CÔNG BẰNG VÀ HIỆU QUẢ KINH TẾ
Hiệu quả kinh tế Pareto đạt được khi
không có cách nào làm cho một người
khác được lợi mà không đồng thời làm cho
một người khác bị thiệt, (hay nói cách
khách, mọi cải thiện Pareto tiềm năng
đã được khai thác hết.)
CÔNG BẰNG VÀ
HIỆU QUẢ KINH TẾ
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Chương trì Giả dạ tế
Học kỳ mùa Thu
kỳ
2007 - 2008
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 1
Các nội dung trình bày
1. Hiệu quả (kinh tế theo tiêu chuẩn) Pareto
Hiệ quả tế chuẩ
• Hiệu quả trong trao đổi
Hiệ quả
• Cân bằng cạnh tranh
bằ cạ
• Hai định lý cơ bản của kinh tế học phúc lợi
củ tế phú lợ
2. Hiệu quả Kaldor – Hicks
Hiệ quả
3. Hiệu quả và công bằng
Hiệ quả bằ
• Hiệu quả và công bằng trong trao đổi
Hiệ quả bằ
• Thế nào là công bằng?
Thế là bằ
• Một số tình huống nhỏ
số huố nhỏ
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 2
1. Hiệu quả Pareto
Hiệu quả kinh tế Pareto đạt được khi
không có cách nào làm cho một người
khác được lợi mà không đồng thời làm cho
một người khác bị thiệt, (hay nói cách
khách, mọi cải thiện Pareto tiềm năng
đã được khai thác hết.)
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 3
1. Hiệu quả Pareto
Hiệu quả Pareto trong trao đổi
MRSXYA = PX/PY = MRSXYB
Hiệu quả Pareto trong sản xuất
• Hiệu quả Pareto đầu vào:
Hiệ quả và
MRTSLKX = w/r = MRTS LKY
• Hiệu quả Pareto đầu ra
Hiệ quả
MRT XY = MCX/MCY = PX/PY = MRSXY
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 4
1.1. Hiệu quả trong trao đổi
10F Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ 0T
6C
B có hiệu
có hiệ D có hiệu
có hiệ
quả không? A
quả quả không?
quả
D
Quần áo
Quầ Quần áo
Quầ
của Jerry của Tom
C
UJ3
C có hiệu
có hiệ B
quả không?
quả UJ2
UJ1
UT3 UT2 UT1 6C
0J Thực phẩm
Thự phẩ 10F
17/10/2007 của Jerry Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 5
Hiệu quả trong trao đổi
(Đường hợp đồng)
C, D, E đạt Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ
hiệu quả Pareto
hiệ quả 0T
Đường
Đườ
hợp đồng
D
Quần áo
Quầ Quần áo
Quầ
của Jerry C của Tom
E
0J Thực phẩm
Thự phẩ
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 6
của Jerry
1.2. Cân bằng cạnh tranh
Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ
10F 0T
6C
Đường giá
Đườ giá
P
Tại C: Lượng cầu F của
Lư cầ củ
Tom đúng bằng lượng
bằ lư
Quần áo
Quầ cung F của Jerry.
củ Quần áo
Quầ
của Jerry C Lượng cung C củacủ của Tom
Tom đúng bằng lượng
bằ lư
Đường đẳng ích đi
Đườ cầu C của Jerry.
củ
qua C của Tom và
củ và
Jerry có tính chất gì?
có chấ gì
A
P’ 6C
0J 10F
Thực phẩm
Thự phẩ
17/10/2007 của Jerry Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 7
Cân bằng cạnh tranh và cơ chế giá
Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ
10F 0T
6C
Đường giá
Đườ giá
PP’ là đường giá Tại B và C: Thiếu F,
và Thiế
PP’ đườ giá P
(cân bằng) của thị thừa C → PF tăng, PC
thừ tă
bằ củ thị
trường, có độ dốc là -1 giảm → PP’ xoay sang
giả PP’
trư có độ là
phải
phả
Quần áo
Quầ B Cung cầu có cân bằng? Quần áo
Quầ
cầ có bằ
của Jerry của Tom
Giá thay đổi thế nào?
