ĐAU LƯNG
(Back Pain)
Lời xin phép trước Advanced permission Request Kính gởi Qúy Báo, Tạp chí, Tác giả cùng những công trình nghiên cứu Việt Anh Pháp và Hoa ngữ có bài được trích đăng. Chúng tôi mạn phép trích đăng hoặc dịch những bài có giá trị y tế cao nhằm phục vụ đồng hương Việt nam tại VQA trong chiều hướng thông tin giáo dục và quảng bá tin tức không vụ lợi. We would like to ask in advance permission of Newspapers, magazines and researchers that have valuable articles or studies published in this booklet. Our aim is to...
(Back Pain)
Lời xin phép trước
Advanced permission Request
Kính gởi Qúy Báo, Tạp chí, Tác giả cùng những công trình
nghiên cứu Việt Anh Pháp và Hoa ngữ có bài được trích đăng.
Chúng tôi mạn phép trích đăng hoặc dịch những bài có giá trị y tế
cao nhằm phục vụ đồng hương Việt nam tại VQA trong chiều
hướng thông tin giáo dục và quảng bá tin tức không vụ lợi.
We would like to ask in advance permission of Newspapers,
magazines and researchers that have valuable articles or studies
published in this booklet. Our aim is to serve the Vietnamese
Communities in the UK in terms of publicity, health education,
and dissemination of information without making profits.
Ðau lưng là một chứng thường xảy ra nhất. Riêng tại VQ
Anh có đến 80% dân chúng mắc phải, và tính ra mỗi năm, 10
tỷ Anh kim đã mất đi vì thuốc tiêu thụ, vì những ngày bất
khiển dụng của công nhân viên chức. Mà quái ác thay, người
ta chỉ biết được một cách chính xác nguyên nhân của 1/10
trường hợp đau lưng mà thôi, kỳ dư có lẽ là do thế đứng của
chúng ta và do cuộc sống ngày nay ngồi một chỗ nhiều hơn là
di động. Vả lại, Trời sinh ra xương sống là để được tựa lên cả
4 chân như loài vật. Con người vào thời nguyên thủy cũng
thế, họ di chuyển bằng cả hai tay và hai chân nên ít bị chứng
đau lưng, rồi dần dần mới đứng lên và đi như ngày nay. Thời
gian chuyển tiếp có lẽ là quá ngắn (mặc dù là cả mấy vạn
năm), xưong sống không kịp thích ứng với hoàn cảnh mới
nên gây ra lắm sự rắc rối chăng?
Trước khi tìm hiểu về chứng
tủy sống đốt
xương
đau lưng, tưởng cũng nên biết
sống qua về cơ cấu của xương
sống. Cột sống có tất cả 33
dây đốt xương : 7 ở cổ, 12 ở
chằng dây
thần ngực, 5 ở lưng, 9 đốt ở cuối
kinh dính với nhau làm thành
đĩa sụn
xương cùng (sacrum, 5 đốt)
và xương cụt (coccyx, 4 đốt).
Trừ 9 đốt này, ở giữa mỗi đốt kia đều có một đĩa sụn giúp
xương sống chuyển động, ví dụ khi ta cúi xuống, uốn lưng ra
sau, nghiêng phải và trái. Nhưng chính đĩa sụn này cũng gây
cho ta lắm điều khổ sở. Các đốt xương có một khoảng trống ở
giữa, trong đó tủy sống (spinal cord) chạy từ cuống não
xuống đến tận xương lưng số 1 (L1) thì hết rồi tiếp nối bởi
một chùm dây thần kinh gọi là đuôi ngựa. Từ tủy sống có 31
đôi dây thần kinh chạy ra phân bổ đến các bộ phận và cơ bắp
trong thân thể. Cơ cấu của cột sống còn gồm các dây chằng
(ligament) và cơ bắp dọc theo lưng, chúng cũng gây phiền hà
1
không ít cho ta nếu không được bảo quản đúng cách.
Ai dễ bị đau lưng? Một vài nguyên nhân.
Trước kia người ta thường cho là do các nghề như y tá, nữ vũ
công ballet, công nhân làm việc bằng chân tay hoặc phải ngồi
trước máy computer nhiều giờ trong ngày, thể tháo gia v.v..
