
trọng. Vì ngân lưu vào (tức là phí bảo hiểm hàng năm) trong hoạt động bảo hiểm nhân
thọ có tính dài hạn, các trái phiếu được đầu tư cũng phải có kỳ hạn tương ứng nhưng
lại phải đảm bảo có khả năng chuyển thành tiền mặt dễ dàng để đảm bảo khả năng
thanh toán cho các trách nhiệm bảo hiểm có thể xảy ra.
5
Thậm chí có nhà đầu tư đặt lệnh với lãi suất bằng không đã làm treo máy do chương trình không lường
trước tình huống này. (Vietnam Economy, “34 nhà đầu tư trúng thầu trái phiếu Vietcombank”,
14/12/2005).
Huỳnh Thế Du/Nguyễn Xuân Thành 3