Giá thế
C
Bắt đầu tại A: Jerry
tạ
chọn phối hợp ở C
chọ phố hợ
như cũ, còn Tom chọn
như chọ
phối hợp ở B do thị
phố hợ thị
hiếu thay đổi.
hiế
A P’ 6C
0J 10F
Thực phẩm
Thự phẩ
17/10/2007 của Jerry Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 8
Cân bằng cạnh tranh và cơ chế giá
Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ
10F 0T
6C
Đường giá
Đườ giá
PP’ là đường giá Tại B và C: Thiếu F,
và Thiế
PP’ đườ giá P
(cân bằng) của thị thừa C → PF tăng, PC
thừ tă
bằ củ thị
trường, có độ dốc là -1 giảm → PP’ xoay sang
giả PP’
trư có độ là
phải
phả
D Cân bằng mới tại D
bằ mớ tạ
Quần áo
Quầ B Quần áo
Quầ
của Jerry của Tom
C
A P’ 6C
0J 10F
Thực phẩm
Thự phẩ
17/10/2007 của Jerry Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 9
1.3. Hai định lý của KTH Phúc lợi
Tại điểm cân bằng:
bằ
1. Hai đường đẳng ích tiếp xúc với nhau và với đường giá cả →
đườ tiế xú vớ và đườ giá
điểm cân bằng (kết quả của sự phân phối nguồn lực của thị
bằ (kế quả sự phố nguồ lự củ thị
trường cạnh tranh tự do) đạt hiệu quả trong trao đổi.
trư cạ tự do) hiệ quả
2. Hai đường đẳng lượng tiếp xúc với nhau và với đường giá cả
đườ lư tiế xú vớ và đườ giá
→ điểm cân bằng (kết quả của sự phân phối nguồn lực của thị
đi bằ (kế quả sự phố nguồ lự củ thị
trường cạnh tranh tự do) đạt hiệu quả đầu vào.
trư cạ tự do) hiệ quả đầ và
3. Nếu hai đường đẳng ích (hay đẳng lượng) không tiếp xúc với
đườ (hay lư tiế xú vớ
nhau và với đường giá cả thì cung cầu sẽ không cân bằng →
và đườ giá thì cầ sẽ bằ
giá cả sẽ điều chỉnh cho tới khi thị trường đạt tới điểm cân
giá đi chỉ tớ thị trư tớ
bằng (hiệu quả) mới
(hiệ quả mớ
4. Nếu mọi thị trường là cạnh tranh hoàn hảothì có thể đạt được
mọ thị trư là hoà hả othì thể đạ đượ
hiệu quả trong cả trao đổi và sản xuất mà không cần tới sự
hiệ quả cả và xuấ mà cầ tớ sự
can thiệp của nhà nước.
thiệ củ nhà nư
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 10
Định lý thứ nhất của KTH Phúc lợi
Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo, tất cả các
thị trư cạ hoà hả tấ cả
bên tham gia sản xuất và trao đổi sẽ khai thác tối
sả xuấ và sẽ thá tố
đa mọi lợi ích chung do thương mại đem lại. Kết
m ọ lợ thương mạ lạ Kế
quả là sự phân bổ nguồn lực ở trạng thái cân
quả bổ nguồ lự trạ thá
bằng sẽ đạt hiệu quả kinh tế.
sẽ đạ hiệ quả tế
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 11
Định lý thứ hai của KTH Phúc lợi
Nếu các đường đẳng ích (và đẳng lượng) có mặt
cá đườ (và đẳ lư có
lồi hướng về gốc tọa độ, thì ứng với mỗi điểm
hư về tọ thì vớ mỗ
phân bổ nguồn lực hiệu quả theo tiêu chuẩn
bổ nguồ lự hiệ quả chuẩ
Pareto (tức là ứng với mỗi điểm trên đường hợp
(tứ là vớ mỗ trê n đườ hợ
đồng), tồn tại một tập hợp các mức giá sao cho tại
tồ tạ mộ tậ hợ cá mứ giá tạ
các mức giá này điểm phân bổ ấy chính là điểm
mứ giá bổ chí là đi
cân bằng cạnh tranh.
bằ cạ
Trong nền kinh tế trao đổi chỉ với hai người tiêu
nề tế chỉ ngư
dùng và hai hàng hóa, véc-tơ giá này là đường
và hà hó vé giá là đườ
thẳng tiếp xúc với hai đường đẳng ích. Và tất cả
thẳ tiế xú vớ đườ Và cả
các điểm trên đường giá cả này đều có thể là điểm
trên đườ giá có thể đi
phân bổ nguồn lực ban đầu thích hợp.
bổ nguồ lự thí hợ
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 12
2. Hiệu quả Kaldor – Hicks
(Hiệu quả kinh tế tiềm năng)
Hiệu quả Kaldor – Hicks: Chấp nhận có người
Hiệ quả Hicks: Chấ nhậ có ngư
được, kẻ mất, miễn là tổng phúc lợi là một số
đượ kẻ miễ là phú lợ là số
dương.
ương.
Hiệu quả Kaldor – Hicks ngầm định rằng những
Hiệ quả ngầ rằ nhữ
người được lợi sẽ có thể bù đắp cho những người
ngư đượ lợ sẽ thể đắ nhữ ngư
bị thiệt hại thông qua các biện pháp phân phối lại
thiệ hạ cá biệ phá phố lạ
Những nhược điểm của tiêu thức hiệu quả Kaldor
Nhữ như củ thứ hiệ quả
– Hicks ?