Nhưng không phải thế, nếu họ ý thức một chút về cách đứng
và ngồi khi làm việc. Trái lại, theo bác sĩ Jeremy Fairbank,
chuyên gia giải phẫu chỉnh hình tại Nuffield Orthopedic
Centre ở Oxford, chính những ai ít vận động, bắp thịt mềm
nhão mới có nhiều nguy cơ bị đau lưng. Sau đây là một số
nguyên nhân biết được:
• Cơ bắp dọc xương sống ở trong tình trạng go căng quá độ,
ví dụ khi ngồi không đúng cách, đứng làm việc nghiêng
người về phía trước, nằm trên nệm cũ nên lưng bị cong
xuống.
• Viêm xơ mô liên kết (connective tissue) của các cơ bắp
trên (fibrositis), nhất là khi trời lạnh và ẩm ướt. Người mình
thường hay bị đau lưng khi trời trở là vậy.
• Ðĩa sụn lồi ra (slipped disk), thực tế là phần mềm ở bên
trong lồi ra do bao cứng bên tủy sống dây thần kinh
ngoài bị tổn hại, chèn ép dây
thần kinh và gây đau nhức ở
lưng, chạy xuống dưới đùi
và chân.Về phần định bệnh,
X quang không phát hiện
được các hư tổn, phải cần phần
đến kỹ thuật MRI, magnetic mềm đĩa
resonance imaging. Trường đĩa sụn sụn trồi ra
hợp này được giải quyết
2
bằng cách nằm nghỉ trên một miếng ván cứng đặt trên giường
trong vài tuần lễ, cộng với thuốc giảm đau, đôi khi phải mổ.
• Ðối với người trung niên và cao tuổi sẽ có một số bệnh
làm khổ quý vị:
∗ viêm mòn xương (osteoarthritis), khoảng cách giữa hai
đốt sống hẹp lại, các gai xương mọc ra, tất cả có thể thấy
trên phim X quang.
∗ rỗng xương (osteoporosis) thường xảy ra cho phụ nữ vào
lúc mãn kinh, đốt xương sụp xuống làm lưng cong về
phía trước, chiều cao thấp đi, quần mặc thấy dài ra.
∗ hẹp ống tủy xương (spinal stenosis), xương cấn vào tủy
sống gây đau lưng và ở chân. Trở ngại chính là di chuyển
khó khăn.
• Người trẻ tuổi có thể mắc chứng gọi là viêm cứng khớp
xương sống (ankylosing spondylitis). Bệnh có tính cách di
truyền, thường kèm thêm viêm một bộ phận trong mắt và các
khớp khác. Chữa trị tốt, cử động lưng sẽ không bị giới hạn
nhiều.
• Các bệnh khác: bệnh viêm thận và bể thận
(pyelonephritis); ung thư di căn đến xương sống, ví dụ ung
thư tuyến tiền liệt (prostate) ; đối với phụ nữ thì có viêm sưng
vùng chậu (pelvic inflammatory diseases), u xơ tử cung
(fibroid), rối loạn kinh nguyệt. Ngoài ra, phải kể đến lao
xương, nhiễm lao đang có chiều hướng gia tăng ở VQ Anh.
• Tinh thần bất ổn, 5% nguyên nhân đau lưng là do vấn đề
này.
3
Chữa trị
Một điều đáng mừng là đa số chứng đau lưng đều tự nhiên
khỏi, không cần thuốc men gì cả. Nhưng nếu đau nhiều và
kéo dài ngày, nên đến bác sĩ để được định bệnh rõ ràng hơn.
Có nhiều phương cách chữa trị:
• Dược phẩm gồm: 1- các thuốc giảm đau như Mefanamic
acid (Ponstan), Ibuprofen (Brufen), Naproxen (Naprosyn),
Indomethacin (Indocid), Diclofenac (Voltarol). 2- thuốc
Paracetamol hỗn hợp với Dextropropoxyphen như Coprox-
amol (Distalgesic). Các thuốc trên cần được sự chỉ dẫn của
bác sĩ/ dược sĩ vì có thể gây nhiều phụ chứng. 3- thuốc Ster-
oid tiêm vào chỗ đau. 4- dùng hỗn hợp Phenol, Dextrose và
Glycerol tiêm vào vùng dây chằng ở các đốt xương sống bị
giãn ra, giúp làm cứng chắc lại ; phương pháp này gọi là
Prolotherapy, được bác sĩ Robin Chacraverty áp dụng tại
Royal Orthopaedic Hospital ở Birmingham với kết quả khả
quan.
• Nắn xương và cơ bắp (Chiropractic và Osteopathy) theo
kiểu Cự Thất ở xứ ta ngày trước, nhưng chuyên viên được
huấn luyện đàng hoàng, đôi khi họ còn sử dụng cả phương
tiện y khoa để định bệnh như chụp X quang, thử máu v.v. Họ
dùng bàn tay để nắn kéo khớp và cơ bắp ở vùng lưng, phục
hồi chức năng của khớp bị cứng, cơ bắp căng rút. Osteopathy
có tính cách khoa học hơn, xem xét toàn diện con người về
lối sống, cảm xúc, tâm lý và tâm thần, kể cả các bệnh nội
khoa khác, trước khi chuyên viên định liệu cách chữa, và nếu
cần thì gửi đi bệnh viện.
Tuy nhiên, ta nên hỏi bằng cấp cùng kinh nghiệm của họ, đỡ
khỏi ân hận tiền mất tật mang!
4
• Vật lý trị liệu (physiotherapy): chuyên viên sẽ hướng dẫn
ta về các loại đau lưng, cơ cấu xương sống và cơ bắp ở đó,
nguyên nhân đau lưng, cách bảo quản lưng khi ngồi và đứng
nhất là khi mang xách nặng. Họ còn dùng hơi nóng, siêu âm
sóng ngắn, nắn bóp cùng cách tập luyện để làm giảm bớt cơn
đau.
• Châm cứu, giúp thư giãn thần kinh và tiết ra chất endor-
phin là một hóa chất tự nhiên chống đau nhức của não bộ.
• Dùng hơi nóng và lạnh, dùng từ tính (nam châm) : cách
đơn giản nhất là chườm vào chỗ đau hơi nóng trong 15 phút,
kế đó là hơi lạnh trong 10 phút, làm như vậy mỗi giờ một lần,
nhiều lần trong ngày. Ta có thể mua loại bao mang ngang
lưng cho ra hơi nóng khoảng 40 độ C và lâu đến 8 tiếng đồng
hồ. Bao này tên là Heat wrap do Proctor and Gamble's health
Sciences Institute sản xuất, sẽ được tung ra thị trường Âu
châu một ngày gần đây. Hơi nóng làm giãn cơ bắp lưng, tăng
lượng máu đem chất bổ dưỡng đến đó để sửa chữa lại những
chỗ bị tổn hại. Ngoài ra, bao có từ tính (magnetic back brace)
mang ngang lưng cũng giúp ta trong việc chữa trị, nhưng các
bà có thai, người mang máy trợ tim (pacemaker) không nên
dùng. Muốn mua, gọi Indigo H&B Products, điện thoại:
0871—8718192.
• Dược thảo, Vitamins
∗ Cây St John's Wort, thường dùng để chữa bệnh trầm uất
nhẹ, có cả đặc tính giảm viêm đau, nhưng nên hỏi ý kiến
dược sĩ, nói rõ cho họ biết những thuốc Tây ta đang dùng.
Dầu thoa gồm các chất Comfrey, Amica hay Calendula.
∗ Men Surrapeptidase (SP-zyme) của khuẩn trong ruột con
tằm có tác dụng ngăn chận hoạt động của hóa chất gây
5
viêm đau, giúp chỗ tổn hại chóng lành. Thuốc được trình
bày dưới dạng viên, xin gọi điện thoại 0870-8720128 để
biết thêm chi tiết.
∗ Vitamin B6, B12 uống riêng rẽ, vitamin C 2000mg chia
ra uống nhiều lần trong ngày. Các khoáng chất như
Magnesium, Selenium, Chromium đều có lợi cho ta.