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 13
Nửa học kỳ còn lại ...
Vai trò của NN trong nền kinh tế thị trường
Thực hiện mục tiêu công bằng
Thự hiệ mụ bằ
Sửa chữa các thất bại của thị trường
chữ cá thấ bạ củ thị trư
• Độc quyền và việc lạm dụng thế lực thị trường
quyề và việ lạ dụ thế thị trư
• Thông tin bất cân xứng
bấ xứ
• Ngoại tác
Ngoạ tá
• Hàng hóa công
hó
Vai trò hoạch định chính sách và điều hành vĩ mô
hoạ chí sá và hà vĩ
của nhà nước
nhà
Một số hạn chế của nhà nước khi can thiệp vào
số chế nhà nư thiệ và
thị trường
thị trư
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 14
3. Hiệu quả và công bằng
Thực phẩm của Tom
Thự phẩ củ
10F 0T
6C
Đường giá
Đườ giá
P D
Quần áo
Quầ Quần áo
Quầ
của Jerry C của Tom
B, C, D đều hiệu quả,
hiệ quả Chuyển từ D sang C
Chuyể từ
nhưng B và D không
như và không bằng phân phối lại
phố lạ
được XH chấp nhận
đượ chấ nhậ
B
A
P’ 6C
0J 10F
Thực phẩm
Thự phẩ
17/10/2007 của Jerry Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 15
Đường giới hạn (biên giới) độ thỏa dụng
Thỏa dụng
Thỏ dụ
của Jerry
OJ
D
C Điểm B và D khó được
và khó đượ
E xã hội chấp nhận vì kém
hộ chấ nhậ vì
B công bằng
bằ
OT
Thỏa dụng
Thỏ dụ
của Tom
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 16
Hiệu quả và Công bằng
Điểm B và D hiệu quả nhưng có thể bị coi là
và hiệ quả như có thể là
không công bằng
bằ
Điểm C vừa hiệu quả, vừa có thể được coi là công
vừ hiệ quả vừ có thể đượ là
bằng
Có thể tìm ra những trường hợp:
thể nhữ trư hợ
• Không hiệu quả nhưng lại công bằng
hiệ quả như lạ bằ
• Không hiệu quả đồng thời không công bằng
hiệ quả đồ thờ bằ
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 17
Thế nào là CÔNG BẰNG?
Khó có thể thống nhất khái niệm về công bằng
Khó thể thố nhấ khá niệ về bằ
Vai trò của “tính công bằng” trong chính sách
củ bằ ng” chí sá
Một số góc nhìn về vấn đề công bằng:
số nhì về bằ
• Công bằng như một phạm trù đạo đức
bằ như phạ trù đạ
• Công bằng như một vấn đề xã hội
bằ như vấ hộ
• Công bằng như một vấn đề kinh tế
bằ như vấ tế
Một số hình thức công bằng hay được đề cập:
số thứ bằ đượ
• Công bằng về của cải ban đầu
bằ về cả
• Công bằng về quá trình
bằ về quá trì
• Công bằng về kết quả
bằ về quả
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 18
Công bằng và một số vấn đề chính sách
Làm thế nào để xã hội lựa chọn được
chính sách “tốt nhất”?
• Thế nào là chính sách “tốt nhất”?
Thế là chí sá nhấ
• Hàm phúc lợi xã hội (Social Welfare Function -
phú lợ hộ
SWF)
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 19
Công bằng và một số vấn đề chính sách
Hàm phúc lợi xã hội (SWF)
H
1. Chủ nghĩa duy lợi
Chủ nghĩ lợ SW = ∑ α hU h
(utilitarianism): Bentham (1789) h =1
2. Bergson (1938) – Samuelson H
SW = ∏ α hU h
(1947) h =1
3. John Rawls (1971): Max–Min
Max–
SW = min(U 1 ,U 2 ,...,U H )
SWF
4. Amartya Sen (1973)
Income = Thu nhập trung bình
nhậ bì SW = Income (1 − Inequality )
Inequality = Chỉ số Gini
Chỉ
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 20
Một số tình huống chính sách
Quyền sở hữu (tư hữu) các nguồn lực
Độc quyền và luật cạnh tranh
Cổ phần hoá (nội bộ) các DNNN
Thuế tài sản
Thuế thu nhập (cao)
Phát triển CSHT và tăng giá bất động sản
Xã hội hoá giáo dục và y tế
Tự do hóa kinh tế và thương mại quốc tế
17/10/2007 Vũ Thành Tự Anh
Thà Tự 21