• Giải phẫu: đây là giải pháp sau cùng (trừ trường hợp
khẩn cấp) sau khi đã sử dụng các phương cách khác. Ta nên
hỏi rõ về tước vị của bác sĩ điều trị, kinh nghiệm của họ, tỷ
lệ rủi ro về mổ xương sống v.v. Có 3 cách:
∗ Cắt bỏ chỗ đĩa sụn lồi ra (microdiscectomy), kết quả tốt
từ 90-95%.
∗ Nới rộng chỗ hẹp ống tủy sống (decompression), giải
phóng dây thần kinh bị chèn ép. Kết quả khả quan
khoảng 70%, nhưng rủi ro là có khi bị yếu liệt cả hai
chân.
∗ Nối dính các đốt xương với nhau (spinal fusion), lưng sẽ
bớt đau nhưng cong cúi hơi bị giới hạn. Nói chung, kết
quả chỉ vào khoảng 50%, một số người vẫn vậy sau khi
mổ, một số khác còn tệ hơn trước.
Phần ta phải làm gì?
Một điều cần nhấn mạnh là phải luôn luôn vận động, cố gắng
đứng dậy đi lại, không nằm im một chỗ (trừ trường hợp đĩa
sụn bị lồi ra), trái với trước kia được khuyên là nên nằm nghỉ.
Ði bộ, bơi lội, Tai chi là những cách vận động tốt nhất giúp
giải quyết được một số chứng đau lưng.
6
• Thế đứng, ngồi, khiêng xách vật nặng, nằm nghỉ phải cho
đúng cách. Ðặc biệt là khi khiêng xách vật nặng, hai bên tay
phải cân bằng, đừng mang ở một bên vai mà nên để vào túi ở
lưng hoặc đẩy trong xe.
• Tập một vài động tác để bảo vệ lưng :
Đúng Sai
7
Đưa đầu gối lên ngực Uốn thân về phía trước
• Ðôi giày cũng góp phần quan trọng trong việc bảo vệ
lưng. Gót cao rất có hại vì khi đi, thân hình đưa về phía trước,
lưng phải cong ra sau để giữ thế quân bình. Gót làm bằng cao
su giảm bớt sức nặng của thân mình khi chạm bước xuống
đất.
• Giảm bớt cân lượng, chẳng những có lợi làm giảm huyết
áp và ngăn ngừa bệnh tiểu đường, còn tạo điều kiện để cơ bắp
bụng gánh bớt công việc của cơ bắp lưng, tránh được phần
này ngắn chỗ kia dài hơn.
• Cố ổn định tinh thần, xáo trộn tâm lý, buồn bực lo âu cũng
ảnh hưởng đến cái lưng của ta. Tuy hoàn cảnh mỗi người một
khác, nhưng để tìm sự bằng an trong tâm hồn, thiết nghĩ
không gì hơn là thay đổi tư duy của ta :
Hãy đếm những ngày vui, quên đi những lúc buồn
Hãy tính những lần thành công và chấp nhận những khi thất bại
Hãy nhớ những hành động, lời nói hiếu thảo của con và tha thứ
những lần nó ít vâng lời.
Hãy xem chuyện 'Sinh, Lão, Bệnh, Tử' là thường tình, ai rồi
cũng phải trải qua.
Hãy tránh đừng so sánh mình với người khác, và đừng hỏi 'Tại
sao phải là tôi ?'
8
Tài liệu tham khảo
- Family Health Encyclopedia, Dr Tony Smith, 1998
- Understanding arthritis & Rheumatism, Prof. Verna Wright, 2000
- Backache and Disc disorders, ARC
- Back to basis, Sarah Keyne, 2000
- Back pain, Rory Clements, Daily Mail 2002
9
This Booklet is published with the support of:
Department of Health
Bridge House Trust
Lloyd TSB Foundations
Big Lottery Fund
Thomas Calton Centre, Alpha Street. London SE15 4NX
Tel. 020 7639 2288 Fax 020 7639 0008
E-mail: [email protected] Website: www.vmhs.org.uk
